BRIL 58 Vliegers twijfelen aan computers voor airbus fSEEDSS Zuid-Afrika: onrust door huurverhoging Consument betaalt te veel voor melk WOENSDAG 29 OKTOBER 1980 PAGINA! AMSTELVEEN - Hoeveel ver trouwen mag, over een jaar of drie, de Airbus-passagier stellen in een grotendeels door compu ters beheerst vliegtuig, waarvan vliegers thans ietwat schamper zeggen dat pas „de volgende ge neratie computers stellig be trouwbaar" zal zijn? Het conflict tussen KLM-directie en vliegers plus boordwerktuigkundigen mag dan in zoverre tot het verle den behoren dat een staking niet meer dreigt en dat gezamenlijk zal worden gezocht naar een voor beide partijen aanvaardbare- cockpit, het aandeel daarin van de computer is in het negen uur durende overleg van afgelopen woensdag niét - of nauwelijks - aan de orde geweest. Computers in vliegtuigen zijn niet nieuw. McDonnell-Douglas bouwt ze al sinds 1970 in de DC- 10. Door het insteken van een routekaart (programma) stellen computers de DC-10 in staat vol automatisch te vertrekken, een intercontinentale vlucht te ma ken en tot enkele meters boven de landingsbaan terecht te ko men. Vanaf dat moment moet de gezagvoerder het vliegtuig met handwerk op de baan zetten en tot stilstand afremmen. DC-10- vliegers noemen de computer hier een prachtig hulpmiddel, „maar gelukkig kun je op elk moment op handbesturing over gaan. Die mogelijkheid is onont beerlijk, want de computer valt nogal eens uit." Anders wordt het, wanneer hand- besturing niet of nauwelijks meer mogelijk is omdat de computer het leeuwedeel van de besturing in handen heeft en het mechani sche of elektrische alternatief gewoon ontbreekt. Voor werk nemers in een door computers beheerst bedrijf op de grond be tekent het uitvallen van de com puter dat zij even goed naar huis kunnen gaan. Maar een vlieger die tijdens zijn vlucht met een computerstoring wordt gecon fronteerd (bijvoorbeeld door kosmische straling), zal toch eerst zijn vliegtuig aan de grond moeten zien te krijgen. Na het verkoopsucses van de A-300, het grote breedrompvliegtuig van de voornamelijk Frans-Duit se Airbus, heeft de fabriek in Toulouse nu een even brede, maar kortere en vooral technolo gisch verder ontwikkelde versie in ontwerp, de A-310. Ook voor dit toestel is flink wat belangstel ling. Zoals bekend heeft de KLM er tien besteld (met een optie op nog tien) en Martinair drie (met een optie op een). De technologische verschillen zit ten in hoofdzaak in de inrichting van de cockpit - Airbus vindt twee man een haalbare kaart - en het gebruik van computers. Zij dienen zowel voor het verstrek ken van vluchtinformatie (toe stand van vitale onderdelen, rap porteren van mankementen, op sommen van alternatieven), als voor de besturing van het vlieg tuig. Daardoor wordt het vlieg tuig misschien niet goedkoper in aanschaf, maar zeker in exploita tie in onderhoud. Het ontbreken van een boordwerktuigkundige kan de KLM, voor tien vliegtui gen, per jaar zes a zeven miljoen gulden besparen. Het ontbreken van waarlijk kilo meters elektrische bedrading per vliegtuig voor het rapporteren van vluchtinformatie en voor be sturing bespaart de luchtvaart maatschappijen eveneens gigan tische bedragen. Fijnmechani- sche instrumentmakers zijn op zichzelf al schaarse werknemers, terwijl de onderhoudswerk zaamheden die zij aan conven tioneel gebouwde vliegtuigen moeten verrichten - meer naar mate het vliegtuig veroudert - eveneens smakken geld kos ten. Voor kassa en jaarverslag van de luchtvaartmaatschappijen zijn tweemansstuurhutten en com puters derhalve zo begeerlijk als vis voor de kat. Geen ervaring Het onthutsende is echter dat met computers voor vliegtuigbestu ring nog geen enkele redelijk te noemen ervaring bestaat. Vlie gers en vliegtuigbouwers (maat schappijdirecties zijn per slot de exploitanten) zijn niet afkerig van nieuwe technische ontwik kelingen, maar zij moeten hun betrouwbaarheid ruimschoots hebben bewezen voor zij in het burgerluchtverkeer worden toe gepast. Gewoonlijk wordt die ervaring op gedaan in militaire vliegtuigen. Heinkel was in 1938 de eerste die een straalmotor liet draaien, maar pas vanaf 1958 werd de straalmo tor op grote schaal in verkeers vliegtuigen toegepast. „De tijd is er nog niet rijp voor", had KLM- oprichter Albert Plesman in 1951 geroepen toen de Britten ver schenen met hun Cornets. Het volgende jaar verongelukten er drie. Uitgaande van dit goede gebruik in CRT's zijn ook nog niet beschikbaar voor beproeving in een simulator. De afgebeelde simulator is een van Fokker F-28. de burgerluchtvaartlijktde vraag aan de Vereniging van Neder landse verkeersvliegers, welke vlieger is goed op de hoogte met computers voor de besturing van verkeersvliegtuigen - in 1983 zijn ze er immers - snel te kunnen worden beantwoord. Maar dat valt tegen. Eerst valt de naam van een gezagvoerder die op dat mo ment ver van huis is, en vervol gens die van André van der Ven. Hij is gezagvoerder op de Fokker F-27. Een goed produkt van va derlandse bodem, maar geen computerpakhuis. Van der Ven komt er openhartig voor uit dat zijn door de VNV hoog gewaardeerde kennis van computers en CRT's (de Engelse afkorting van kathodestraalbuis; de „tv-schermpjes waarop de vlieger zijn informatie moet afle zen) voornamelijk voortkomt uit persoonlijke belangstelling. Met een vliegtuig dat van CRT's is voorzien, heeft hij nooit gevlo gen. Op de vraag welk vliegtuig type op dit moment met CRT's is uitgerust, luidt het antwoord: „Geen enkel type. Wel 20 a 22 af zonderlijke toestellen, in de hele wereld." Ook niet de F-16? „Nee, alleen in een paar van de Amerikaanse luchtmacht. Bij een ervan bleek de voor proef ingebouwde com puter onvolledig te zijn gepro grammeerd. Het gevolg - eind au gustus dit jaar - was dat het vlieg tuig steeds meer op zijn staart ging staan en onbestuurbaar raakte. De vlieger moest eruit springen en het vliegtuig veron gelukte. Uit de andere F-16's is de computer daarna schielijk weer verwijderd." Terugkerend naar de Airbus A-310, dan lijkt het toch erop dat in Toulouse vliegtuigen worden ontwikkeld die over enkele jaren duizenden passagiers per dag over de drukste routes van West- Europa en elders moeten vervoe ren, terwijl zij vliegen op appara tuur die nog in hoge mate onge schikt moet worden geacht voor industriële toepassing. Van der Ven en VNV-bestuurslid R.W. Slokkers, tweede vlieger op de DC-8, bevestigen dat. Uit hun verdere betoog blijkt trouwens nog wel meer verontrus tends. Airbus op hol? Door het verkoopsucses van de A- 300 wellicht op hol geslagen, en blijkbaar van opvatting dat Air bus Industrie nu zo niet de be langrijkste, dan toch zeker op slag de meest geavanceerde vliegtuigontwerper ter wereld is geworden, duldt - zoals de vlie gers hebben ondervonden - Air bus Industrie niet de minste kri tische opmerking, laat staan te genspraak. Er worden niet twee cockpits en twee typen instru mentaria in het vooruitzicht ge steld, er is er van elk maar een. Dit is opmerkelijk wanneer een vergelijking wordt gemaakt met de aanpak van Boeing. Daar zijn twee nieuwe vliegtuigtypen in ontwikkeling, de 757 en de 767, waarin niet twee, maar zelfs vijf of zeven tv-schermpjes (CRT's) zijn voorzien. Beide vliegtuigen kunnen worden geleverd met tweemanscockpit. Maar in de redelijke verwachting van protesten tegen dit concept van vliegerszijde, die dan ook prompt kwamen, voorzag Boeing in de mogelijkheid de vliegtuigen zowel met een geavanceerde als met een conventionele cockpit te leveren. Twee maatschappijen, United en Eastern, bestelden in middels de driemanscockpit. Airbus Industrie wenst echter ge heel blind te varen op de compu terbesturing van Thomson-CSF, een Frans bedrijf. Is die dan zo veel beter dan de Amerikaanse Sperry of de door Boeing geko zen Collins? Van der Ven betwij felt dat, zacht gezegd, ten sterk ste. Met slechts 20 vliegtuigen ter wereld die op computers varen, kan de praktijkervaring met dit medium nimmer groot zijn. En het vermogen om zulke appara tuur voor de burgerluchtvaart goed te keuren evenmin. Tekeningetjes Veelbetekenend echter zyn de fol ders die Van der Ven toont, zowel van Sperry als van Thomson- CSF. „Kijk, de afgebeelde CRT's van Sperry zijn foto's. Maar de afbeeldingen in de folder van Thomson-CSF zijn goed uitzien de tekeningetjes." Ergo, de CRT's waarvan Airbus Industrie zo hoog opgeeft, bestaan nog niet eens bij de fabriek die ze wel even zal leveren. Een gezagvoerder die uit eigen er varing de storingen in de DC-10- computer kent, zegt over de CRT's van Thomson-CSF: „Al konden ze maar eens worden be proefd in een simulator" (een op vele poten staande cockpit waarin alle gedragingen van het vliegtuig zo zorgvuldig kunnen worden nagebootst dat een uur „vliegen" in de simulator dezelf de waarde en erkenning heef1 als in een vliegtuig), „maar zolang Thomson-CSF zelf nog niet he lemaal weet hoe ze hun CRT's zullen maken, is het moeilijk te verwachten dat wij vliegers aan zulke apparatuur blindelings ons vertrouwen kunnen schen ken." Kan „altijd" Toch stelt Airbus Industrie in een handboek onomwonden; „Als beide CRT's uitvallen, is dat geen 'no go-item' - is dat, met andere woorden, geen reden om niet verder te kunnen. Hoe zit dat dan? De gezagvoerder „De zaak moet onderweg gerepareerd worden. En daar heb je een boordwerktuigkundige voor no dig. Maar laten ze nu toch eerst eens beginnen met een voor vlie gers leesbaar handboek op te stellen." De vliegers, zo benadrukt een aan tal. verwerpen geenszins het be ginsel van de computerbestu ring. „Maar wat moeten we be ginnen als de computer gestuur de kunstmatige horizon (die stijg en daalhoek aangeeft), met daarin gebouwd de hoogtemeter en zulk soort informatie, het plot seling laat afweten9 Naar ons gevoel wil Airbus Indus trie zo gretig zijn vliegtuigen ver kopen, dat hij als een hobbyist, als een ongenuanceerde voor stander achter het onbeproefde produkt van anderen gaat staan." Aanvankelijk deed de KLM-direc tie dat ook. Met het argument dat „die mensen in Toulouse toch ook niet gek zijn." Zodat ze in Toulouse hetzelfde gingen zeg gen van de mensen in Amstel veen. Die hebben het vliegtuig immers besteld, net zoals die van de Lufthansa, van Air France, van Swissair. Maar intussen, aldus Van der Ven. is de KLM-directie blijkbaar niet meer zo zeker van „die mensen in Toulouse Kort geleden is een aantal KLM'ers eens een kijkje gaan nemen bij Sperry in de VS. Want de tweede generatie com puters mag dan stf^lig zeer be trouwbaar zijn, voorlopig blijft de vraag zich opdringen hoeveel mensenlevens met het gebruik van de nog amper beproefde eer ste generatie kunnen zijn ge moeid. HARRY KUIPER (ADVERTENTIE) (Van onze correspondent Karl Breyer) JOHANNESBURG - De sociale en politieke onrust in Zuid-Afrika heeft de afgelopen weken een nieuw hoogtepunt bereikt. Waarnemers spreken van een vulkaan en hebben de regering gewaarschuwd. Zo spreekt de Black Allied Workers Union-een van de meest prominente vak bonden van zwarte Zuidafrika nen - van een situatie die te ver gelijken is met de toestand kort voor de opstand in Soweto, een zwarte woonwijk bij Johannes burg in juni 1976. De vakbondlei ders stuurden een telegram aan minister-president Pieter Botha, waarin zij vragen de recente huurverhogingen in Soweto on gedaan te maken, wil de regering een explosie verhinderen. De zwarte werknemers herinneren er in hun telegram aan dat in 1976 de Afrikaanse taal aanleiding was voor het begin van de onlusten en dat thans de aangekondigde huurverhogingen in Soweto de reden voor een nieuwe opstand van de zwarte bevolking zou kunnen worden. Dr. Motlana, president van het Co mité van Tien in Soweto, waar schuwde eveneens dat achter hem en achter bisschop Des- mond Tutu een radicale jeugd staat, die hen nu al verwijt dat zij (Tutu en Motlana) de ontwikke ling vertragen. Dr. Motlana zei ook tijdens een conferentie over veranderingen in Zuid-Afrika dat de opvattingen over de toekomst van dit land bij blanken en zwar ten zo verschillend zijn als dag en nacht. De woedende en radicale zwarte jongeren wensen zelfs dat er een regering-Andries Treurnicht (een der meest conservatieve politici in de blanke nationale partij) komt, „omdat de zwarte mensen nog niet bitter genoeg zijn". De leider van het Comité van Tien noemde de blanke liberalen in Zuid-Afrika „zoetjes in de koffie" en zei dat voor hen zeker geen plaats is bij een nieuwe politieke oplossing. Dr. Motlana verklaar de tenslotte dat er geen overeen komst tussen blank en zwart te vinden is. Intussen was de overwinning van de zwarte Amerikaanse boks kampioen Mike Weaver op de blanke Zuidafrikaan Gerrie Coetzee aanleiding voor nieuwe demonstraties tegen het blanke bewind. In Langa en Guguletu bij Kaapstad begonnen kleurlingen bussen en andere voertuigen met stenen te bekogelen. Ooggetui gen verklaarden dat grote schade werd aangericht en dat de onlus ten begonnen toen bekend werd dat de zwarte bokskampioen op zaterdagavond in de dertiende ronde de overwinning behaalde. De bokswedstrijd - die in zeker opzicht herinnerde aan de strijd van de blanke Duitsers Max Schmeling tegen de „neger" Joe Louis in de jaren dertig - werd door joodse managers in Sun City in het thuisland Bophuthatswana georganiseerd. De Zuidafrikaanse politie opende het vuur op de demonstranten en doodde twee schoolkinderen In Oost-Transvaal werd vrijwel te gelijkertijd een zwarte politie man met stenen doodgegooid. Aanleiding voor dit incident was een „razzia" van de politie naar dagga, een Zuidafrikaans verdo vend middel dat vergelijkbaar is met heroïne. Intussen neemt ook het aantal sta kingen in verschillende delen van Zuid-Afrika toe. In East- London kwamen minstens 3000 zwarte leden van de South Afri can Allied Workers Union bijeen om te praten over verdere maat regelen tegen vier bedrijven. De vakbond zegt dat minstens 10.000 arbeiders tijdens de laatste vijf maanden lid werden. In ver schillende bedrijven wordt nog gestaakt. In Johannesburg, Durban en Kaapstad organiseerden maan dag voor het eerst blanke journa listen van The Star en de Rand Daily Mail een korte staking. De journalisten eisen hogere salaris sen. Talrijke politici waarschuwen in middels voor de enorm groeiende inflatie, die nog meer olie gooit op het vuur van de sociale onrust. Alhoewel Zuid-Afrika een enor me economische opleving be leeft, stegen alleen de prijzen van levensmiddelen in de laatste twaalf maanden (tot september) met 20 procent. Alleen tussen au gustus en september van dit jaar stegen de prijzen met 5,6 procent. Ook blijkt dat de schoolcrisis in dit land nog lang niet opgelost is en dat pogingen om een oplossing te vinden telkens weer geboycot worden. De regering heeft 80 Scholen gesloten, hetgeen bete kent dat minstens 60.000 scholie ren op straat rondlopen. Bisschop Desmond Tutu, de secre taris-generaal van de Zuidafri kaanse Raad van Kerken, wilde in Port Elizabeth met scholieren en ouders over de problemen pra ten om daarna verslag aan de mi nister van onderwijs uit te bren gen. De bijeenkomst werd op het laatste ogenblik „geband" (ver boden). De zogenaamde „ban- ning-order" werd tijdens een kerkdienst aan de voorzitter van het zwarte oudercomité over handigd. Hassan niet aardig voor Elizabeth LONDEN (DPA) - De Britse koningin Elizabeth is sinds haar troonbestijging, 27 jaar geleden, nog nooit zo lomp behandeld als tijdens het staatsbezoek dat ze op het ogenblik brengt aan Marok ko. Dit zei de correspondent van de BBC die de vorstin op haar bezoek vergezelt. Maandagavond liet koning Hassan de Britse koningin een half uur in haar auto wachten voor hij het staatsie banket, ter ere van haar, opende. In Marrakesj moest Elizabeth een half uur in een hete tent wachten op Hassan, die zich in een gekoelde woonwagen ophield. Volgens de BBC zeiden begeleiders van de koningin dat Hassan Elizabeth behandelt zoals hij zijn onderdanen behandelt. Zonder zijn Britse gasten er van op de hoogte te brengen verandert de koning het pro gramma herhaaldelijk en hij stelt de Britse vorstin en haar echtgenoot prins Philip steeds voor voldongen feiten. DEN HAAG (GPD) - Konsumenten Kontakt heeft de Economische Controle Dienst gevraagd de ge zamenlijke melkindustrie ge rechtelijk te laten vervolgen. Volgens de consumentenorgani satie hebben de zuivelcoöpera- ties vergaande onderlinge af spraken gemaakt om de markt te verdelen. Dat is een zogenaamd kartel, waarmee de wet is over treden. De gevolgen van dit op treden van de fabrieken zijn na delig voor de consument. De grootwinkelbedrijven verdienen zo tientallen miljoenen. KK heeft zich over deze kwestie bovendien gericht tot minister Van Aardenne (economische za ken) en de vaste commissie mid den- en kleinbedrijf van de Tweede Kamer, die vandaag overleggen over de kwesties rondom de minimummelkprijs. Konsumenten Kontakt, dat fel te gen het instellen van dergelijke minimumprijzen is gekant, doet in zijn maandblad Koopkracht een boekje open over de zoge naamde mededingingsafspraken die sedert 1 oktober 1978 bestaan tussen de melkindustrie en de gespecialiseerde melkdetailhan- del. Die regeling is erop gericht de me dedinging te beperken door het hanteren var. uniforme detaillis- tenprijzen, door een beperking van de mogelijkheden kortingen te verlenen en door een vastge legde omzetbonusregeling. Deze afspraak is volgens KK een me- dedigingsregeling in de zin van de Wet Economische Mededin ging en had aan de minister van economische zaken moeten wor den gemeld. Economisch delict Omdat dit niet is gebeurd, is er sprake van een economisch de lict, dat moet worden vervolgd, zo vindt de consumentenorgani satie. Complot De consumentenorganisatie vraagt zich af of er sprake was van een complot toen begin september grootwinkelbedrijven met de prijs gingen stunten, onmiddel lijk nadat minister Van Aardenne had gezegd de minimumprijs te willen afschaffen onder voor waarde dat er niet zou worden ge stunt. Dat gebeurde wel, waarop de minimumprijs opnieuw een feit werd. KK heeft berekend dat de grootwinkeliers via kortingen per jaar f27 miljoen verdienen aan de minimumprijs. In een brief aan minister Van Aar denne en de kamercommissie spreekt KK er zijn bevreemding over uit dat er weer een mini mumprijs kwam nu immers de zogenaamde herstructurering van de melkhandel was voltooid, zoals de bewindslieden van eco nomische- en sociale zaken en van landbouw aan het begin van dit jaar hadden vastgesteld. Dat was hun argument de regeling te laten verdwijnen. De hernieuwde invoering werd ge grond op het argument dat ver pakte volle melk als lokartikel werd gebruikt. De feitelijke si tuatie klopte echter niet met deze argumentatie, zo werpt KK de minister voor de voeten. Uit een onderzoek is de organisatie gebleken dat in de eerste week van september slechts op zeer kleine schaal melk beneden de inkoopsprijs werd verkocht. Het waren juist de werkelijke be langhebbenden. namelijk het grootwinkelbedrijf en de melk industrie, die in. de eerste week van september steeds wezen op de rampzalige gevolgen die losla ten van het minimum zou hebben voor de kleine melkwinkelier. In feite betekende dat dat deze par tijen hun verdiensten zouden zien verminderen, zo redeneert KK. De kleine winkelier profi teert niet van de „kortingsop brengsten". Daarom wil de consumentenorga nisatie „onherroepelijke afschaf fing" van de minimummelkprijs. Op zijn minst zou de minister op grond van zijn eigen argumenta tie (lokartikelverkoop) het niveau van de minimumprijs van f 1,07 naar 98 cent (daartussen zitten de mogelijkheden voor de kortingen wegens groie afname) terug moe ten brengen. Om kleine winkels te laten voort bestaan, bepleit KK overheids steun door onder andere belas tingmaatregelen. KK wijst ook op de rol die de con- sumptiemelkindustrie in dit ge heel speelt. Zij wordt nu beheerst door vier coöperaties na een sterk concentratieproces: DomoFrico in Groningen, Friesland en Dren the; Coberco in Overijssel en Gelderland; CMCMelkunie in het westen en CampinaDMV in het zuiden. Deze vier verwerken 90 procent van de consumptiemelk en hebben een feitelijke markt- verdeling geregeld. Volgens die afspraken geldt sedert 1 oktober 1978 voor alle melk en melkprodukten eenzelfde af-fa- bneksprijs; er is een landelijke uniforme kortingsregeling van kracht die varieert van 0.6 cent tot 0.5 cent per liter op alle melk en melkprodukten; kleine afnemers (een deel van de 2500 kleine win keliers met een melkomzet van minder dan 1000 liter per week) kragen een boete van 0,25 cent per liter (in plaats van n kol ting), omdat ze te weinig afne men. Bovendien krijgen ze maar drie maal per week geleverd. Afgesproken is dat men geen af nemers van elkaar zal overne men. Tevens werden de leve ringscondities verscheept; ei moet binnen 14 dagen worden betaald; retourneren van produk- ten is niet meer mogelijk, de pro- dukten worden voor de indivi duele afnemers niet meer „voor- geprijsd". Dit is een kartelover eenkomst die volgens KK de prij zen te hoog opschroeft. Bredero mag D verder bouwen DEN HAAG (GPD) - Bredero mag het winkel- en amuse mentscentrum op de plek van het vroegere Palace hotel in Scheveningen afbouwen als schriftelijk wordt toegezegd elders in Scheveningen-bad een bioscoopcomplex neer te zetten. De bouw van het Hoog Catha- rijne-achtige gebouw is en kele weken geleden stopgezet toen bleek dat Bredero. in strijd met de bouwvergun ning. op de plaats waar vier bioscopen zouden komen, kantoren en een ketelhuis bouwde. Een meerderheid van de ge meenteraad van Den Haag bleek gevoelig voor het ar gument van B en W dat het toch bouwen van de biosco pen in het Palace-complex een strop van f25 miljoen zou betekenen alsmede een aan merkelijke vertraging van de bouw Het centrum is het sluitstuk van het eerste deel van de renovatie van Scheve ningen-bad Haarlemmerstraat 58, Leiden, telefoon 071-140148. De één zoekt een funktionele sportbril, de ander 'n sportieve bril en u zoekt mis schien wel een veilige sportbril... zachte kontaktlenzen. Bij Bril 58 krijgt u alle keuze en een vakkun dig advies voor een redelijke prijs. 'n kwestie van bekijken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1980 | | pagina 11