Gevechten
in Beiroet
Westen wil in Madrid niet zwijgen over Helsinki
"Wetboek moet gewijzigd
De lugubere,
vermakelijke
dictionnaire
van Hillairet
anmm
Leger en falangisten
Ajatollah
kritiseert
wegblijven
van leden
parlement
Geweld op Jamaica
na verkiezings
winst van Seaga
T>T>
ZATERDAG 1 NOVEMBER 1980
PAGINA 9
DEN HAAG (ANP) - Het Westen
wil zich op de komende Europese
/eiligheidsconferentie in Madrid
niet monddood laten maken voor
wat betreft schendingen van de
slotakte van Helsinki door de
Sowjet-Unie. Het is wel bereid te
praten over nieuwe voorstellen
die ten goede komen aan de ont
spanning en veiligheid in Euro
pa. Dit is gisteren vernomen van
het ministerie van buitenlandse
zaken in Den Haag.
De westelijke landen stellen zich
volgens het ministerie op het
standpunt dat op de conferentie
in Madrid, die 11 november be
gint, de slotakte van Helsinki
overeind gehouden moet worden
als basis van de ontspanning in
Europa. Zij verzetten zich daar
om tegen pogingen van de Sow
jet-Unie en haar bondgenoten om
een discussie over de naleving
van die slotakte te beperken en
snel over te gaan op een bespre
king van nieuwe voorstellen.
Dit is de voornaamste reden waar
op de voorbereidende agendabe
sprekingen voor de conferentie
thans stagneren. In die bespre
kingen heeft het oostblok geop
perd om de discussie over de na
leving van de Helsinki-akkoor-
den af te sluiten voor het kerstre
ces om dan reeds over te gaan op
onderhandelingen over nieuwe
voorstellen en het slotdocument.
Het Westen is daartegen fel ge
kant. omdat het op die wijze niet
beknot wenst te worden in zijn
mogelijkheden om schendingen
van de slotakte van Helsinki door
met name de Sowjet-Unie en de
DDR aan de orde te stellen. Het
wil onder meer wel degelijk Mos
kou aan de tand voelen over Af
ghanistan en zijn mensenrech-
tenbeleid Ook wil het Oost-
Duitsland aanspreken over de
verhoging van de inreisgelden
voor bezoekers vanuit de Bonds
republiek.
De westelijke landen vinden na
melijk dat een toetsing van de
naleving van Helsinki tot de
voornaamste taak behoort van
vervolgconferenties als die in
Belgrado in 1978 en die in Madrid
nu. Al is het geenszins de bedoe
ling aldus buitenlandse zaken in
Den Haag, het Oostblok voortdu
rend in het beklaagdenbankje
vast te pinnen.
Discussie
Uit dit alles komt naar voren dat
voor de westelijke landen de slo
takte van Helsinki, waarmee zij
tevreden zijn. niet ter discussie
staat. Voor het Oostblok staat de
akte dat kennelijk wel, gezien de
nadruk die het legt op onderhan
delingen over nieuwe voorstel
len. Nu wil het Westen daar best
aan mee doen, maar alleen als er
gesproken gaat worden over
voorstellen die belangrijk kun
nen zijn voor de ontspanning, en
vooral voor het veiligheidsaspect
daarvan. Met name Nederland
zou, naar in Den Haag verluidt
wel voelen voor initiatieven in
deze richting.
Nederland kan zich, aldus welin
gelichte kringen in Den Haag,
bijvoorbeeld goed verenigen met
Franse voorstellen tot een ont
wapeningsconferentie. Deze
voorstellen zijn reeds op de
Noordatlantische raad in de
Turkse hoofdstad Ankara in juni
van dit jaar door de ministers van
buitenlandse zaken van de NA-
VO-landen besproken. Er werd
toen besloten dat de Franse voor
stellen op de vervolgconferentie
van Madrid eventueel zouden
worden aangekaart. Alhoewel er
niet werd gesproken over ontwa
peningsconferentie, maar over
„een mandaat voor verdere on
derhandelingen". De inhoud van
dit mandaat zouden vertrou-
wenswekkende maatregelen
moeten zijn, die van militair be
lang zijn gecontroleerd kunnen
worden en voor heel Europa gel
den.
Ook bij de Sowjet-Unie en haar
bondgenoten leven gedachten
over een ontwapeningsconferen
tie. Deze zomer zei het Russische
staatshoofd Leonid Brezjnjev in
een rede ter gelegenheid van de
vijfde verjaardag van de onderte
kening van de akkoorden van
Helsinki, dat zijn land in Madrid
zal aandringen op het houden van
een Europese conferentie over
ontspanning en ontwapening.
Ook bij andere gelegenheden is
hiervoor door Moskou gepleit.
(Van onze correspondent Rienko Wilton)
BEIROET - In Beiroet zijn gisteren hevige ge
vechten uitgebroken tussen eenheden van het
Libanese leger en de milities van de christen-
rechtse falangisten. Gisteravond waren de ge
vechten geluwd, maar over de afloop kan nog
niets worden gezegd.
Eerder deze week was de zuid
oostelijke Beiroetse voorstad Ain
Roumeineh toneel van hevige
strijd tussen de falangisten ener
zijds en een andere rivaliserende
christen-rechtse groepering, die
van oud-president Chamoun, an
derzijds. De „chamounisten"
moesten daarbij het onderspit
delven tegen de veel grotere mili
ties der falangisten.
Zowel de falangisten als de cha
mounisten zijn door Israël van
zware wapens (tanks en artillerie)
voorzien, dit om deze tegen de
Palestijnen en de Syriërs (van de
Arabische vredesmacht in Liba
non) te gebruiken, maar de laat
ste tijd gebruiken de christen
milities het via Israël geleverde
wapentuig hoofdzakelijk tegen
elkaar. De voorstad Ain Roumei
neh staat in naam onder controle
van het Libanese leger, maar de
laatste dagen stak het leger geen
hand uit om de falangisti-
sche-charounistische gevechten
te stoppen. Op deze houding is
erg veel kritiek gekomen, met
name van moslim- en linkse poli
tici en van de linkse pers.
Sterke arm
Het Libanese leger - naast de Syri
sche vredesmacht - de enige
sterke arm van de centrale over
heid en als zodanig de enige wet
tige militaire macht in het land
(afgezien van de VN-vredes-
macht), is in getalssterkte de
mindere van de vele partij- en
privé-milities die Libanon telt.
TEHERAN (Reutcr/AFP) - Ajatol
lah Hossein Ali Montazeri, een
van Irans hoogste geestelijke lei
ders, heeft gisteren de parle
mentsleden die donderdag de zit
ting van het parlement boycot
ten, scherp bekritiseerd. Dit heeft
de Iraanse televisie bekendge
maakt.
Ajatollah Montazeri stuurde de
madjlis (het parlement) een tele
gram waarin hij het gedrag van de
ongeveer 20 parlementsleden on
aanvaardbaar noemde. Door hun
afwezigheid werd het quorum
niet gehaald en kon de madjlis
niet zoals verwacht een beslis
sing nemen over de kwestie van
de Amerikaanse gegijzelden. De
zitting werd verdaagd naar mor
gen. In het telegram noemde
Montazeri de gegijzelden niet,
maar hij laakte de parlementa
riërs omdat ze niet genoeg aan
lacht schonken aan de proble
men die van groot belang zijn
voor "het islamitische en revolu
tionaire volk van Iran".
Waarnemers leidden uit dit tele
gram af dat het in kringen van
Irans hoge geestelijkheid nood
zakelijk wordt gevonden de
voorwaarden voor vrijlating van
de gegijzelden snel bekend te
maken.
Het aanvankelijk niet ingrijpen
van het leger werd als een „capi
tulatie" van het centrale gezag te
genover de falangisten gezien.
In moslim-linkse kringen werd het
vermoeden uitgesproken dat het
leger niet direct ingreep omdat
vele legerofficieren nog steeds in
het geheim zouden sympatiseren
met de falangisten.
Het is juist om deze reden dat mos
lim-links in Libanon altijd wan
trouwend gestaan heeft tegen
over het leger met zijn overwe
gend christen-officierskorps.
Maar president Sarkis en leger
commandant Victor Khoury
(beiden christenen) hebben de
afgelopen vier jaar juist getracht
het leger confessioneel „uit te
balanceren". De gebeurtenissen
van de afgelopen dagen hebben
de moslims evenwel in hun wan
trouwen tegen het leger ver
sterkt. De moslims hebben tot nu
toe geweigerd het Libanese leger
in „hun" wijken en gebieden toe
te laten. Zij geven vooralsnog de
voorkeur aan de Syrisch-Arabi-
sche vredesmacht.
Het niet ingrijpen van het leger in
Ain Roumeineh bij de gevechten
tussen de falangisten en cha
mounisten, was een blamage
voor de nieuwe Libanese rege
ring van premier Shafiq al Waaz-
an, die afgelopen zondag werd
ingezworen. De nieuwe regering
werd al geplaagd door het weglo
pen van twee ministers en het
dreigende vertrek - onder druk
van twee belangrijke moslimmi
lities - van zeven andere be
windslieden. Een verdere uithol
ling van het staatsgezag en toe
nemende kritiek op het leger,
deed het kabinet uiteindelijk be
sluiten om te handelen: gisteren
probeerde het leger de orde in
Ain Roumeineh te herstellen, en
dit liep meteen uit op hevige ge
vechten met de falangisten, die
daags ervoor alle lokale partijbu
reaus van de chamounisten on
der de voet hadden gelopen.
Het ingrijpen van het leger-, zij het
wat laat, is erg belangrijk: militair
moet nog worden afgewacht of
het leger in staat zal zijn de dol
drieste falangisten in toom te
houden, terwijl de politieke be
tekenis hierin ligt dat de centrale
overheid een halt wenst toe te
roepen aan de falangisten, die
zich steeds meer als een „staat in
een staat" gaan gedragen.
lannen van
Botha
zijn
wassen neus
DEN HAAG (ANP) - De wijzi-
gingen die premier Botha van
Zuid-Afrika aankondigt,
worden met veel trompetge
schal begroet, maar werkelijk
iets veranderen aan het
apartheidssysteem, doen ze
niet. De onenigheid binnen
de partij van de premier tus
sen de "verlichten en ver
krampten" is in feite slechts
een geschil over de tactiek.
De strategie is en blijft: blan
ke overheersing. Dit heeft
Vusumzi Make (links op de
foto), voorzitter van het PAC
(Pan Africanist Congres) gis
teren op een persconferentie
in Den Haag gezegd.
Make brengt een tweedaags be
zoek aan Nederland als on
derdeel van een reis door Eu
ropa om steun te krijgen voor
zijn organisatie. Later voerde
Make besprekingen op het
ministerie van buitenlandse
zaken. Daar vroeg hij diplo
matieke en (financiële) steun
voor een aantal humanitaire
projecten van het PAC, als het
Azania-instituut dat in Soe
dan moet komen en waar
academisch- en beroepson
derwijs zal worden gegeven.
Make toonde zich verheugd
over de uitspraak van het Ne
derlandse parlement over een
olieboycot tegen Zuid-Afrika.
Hoewel hij begrip had voor de
problemen van de Neder
landse regering hiermee,
meent hij dat regeringen zich
niet altijd moeten verschuilen
achter "gezamenlijke actie"
en ook in hun eentje een boy
cot moeten uitvoeren. Het
PAC is voorstander van een
isolatie van Zuid-Afrika op
elk gebied.
Het PAC, dat in Zuid-Afrika
verboden is, splitste zich in
1960 af van het ANC (Afri
kaans Nationaal Congres). De
PAC-leden menen dat het
ANC te zeer gericht is op het
wijzigen van individuele wet
ten en te weinig het systeem
als geheel aanpakt. Het sys
teem in Zuid-Afrika is kolo
niaal van aard, aldus Make.
KINGSTON (Reuter) - Brandstich
tingen en gewapende aanvallen
op politiebureaus kenmerkten
gisteren de Jamaicaanse hoofd
stad Kingston, na de verkie
zingsoverwinning van Edward
Seaga op premier Michael Man-
ley.
Volgens de eerste berichten zijn vijf
politiebureaus aangevallen, on
der meer door sluipschutters.
Militairen werden ingeschakeld
om de politie bij te staan. De
brandweer rukte veelal niet uit
naar gestichte branden, omdat
geweervuur het blussen te ris
kant maakte.
De verkiezingen op Jamaica zijn
voorafgegaan door geweld op
ongekende schaal. Dit jaar zijn al
700 mensen door politiek geweld
om het leven gekomen, waarvan
alleen de afgelopen maand al 130.
Sinds de sluiting van de stembus
sen zijn vier politiemannen
doodgeschoten.
Het Amerikaanse ministerie van
buitenlandse zaken heeft giste
ren laten weten ingenomen te zijn
met de uitslag. Seaga heeft tij
dens zijn campagne niet onder
stoelen of banken gestoken dat
hij Jamaica dichter tot de Ver
enigde Staten wil brengen. Hij
heeft grotere vrijheid aangekon
digd voor particuliere onderne
mers en grotere betrokkenheid
van multinationale ondernemin
gen bij de Jamaicaanse econo
mie. De hechte banden met
linkse en communistische lan
den in de derde wereld worden
losser gemaakt, ze heeft Seaga la
ten weten.
Donderdag al kondigde hij aan de
Cubaanse ambassadeur te willen
uitwijzen.
Carter neemt
afstand van
nieuwe sjah
WASHINGTON (AP) - De rege
ring-Carter heeft gisteren aan
Iran de verzekering gegeven dat
de Amerikanen de revolutie er
kennen die aan het bewind van
de overleden sjah mohammed
Reza Pahlavi een einde maakte.
Ook maakte men aan Iran duide
lijk dat de Verenigde Staten niet
van plan zijn de aanspraak op de
Perzische pauwentroon van
Pahlavi jr. te steunen.
"Onze positie is erg duidelijk", al
dus de woordvoerder van het mi
nisterie van buitenlandse zaken
John Trattner. "Wij hebben de
resultaten van het referendum
De zoon van de overleden sjah
van Iran, Reza Pahlavi, die zich
zelf gisteren uitriep tot de nieuwe
sjah.
van april aanvaard en de Iraanse
regering geaccepteerd als de wet
telijke en constitutionele rege
ring in Iran".
Joegoslavische intellectuelen:
BELGRADO (UPD-Een groep van
100 Joegoslavische intellectue
len, onder wie bekende dissiden
ten, heeft een petitie tot de rege
ring gericht tot het schrappen
van bepalingen in het wetboek
van strafrecht die volgens hen de
vrijheid van woord en geweten
beknotten.
De petitie, die geen datum bevatte,
werd gisteren verspreid onder
buitenlandse journalisten in Bel
grado. Volgens de Joegoslavi
sche grondwet heeft elke groep
burgers het récht wijzigingen van
de wetten te vragen als zij van
mening is dat deze wetten niet in
overeenstemming met de consti
tutie zijn.
In het verzoekschrift van de intel
lectuelen wordt o.m. gevraagd de
verwijzing naar „het kwaadaar
dige of onjuist schetsen van de
sociaal-politieke gebeurtenissen
in het land" te schrappen. De
overtreding van het verspreiden
van „vijandige propaganda"
moet worden vervangen door de
overtreding van het „pleiten voor
een gewelddadige wijziging van
de constitutionele orde". Volgens
de huidige bepalingen kan ie
mand een gevangenisstraf tot
tien jaar krijgen.
De groep zegt dat de huidige rege
ling de vrijheid van wetenschap
pelijke en artistieke creativiteit n
gevaar brengt, evenals de vrij
heid van geweten, van gedachte,
van het openbare woord, van pers
en het beginsel van de gelijkheid
van de burgers ongeacht hun po
litieke overtuiging en het recht
van een Joegoslavisch burger om
politiek actief te zijn.
Het was de tweede petitie van deze
aard aan de regering sedert de
dood van president Tito een half
jaar geleden. Het eerste verzoek
schrift vroeg om amnestie voor
politieke gevangenen die veroor
deeld werden wegens „verbale"
misdaden.
Tot de ondertekenaars van de
nieuwe petitie behoren de dissi
denteadvocaat Srdja Popovic, de
schrijver Dragoljub Ignjatovic,
de schrijver Dobrica Cosic en
prof. Ljubomir Tadic. Popovic
werd eens tot een jaar gevange
nisstraf (in 1976 gewijzigd in een
voorwaardelijke straf) veroor
deeld wegens het „kwaadaardig
verspreiden van onjuiste infor
matie en het veroorzaken van
openbare wanorde". Die be
schuldigingen vloeiden voort uit
verklaringen voor de rechtbank
tijdens het verdedigen van Igna-
tovic. Deze werd veroordeeld
wegens het verspreiden van
„onjuiste informatie" in een toe
spraak tijdens een symposium
waarin hij kritiek leverde op het
sche, sociale en cultu-
beleid van de regering.
de hoogle
Tad ic was een
die verbonde
schrift „Praxis" waai
schijning halverweg
zeventig opgeschort
wege de opvattingen d
werden gepubliceerd.
het tijd-
in de ver-
de jaren
Van c
correspondent Rudolph Bakker)
PARIJS - Iedereen die maar wil. kan zien in Parijs opwerpen als
gids. Je leert een of ander prevelement uit het hoofd, bijvoor
beeld wat de 'Guide Bleu' over het Louvre zegt. Je biedt je per
advertentie in 'Le Figaro' aan en de rest gaat vanzelf. Het was in
het begin van de jaren '50, dat de gepensioneerde kolonel Augus-
te Coussillan op deze manier in handen van een beunhaas viel, en
hij besloot meteen tot actie over te gaan.
Auguste Coussillan was lange jaren directeur geweest van de
(Franse) telefoonverbindingen in de Levant. In 1942 was hij met
pensioen gestuurd. Hoewel geboren in het mijngebied rond
Montlucon. waar zijn vader directeur van een postkantoor was,
voelde Coussillan zich open top Parijzenaar. En wat zovelen in de
oorlog deden, deed hij ook: hij stortte zich in de historie
Boek
De gepensioneerde kolonel ontmoette als toehoorder bij een van
die honderden Parijse rondleidingen minder een beunhaas dan
wel een beunkonijn. En na afloop van de rondgang vertelde de
stramme militair de ongelukkige dame: ..Madame, niet alleen
hebt u wel een erg grote mond, maar wat u vertelt slaat bovendien
nergens op". Coussillon begon na deze ferme taal zelf rondleidin
gen voor te bereiden, hij plaatste een advertentie in 'Le Figaro' en
het lot sloeg toe. Coussillan had een groot succes. Al vertellende
leerde hij er een heleboel bij. voornamelijk wat hij kon weglaten.
En ten slotte gaf hij zijn verhalen in boekvorm uit.
De boekjes waren zo'n succes, aat zijn uitgever hem vroeg een
groter werk te ondernemen. Hieraan werkte Coussillan vier jaar
Het werd de tweedelige 'Dictionnaire histonque des rues de Pa
ris'. De eerste druk van deze delen van ieder meer dan 700 pagi
na's verscheen in 1963. De druk waar ik zelf mijn wijsheid uit put
is de zevende. Ze verscheen in 1979 en is zelfs voorzien van een
supplement, verzorgd onder anderen door monsieur Appenzeler,
ook geen kind als het om de geschiedenis van Parijs gaat. Tegen
over de titelpagina van dit supplement prijkt een foto van het
'Centre Beaubourg'
Een werk als de 'Dictionnaire Historique' steekt men niet meer in
de boterham mentas, zoals de 'Guide Bleu' of de 'Guide Michelin'
Het is een pil die, plat op de eerst schoongeveegde tafel gelegd,
dient te worden bestudeerd als het houtvuur knapt en de cognac
is ingeschonken. Wat monsieur Coussillan niet weet. is het weten
niet waard. Hij noemtzich overigens als auteur Jacques Hillairet.
Zo zal hij ook de geschiedenis ingaan. Over een titanenwerk als
dit stapt men de eerste honderd jaar niet zonder o
Moord en doodslag
Ook Jaques Hillairet ontkent niet aat ae historie van Parijs, zoals zc
verborgen gaan achter de gevels van al die duizenden oude hui
zen, er een is van moord en doodslag. Een uurtje studie in de
'dictionnaire' maakt al datje naar watjes verlangd om in je oren te
stoppen als je door de straten van Parijs loopt, om al die verklon
ken kreten van doodsnood maar niet te hoeven horen
Ik heb de dictionnaire nog niet uit (niemand krijgt hem ooit werke
lijk 'uit'), maar een van de vreselijkste verhalen die ik erin tegen
kwam is dat van de arme prinses de Lamballe, die voor de deur
van de - inmiddels al lang afgebroken - 'de la Force' als ver
trouwde vriendin van Marie-Antoinette door het revolutionair
voetvolk in stukken werd gereten.
Daar waar de Rue de Rivoli en de Rue Saint-Antoine in elkaar
overgaan werd haar lichaam vanaf de plaats waar de benen sa
menkomen tot aan de navel geopend en vervolgens werd haar het
hoofd afgeslagen. Met dit hoofd op een stok trok de menigte naar
Marie-Antoinette en de koning om het hen te tonen. Het belandde
uiteindelijk op de lunchtafel van een andere aristocratische ge
vangene, die zijn koelbloedigheid wist te bewaren.
In de Rue d'Ankara is nog het 'Hotel de Lamballe' te vinden. De
prinses was 34 toen ze het 1792 het leven liet. Haar huis werd
geconfisqueerd. In de kelders troffen de sansculotten 4000 fles
sen uitstekende wijn aan.
Gekkemhuis
Een andere curieuze villa die Jacques Hillairet beschrijft, is te
vinden op nummer 22bis in de Rue Norvins. Hier was van 1805 tot
1820 het gekkenhuis van de beroemde docteur Blanche geves
tigd. Tot de gasten behoorde de dichter Gerard de Nerval, die in
de tuinen van het Palais-Royal met een kreeft aan een touwtje
was aangetroffen: en monsieur Jacques Arago, die een boek van
62 bladzijden schreef zonder er ook maar een enkele keer de letter
'a' in te gebruiken. Om nog niet te spreken van de hofdame van
Marie-Antoinette die gek was geworden omdat de revolutionai-
renleider Robespierre niet met haar had willen trouwen
Tot de dolste personages die ik in de dictionnaire aantrof, behoort
'la reine Margot', dochter van Catharine de Medici, die al vrijde
vanaf haar elfde en in haar drift niemand uit de weg ging Ze
trouwde weliswaar - een week voor i« Bartholomeusnai hl de
latere koning Hendrik IV. maar die wist niet hoe gauw hU zich
weer van deze sex-bom kon verlossen.
'La reine Margot' woonde enige tijd in het statige 'Hotel de Sens'
aan de rechter Seine-oever tegenover het lie Saint-Louis. Ze was
toen 52. dik en kaal, maar maakte zich pruiken uit de haren van
haar minnaars en liet bij de voordeur de kop afslaan van de man
die van haar was weggelopen.
Monsieur Hillairet is nu 92 en als ik hem bezoek maakt hij de indruk
het vlieten van de tijd niet helemaal meer bij te houden. Hij woont
in een moderne fiat en al zijn (zeer lezenswaardige) werken staan
keurig in leer gebonden bij de hand in een geboend buffetje met
glazen schuifdeurtjes. „Ik ken alles uit mijn hoofd", zegt Hillai
ret, die er op pocht dat hij geen archief meer nodig heeft voor zgn
laatste boek. een studie over de Mont Saint Genevieve (een van
de oudste delen van Parijs achter het Panthéon).
Jacques Hillairet alias Auguste Cous- illan weet tienduizend din
gen over Parijs die wij niet weten. En hij vertelt zo dat zijn
dictionnaire echt een cadeau voor Sinterklaas is (Editions de
Minuit, Paris). Voorarmere sinterklazen is er een bloemlezing uit
de beide delen, nrrar onafivj kelijk pgezet - tenslotte spi
monsieur Hillairet alles wat hij weet moeiteloos op die tot titel
heeft 'Co
du i
past wel in de boterlu
Dit i
nentas
(Edit
