SyfitoOlfin)® gif©©!? V®@(T
,w,
MAANDAG 10 NOVEMBER 1980
EXTRA
PAGINA 2 1
PARAMARIBO - De mili
tairen Sital, Joemman en
Mijnals en de vier leden
van de Revolutionaire
Volkspartij, Playfair,
Cumberbatch en de ge
broeders Naarendorp
vormen zo'n beetje het
grootste probleem waar
mee de „Surinaamse re
volutie" sinds de militaire
staatsgreep van 25 februa
ri wordt bedreigd. Hun ar
restatie houdt de gemoe
deren in Nederland en Su
riname in toenemende
mate bezig. Vooral omdat
er nog altijd geen aan
klacht is geformuleerd die
de vage aanduiding van
„staatsgevaarlijke activi
teiten" te boven gaat.
Bijna twee weken geleden,
op zondagmorgen 26 ok
tober, had ik een afspraak
met de drie vrouwen van
de nu al twaalf weken ge
vangen zittende voorma
lige leden van de Nationa
le Militaire Raad, Sital,
Mijnals en Joemman.
El
ke zondagochtend kun
nen deze vrouwen een
kort uur praten met hun
mannen die onderge
bracht zijn in het hoofd
kwartier van de Suri
naamse militaire politie
op Fort Zeelandia. On
verwacht verscheen Ba-
dressein Sital, de eerste
voorzitter van de NMR, in
de deuropening toen hij
van zijn vrouw afscheid
nam. Hij zwaaide en lach
te naar me en stak zijn
duim omhoog alvorens
weer in het binnenste van
het gebouw te verdwij-
Badressein doet je de groe
ten, zegt Agnes Sital als ze
daarna naar me toe komt.
„Je moet jullie eerste ge
sprek nog maar eens nale
zen heeft hij gezegd. Daar
in heeft hij je precies ver
teld wat de taak van de
NMR had moeten zijn, je
kunt zelf wel zien wat er
van diezelfde NMR te
recht is gekomen".
Als ik thuis de aantekenin
gen van eerdere gesprek
ken met Sital doorneem,
treft me hoe duidelijk Si-
tals visie was over de po
sitie van de NMR in het
Suriname van na de
staatsgreep van 25 fe
bruari. „De NMR is het
machtigste lichaam in
Suriname. Daarin zijn de
progressieve krachten
van Suriname gebundeld.
door
Ruud de Wit
De echtgenote
Paramaribo lopen
-NMR-voorzitter Mijnals laat haar kinderen in "demonstratieve shirtjes" door
De regering-Chin a Sen
ontleent haar bestaan aan
de NMR en voert het be
leid in samenwerking met
de NMR uit. De NMR ad
viseert en controleert de
Hoe anders ligt het nu. De
regering-Chin a Sen ont
leent haar macht niet
meer aan de NMR. Dat is
een zinloos instituut ge
worden in de handen van
de bevelhebber van het
nationaal leger, kolonel
Desi Bouterse en diens
steun en toeverlaat kapi
tein Roy Horb.
Bouterse is met zijn machi
nepistolen in feite de
machtigste man, die alle
vertrouwen heeft in het
duo Chin A Sen-Haak-
mat. En de NMR? Die doet
voor de show mee, want
sentimenten wegen ook
zwaar in Suriname. Ruud
de Wit, voor deze krant in
Suriname, wikte en woog:
Suriname staat voor een
cruciale maar moeilijke
tweesprong: de dictatuur
of de totale chaos, het
gaat maar moeilijk met
orde.
Op wegen en muren gekladderde schimpscheuten aan
het adres van legercommandant Bouterse en vice-
premier Haakmat spreken boekdelen en minister
Jan de Koning van ontwikkelingssamenwerking zei
het onlangs nog tijdens een discussiebijeenkomst in
Amsterdam. „De Nederlandse regering is onver
minderd bezorgd over de wijze waarop in Suriname
met de mensenrechten wordt omgesprongen"
Uit kringen rond Haakmat valt
te vernemen dat De Koning
bij zijn laatste ontmoeting
met de vice-minister-presi-
dent van Suriname begin ok
tober te New York heeft ge
dreigd met het intrekken van
de ontwikkelingsgelden als
niet snel naar een internatio
naal aanvaardbare rechtsorde
toegewerkt wordt.
In Suriname worden dus de
mensenrechten geschonden.
Maar ligt het wel zo simpel. Is
het slechts een zaak van aan
klagen, veroordelen of vrij
spreken. Om een beter zicht
op de achtergronden te krij
gen is het zinnig terug te ke
ren naar de weken voor de zo
genaamde tweede staats
greep van 13 augustus.
Deze staatsgreep, waarbij pre
sident Ferrier werd afgezet,
de grondwet opgeschort en
de noodtoestand uitgeroe
pen, was al langer het onder
werp van discussie tussen de
legerleiding en de regering.
Sterker nog: de datum was
vastgesteld op 25 augustus.
De toenemende activiteiten
van de oude politieke partijen
en politici, gesymboliseerd in
het nog steeds officieel be
staande parlement, maar ook
de zittende president Ferrier
werden door velen gezien als
een bedreiging van het proces
van noodzakelijke 'vernieu
wingen.
Parlement
Iedereen die Suriname wat be
ter kent weet hoezeer dat
parlement verantwoordelijk
kan worden gesteld voor het
falen van ruim vier jaar onaf
hankelijkheid. Niemand
maar dan ook niemand, in
Nederland noch in Suriname,
zou een traan willen laten
voor dat parlement. Als da
tum voor deze actie van
„rechts" was geprikt de dag
waarop herdacht zou worden
dat zes maanden daarvoor 16
onderofficieren de kazerne
bezetten en de regering-Ar-
ron tot aftreden dwon
gen.
Daarnaast bestond er evenwel
angst voor de radicale groep
waarvan de kern wordt ge
vormd door de Revolutionai
re Volkspartij, een afsplitsing
van de Volkspartij van dr.
Ruben Lie Pauw Sam. Het
was bekend dat deze RVP
nauwe contacten onderhield
met de radicale militairen Si
tal en Mijnals, respectievelijk
de eerste en de tweede voor
zitter van de Nationale Mili
taire Raad.
Vooral de al eerder uit de NMR
getreden legerbevelhebber
Bouterse was bang voor de
compromisloze Sital die niet
zou schromen desnoods met
geweld Bouterse en de rege
ring tot een andere koers te
brengen, een koers die een
harde opstelling ten opzichte
van Nederland tót gevolg zou
hebben en prioriteit zou eisen
voor een aansluiting bij lén
den in het Caribisch gebied
die het Cuba-model voor ogen
hebben.
Vooral dat laatste was door
slaggevend. Toen Bouterse
via zijn vertrouweling Hard-
joprajitno op de hoogte werd
gesteld van een geheime ver
gadering van de zogenaamde
radicalen in de River Club op
5 augustus, besloot hij direct
op te treden. Hij wist premier
Chin a Sen en Haakmat te
overtuigen van de noodzaak
de tweede staatsgreep niet tot
25 augustus uit te stellen. En
aldus geschiedde. Vandaar
dat de uitlating van vice-mi-
nister-president Haakmat dat
de staatsgreep van 13 augus
tus veroorzaakt is om zowel
rechts als radicaal links voor
te zijn.
De regering-Chin a Sen heeft
zich evenwel met de 13 augus-
tus-coupe ook bloot moeten
geven. Zeven maanden rege
ren heeft nog tot weinig resul
taten geleid. De regering is
weinig stabiel, ministers
staan op aftreden en het amb
tenarenapparaat werkt ver
tragend op het nieuwe beleid.
De economie krijgt de ene
klap na de andere. De import
ligt bijna stil, vooral door
stagnaties in het bedrijfsle
ven. De processen tegen de
van corruptie beschuldigde
voormalige machthebbers
willen maar niet vlotten ter
wijl de linkse gevangenen een
duidelijke steun hebben bin
nen de bevolking en onder de
Surinamers in Neder-
lana.
Een vooraanstaande ambtenaar
in Suriname, die overigens
zoals zovelen anoniem
blijven, vatte het dilemma als
volgt samen: „Sital is radicaal
maar ook weinig rationeel.
Als hij en zijn medestanders
worden vrijgelaten blijven ze
een gevaar voor de regering-
Chin a Sen en vooral voor
Bouterse die zich weinig illu
sies hoeft te maken als Sital
de kans krijgt hem uit te
schakelen. Zowel Bouterse
als Sital hebben aan de top
gebeten. Door zijn arrestatie
moet Sital vreselijk gefru
streerd zijn geraakt, hij lijkt
me tot alles in staat. Hem ver
oordelen is even zo gevaarlijk,
ze krijgen het martelaarsa-
reool. Er zijn tekenen van ver
zet tegen hun arrestatie voor
al ook omdat er geen overtui
gende bewijzen geprodu
ceerd kunnen worden. Het
gewone volk begrijpt niet
waarom de oude helden van
weleer ineens staatsgevaar
lijke elementen zijn gewor
den".
Karakters
„Het probleem zit hem in de
twee tegengestelde karakters
van Sital en Bouterse. Sital'is
een man met hoogstaande
morele waarden. Hij is goed
ontwikkeld, heeft een erken
de ideologie, Sital rookt niet,
drinkt niet en heeft geen bij
vrouwen. Bouterse beant
woordt veel meer aan het Su
rinaamse mannelijke type.
Hij is een gezellige man,
drinkt, rookt, heeft bijvrou
wen en weet een goed verhaal
De dames Sital, Mijnals en Joemman v.l.n.rmet op de achtergrond Fort Zeeland ia, i
-V
hun echtgenoten gevangen zitten.
te vertellen. Wie Bouterse op
zijn veijaardagsfeest heeft
meegemaakt weet hoe be
langrijk dat is voor zijn ima
ge".
Mijn gesprekspartner is ervan
overtuigd dat als Sital niet
gearresteerd was Bouterse nu
ook niet vrij zo-"'rondlopen.
Sital zou op den duur door
zijn houding meer mensen in
de Surinaamse samenleving
van zich vervreemd hebben
dan dat met Bouterse het ge
val is. Maar er speelt op de
achtergrond veel meer. Ervan
uitgaande dat in Suriname
een revolutionaire situatie
bestaat, betekent dat automa
tisch dat allerlei groeperingen
gebruik maken van de moge-
lijkhedn om hun macht uit te
breiden.
Mata Hari
De huidige politiek is er een van
intrigeren. Wie erin slaagt
zich een weg te banen door de
duizenden geruchten houdt
toch nog een bonte verzame
ling van komische verhalen
over die, als er geen nationaal
belang mee was gediend, naar
de boulevardpers verwezen
zouden moeten worden. Zo is
er een heuse Mata Hari die
gebruikt wordt om via het
bed bij Bouterse meer in
vloed te krijgen. De officiële
voorlichters van regering en
NMR liggen doorlopend met
elkaar in de clinch waarbij
niet geaarzeld wordt door een
inbraak de tegenpartij in
verlegenheid te brengen. Su
riname is het vlees geworden
Peyton Place.
Het regeringsbeleid levert ook
geen overtuigend bewijs op
van doortastend en welover
wogen optreden. Een decreet
van september bepaalde een
nieuwe prijspolitiek. In het
verleden creëerden de impor
teurs kunstmatige schaarste
om de prijzen van de eerste
levensbehoeften tot onbe
taalbare hoogte op te drijven.
Maar bij de afkondiging van
deze prijsbeschikking waren
er direct grote moeilijkheden.
WinKeliers en importeurs rie
pen om het hardst dat er met
zulke geringe winstmarges
geen import mogelijk is.
Nu zijn er een aantal mogelijk
heden: of het prijsdecreet is
goed en de importeurs ge
bruiken hun macht om de re-
§ering Chin a Sen ten val te
rengen, of de ambtenaren
die verantwoordelijk waren
voor het bewuste decreet
hebben een slecht decreet in
elkaar gedraaid om moeilijk
heden te veroorzaken. Want
met de oude leiders is de cor
ruptie en de loyaliteit van het
ambtenarenapparaat voor de
traditionele politici nog lang
niet verdwenen. En dat maakt
het toekomstperspectief er
niet beter op. Als je niet op je
ambtenaren kunt vertrouwen
hoe moet je dan een nieuw
beleid gestalte geven?
Maar het kan ook zijn dat het
enthousiasme van de rege
ring een daad te stellen het
concrete resultaat heeft bein-
vloed. Veel ministeries heb
ben een gebrek aan gekwali
ficeerde uitvoerders. Op het
ministerie van financien
worden slechts vier academi
ci geteld, maar zelfs voor een
kleine economie als die van
Suriname is dat veel te wei
nig. Hoe dan ook, van het
prijsdecreet komt dus niets
terecht.
Wat vinden de regeringsleiders
er zelf van? We volgen Henk
Chin a Sen een woensdag
ochtend als hij zijn wekelijkse
meet-the-people-campagne
houdt. De rit gaat naar de
overkant van de Surinameri-
vier naar het district Kom-
mewijne. Het district „waar
het zoet begint en het zuur
ophoudt zoals een bord langs
de weg ons wil doen geloven".
Chin A Sen komt meer dan
een uur te laat. Hij is opge
houden t?ij een 50-jarige
bruiloft Qie hij, evenals zijn
voorganger Ferrier, trouw
met een bezoek vereerde.
Na een korte begroeting met de
districtscommissaris op de
grens van het district gaat het
snel verder. Motorrijders met
een steeds loeiende sirene
trekken de landarbeiders
naar de weg, maar er is weinig
enthousiasme te bespeuren.
Dat wordt anders ais we een
school naderen: er zijn erebo-
gen opgericht en de school-
kindertjes staan cr in hun Su
rinaams best bij. Het volks
lied wordt braaf gezongen en
Henk Chin a Sen dirigeert
het verlegen kinderkoor. Na
een toespraak van een plaat
selijke notabel benadrukt
Chin a Sen over de hoofden
van de kindertjes heen, dat
zijn regering het serieus
meent met de realisering van
de doelstellingen van de rege
ringsverklaring. En dan gaat
het weer verder.
Bij Fort Nieuw Amsterdam is
een ontmoeting geregeld met
enige gevangenen, die ingezet
worden bij de opbouw van
het land. Uitgerust met kap
messen moeten ze de bermen
schoonmaken en helpen bij
het herstel van wegen en wo
ningen. Resocialisatie, maar
je moet er niet aan denken dat
een van de gevangenen uit
haalt met zo'n vervaarlijk
kapmes. De cipiers zijn trou
wens ongewapend.
Kapmes
De volgende dag zal het on
doordachte van dit gevange-
nenbeleid ook blijken. Wan
neer een Nederlands kind de
gevangenen een glas jjswater
aanbiedt, haalt een van hen in
een vlaag van verstandsver
bijstering met zijn kapmes uit
en verwondt het kind dode-
iljK. Een afgrijselijke gebeur
tenis en zeker niet zo maar
een incident, zoals de Suri
naamse regering wil doen
geloven. Vooral als je weet dat
er in de Surinaamse pers geen
woord over dit incident mag
verschijnen.
We zetten de tocht voort naar de
suikerplantage Mariênburg.
De enige suikerplantage die
nog functioneert terwijl ruim
tweehonderd jaar lang suiker
toch hèt gewas van Suriname
was. Een armoedige toestand.
De meeste arbeiders zun
Guyanezen. Gastarbeiders
dus uit het nog armere buur
land Guyana. Werk genoeg in
Suriname. Veel werk, maar
niet voor Surinamers blijk
baar. Met een boemeltreintje
gaan we heel traag over de
plantage. Door de eindeloze
rietvelden.
In Mariênburg wordt een ach-
terafwoninkje bezocht. Mi
nister Van Dijk van land
bouw, veeteelt en visserij
zegt „Dit is een vreselijke er
fenis van het verleden en het
zal ook nog wel even duren
voordat hier verandering in
komt". Iets verderop zijn de
nouten skeletten te zien van
de zogenaamde soera-wonin
gen, een van de volkshuisves
tingsprojecten in het kader
van de Nederlandse ontwik
kelingssamenwerking die
nooit zijn afgebouwd. Iedere
architect kan snel vertellen
met welke geringe investe
ring er goede huizen van
kunnen worden gemaakt.
Maar eerst moeten er dure ar
chitecten en inspecteurs
worden ingehuurd die bg el
kaar meer kosten dan een
simpele afbouw. Zo gaat dat
in Suriname.
De suikerfabriek is een
troosteloze ellende. Verou
derde machines die regelma
tig uitvallen een geringe pro-
duktiecapaciteit hebben en
een laag rendement (namelijk
7 procent). Hard en slecht be
taald werk, en na de oogst
niets doen. De fabriek draait
in samenwerking met de Ne
derlandse Handelsmaat
schappij.
In de boemeltrein vragen we
Chin a Sen over de militairen
die we die dag overal in de
stad hebben zien staan. Hg
kan er niets over zeggen. Mis
schien dat het te maken heeft
met de start van de werk
zaamheden van het bijzonder
gerechtshof, denkt hij. Over
het uitblijven van het proces
tegen de gearresteerde mili
tairen en burgers wil hij ook
niet meer kwijt dan dat het
onderzoek in volle gang is.
Een Surinaamse journalist
wordt gerustgesteld als hg in
formeert naar het gerucht dat
de avondklok weer wordt
vervroegd. Hen Chin a Sen
is de vader dés vaderlands,
maar was Johan Ferrier, zijn
voorganger, dat ook al
niet?
Hardheid
Henk Chin a Sen is een man
met veel morele waarde die
het goed wil, maar met één
probleem: hg heeft niet de
politieke hardheid en erva
ring die van een leider ver
wacht wordt. Je kunt het aan
hem zien. Hij is tot het uiter
ste gegaan de afgelopen
maanden en het moet niet al
te lang meer duren. Veel
steun heeft Chin a Sen nog
altijd van zijn vriend mr. drs.
André Haakmat. Velen heb
ben zich verkeken op de
kracht van dit tandem. Chin a
Sen heeft het vertrouwen van
de bevolking en Haakmat is
een doordouwer die veel
vaart heeft gebracht in het
buitenlandse beleid van Su-
Haakmat zelf is gematigd posi
tief over de toekomst van Su
riname: „Wg bevinden ons in
een proces van constante
ontwikkeling en zijn op zoek
naar realistische vormen en
ontwikkelingen in dit land.
Dat gaat gepaard met span
ning en onzekerheden, maar
ik denk dat we goed op koers
liggen en dat we de hobbels
die we tegenkomen wel zorg
vuldig en bekwaam kunnen
nemen. We hebben het proces
nog volledig in de hand en de
richting van de ontwikkeling
is precies zoals dat op 25 fe
bruari is gepland' Het lgkt
een beetje op obligate taal,
maar Haakmat moet wel op
timistisch zijn want pessi
misme heeft nog nooit een
land verder gebracht, ook Su
riname niet.
