"Een kasteel
op drijfzand"
'Echte problemen komen nog'
Onzekerheid rond
gemeentelijke begroting:
PvdA over samenwerking met de VVD:
ZATERDAG 15 NOVEMBER 1980
LEIDEN
Aan de vooravond van de begrotingsbehandeling een verhaal over de
Door weinig rooskleurige, financiële positie waarin Leiden sinds jaar en
Leo Maat dag verkeert. Gaat het steeds verder bergafwaarts? Tevens een ver
en Wim Brands haa' over twee iaar PvdA-VVD samenwerking in het college van b en
w. Hoe lang zal deze haat-liefde verhouding nog standhouden?
Van Nimwegen, chef algemeen financieel beleid: „Veel nieuwe dingen
kunnen we niet doen, omdat de overheid ze bevriest. Ze je daar iaat van,
dan word je zachtjes afgevoerd. Op die manier kom je natuurlijk nooit uit
die vicieuze cirkel".
LEIDEN - Aan het einde van de jaren zestig, toen de fi
nanciële positie van Leiden nog redelijk goed was te
noemen, werd de narigheid al voorspeld. Als het rijk
niet snel met geld over de brug kwam, zou het tekort op
de begroting in een aantal jaren boven de twintig mil
joen uitkomen.
Liet het rijk het afweten, dan was er volgens het
college van b en w geen redding meer mogelijk.
"Leiden zal een dode stèd worden. De tekenen
zijn reeds duidelijk zichtbaar", luidde het fata
listische bericht.
Vorig^ar al werd het trieste re
cordbedrag bereikt. En dit jaar
noteerde wethouder Bordewijk
(financiën), als klap op de vuur
pijl, het grootste gat van Neder
land. Maar liefst 24 miljoen gul
den. Alleen Enschede steekt Lei
den wat dit betreft naar de kroon.
Vervelende bijkomstigheid is dat
het rijk, waarvan de gemeente
toch gauw voor zo'n negentig
procent afhankelijk is, nog steeds
niet heeft bepaald hoe groot de
inkomsten de komende jaren
zullen zijn. De zogenaamde aan
vullende uitkering voor '81 en
daaropvolgende jaren is nog niet
vastgesteld. Ja, zelfs de aanvul
lende bijdragen voor '79 en '80
zijn nog niet binnen.
"We hebben intussen een paar
voorschotten gehad", zegt J. van
Nimwegen, chef van de afdeling
algemeen financieel beleid.
"Maar de inspectie gemeentefi-
nanciën van het ministerie van
binnenlandse zaken is nog bezig
met '79 en moet nog beginnen aan
'80".
En met een blik naar Den Haag:
"Eerlijk gezegd denk ik ook niet
dat ze daar dit jaar nog aan toe
komen. Te weinig ambtenaren.
Gelukkig voor hen zitten ze op
wat veilige afstand van het direc
te leven".
Wat het ontbreken van finaciële
duidelijkheid betekent, stelde
wethouder Bordewijk tijdens de
presentatie van de begroting in
oktober onomwonden vast "De
behandeling van de begroting
kan een schimmenspel worden".
"We weten tenslotte niet goed waar
we aan toe zijn", zo ging hij ver
der. "De huidige financiële posi
tie van de gemeente is zo ondoor
zichtig dat dat afbreuk kan doen
aan het functioneren van de ge
meentelijke democratie. Het is
zelfs de vraag of we alles wat we
volgend jaar willen doen wel
kunnen doen".
Van Nimwegen spreekt in dit ver
band over een kasteel op drijf
zand. "De mogelijkheid bestaat
dat het rijk niet al te scheutig is.
En dat betekent dat wij alsnog
een aantal plannen zullen moeten
wegstrepen"
Misère
Hoe de armoede van Leiden is ont
staan weten we onderhand wel.
Geldverslindende factoren als:
een grote, historische binnen
stad, die veel onderhoud vergt;
een traditioneel sociaal-zwakke
bevolkingsstructuur (de rijken
gingen, de armen bleven. Veel
inwoners met lage lonen.); zijn
snel genoemd.
Interessante vraag is natuurlijk hoe
lang de misère door zal blijven
gaan. Dreigt Leiden tot ver na de
eeuwwisseling een artikel 12-
gemeente te blijven? (Wat zoveel
wil zeggen als: armlastig door
steeds terugkomende tekorten
en daarom aangewezen op de
goede wil van het rijk.)
"Ik ben daar wel bang voor", zegt
Van Nimwegen, die vreest dat het
steeds erger zal worden. De over
heid kijkt volgens hem teveel
naar het uitgavenlijstje van de
gemeente en te weinig naar wat er
redelijkerwijs moet worden ge
daan.
"Veel nieuwe dingen kunnen we
niet doen, omdat de overheid ze
bevriest. Zeg je daar wat van
dan word je zachtjes afgevoerd.
Op die manier kom je natuurlijk
nooit uit ae vicieuze cirkel".
'Daar komt bij", zo vervolgt hij zijn
aanklacht, "dat politici zich soms
te weinig inspannen voor de ge
meentes. Vaak denk ik: protes
teer toch eens wat krachtiger als
de regering weer met bezuini
gingsmaatregelen dreigt. Maar ja,
waarschijnlijk kun je daarmee
geen standbeeld meer verdie
nen".
Terugvallen op de gemeentelijk re
serves biedt in dit verband wei
nig soelaas. De komende jaren
moet de gemeente het doen met
bijna veertien miljoen gulden.
"We worden eigenlijk door het
rijk het bos ingestuurd", meent
Van Nimwegen.
'We hebben nu drie jaar achter de
rug waarin we steeds verplicht
jaarlijks twintig procent van ons
eigen geld moesten gebruiken
om tekorten gedeeltelijk aan te
vullen. De komende jaren moe
ten we het dan maar zien te doen
met de veertig procent die daar
van overblijft".
'En dat geld kun je natuurlijk ook
niet in één keer gebruiken om
bijvoorbeeld het begrotingste
kort voor '81 gedeeltelijk te dich
ten. Dan hou je totaal geen speel
ruimte meer over".
Gemeentefonds
Volgens de chef financiën is er
maar één echte oplossing om al
thans te proberen het hoofd
enigszins boven water te houden,
de normen, die het rijk hanteert
bij het verdelen van geld uit het
zogenaamde gemeentefonds,
moeten worden aangepast.
"De uitkering wordt in eerste in
stantie bepaald door de grootte
van de gemeente", vertelt Van
Nimwegen. "Leiden zit in de ca
tegorie van 50.000 tot 150.000 in
woners. Op basis daarvan krijgen
we een vast bedrag".
Er zijn daarnaast echter binnen het
gemeentefonds ook nog allerlei
zogenaamde verfijningsmaatre
gelen van kracht. Zo krijgt een
stad met een historische kern
daarvoor meer geld dan een stad
met een 'spiksplinternieuw' cen
trum.
Die verfijning is doorgaans nog te
grof, oordeelt Van Nimwegen.
"Het is natuurlijk mooi dat we
meer geld krijgen vanwege ons
oude centrum. Maar het maakt
niets uit of je een centrum hebt
dat op zand is gebouwd, of een
centrym met grachten".
"De waterstructuur van Leiden
kost ons daarom veel geld. En
dan moet je niet alleen denken
aan het opknappen van walmu-
ren, maar ook aan het vernieu
wen van de straten naast die mu-
"Ga je herbetraten dan moetje ook
meteen de rioleringen meepak
ken. Kortom, trek de geldbuidel
maar open. Over bruggetjes heb
ik het dan nog niet eens gehad.
Zoals je ziet hangen al deze werk
zaamheden samen".
Ook de centrumfunctie van Leiden
wordt volgens de ambtenaar door
het rijk ondergewaardeerd. "Wij
hebben een centrale functie in de
regio. De randgemeenten profite
ren van onze onderwijs- en so
ciaal-culturele voorzieningen.
Wij draaien echter alleen voor de
kosten op".
"Nou, zeggen de randgemeenten
op hun beurt onzin, jullie krijgen
een hogere uitkering dan wij,
maar dat is toch te eenzijdig ge
redeneerd. Iedereen kan zien dat
hun problemen verbleken naast
de onze".
Spoeling
"We moeten natuurlijk ook weer
niet té somber gaan doen", cor
rigeert Van Nimwegen zichzelf.
"Met die boekjes over Leiden in
Last hebben we natuurlijk wel
de naam van een ten dode opge
schreven stad gekregen. En dat
is onjuist. Er gebeurt hier ten
slotte ook veel goeds. Neem de
stadsvernieuwing. Die komt
goed van de grond".
'Hoewel", besluit Van Nimwegen,
die terstond weer somber wordt.
"De spoeling wordt wat dit be
treft ook dunner. Want het geld
voor de stadsvernieuwing komt
uit een speciale pot van de over
heid. Voor die bijzondere rege
ling komen steeds meer steden in
aanmerking. Daar worden wij
met een stad, die in de bijstand
loopt, dan weer de dupe van".
LEIDEN - "Het lijkt me bijna onmogelijk om met zo'n
partij als de PvdA als coalitiepartner te werken. Alleen op
opportunistische gronden is er met de PvdA samen te
werken. Je gaat geen coalitie met ze aan als je het belang
van de hele stad voor ogen hebt".
Deze uitspraak deed WD-raadslid Van Duyn in 1975, toen
de liberalen in de oppositie waren. Nu wordt het dagelijks
bestuur van Leiden gevormd door een VVD-burgemees-
ter, twee VVD-wethouders en vier PvdA-wethouders.
Terwijl in de landelijke politiek socialisten en liberalen
elkaar heftig bestrijden, werken de partijen in het Leidse
college broederlijk samen.
Hoezeer sprake is van een ver
standshuwelijk, een haat-liefde
verhouding of een proefhuwelijk,
daar zijn de meningen over ver
deeld. De fractieleiders van PvdA
en WD zijn het er in elk geval
roerend over eens dat de afspra
ken die de partijen bij de tot
standkoming van het college in
1978 maakten goed worden na
geleefd. De PvdA-fractie schrijft
in zijn jaarverslag dat er zich nog
geen grote meningsverschillen
met de WD hebben voorgedaan.
De fractie constateert echter dat
controversiële punten zoals de
erfpachtnota en het verkeerscir
culatieplan door het college naar
achteren zijn geschoven.
Ruzie
Dat het maken van het gisteren ver
schenen economisch beleidsplan
zo ernstig werd vertraagd door
PvdA-fractievoorzitter
Peters: ,ï)e echte
toetsstenen komen
noq"
geruzie tussen PvdA-wethouder
Waal (ruimtelijke ordening) en
WD-wethouder Fase (economi
sche zaken) wordt door het colle
ge ontkend. WD-fractievoorzit-
ter Fred Kuijers: "Van onenig
heid tussen Fase en Waal weet ik
niets. Dus zijn ze er ook niet ge
weest. De vertraging van het eco
nomisch beleidsplan is te wijten
aan de geringe ambtelijke capaci
teit en aan het feit dat de oor
spronkelijke opzet is veranderd".
Volgens Kuijers moest de nota in
een gewijzigde vorm worden uit
gegeven, omdat de inspraak een
farce is als het publiek een nota
van 200 bladzijden dik krijgt
voorgeschoteld.
Hij ziet wel op een aantal punten
verschil van mening, maar dat wil
- aldus Kuijers - niet zeggen dat
die klippen niet te nemen zijn.
"De meningsverschillen worden
opgeblazen. Maar dat zijn ver
schillen die niet de algehele lijn
betreffen. Die lijn ligt vast in het
collegeprogramma. Daar zijn de
partijen het roerend over eens".
Wel zegt Kuijers erover verbaasd te
zijn dat de erfpachtnota er nog
steeds niet is. "In het wethou-
dersoverleg komen alle punten
aan de orde die mogelijk politiek
verdeeld liggen. Daar was de nota
nog geen onderwerp van discus
sie", aldus de liberaal. Hij wijst de
wethouderswisseling aan als één
van de oorzaken. "Over de erf
pacht verschillen we van mening,
maar dat weten we al jaren. Wij
zijn geen voorstander van uitgifte
van grond in erfpacht omwille
van de erfpacht. Maar erfpacht is
een goed instrument in het be
lang van de gemeente. Daarom
vinden we ook dat de grond aan
hogere overheden, zoals bij het
Doelenterrein en de Rembrandt-
school ook in erfpacht had moe
ten worden uitgegeven, terwijl de
PvdA daar tegen was. Op dit punt
gaan we dus verder". Anderzijds
wil de WD uitzondering maken
op de erfpachtregel voor premie
koop- en vrije sectorwoningen.
Achterban
Vanuit de politieke achterban van
de WD wordt flinke kritiek geuit
op het collegebeleid. Vooral wet
houder Fase moet het daarbij
ontgelden. De - overigens onaf
hankelijke - liberale jongerenor
ganisatie JOVD ontstak op een
gegeven moment zelfs zo in woe
de over het 'linkse' beleid van de
WD, dat ze klaagden over het
verlies van adverteerders in hun
blad en daarvoor de VVD finan
cieel aansprakelijk stelden. Kuij
ers: "Op de ledenvergadering heb
ik nooit een grote stroom van kri
tiek bespeurd. Soms was het
meer een kwestie van de zaak
even uitleggen. Maar natuurlijk is
de samenwerking van WD en
PvdA een vrij unieke combinatie.
Vooral de achterban van de PvdA
heeft het daar moeilijk mee. Daar
denkt men: het gaat allemaal veel
te makkelijk".
Volgens Kuijers, die onomwonden
verklaart over het gevoerde be
leid tevreden te zijn, worden er
ten onrechte knelpunten gesig
naleerd. Het Verkeerscirculatie
plan heeft wel 'godsliederlijk
lang' lang op zich laten wachten,
maar de inhoud lag al vast in een
raadsbesluit van '78. Ook over het
gezondheidscentrum in de Mors
spreekt - aldus Kuijers - het col
legeprogramma zich duidelijk
uit De kwestie moet eerst gron
dig worden onderzocht. Het eni
ge waarover Kuijers zich zorgen
maakt is de inspraakverorde
ning. "Allang besproken in het
wethoudersoverleg, maar sinds
dien hoor je er niets meer van".
En zo komt Kuijers toch nog
dicht bij de PvdA-conclusie, dat
belangrijke punten door het col
lege naar achteren worden ge
schoven.
WD veranderd
De WD is volgens PvdA-fractie-
leider Jit Peters onmiskenbaar
veel meer veranderd dan de
PvdA. "Het beleid is immers een
voortzetting van de vorige colle
gebeleid", aldus Peters (het vori
ge college was een links pro
gramcollege). Hij ziet wel dege
lijk enige knelpunten in de toe
komst. "De echte toetsstenen
komen nog", zegt Peters en hij
somt op: het verkeerscirculatie
plan, de erfpacht, het gezond
heidscentrum in het Morskwar-
tier, de parkeergarages en het
bouwen op 'groene' plekken in de
stad.
(ADVERTENTIE)
en zilver
Een aparte kollektie waar
devolle en mooie sieraden
koopt u bij ons ondanks
deze dure tijden tegen de
scherpste prijzen.
„WAAR VOOR
UW GELD"
Juwelier
V. D. WATER
Haarlemmerstraat 181,
Leiden
mim^mEigen ateliers
WD-er Kuijers: „Van onenigheid tussen Fase en Waal t
Over dat laatste - de zogenaamde
'Plekken van Tesselaar' - ver
wacht Peters 'ontzettend veel
gelazer' met omwonenden.
"Maar als politieke partij heb je
met meer dan deelbelangen te
maken. Het is dan interessant om
te kijken wat de WD doet Bij
voorbeeld of ze akkoord gaan met
bebouwing van het veldje aan de
Burggravenlaan". Hij herinnert
er in dit verband aan dat het vol
bouwen van de Merenwijk ook
op verzet van de liberalen stuitte.
"Omdat daar hun kiezers wonen.
Dat getuigt van een mentali
teit..."
Peters is er nog boos over. Dat is hij
ook overde bezwaren die de WD
maakt tegen het bruggetje bij het
Waaghoold en noemt het onei
genlijk en in strijd met de afspra
ken. "De komende tijd wordt de
samenwerking wat moeilijker",
aldus de socialistische fractielei
der. "Als de VVD het standpunt
van de Kamer van Koophandel
over de parkeergarage aan de
Langegracht onderschrijft, dan is
er een belangrijk politiek ver
schil".
Conservatief
Een belangrijk verschil ziet Peters
ook in de manier van aanpak van
de problemen. "De VVD la min
der veranderingsgezind. Dat is
het conservatieve karakter van
de partij. Net als het CDA is het
meer een kwestie van op de tent
passen".
Peters en zijn fractieleden hebben
een flinke verlanglijst voor de
komende twee jaar opgesteld.
Daarop komen 36 punten voor,
ook alle genoemde controver
siële punten. Peters: "De erf
pacht heeft voorrang. Vóór de
bebouwing van de Stevenshof
moet de kwestie geregeld zijn.
Tot nu toe is het niet de prioriteit
van het college geweest Het ge
brek aan ambtelijke capaciteit
vindt hij geen excuus "Alles is
een kwestie ven ambteltfke capa
citeit, maar de vraag is juist, waar
zetje die in''" En even later zegt
Peters "Het ia veel mekkeHJker
om dingen te vertragen dan tot
stand te brengen". En daarmee
verklaart hij veel van de schijn
baar soepele samenwerking in
het college
