Echtscheiding in Spanje: snel en
goedkoop voordat de paus komt
ZATERDAG 1 NOVEMBER 1980
PAGINA 21
MADRID - „De kerk kan niet toestaan dat echtschei
ding een recht van de mens wordt... De ontbinding
van het huwelijk ondermijnt de sterkste basis van
de maatschappij en van het gezin... Echtscheiding
zet aan tot echtscheiding... Echtscheiding is het
grootste kwaad van de samenleving"
Voor de meeste Spaanse katholieken is de vreugde van de zondags-
preek eraf. Ze zijn het beu om sinds een maand elke zondag-
vanaf de preekstoel te moeten horen dat echtscheiding slecht
heid en verderf zaait. Van de Spanjaarden is 75 procent voor een
moderne wettelijke regeling om een mislukt huwelijk te ontbin
den. Maar 90 pet van de Spaanse bisschoppen is fel gekant tegen
de naderende echtscheidingswet, die begin volgend jaar door het
parlement moet worden goedgekeurd.
„Wat God verbonden heeft zal de mens niet breken!", brommen de
geestelijken van de kansel. „Uit vrije wil beslissen om te trouwen,
vraagt om vrijelijk te scheiden zonder te rouwen", denken de
moderne Spanjaarden, die allang zijn afgestapt van de katholieke
ledenwervingsleuze: „Gaat heen en vermenigvuldigt U onder de
paraplu van het sacramentele huwelijk'
Zwevend
Een half miljoen paar Spanjaarden, gescheiden van tafel en bed,
wachten op de wet die een einde moet maken aan hun juridisch
zwevende maatschappelijke positie. De Spaanse minister van
justitie, de sociaal-democraat Francisco Fernandez Ordonez, wil
zo snel mogelijk een moderne echtscheidingswet, die aan de
behoeften van de twintigste eeuw beantwoordt. Marcelo Gonza
lez Martin, de conservatieve bisschop van Toledo en primaat van
Spanje, heeft een dondercampagne opgezet, waarmee hij alle
Spanjaarden - katholiek of niet - naar de hel verwijst als zij het in
hun hoofd halen om tot echtscheiding over te gaan. „Beseft dat U
op een goede dag voor al uw daden verantwoording aan God zult
moeten afleggen!", buldert hij regelmatig tegen de gelovigen.
De linkse oppositiepartijen en
de Spaanse feministen zijn
voor een snelle en soepele
ontbinding van het huwelijk,
waarbij beide partijen zonder
schuldvraag uit elkaar kun
nen gaan. In de regeringspar
tij Unie van het Democratisch
Centrum UCD - een verza
meling van sociaal-democra
ten, liberalen en christen-de
mocraten - zijn de meningen
verdeeld: de christen-demo
craten tillen nog zwaar aan
het onverbrekelijke huwelijk,
maar zijn wel van mening dat
er iets moet veranderen. De
liberalen en sociaal-democra
ten stellen zich progressief
op, met enige voorzichtig
heid, want men wil de kerk
niet overmatig irriteren. De
conservatieve Democratische
Coalitie (CD) en alle partijtjes
rechts daarvan, blijven aan
hangers van het gegeven:
„Houdt God voor ogen en de
broek op slot, behalve als het
gaat om de voortplanting
binnen het sacrament!'.
José Maria Gonzalez Paramo,
woordvoerder van de conser
vatieve Democratische Coali
tie, ziet de klinkende ruzies
tussen echtgenoten als een
uitdaging die de perfectie en
de verdieping van beide ech
telieden nastreeft in de essen
tiële liefde waarmee de men
sen zich verwezenlijken.
Geen behoefte
dat een wettelijke gemakke
lijke ontbinding van het hu
welijk dezelfde scheidings
percentages als in Europa zal
bewerkstelligen. Met trots
wijzen zij op de door hen ver
afschuwde periode van de
Tweede Republiek, waarin
Spanje voor het eerst in de ge
schiedenis echtscheiding
toestond. „Vanaf 1932 tot
1939, het jaar waarin Franco
de echtscheidingswet af
schafte, besloten nog geen
55.000 echtparen uit elkaar te
gaan", aldus een christen
democraat, die daaruit
concludeert dat het Spanje
van de 20e eeuw eigenlijk
geen behoefte heeft aan een
echtscheidingswet.
„Spanje is helemaal niet an
ders", beweert Anna Maria
Del Campo, advocate in hu
welijkszaken en voorzitster
van de Spaanse Bond voor
Gescheiden Vrouwen. „Er
zijn duizenden Spaanse
vrouwen die door gebrek aan
informatie kampen met ern
stige huwelijksmoeilijkhe
den en denken dat zij geen
enkele kant op kunnen.
Sommige vrouwen die al van
tafel en bed gescheiden zijn,
worden onaangenaam verrast
door de corruptie van de ker
kelijke tribunalen binnen en
buiten Spanje. Dikwijls ko
men zij erachter dat hun hu
welijk zonder medeweten
door de kerk is geannuleerd
en dat hun ex-echtgenoten
opnieuw voor de kerk zijn ge
trouwd", aldus Anna Maria,
die het aantal aanvragen tot
echtscheiding in 1981 op
100.000 schat.
In het katholieke Spanje van
Franco kreeg de kerk vanaf
1953 over alle gedoopte bur
gers de absolute zeggenschap
op het gebied van het huwe
lijk. Voor de kerk trouwen
had onmiddellijke burger
rechterlijke gevolgen en men
verwierf zich een sociale sta
tus in dit dictatoriaal geleide
land, waarin kerk en staat een
waren. Pas in januari van dit
jaar werd de relatie kerk-staat
verbroken en sindsdien be
houdt de hogere Spaanse
geestelijkheid het exclusieve
recht een gesloten huwelijk
ongeldig te verklaren voor de
kerk zonder burgerrechter
lijke gevolgen. Dit houdt in
dat iemand, wiens echtver
bintenis door het kerkelijke
recht wordt geannuleerd, rus
tig voor de tweede maal ker
kelijk in het huwelijk kan tre
den, maar burgerrechterlijk
bigamie pleegt zolang er geen
echtscheidingswet be
staat.
Ondoorgrondelijk
Vanaf 1953 is gebleken dat „op
het eerste gezicht" in het ka
tholieke Spanje Gods wegen
inzake de annulering van hu
welijken ondoorgrondelijk
waren. Huwelijken van be
langrijke figuren uit de
Spaanse high society werden
door een kerkelijk tribunaal
dikwijls ongeldig verklaard
met behulp van een gebrek
bij een van beide partners:
bijvoorbeeld door impotentie
van de man. „Een van de
echtgenoten kon niet aan de
verplichtingen van het hu
welijk voldoen", was de geijk
te officiële reden. En zie: een
half jaar later, na de schei
ding, trouwt een van de „eer
der impotente" mannen op
nieuw voor de kerk. Dit keer
blijkbaar zonder verborgen
gebreken, want vier jaar later
heeft het nieuwe echtpaar
drie gezonde nakomelin
gen.
Het laatste schandaal over ker
kelijke annulaties van in
Spanje gesloten huwelijken
werd deze maand bekendge
maakt door een advocaat in
Madrid. Ruim vierhonderd
Spaanse mannen lieten zich,
veelal zonder medeweten van
hun vrouwen, scheiden door
de kerkelijke tribunalen van
Sakania en Loemoembashi in
de Afrikaanse republiek Zai
re. Deze annuleringen wer
den alle bevestigd door de
kerkelijke rechtbank „exhor-
tos" te Madrid. Bij nader in
zien bleek deze werkwijze,
die erg betrouwbaar aandeed,
een in elkaar gezette farce te
zijn van een paar slimme ad
vocaten, die per geval 25.000
tot 30.000 gulden vroegen.
Rome verklaarde de geannu
leerde huwelijken door de
niet bestaande tribunalen van
Sakania en Loemoembashi
terstond ongeldig en de
Spaanse katholieke kerk
zwijgt met rode oortjes over
haar gebrek aan kennis van
aardrijkskunde en de godde
lijke genade, die zij in ruil
voor veel peseta's aan welge
stelde Spanjaarden heeft
verleend.
Konden de rijke Spanjaarden
het zich tot nu toe permitte
ren om hun huwelijk onge
daan te maken, de arme
Spanjaarden brachten het
met veel moeilijkheden niet
verder dan een scheiding van
tafel en bed. Situaties waarin
de minst financieel-draag-
krachtige - meestal de vrouw
- overgeleverd is aan de wil
lekeur van de ex-huwelijks-
partner en aan overgespecia-
liseerde advocaten, die er niet
aandenken om een bevriende
collega in de arm te ne-
Loonstelsel
Paus Paulus Johannes II tij
dens de inzegening van een hu
welijk in de Pauline-kapel in
Vaticaanstad (archieffoto).
Van de ontbinding van een
(mislukt) huwelijk wil de con
servatieve Poolse paus niet ho-
vrouw nooit wat zij verdienen
en misbruiken bij een schei
ding van tafel en bed het
Spaanse ingewikkelde loon
stelsel om zo min mogelijk
alimentatie te betalen. Een
voorbeeld:
Een van tafel en bed gescheiden
vrouw wil met haar kinderen
in het huis blijven zitten dat
haar man tijdens het huwelijk
op ïijn naam heeft gehuurd.
Een advocaat, gespeciali
seerd in deze materie, regelt
de zaak. Uiteraard tegen een
behoorlijke betaling. Een an
dere advocaat regelt de ali
mentatie. „Welk percentage
van het salaris van de èx-
man? Een percentage van zijn
basissalaris of over zijn vaste
maandelijkse inkomen - zijn
basissalaris vermeerderd met
allerlei premies, die verkapte
loonsverhogingen inhouden?
Een percentage over de
twaalf maandelijkse betalin
gen of over de zestien, die elk
Spaans bedrijf gewoonlijk
hanteert?". Als de vrouw haar
eindelijk bedongen alimenta
tie per maand op haar bank
rekening wil ontvangen, moet
daar weer een andere advo
caat aan te pas komen, die dit
opneemt met de bedrijfsjurist
van de onderneming waar
naar ex-man werkzaam
Sinds 1 oktober discussiëren
vertegenwoordigers van alle
politieke partijen in de par
lementaire commissie voor
justitie achter gesloten deu
ren over het door de regering
ingediende wetsontwerp van
echtscheiding. Voorzitter van
deze commissie is de chris
ten-democraat Oscar Alzaga,
die het tegenwicht moet vor
men voor de progressief inge
stelde Francisco Fernandez,
minister van justitie.
Schuldvraag
Tot nu toe verlopen de bespre
kingen over het vrij conserva
tieve wetsontwerp in een
vooruitstrevende sfeer. In te
genstelling tot het ontwerp
voorstel hoeft de rechter niet
meer over een scheiding van
tafel en bed te beslissen, maar
is deze voorlopige scheiding
wettig als beide echtgenoten
hierin toestemmen. Meent de
linkse oppositie dat weder
zijdse instemming voldoende
is voor de definitieve schei
ding na een proefperiode van
een jaar, de centrumpartij en
de rechtse oppositie willen
dat de rechter deze beslising
neemt en tevens de schuldige
van de echtbreuk aanwijst.
Dit laatste vormt een tegen
stelling met de rechters, die
dit jaar bij sommige gevallen
van scheiding van tafel en bed
onmogelijk een van de part
ners als dé schuldige konden
aanwijzen.
Spaans links zoekt naar een
echtscheidingswet waarmee
de burgers snel en goedkoop
kunnen werken. Centrum en
gematigd-rechts willen een
wet met haken en ogen om de
burgers hun verantwoordel
ijkheid bij deze belangrijke
stap te doen voelen. Het rede
lijk katholieke Spanje - zowel
politiek links, centrum- en
gematigd-rechts - wil de
echtscheidingswet in ieder
geval door het parlement
goedgekeurd hebben voordat
de paus volgend jaar in okto
ber naar Spanje komt om te
herdenken dat 400 jaar gele
den de heilige Theresa van
Avilla overleed. Zelfs de rege
ringspartij Unie van het De
mocratisch Centrum vreest
dat de komst van de conser
vatieve Poolse paus Paulus
Johannes II een progressieve
parlementaire behandeling
van de echtscheidingswet
ernstig zal kunnen schaden.
„Je moet de goden nooit ver-
zoeken, zelfs niet met een
echtscheidingswet", aldus
een lid van UCD uit de chris
ten-democratische sec
tor.
Ballonvaren wordt nog
altijd niet beschouwd
als een sport die ook
voor vrouwen bij uit
stek geschikt is. Zoals
de hele luchtvaart als
een aangelegenheid
van en voor mannen
wordt gezien, wordt
ballonvaren gezien als
een typische mannen-
sport.
Dat vind ik nog altijd heel
merkwaardig. Van vrouwe
lijke ballonvaarders heeft
men ook vaak een heel stoere,
zelfs wat Kenau-achtige voor
stelling. Maar ballonvaren is
juist helemaal geen kracht
sport. „Het is een hele rustige
bezigheid", zegt Nini Boes
man, die jarenlang de enige
vrouwelijke balloncomman
dant in Nederland is ge
weest.
Sinds ze, ruim dertig jaar gele
den, voor de eerste keer de
aarde vanuit een ballon be
keek, heeft ze meer dan 600
ballonvaarten gemaakt. Bij
de in België gehouden we-
reldkampioenscha ppen voor
het varen met gasballons was
ze de enige vrouwelijke deel
nemer onder 18 ballonvaar
ders uit 12 verschillende lan
den. Ook in het buitenland, zo
is haar ervaring, worden „va
rende vrouwen" nog altijd als
buitenbeentjes bekeken. Het
feit dat in de Nederlandse
ballonsportwereld onlangs
een tweede vrouw het brevet
haalde, terwijl een derde
vrouw in de laatste fase van
de opleiding is, doet haar dan
ook veel plezier.
Stilte
Wat fascineert haar zo in de
ballonsport? „Vooral de stil
te", zegt ze. „Wat dat betreft is
de ballon met geen enkel an
dervoertuig te vergelijken. Je
hoort en voelt geen wind..
Maar wel hoor je tot op drie
duizend meter hoogte duide
lijk allerlei geluiden in de na
tuur daar beneden. Het blaf
fen van een hond, het sjirpen
van krekels, de geluiden van
een kudde reeën. Je bent een
deel van de hele atmosfeer.
Als je boven bent. kom je tot
heel andere gedachten. Alle
zorgen en problemen vallen
van je af. Wat ik ook altijd
weer heel bijzonder vind, is
de hartelijke ontvangst na een
landing, op welke plekje ook
terechtkomt. Dat heb ik over
al op de wereld meegemaakt.
Grappig is dat de mensen
vaak meteen aan een nood
landing denken, ook al kom je
geheel volgens de bedoeling
in een weilandje terecht. Je
wordt dan als een soort
schipbreukeling ingehaald.
Ballonvaren is ook een avon
tuurlijke sport. Je weet im
mers nooit tevoren waar je te
recht komt".
Nini Boesman, gewend aan het
geven van lezingen over de
ballonsport die zo'n over
heersende plaats in haar le
ven inneemt, ziet kans om in
een uurtje praten ook de vol
slagen leek op dit gebied iets
te laten proeven van sfeer en
historie van het ballonvaren.
Een historie die in Frankrijk
is ontstaan, waar in het jaar
1783 zowel de heteluchtbal
lon (op primitieve manier
„gestookt" door middel van
een strovuurtje) als de gas-
ballon zijn uitgevonden. Eer
ste passagiers: een eend, een
schaap en een geit, opgelaten
als proefkonijnen voor de
mens die het hogerop wilde
zoeken. Een aantal jaren later,
in 1804, zou in Nederland de
eerste ballonvaarder het
Franse voorbeeld volgen.
Tegenwoordig gaat met de bal
lonsport in Nederland een
opleiding samen, die volgens
Nini Boesman „vrij zwaar" is.
Wie per ballon het luchtruim
wil kiezen, moet eerst de no
dige kennis verzamelen om
trent luchtvaartwetten, gas-
techniek, navigatie en meteo
rologie (weerkunde). Ook
staan het vullen, in elkaar zet
ten en demonteren van de
ballon op het rooster. De kan
didaat moet tenminste twaalf
ballonvaarten van twee uur
achter de rug hebben en de
techniek van opstijgen en
landen beheersen.
„Erg belangrijk zijn de meteo
rologische aspecten", zegt
Nini Boesman, die in 1948
haar brevet haalde. „Je moet
het weer kunnen beoordelen,
weersveranderingen tijdig
kunnen herkennen. Je moet
inderdaad letterlijk en fi
guurlijk de bui kunnen zien
hangen. Veel ervaring is on
misbaar. Naar mijn mening is
twee jaar voorbereiding op
een brevet echt niet teveel. En
dan volgt tenslotte een nogal
strenge medische keuring, op
hetzelfde niveau als de keu
ring voor motorvliegers. Tot
je veertigste moet die keuring
om de twee jaar, en boven je
veertigste ieder jaar worden
herhaald".
Teamsport
Het brevet ballonvaren wordt
uitgereikt door het ministerie
van verkeer en waterstaat en
Nini Boesman.
is overal op de wereld geldig.
Dat brevet maakt de ballon
sporter tot „ballonvoerder" of
„balloncommandant". Nini
Boesman: „Gemakshalve
spreken we ook wel van pi
loot, hoewel dat niet juist is.
In de ballonsport praten we
ook niet over vliegen en een
vlucht, maar over varen en
een vaart".
Over de technische aspecten
van de ballonsport-anno-1980
vertelt ze: „Het principe is
nog altijd hetzelfde als bij die
allereerste gasballon. Ook de
materialen zijn in wezen de
zelfde gebleven: in rubber
gedrenkte katoen voor de
ballon, hennep voor de tou
wen. Er zijn wel allerlei verbe
teringen gekomen in die ma
terialen en proeven gedaan
met lichter materiaal. Het
rubber wordt nu bijvoorbeeld
met nylon geimpregneerd.
Vroeger werd de ballon met
gas gevuld, nu gebeurt dat
met waterstof. Dat is duur,
vooral ten gevolge van het
transport, maar voor gebruik
in deze sport is het veilig
doordat het heel snel ver
vliegt".
„Er gebeuren trouwens, ver
houdingsgewijs, heel weinig
ongelukken met gasballons.
De heteluchtballon, die te
genwoordig op propaangas
werkt, wordt ook nog altijd in
de ballonsport gebruikt. Het
gekke is dat die ballonvaar
ders niet in clubverband zit
ten. Het varen met de hete
luchtballon is een sterk indi
vidualistische sport. Voor mij
is ballonvaren juist een echte
teamsport, die je met alle le
den van de club doet. Leden
van de club verzorgen ook het
onderhoud van de ballons.
Want een ballon is als een ba
by. Een ballon heeft verzor
ging nodig".
Beperkingen
„De club" is de Haagse Bal
lonclub, de enige nog be
staande vereniging op dit ge
bied met enkele tientallen le
den die, in tegenstelling tot
wat de naam suggereert,
over het hele land verspreid
wonen. Deze HB is in de jaren
'30 opgericht door haar in
1976 overleden echtgenoot
Jan Boesman, groot pleitbe
zorger van de ballonsport. die
verscheidene boeken en be
schouwingen schreef over
ontwikkeling en historie van
de luchtvaart in het algemeen
en van de ballonsport in het
bijzonder. Samen reisden ze
jarenlang naar alle uithoeken
van de wereld om, op uitno
diging, „ergens" op te stijgen
of lezingen te houden. Nini
Boesman haalt herinneringen
op, vertelt over ballonopslij-
gingen in Zuid-Amerika, In
donesië, IJsland, en merkt op
zeker ogenblik op dat het
eenvoudiger is om de landen
op te noemen die er niet bij
waren: „We zijn vrijwel overal
geweest, behalve in China,
Japan en Rusland".
Tegenwoordig gqat ze niet meer
zover. Ook dicht bij huis is de
agenda druk bezet: ze geeft
lezingen, schrijft, zit in de ex-
brevet ballonvaren, leidt
ballonvaarders op, is betrok
ken bij het organiseren van
wedstrijden en ballonopstij
gingen. Met enige spijt con
stateert ze dat het ballonvaren
in deze tijd niet meer is wat
het geweest is. Er is veel ver
anderd, de ballonvaarder ziet
allerlei beperkingen op zich
afkomen.
.Vroeger maakte je veel zorge-
lozer vaarten", zegt Nini
Boesman. „Door de geweldi
ge ontwikkeling van het
luchtverkeer komen er steeds
meer voorschriften waar de
ballonvaart zich aan houden
moet. Een vaart van een uur
of twintig is er niet meer bij.
Vroeger waren we vaak twin
tig uur achter elkaar in de
lucht, nu is er drie tot vier uur
al erg lang voor een ballon
vaart. Nachtvaarten zijn te
gevaarlijk geworden. Vijfen
twintig jaar geleden zweefde
je dwars over Schiphol. In die
buurt mogen we uiteraard
élfcnig nirt meer komen, in
het westen van het land mo
gen we bijvoorbeeld niet
meer beneden de vijfhonderd
meter en in het oosten niet
boven de twaalfhonderd me
ter komen".
Tot haar mooiste ervaringen in
de lucht rekent ze de negen
„Alpenvaarten" die ze als
balloncommandant cy haar
naam heeft staan. „Voor het
ballonvaren over de Alpen
krijg je daar speciale aanvul
lende cursussen. Het is een
bijzondere tak van deze sport.
Spannend, inspannend en
overgetelijk. Je ruikt de
sneeuwlucht"
LEENS MACARÊ
