Omgang gescheiden
vader met kind
slechts 'n gunst
Driftig
sleutelen
aan een
wetsontwerp
ZATERDAG 18 OKTOBER 1980
PAGINA 2.1
Door
MiepdeGraaff
De ouders gaan scheiden en
dus scheiden de kinderen
mee. Je hebt weliswaar
samen een kind gewild én
gemaakt en draagt daar
samen de ouderlijke ver
antwoordelijkheid voor.
Maar zodra het op schei
den aankomt blijkt voor
één van de ouders plotse
ling dat ook de kinderen
'ex' worden. Die andere
ouder, doorgaans de moe
der, houdt de macht over
de kinderen. De strijd om
de voogdij is een ongelij
ke. In negentig procent
van het aantal scheidingen
(vorig jaar nog 23.790)
worden de kinderen aan
moeders toegewezen. En
pappa's omgang met de
kinderen is vanaf de
scheiding geen recht,
maar een gunst.
Als toeziend voogd (dat is: toezicht
hoaden op het vermogen van het
kind) is het afwachten geblazen.
Of er een omgangsregeling uit de
bus rolt en zo ja, of de voogd die
naleeft. Je bent immers afhanke
lijk van diens willekeur. Uit der
gelijke scheefgetrokken machts
verhoudingen kunnen schrij
nende situaties ontstaan. Ex-
echtgenoten plenty die, nog vol
wrok over hun gewezen partner,
vinden dat zij nu het alleenrecht
op de kinderen hebben. Een om
gangsregeling is niet nodig - daar
worden de kinderen zenuwachtig
van. "In het belang van het kind",
die zin vormt de dooddoener
waar menige omgangs- ofwel be
zoekregeling mee in de kiem is
gesmoord.
Overdreven dramatisch gesteld?
De cijfers geven aan van niet.
Jaarlijks worden in Nederland
30.000 kinderen bij een echt
scheiding betrokken. In negentig
procent van de gevallen ontstaan
er dan problemen over de om
gang.
Roep
Met het toenemen van het aantal
scheidingen wordt ook de roep
om handhaving van de ouderlijke
macht voor beide ouders na de
scheiding sterker. En om een be
zoekregeling die iets meer in
houdt dan het wekelijkse be
zoekje aan dierentuin of bio
scoop. Die roep is (nog) afkom
stig van belangenorganisaties
voor gescheiden mensen, maar
de bewindvoerders nemen hun
wensen en eisen steeds meer se
rieus. Vooral nu gegevens bin
nendruppelen dat een groot aan
tal kinderen die voor 100% door
één ouder worden opgevoed in de
problemen komt. Problemen
als leer- en levensmoeilijkheden,
zelfmoord, diefstal komen bij
kinderen van gescheiden ouders
(en die 'de andere ouder' nooit
zien) veelvuldig voor."In het be
lang van", diezelfde dooddoener
kan nu vóór omgang met de toe
ziend voogd pleiten.
Er ligt momenteel een wetsont
werp omgangsrecht dat door de
Tweede Kamer vooralsnog gun
stig werd beoordeeld. Ook in dit
ontwerp wordt er vanuit gegaan
dat de ouder-niét-voogd be
voegd moet zijn om zijn
kind(eren) te blijven zien. De ge
scheiden ouders zouden een ge
zamenlijke regeling moeten tref
fen, in overleg met het kind. Is dat
geen haalbare kaart dan dient de
rechter zo'n regeling te treffen,
aldus het wetsvoorstel. De voogd
heeft de plicht aan de omgangs
regeling (waarin plaats, tijdstip,
duur van de ontmoetingen staan
beschreven) mee te werken. He
lemaal geen omgang moet uit
zondering zijn en is alleen te tole
reren als de niet-voogd het kind
aantoonbare lichamelijke of
geestelijke schade kan toebren
gen.
Een aantal belangenorganisaties
voor (kinderen van) gescheiden
ouders heeft inmiddels met een
tegenrapportop het wetsontwerp
gereageerd. De organisaties, ver
enigd in het Samenwerkingsver
band Beter Omgangsrecht han
teert een algehele conclusie: het
voorste] is een verbetering maar
de omgangsregeling wordt daar
in nog teveel op een gunst geba
seerd. De wet moet sancties voor
schrijven als de voogd het kind
niet wil meegeven, politie aan de
deur, een geldboete, desnoods
ontheffing van de voogdij. Van
zelfsprekend wordt in het rap
port ook gepleit voor handhaving
van de ouderlijke macht na de
scheiding voor zowel vader als
moeder.
Normen
Er dienen volgens het Samenwer
kingsverband wel degelijk nor
men voor die omgang te bestaan:
tenminste één lang weekeinde in
de veertien dagen, de helft van de
schoolvakanties, het recht om
verzuimde omgang in te halen.
En vage kreten als 'moeder kan er
niet tegen' mogen geen grond
vormen om de niet-voogd en zijn
kind van elkaar weg te houden.
Door dergelijke normen verplicht
te stellen kan de rapporterende
taak van de Raad voor de Kin
derbescherming worden beperkt
tot die gevallen waarin ervan
wordt afgeweken. Nu wordt die
Raad nog bij tien procent van de
voogdijregelingen ingeschakeld
voor een advies. Meestal komt de
Raad om de hoek kijken als de
ouders het onderling niet kunnen
eens worden over de voogdij of
als er met de moeder iets mis is.
Van de gevallen die de Raad be
handelt wordt in bijna 35 procent
het advies aan de kinderrechter
uitgebracht de kinderen aan va
der toe te wijzen. Ee/i getal waar
op de Raad trots is - haar wordt
vaak verweten niet neutraal te
zijn. Er zit wel een 'maar' aan dat
cijfer. Volgens de voorzitter van
de belangenvereniging Man '79,
Prinsen is het cijfer ronduit mis
leidend. Prinsen noemt het stro
halm-effect: vastklampen aan
valse hoop. En de Raad, vindt hij,
deelt kwistig strohalmen uit.
Weliswaar wordt in 35 procent
van haar zaken het advies gege
ven om de vader tot voogd te be
noemen, maar het is slechts 35
procent van de tien procent die
bij haar terechtkomt. Prinsen
meent dat er door de bank geno
men maar twee mogelijkheden
zijn voor een vader om zijn
kind(eren) toegewezen te krijgen.
De eerste is als de moeder hals
starrig weigert voor het kind te
zorgen. Als uiteen onderzoek van
de kinderrechter blijkt dat ze
echt niet onder druk is gezet kan
de vader voogd worden. Tweede
en laatste mogelijkheid is dat het
kind zijn lot in eigen hand neemt
en wegloopt naar zijn vader.
Er moet volgens Prinsen nog veel
veranderen aan de vicieuze cirkel
van: eerst de man tot alimentatie
veroordelen, vervolgens de
voogdij bespreken. Prinsen: "De
man heeft dan geen schijn van
kans meer zijn kinderen toege
wezen te krijgen. Hij is immers
zoéven tot alimentatie veroor
deeld?"
Nog altijd is de moeder volgens de
heersende normen beter geschikt
om op te voeden dan de vader.
Een slechte moeder is beter dan
een goede vader. Met deze
gevleugelde uitdrukking werd
generaties lang een ongeschre
ven wet uitgedrukt: kinderen ho
ren aan de moeder te worden toe
gewezen. De emancipatiegolften
spijt is zij nog steeds de aangewe
zen figuur om het huis te onder
houden en de kinderen op te voe
den. De zogenaamde 'magische
bloedband' tussen moeder en
kind is heilig. Hoe lang nog? Zelfs
NOORDWIJK - Hij is alleen nog
in naam vader van een zesja
rig zoontje. Zien mag hij het
niet meer. Voor zijn onder
houd betalen hoefi hij ook
niet. Geen rechtszittingen
(vier stuks), korte gedingen
(vijf), behandelingen in hoger
beroep (twee) die daaraan
iets konden veranderenOok
politie, rechter en Raad voor
de Kinderbescherming kun
nen Ger's ex-vrouw er n iet toe
bewegen het jongetje één
woensdagmiddag in de veer
tien dagen aan hem af te
OO
staan.
Derhalve is hij van iedere va
derlijke luister ontdaan. Alle
mogelijkheden om contact
met Danny te krijgen heeft
Ger al uitgeprobeerd. Posten
bij de school en in de straat
waar het kind nu woont (bij
de moeder en een stiefvader).
Het beetje informatie aanho
ren dat goedwillende school
juffrouwen en buurvrouwen
hem over zijn kind willen ver
strekken. Stiekem, uiteraard
Moeder mag niet merken dat
de vader naar het wel en wee
van zijn zoontje informeert
Ooit belde Ger de arts op die
Danny behandelt. Via-ina
had hij gehoord dat zijn zoon
tje bij een auto-ongeluk be
trokken was geweestOf Dan
ny daarvan schadelijke ye-
volgen had ondervonden? De
arts weigerde elk commen
taar. Pogingen om de impasse
te doorbreken door de direc
teur van de psychiatrische
kinderkliniek waar Danny's
stiefvader werkt om bemid
deling te vragen mislukten
ook. Iets meer succes boekte hij
bij destijds bij de peuterjuf
frouw van Danny. Ze stond
welwillend toe dat de vader
zijn kind tijdens de pauzes op
school aansprak. De haastige
bezoekjes moesten worden
stopgezet toen de moeder er
achterkwam. Het bestuur van
de peuterspeelzaal wenste
niet in een dergelijke kwestie
te worden gemengd.
Ger kan het verloop van het ge
vecht om een uitvoering van
de door de rechter ingestelde
bezoekregeling chronologisch
opsommen. In zijn kamer ligt
een halve met$r dik dossier.
Stille getuigen zijn verder de
vele uitvergrote foto's van
Danny. Gemaakt in de korte
tijd dat de bezoekregeling
door zijn ex-vrouw werd ge
honoreerd. Verder één teke
ning. hem in handen gestopt
door een schooljuffrouw. Een
stapeltje foto's met lachende
Danny's ligt op de tafel.
het vrouwenblad Libelle, niet
echt conservatief maar zeker
geen voorloper, wijdde onlangs
een groot artikel aan het zoge
naamde 'moeder-instinct Het
blad laat twee "deskundigen"
aan het woord die beiden tot de
conclusie komen dat dat moeder
instinct helemaal niet bestaat.
Dat er hooguit sprake is van een
ouder-instinct. Libelle: "Dat wil
niet zeggen dat moeders nu op
eens minder blijken te hebben
dan ze altijd hebben gedacht, het
wil zeggen dat vaders méér heb
ben dan hun altijd werd toege
schreven." En: "Het is niet eerlijk
het oudergevoel toe te schrijven
aan vrouwen. Het moeder-in
stinct moet niet zo worden opge
drongen aan de vrouwen en de
mannen moeten niet zo worden
buitengesloten.
Tot slot liet blijft vreemd dat een
heleboel zaken aangaande het
huwelijk al voor de huwelijksvol
trekking worden geregeld (hu
welijkse voorwaarden bijvoor
beeld) maar dat er met geen
woord over de kinderen en de
alimentatie wordt gerept. De wet
stelt laatstgenoemde zaken uit tot
het moment dat de relatie zo
slecht is dat de kans op conflicten
groot is. Het is beter afspraken
maken op een moment dat de
verstandhouding goed is.
Wat het omgangsrecht nu feitelijk
betekent, met name voor de kin
deren, wordt komend jaar onder
zocht door de afdeling kinder
recht van de Erasmus Universi
teit in Rotterdam. Tot die tijd
tellen alleen de persoonlijke ver
halen van de betrokkenen. Hier
naast volgt er éen.
Uiteindelijk vroeg hij de rechter
om zelf voogd te mogen wor
den, omdat hij zijn kind dan
tenminste zou kunnen zien
opgroeien. Ook aie verzoeken
werden afgewezen. De be
trokken instanties keurden de
handelwijze van de moeder
openlijk af. maar: het ging
toch redelijk goed met Danny,
zijn moeder (inmiddels her
trouwdhad hem toch een
compleet gezin te bieden, de
vader had zijn zoontje al zo
lang niet meer gezien...
Staande bleef de bezoekrege-
hng.maar.zoals gezegd, geen
rechter kan de uitvoering
daarvan afdwingen.
Tenslotte besliste het Hof in juni
van dit jaar wederom afwij
zend op Ger's verzoek het
voogdijschap te verkrijgen.
("Ik kan hem weliswaar geen
compleet gezin bieden, maar
ik kan wél voor hem zorgenIk
zit in het onderwijs, heb ge
lijklopende vakanties, mijn
werktijden lopen synchroon
aan zijn schooltijden én ik heb
een huis"). In overleg met zijn
advocaat besloot Ger r Isri
pogingen, hij kan nog één
maal in hoger beroep, maar te
slaken.
Hij is terecht verbaasd ouer de
wijze waarop zijn laatste
ontmoeting met Danny
plaatsitond. Het toeval wil
dat hij oog in oog met hem
stond tn Israil, het land tsaar
Ger de afgelopen zomer op
vakantie was. In de hotelsuite
zag hij aL<s een soort fata
morgana Danny staan. Toen
hij zijn ex-vrouw daar ook
ontdekte wist Ger dat hêt fO-
chie inderdaad zijn zoon
moest zijn. In datzelfde hotel,
in datzelfde land gedurende
dezelfde periode als hij daar
was. Toen hij op zijn zoon toe
liep merkte zijn ex-vrouw Ger
ook op. Het jongetje werd in
de lift gesleurd. De volgende
dag waren moeder en zoon
vertrokken.
De vele rechtszaken ten spijt
zwichtte de moeder maar één
maal en slechts voor een korte
tijd. Dat was toen de presi
dent van de Haagse recht
bank haar sommeerde de be
zoekregeling toch maar te ho
noreren. De definitieve voog
dij-regeling was immers nog
niet achter de rug. Haar wei
gering zou wel eens tegen
haar kunnen worden ge
bruikt. Een paar maanden
ging het goed. Temeer daar
Ger inmiddels zijn eigen huis
weer had betrokken"Toen ik
het zag leegstaan heb ik maar
weer een kort geding aange
spannen om het zelf te mogen
bewonen. Onderling contact
bleef onmogelijk: ze legde de
hoorn op de haak zodra ze
mijn stem hoorde of smeet de
deur voor m'n neus dicht".)
Toen was Danny bij het
tweewekelijkse bezoek aan
zijn vader weer op eigen ter-
Na een paar maanden liet zijn
ex-vrouw Ger via een tele
foontje welen dal de bezoekjes
afgelopen moesten zijn. Het
kind zou er slecht op reageren.
De argumenten daarvoor wa
ren op dezelfde leest geschoeid
als degene die tijdens rechts
zittingen werden aangedra
gen: Danny was na zijn be
zoeken aan pappa uit z'n
doen, plaste dan weer in zijn
broek, haar ex-man was veel
te emotioneel. En als klap op
de vuurpijl: Ger teas, zo be
toogde ze, niet eens Danny's
bioloaische vader.. (Ger over
laatstgenoemde aantijging:
"Gelukkig vond de rechtbank
die leugen geen argument.
Maar hoe zoiets psychologisch
doorwerkt weet je natuurlijk
nooit").
Ger beseft dat de factor tijd hem
in het gevecht de das is gaan
omdoen. "Je raakt volkomen
vervreemd van je eigen kind.
Toen Danny hier om de veer
tien dagen kwam had ik echt
een leuk contact met hem. Hij
reageerde toen ook nog ent
housiast als hij mij zag.
Maar nu heb ik hem al maan
den niet meer gezien. En ik
wéét dat hij wordt geindoc-
trineerd door zijn moeder en
stiefvader. Ik weet dat hem
wordt ingeprent dat hij me
niet mag aanspreken en dat
ik een slechte 'Ger', pappa
mag hij allang niet meer zeg
gen, was. Als ik hem nu aan
spreek rent hij gillend weg.
Bang voor straf, waarschijn
lijk."
Ger weet niet wat zijn ex-vrouw
bezielt om het contact tussen
hem en zijn zoon zoveel moge
lijk tegen te werken. "Ik kan
er alleen maar naar gissen Ik
denk dat ze onder invloed
staat van haar huidige, nogal
autoritaire echtgenoot."
Ze zal zelf toch ook een wil heb
ben?
Ger: "Tja. iedereen met wie ik
het erover heb vindt het ver
schrikkelijk en onbegrijpe
lijk. Haar advocaat heeft z'n
handen voor wat het kind be
treft al van haar afgetrokken
Zelfs haar familie heeft het
contact met haar grotendeels
verbroken. Ook zij begrijpen
haarhouding niet. Maar mets
heeft lot nog toe geholpen om
haar op andere gedachten te
brengen."
Na vijf jaar terugkijkend zegt
hij: "Ze wist al meteen toen ze
de scheidingsprocedure begon
dat ze sterk stond. Dat moe
ders met kleine kinderen alles
krijgen toegewezen: het huis,
alimentatie, het kind. En van
die macht heeft ze misbruik
gemaakt door telkens, op elke
rechtszitting, elk kort geding,
halsstarrig 'nee' te blijven
zeggen. De laatste paar keer,
tijdens hogere beroepen bij
het Hof, nam ze niet eens meer
de moeite om te komen."
