Emigreren nu
weer populair:
weg van de "onrust"
'fetf 2Djjlfü
ATERDAG 29 NOVEMBER 1980
Naarmate de tijden weer slechter worden, het land voller en de roep om
meer vrijheid en bewegingsruimte sterker wordt de drang om elders
een nieuw bestaan op de bouwen weer groter. De emigratie-stichtin
gen krijgen tenminste weer een stortvloed van telefoontjes van men
sen die Nederland voor gezien houden. De welhaast ouderwetse dia
avondjes met lezingen over landen als Australië, Nieuw-Zeeland en
Canada mogen zich in een forse toeloop verheugen en het aantal voor
lichtingsbrochures dat de deur uitgaat is niet meer te tellen. Het verre
land trekt weer.
Ook aan de grafieken is het duidelijk af te lezen: gaat het ons land
economisch gezien bergafwaarts dan stijgt het aantal emigranten als
een weer opflakkerend vuur. De afgelopen jaren toonden de grafieken
dan ook een sterk stijgende lijn. Vorig jaar zochten om precies te zijn
3522 Nederlanders hun heil buiten Europa. Dit jaar zullen dat -bere
kend naar de cijfers van tien maanden 1980- weer 1200 méér zijn.
Canada is nog steeds favoriet met 1492 Nederlandse immigranten in
1979. Australië is een goede tweede met 918.
Natuurlijk, de cijfers zijn nog lang niet zo indrukwekkend als ze waren
in de tijd van de wederopbouw. In 1952 bijvoorbeeld begonnen welge
teld 48.690 vaderlanders elders een nieuw leven. Maar toch.
Helaas, het aantal emigranten dat (teleurgesteld? Heimwee?) de sprong
niet haalde is niet bekend. Dat is het aantal van de zwijgende, gege
neerde minderheid: zij redde het niet.
Wat de meerderheid, die wegblijft beweegt om het luxe uitgedoste Ne
derland dat zijn inwoners van de wieg tot het graf in de watten legt te
ontvluchten? Doorgaans naar een land dat geen, dan wel een kariger
sociaal bestel kent en waar hard werken het parool is?
Het relaas van een handjevol mensen dat gaat. De beweegredenen van
vaderlanders die bereid zijn zich in een andere cultuur te wortelen.
Vertrekkende emigranten op
Schiphol.
De familie
Ze zijn uiterst zeker van hun
zaak, en voelen zich ietwat
triomfantelijk voor het
eerst van hun leven een
échte stap te kunnen ne
men. De familie Heyboer,
man (36), vrouw (35) en vijf
kinderen van 14, 12, 10, 2
en acht maanden.
Zo op het eerste gezicht toch
geen in het nauw gedreven
mensen. Bewoners van
een heel aardige eenge-
1 zinswoning aan een wel
iswaar drukke, maar toch
ruime weg in het overzich
telijk0 Voorschoten.
Een moedige stap? "Helemaal niet
moedig. Ik vind het juist moedig
om hier te blijven" zegt een kor
date mevrouw Heyboer. En: "Ik
I heb het al jaren in m'n hoofd.
Neefik heb nooit twijfels gehad.
1 Als ik de koppen van de kranten
zie denk ik: jeetje, jeetje. Daar
door wordt het gevoel dat ik weg
wil alleen maar sterker."
"Natuurlijk" geeft ze even later toe.
"er zijn ook wel momenten datje
denkt: waar ben ik mee bezig?
Maar toch wou ik dat het al zover
was."
De familie Heyboer gaat 19 januari
richting Melbourne, Australië
Een scala van redenen vormt al
jarenlang voedsel voor de ge
dachte dit land te verlaten. Een
opsomming: Nederland is te be
krompen geworden, als je iets
wilt ondernemen wordt het de
kop ingedrukt. De ruimte hier is
te beperkt. Het klimaat is daar
veel gunstiger. Het wordt de Ne
derlanders, maar zeer zeker ook
de buitenlanders hier, wel érg
gemakkelijk gemaakt hun hand
op te houden. "Wat je hier ver
dient, daar proberen ze steeds
verder aan te plukken" zegt Hey
boer. "En hier hoef je je als bui
tenlander helemaal niet aan te
passen - Nederland moet zich aan
de buitenlanders aanpassen. Als
wij naar Australië gaan verwach
ten we dat toch ook niet? Als
emigrant wordt je van top tot teen
gekeurd. Hier kom je gewoon il
legaal binnen en één of andere ac
tiegroep zorgt er wel voor dat je
legaal wordt."
De volgens hun heersende be
krompenheid zit het echtpaar
ook dwars. "Alleen al het feit dat
we vijf kinderen hebben wordt
hier door sommige mensen als
absurd gezien. De één neemt ze
niet, de ander neemt er vijf, der
gelijke zaken moetje toch zelf be
slissen?" Over kinderen gespro
ken: het echtpaar denkt dat ze
daar een betere toekomst staat te
wachten. ("Hier wordt ze op
school al voorgekauwd dat ze
toch de WW ingaan")
André Beugelsdijk (28): "Een soort drang om iets met je leven te dóen.:
Begeleiding
De Voorschotense familie koos
voor Australië, mede omdat emi
granten bij de voorbereidingen
voor hun tocht daar naartoe veel
begeleiding krijgen. Liefhebbers
voor Nieuw-Zeeland moeten het
leeuwedeel van dat werk zelf ver
richten. Toch komen ze er voor
alsnog niet in een gespreid bedje
terecht. De eerste maanden zul
len ze in een opvangcentrum in
het drukke Melbourne wonen.
Aan dit centrum zijn een arbeids-
en een woningbureau gekoppeld.
Heyboer, hij is automonteur,
heeft nog geen werk. "Ja, dat is
wel onzeker. Het is nog afwach
ten. Maar het is hier té zeker"
voegt hij daar als een verdediging
aan toe.
De reacties van vrienden en familie
waren gemengd. Om dierbaren
aan de andere kant van de we
reldbol te weten blijft natuurlijk
geen leuke gedachte. Mevrouw
Heyboer daarover: "M'n ouders
wilden er eerst niet eens wat over
hóren." Een struisvogelpolitiek
die langzaam maar zeker plaats
maakte voor een wat gelaten
houding. "Daarna zeiden ze persé
niet te willen overkomen. Maar
nu hebben ze het daar alweer
over. Nee, ze vinden het natuur
lijk nog steeds niet leuk. Maar
m'n vader begrijpt het wel hoor.
Hij wou vroeger ook. Zijn ouders
(wijzend op haar man) hebben
hem heel anders opgevoed, meer
met zekerheid en zo."
Bij alle onzekerheid rest nog één
houvast: de buren, aangestoken
door het enthousiasme van de
familie Heyboer, willen mis
schien óók. Ze zijn tenminste
druk bezig met het verkrijgen
van de benodigde papieren. An
derzijds grepen de Heyboers niet
het stukje zekerheid om tijdelijk
bij geemigreerde familieleden
elders in Australië te gaan wonen.
"Nee hoor" zegt mevrouw Hey
boer met besliste zekerheid "veel
te benauwd".
Door
MiepdeGraaff
De alleenstaande
André Beugelsdijk (28) loopt die
laatste paar dagen wat rusteloos
door het huis. "Nee, ik werk al
een paar weken niet meer. Je
hebt zoveel te regelen, al die pa
pieren, die belastingtroep... ver-
schrikkellijk."
Toch staat zijn fonkelnieuwe di
plomatenkoffertje met alle beno
digde paperassen startklaar.
Maandag vertrekt hij naar Mel
bourne ("Ja ma" roept hij naar
zijn moeder "het is nou bijna ge
beurd hoor")
Weliswaar in z'n dooie eentje, maar
aan de overkant weet André zich
opgevangen door een nichtje.
Bovendien, zijn handen staan
niet verkeerd. André kwam in
Nederland aardig aan de kost als
timmerman.
Als een goed geprogrammeerde
computer spuidt hij zijn beweeg
redenen die tot zijn vertrek uit'
Nederland leiden. "De regering
loopt hier maar te tobben en te
knoeien. Ze maken wet op wet. Je
weet hier nooit waar je aan toe
bent. De ene keer propageren ze
de koophuizen, de volgende keer
gaat de rente weer omhoog en
schrappen ze de aftrekposten van
een eigen huis. En zo ga je maar
door."
"Nee, het is niks. Ze maken je ge
woon gek. Nou weer die strip
penkaart. Niks voordeliger uit.
Ze bemoeien zich overal mee en
het wordt er alleen maar slechter
van in dit land. En de criminali
teit, dat is ook een reden. Zet dat
er maar gerust in. Weetje dat m'n
moeder niet eens meer naar de
stad durft? Ze slaan je zo je her
sens in."
Later in het gesprek zal blijken dat
het hem niet alleen om dergelijke
maatschappelijke verschijnselen
gaat. Wat bedachtzamer nu: "Ik
wil er echt iets opbouwen, iets dat
ik hier niet heb kunnen redden:
vriendschap. Ik heb nou eenmaal
het vreemde gevoei dat je hier
geen echte vriendschap onder
vindt. Ja, de mensen praten wel
met elkaar, maar ze bekommeren
zich niet echt om elkaar."
Met hetzelfde gemak noemt hij
even later weer een praktisch ar
gument "Ik heb geen zin om tot
m'n 65-ste in de kou te staan. Als
ik die jongens op de bouwerij 's
winters zie staan blauwbekken...
dat hoeft van inij niet."
Helemaal onbeslagen komt hij in
Australië niet ten ijs. Hij stak er
begin dit jaar al zijn licht op tij
dens eeh vakantie. Zwierf er
rond, gaf zijn ogen goed de kost.
Vond een Hollandse aannemer
die wel iets in de Warmonder zag.
Bovendien, een gril van recente da
tum is zijn emigratiewens be
paald niet te noemen. "Ik heb dit
altijd al gewild. Vroeger al, sinds
m'n nichtje overkwam, ik meen
in '72. Een tijdlang liet ik die wens
waaien. Ik dacht, ach, dat is een
jongensdroom.."
Toch zijn de argumenten die hij in
rap tempo opsomt typisch van de
laatste paar jaar.
"Jaaa, dat is wel zo. Acn, misscnien
beschouwde ik het toendertijd
wel als een avontuur. Je weet het
niet. Maar het is ook een soort
drang om iets met je leven te
doen, in plaats van altijd in het
zelfde stramien te blijven han
gen."
Liever was hij in gezelschap van
een collega vertrokken, of, nog
beter, met een -zijn- vrouw.
("Maar dat schijnt niet zo te moe
ten wezen"). Mensen te over die
enthousiast reageerden als hij z'n
plannen ontvouwde. "Dat vind ik
zo vreemd hè. Iedereen, op je
werk, in de winkel, ze willen al
lemaal wel weg. Maar ze doen het
niet. Dat is die ene stap die je
moet zetten en waar de meesten
waarschijnlijk niet toe komen."
Vastbesloten: "Maar ik treur daar
niet om. Ik ga weg"
De verloofde
De omweg die Leiderdorper Max
Butzelaar (31) moest maken om
tóch in het land zijner dromen te
komen is het vermelden waard.
Tot tweemaal toe werd zijn aan
vraag door de Australische am
bassade afgewezen. Butzelaar is
niet 'handig', hij heeft een kan
toorbaan bij een oliemaatschap
pij.
Het tij keerde tijdens een vakantie
in Australië, het land waar zijn
zusje al jaren woont als immi
grante. Bij die gelegenheid leerde
hij zijn huidige verloofde kennen.
En ja, nu werd zijn aanvraag ge
honoreerd 'op humanitaire
grond'. Een soort hereniging dus.
Ook Max gaat niet beven bij de ge
dachte aan minder zekerheid in
zijn bestaan. Goed, werk ligt er
nog niet op hem te wachten als
zijn vliegtuig op 23 december in
Australië landt. Maar wel de in de
vakantie opgedane uitgebreide
vriendenkring èn een liefheb
bende verloofde.
Wat hij denkt te gaan doen? "Echt
nog geen idee. Misschien iets van
beveiligingsambtenaar ofzo. Het
is vakantietijd, dus er is weinig
aanbod. Ach, je moet toch alles
aanpakken, dat is met elke emi
grant. Het duurt twee, drie jaar
voordat je bent gesetteld. Als ik
er eenmaal maar bén. Het is zo
moeilijk contact maken vanuit
Nederland met werkgevers."
Al jaren voordat er sprake was van
een verloofde in Australië wilde
Max weg. Er moeten dus andere
redenen zijn voor de emigratie.
Max blijft bij die vraag groten
deels steken bij de opmerking dat
Australië "een heel ander land"
is. En: "Het totaalbeeld van het
land trekt me". Hij houdt het in
het vage. "De ruimte, het klimaat,
het leefklimaat is er ook heel an
ders, dat had ik meteen door. Hoe
anders? Nou, veel minder ge
haast bijvoorbeeld. De mensen
letten er niet zoveel op elkaar. Je
kunt er bijvoorbeeld rustig in je
korte broek naar de stad." Alge
mene onvrede, de overheidsbe
moeienissen? "Nou nee hoor,
daar heb ik niet zoveel naar geke
ken eerlijk gezegd".
Het is voor Max een uitgemaakte
zaak dat hij geen spijtoptant zal
worden. "Nee hoor, ik heb er zó
naar verlangd. Nee, dat kan niet.
tegenvallen. M'n vriendenkring
is er nu al veel beter dan hier."
Na lang nadenken weet hij wel een
"nadeel" van zijn nieuwe vader
land. "De luxe van hier zal ik wel
missen, dat is daar veel minder.
En ja, als je met hut idee gaat dat
je het daar wel jnaakl zit je fout.
Vrienden van me werken er bijna
dag en nacht.
Nederlanders maken het nog
steeds in den vreemde. Ze zijn
in het algemeen zeer gewild
bij werkgevers in landen aan
de andere kant van de aard
bol. Want, zo zegt voorlichter
De Morée van de Directie
Emigratie, Nederlanders
staan nog steeds bekend als
harde werkers.
Een stelling die De Morée wel
aanspreekt. Want het zijn
zeker niet de sléchtsten die
gaan" zegt hij met overtui
ging.
Een vergelijking trekkend tus
sen de emigratiegolf in de ja
ren vijftig en de huidige ople
ving zegt hij dat er weléén en
ander veranderd is. Simpel
gesteld komt het erop neer dat
emigranten toendertijd sla
pende rijk konden worden in
hun nieuwe vaderland. Dat
ligt nu heel anders. Wij heb
ben het hier rijk".
Daarnaast onderkent de voor
lichter de vele voordelen van
Australië, Canada, Nieuw-
Zeeland en-in mindere mate-
de Verenigde Staten beslist
niet. "Natuurlijk hebben die
landen een hoop voordelen
Meer ruimte, geen soesah met
allerlei vergunningen en pa
pieren, lagere belastingen,
vaak eigen energievoorzie
ningen. Maar: er moet harder
worden aangepakt dan hier.
Boeren die honderd uur per
week maken zijn echt geen
uitzondering
Losse pols
Uit de losse pols weet hij wel een
paar veelgehoorde motieven
om Nederland gedag te
zwaaien: "Er zijn veel
mensen die genoeg hebben
van de bureaucratie. Moet je
je voorstellen - in een land als
Canada kun je je eigen huis
bouwen zonder vergunning.
En de mentaliteit speelt een
rol. De relletjes, de criminali
teit, maar ook de oorlogsdrei
ging, de kernenergie. En, de
meeste emigranten zeggen het
niet, maar ook de aanwezig
heid van de vele gastarbei
ders hier speelt zeker een rol."
Overigens is er momenteel een
onderzoek gaande naar de
motieven van de vertrekkers.
En de Erasmus Universiteit
gaat de gangen na van de
spijtoptanten, de mensen die
terugkeerden.
Een verzorgingsstaat laat haar
inwoners natuurlijk niet aan
hun lot over, al willen die in
woners van haar af. Naar
goed ouderwets Nederlands
gebruik is er destijds -in de
beginjaren vijftig- meteen
verzuiling opgetredenHel in
lichting enboek vermeldt een
lijvige lijst van stichtingen,
instellingen en instanties
leder apart bezig met eenzelf
de doel, emigranten op weg
helpen naar hun nieuwe va
derland. Katholieken, gere
formeerden, neutralen en
christelijken kunnen voor wat
de voorlichting over emigre
ren betreft de stichting van
hun eigen geloofsovertuiging
in de hand nemen.
En als een soort nestor zwaait de
Directie Emigratie er een
coördinerende scepter. Des
tijds door de overheid inge
steld
De Morée over die verscheiden
heid aan instellingen: "Tja,
dat is nu eenmaal zo gegroeid
Het particulier initiatiefin de
beginjaren vijftig." Hij haast
zich te zeggen dat "ze alle
maal goed werk doen"
De vier organisaties fungeren
als werkgevers van in totaal
tien zogenaamde emigratie
consulenten. Deze mannen
reizen het hele land af om le
zingen te houden over de fa
voriete emigraUelanden. Re
gelmatig ook maken ze oriën
terende reizen om de laatste
ontwikkelingen te kunnen
melden.
Taak van de Directie is het ge
ven van voorlichting aan be
langstellenden en het onder
houden van contacten met de
vier. Brochures, boekjes, alles
rolt van de persen van de ei
gen drukkerij waarover de
Directie beschikt. Er bestaat
zelfs een compleet
maandblad,Elders', voor ad-
spirant-emigranten en ande
re belangstellenden.
(De Morée bestrijdt de gedachte
dat de instellingen wervend
werken"Echt, we propageren
niet. Als we zien dat mensen
niet uit het goeie hout zijn ge
sneden raden we emigratie af
Wie niet geschikt zijn? Nou,
mensen die denken slapende
rijk te worden..")
Met het regelen van een aantal
voorbereidingen voor de emi
gratie acht de staat haar taak
nog niet afgelopen. In Au
stralië, Canada en Nieuw-
Zeeland zijn emigratie-atta-
chees beschikbaar. In de gro
tere steden staan Nederla ndse
kantoortjes om de-emigranten
verder op weg te helpen naar
een baan en een huis. De reis
wordt gedeeltelijk betaald,
afhankelijk van de hoogte
van het inkomen.
Normen
Niet iedereen kan z'n geluk el
ders gaan beproeven. De emi-
gralielanden kennen wel de
gelijk elk hun eigen toela
tingsnormen. Zo wordt in veel
gevallen de leeftijdsgrens van
45 gehanteerd. In het alge
meen geldt dat de belangstel
lenden door de consultalen
een aantal punten krijgen
toegekend. Hel beroep -een
technisch vak verdient voor
keur-, de gezondheid, de al
gemene indruk, de beheersing
van de Engelse taal, voor der
gelijke onderdelen krijgen de
adspiranl-emigranten pun
ten. Eenmaal voldoende pun
ten gescoord kan emigratie
niet meer worden tegenge
houden
Hel is afwachten of de her
nieuwde betangsfc/ling voor
hel emigreren blijft stijgen.
De Moree denkt van wel liet
hangt natuurlijk van de eco
nomische situatie af en van de
situatie in de ivereld, maar
voorlopig zie ik het wel zo
doorzettim."
Heeft hij zelf. die dagelijks met
het fenomeen emigratie heeft
te maken, nooit de behoefte
gevoeld..
"Ik ben pas nog in Canada ge
weest. De schoonheid vin, dat
land, dat is onvoorstelbaar.
.hiol8 ik twintig i<i<>>- jjer
was wist ik het wel. Maar ik
heb nu oudere kinderen, die
Het echte ouderwetse werk. Per schip naar het verre land. In de jaren vijftig de meest populaire vorm van vervoer. Up de Joto ae
Sibajak, op het punt uit te varen.
