Chinese leiders is
weinig tijd gegund
Wat heb
je aan
televisie
als je
buurman
zich
eraan
ergert?
Mao's droom van een China dat
zich vertrouwend op eigen
kracht rond de eeuwwisse
ling kon meten met de wes
terse industrielanden, inclu
sief de Verenigde Staten,
komt niet uit. De pragmatici
van nu, zoals premier Zhao
Ziyang, zien China tegen het
jaar 2000 een middenpositie
innemen op de ranglijst van
9 industrielanden. Maar ook
dat blijft een krachttoer en
het materiaal waarmee die
moet worden uitgevoerd, ver
toont gebreken of is verou
derd.
Dat geldt niet alleen voor ma
chines, maar ook voor de
mens. De predikers van de
Grote Ommekeer in Peking
zijn, op een enkeling na. van
eerbiedwaardige leeftijd. De
potentiële uitvoerders van
hun beleid weten dat, twijfe
len nu de revolutionaire ze-
kerheden zijn weggevallen en
durven, bang voor een nieu
we omslag, de nek niet uit te
steken, geen risico te ne-
Vrije markt
Luister naar een functionaris in
de vruchtbare en relatief wel
varende provincie Shaanxi.
Even buiten hoofdstad Xian
(2,7 miljoen inwoners!) wan
del ik met hem over een zgn.
vrije markt, waar plattelan
ders hun waren te koop aan
bieden. Ik praat met hem over
de toekomst van de commu-
nes, Mao's geesteskind: con-
centraties van dorpen die een
I onafhankelijke economische
l eenheid moesten vormen
Landbouw, veeteelt, visserij
en (lichte) industrie werden
hier verenigd. Maar voor hoe
lang, nu de nieuwe koers de
boeren een bescheiden stuk
e eigen grond heeft opgeleverd
'i en de ruimte om daar ge
kweekte produkten ten eigen
bate ter verkoop aan te bie
den?
„Ja, de commune bestaat nog
wel, maar alleen als organisa
tievorm van de arbeid", zegt
hij. „Hoe het er op het platte
land over vijf a zes jaar zal uit
zien. ik weet het niet. Dat
moet de praktijk maar uitwij-
zen". Deze man heeft door
zijn positie nog enig over
zicht, maar voor hem evenals
andere kaders met wie ik in
China sprak, blijft van Mao's
uitspraak „de toekomst is
licht, maar de weg kronke
lig", alleen het laatste gedeel
te recht overeind.
Voor de „kooplieden" in Lin
Tong en hun klanten reikt de
toekomst niet verder dan het
einde van de dag. Hun leven
beperkt zich tot de zorg voor
het brood op de plank. In deze
langgerekte stoffige dorps
straat vermengen zich voor de
toerist pittoreske, fotogenie
ke armoe met oosterse berus
ting en de zoetige geur van
zeer vette varkenspoten aan
het spit. Anders dan in Pe
king of Sjanghai toont de kle
ding van de mensen de spo
ren van veelvuldig verstel
werk. Ik loop hier tegen types
op voor wie de vier Grote Mo
derniseringen abstracte ge
gevens zullen blijven: een in
lompen gehulde oude vrouw
bijvoorbeeld, blootsvoets en
bedelend.
Buitenlanders trekken nog
veel bekijks in China. Op de
foto links bekijken nieuwsgie
rigen de delegatie van Van
Agt cs. tijdens het bezoek van
de Nederlandse premier aan
de warmwaterbronnen in de
buurt van Xian. Foto rechts:
een schamel geklede boer be
dient op de vrije markt een
klant.
ZATERDAG 8 NOVEMBER 1980
meer consumptiegoederen,
en dat zien jullie ook in de
winkels. Maar wat heb je aan
een televisie, als je buurman
zich eraan ergert? We leven
hier bot boven op elkaar, we
hebben geen ruimte, zitten
elkaar in de weg. Dat is een
veel groter probleem dan de
vraag of je je nu wel of niet een
radio of een horloge kunt aan
schaffen".
De nieuwe flatwoningen, die we
niet alleen hier maar ook in
Peking en op het platteland,
zien bouwen, bieden volgens
hem weinig soelaas. Zeker,
het is een verbetering verge
leken met de soms bouwval
lige bedoeninkjes waar een
groot deel van China's mil
joenen in wordt samenge
perst, maar het bouwtempo
ligt te laag en de toeloop naar
de steden is enorm. Volgens
onofficiële gegevens kent
Groot-Sjanghai (ruim 11 mil
joen inwoners) 400.000
werklozen, in meerderheid
jongeren die na de Culturele
Revolutie zijn teruggekeerd
van hun verplichte verblijf op
het platteland.
Officieel is er geen werkloos
heid, maar wel criminaliteit.
Buitenlandse toeristen heb
ben er nog weinig last van,
maar voor de stadsbewoners
zelf is het een grote zorg, ge
tuige de aandacht die de
plaatselijke pers eraan be
steedt. „U bent hier te kort om
onze problemen werkelijk te
kunnen begrijpenzegt een
stedelijk partijfunctionaris.
Maar een deel van de Chinese
legpuzzel krijg je toch wel
compleet als je de uitspraken
van top- en middenkaders,
China-kenners en diploma
tiek personeel combineert
met eigen waarnemin
gen.
Discipline
Niet alleen in Sjanghai, maar
ook in de steden Peking,
Xian, Wuxi die ik in het spoor
van Van Agt bezocht, is een
karakteristiek straatbeeld dat
van zichtbaar ontspannen
mensen die blijkbaar weinig
meer hebben te doen dan naar
buitenlandse bezoekers kij
ken, op hun gemak wat met
elkaar praten, of stoicijns in
hurkzit tegen de huizen het
voortdurende gebel van dui
zenden fietsers en getoeter
van de schaarse automobie
len die hun passeerrecht af
dwingen over zich heen laten
gaan. De vaststelling van niet
alleen buitenlanders in Pe
king, maar ook Chinese auto
riteiten zelf dat de arbeids-
produktiviteit nog laag is en
de werkdiscipline gering,
wordt duidelijk niet door de
praktijk weersproken.
Evenmin hoeft er aan te worden
getwijfeld dat de nawerking
van de Culturele Revolutie,
die het Chinese individu in de
afgelopen tien. vyftien jaar in
een collectief keurslijf heeft
geperst, langer zal duren dan
de campagnes tegen de Ben
de van Vier en de propaganda
voor de economische voor
uitgang doen geloven. „Veel
tiid hebben de leiders niet",
zegt een buitenlander in Pe
king met jarenlange ervaring
in China.
„Er moeten resultaten komen,
en op korte termijn. Vooral op
het platteland, maar ook voor
de niet-geschoolden in de
steden, is de levensstandaard
te laag. Je moet niet vergeten,
door de Culturele Revolutie
zijn traditionele Chinese ei
genschappen als onderne
mingslust en handelsgeest ja
renlang onderdrukt. Dat
komt nu misschien net op tijd
weer terug, maar het is voor
mij en anderen maar de vraag
of de nieuwe koers niet te laat
is ingezet".
Tegenstellingen
De terugkeer yan particuliere
winkeltjes, het grotere aan
bod in de winkels, de be
schikbaarheid van buiten
landse informatie, de vrijere
geest die door de Chinese sa
menleving waart, het zijn za
ken die, laat men in diploma
tieke kringen niet na op te
merken, „het leven hier weer
waard maken geleefd te wor
den". Dat mag zo zijn, het
groeien van de tegenstellin
gen - tussen stad en platte
land, tussen hoofd- en hand
arbeid, tussen managers en
bestuurders die tien keer zo
veel verdienen als hun onder
geschikten - is tastbaar.
„Dat is een risico dat op de koop
toe moet worden genomen",
zeggen leden van de Neder
landse kolonie in Peking.
„Als je over verdeling praat,
moet je je wel realiseren dat er
iets te verdelen moet zijn. De
Chinese revolutie, inclusief
de Culturele, heeft als ver
dienste dat het een miljoe
nenvolk wist te kleden en te
voeden. Maar de tevreden
heid over die verworvenhe
den is zo langzamerhand wel
weggeëbd. De mensen, vooral
de jongeren, willen nu
„Ook al zijn we blij met de val
van de Bende, met het einde
van de onderdrukking, is er
nog veel ontevredenheid on
der het volk", zegt de hotel
bediende in Sjanghai „Ik ben
blij met de nieuwe leiders, ze
moeten de kans krijgen.
Vroeger gedroegen de bonzen
zich als keizers. Ze logeerden
hier gratis, terwijl wij ons
voor hen uitsloofden. Nu be
talen ze er tenminste voor.
Maar het is nog steeds zo dat
je als zoon van een boer, boer
blijft en als kind van onge
schoolde arbeiders weinig
kans krijgt op een beter leven
dan je ouders hadden".
En een Chinese tolk. eertijds
een vurig lid van de Rode
Gardes („Ik ben zeer dom ge
weest") geeft na enig aan
dringen toe dat de Bende nog
veel aanhang heeft in zijn
vroegere machtsbasis Sjang
hai.
De voorspelling dat China met
de Culturele Revolutie niet
zijn laatste grote massabewe
ging heeft gekend, is niet an
ders dan met een natte vinger
te maken. Dat de Chinese lei
ders niet over al teveel tijd be
schikken om de immense
problemen van dit land op te
lossen tot tevredenheid van
zijn miljoenenbevolking, is
echter zeker.
PEKING - Een ingelijst Groot Vraagteken. Dat is
wellicht het alternatief om de kale plekken op Chi
nese muren die het verwijderen van de portretten
van Grote Roerganger Mao Zedong heeft opgele
verd, weer op te fleuren. Vier jaar na de dood van de
man die China niet alleen een nieuw maatschappe
lijk stelsel maar ook een nieuwe mens wilde leveren,
L- lijken alleen zijn opvolgers aan de top van de Chine
se pyramide vaste grond onder de voeten te voelen
wanneer ze over de toekomst van het land pra
ten.
Hun boodschap is duidelijk:
J geen ideologische strijdmaar
economische vooruitgang,
overboord met de idealisti
sche doelstelling dat allen ge
lijk dienen te zijn, ongeacht
positie of alkomst. Wie meer
presteert krijgt meer, wie niet
werkt zal ook niet eten. So
cialisme, marxisme-leninis-
I me is voer voor theoretici; het
is nu tijd om de praktijk als
s uitgangspunt te nemen. De
staat regelt niet meer, maar
stelt alleen de Grote Doelen
vast. Provincies en binnen die
gebieden communes en be
drijven moeten in onderlinge
concurrentie economische
stapDen vooruit maken.
Argwaan
De op straat uitgestalde waren
variëren van fruit en groenten
tot eenvoudige gebruiks
voorwerpen en kleding.
Schoenmakers lappen
schoeisel op terwijl de klant
wacht. Een barbier doet zijn
werk, terwijl aan <^e voeten
van zijn klant kippen ronu-
scharrelen die na verkoop
met een touwtje om de nek
aan het fietsstuur naar huis
worden meegenomen. In een
ander stalletje worden zwart
wit foto's met penseel en olie
tot kleurenplaatjes omge
toverd, terwijl een paar meter
verderop een sjofel geklede
plattelander een pijpje zit te
roken boven een verzameling
dode ratten
Mijn begeleider bezweert mc
dat deze kadavers niet als
voedsel worden verkocht,
maar dienen als „levend be
wijs" voor de effectiviteit van
een rattengif dat de man
schijnbaar ook verkoopt. Hij
praat met de koopman, een
discussie waar al snel om
standers zich mee bemoeien.
Het hoe en waarom wordt me
niet duidelijk, maar als ik een
half uur later nog eens naar de
markt terugkeer zijn man en
handel verdwenen. Op mijn
vraag waarom, komt het la
conieke antwoord: „Zeker
lunchen". Het zij zo. maar
aanhoudende vragen aan
mijn adres of hiervan lotos en
tekst in de kranten zullen ver
schijnen, maken duidelijk dat
dode ratten door mijn bege-
Verslaggever Hans
Geleijnse heeft af
gelopen week pre
mier Van Agt en
minister Van der
Klaauw vergezeld
op hun reis in Chi
na. Op de pagina
een slotimpressie
leider in ieder geval niet ais
propaganda voor het nieuwe
China worden beoor
deeld.
Geen ruimte
„Praten met de leiders in Pe
king heeft voor jullie geen
zin", zegt een engclsspreken-
de werknemer in het luxueu
ze Jiang Jmghotel in Sjang
hai. „Zo leer je China nooit
kennen We krijgen nu wel
De fietstaxi foto bovenj
wordt weer-gebruikt in de ste
den. Riksha-modellen zijn er
niet al teveel. Op de foto een
vrachtexemplaar dat tevens
passagiers vervoert. De fiets is
ook het vervoermiddel voor de
boer (foto onder) die de vrije
markt bezoekt en met oosterse
berusting op zijn klanten
wacht.
