©üljfe fetatf
„Desnoods naar
de rechter
voor uitspraak"
ZATERDAG 18 OKTOBER 1980
PAGINA 19
N HAAG - Het recht wordt gereduceerd tot een soort
roulette-spelletje. Het al dan niet beschikbaar zijn van
mankracht bepaalt of een delict moet worden vervolgd."
Rijhof, Tweede Kamerlid voor DS'70, constateert dit in vra
gen die hij heeft gesteld aan de minister van justitie, De
Ruiter. Het kamerlid is het niet eens met de zienswijze van
de bewindsman om winkeldiefstallen tot vijftig gulden
voortaan niet meer te bestraffen. Gebrek aan personeel is er
de oorzaak van dat justitie dit soort kleine diefstallen in het
vervolg wil seponeren.
De heer Nijhof noemt dit het afgeven van een vrijbrief aan
iedereen die erop uit is wat te stelen. "Een man of vrouw",
stelt het kamerlid, "kan naar diverse zaken gaan en daar
voor bijna vijftig gulden meenemen zonder te betalen.
Kunnen de winkeliers die schade bij de overheid verha
len?"
Verder vraagt Nijhof zich af hoe het ministerie van justitie de
rechtsongelijkheid denkt te regelen tussen winkeldiefstal
len tot vijf tientjes die dus niet meer worden bestraft) en het
aanbrengen van schade (tot een zelfde bedrag) die wel zal
worden vervolgd.
Jan van den Broek:
"Voor twintigduizend gul
den wordt eruit onze zaken
gestolen. Per week, wel te
verstaan. Op de foto: deze
hoeveelheid levensmidde
len verdwijnt binnen twee
dagen uit de Digros-zaken
LISSE - Winkeldieven? Super-grutter Jan
van den Broek zou ze onbarmhartig willen
straffen. Hoe? "Gewoon hun namen publi
ceren", zegt hij. "Zweden doet het ook. En
daar werkt het prima. Je zult zien dat er dan
óók hier veel minder wordt gepikt. Want als
er namen worden genoemd, worden de
mensen bang te worden nagewezen. Zeker
in kleine dorpen, waar iedereen elkaar
kent
Alleen, justitie staat niet toe dat de n
winkeldieven in een krant worden afge
drukt. Geen probleem voor Van den Broek.
Hij zou zelfs willen overwegen ze in een
folder van het bedrijf of advertentie te noe
men. Of een namen-lijst in al zijn winkels,
op een goed zichtbare plek, hangen. Zo dat
iedereen ze kan lezen. "Bovendien", laat
Van den Broek er grimmig op volgen, "ben
ik best bereid om al die namen aan alle
middenstanders door te spelen."
'Genade met winkeldieven' komt niet voor in
het woordenboek van de 'kruidenier' uit
Lisse. Als zij in één van zijn Digros-zaken
met een stukje gestolen goed worden ge
grepen, komt de politie eraan te pas. Waar
schuwende borden als 'Tranen helpen niet'
en televisie-camera's moeten voor de klant
voldoende zijn, z'n handen thuis te houden.
Vergrijpt hij zich en wordt 'ie betrapt, dan
moet de dief zelf voor de consequenties op
draaien.
Inlichten
Als het ministerie van justitie winkeldief
stallen tot vijftig gulden niet meer wil ver
volgen, wat dan? Eigen rechtertje spelen?
"Tja, nouJan van den Broek heeft er
duidelijk moeite mee. Voorlopig heeft hij
slechts één concrete oplossing: de namen
van de dieven openbaar maken. "Je kunt er
misschien ook aan denken de man van een
vrouw in te lichten als zij iets heeft gestolen.
En andersom natuurlijk ook. Van jonge
mensen kun je de ouders op de hoogte
brengen, 't Is moeilijk, dat kan ik je wel
verzekeren."
Dat je helemaal van winkeldiefstallen kunt
afkomen, daar gelooft Van den Broek niet
in. "Indammen, dat zal wel lukken. Dan
moet wél de mentaliteit van de mensen
drastisch veranderen. Neem alleen maar de
bedrijven. Vaak nemen ze niet eens de
moeite naar de politie te gaan als er een dief
is betrapt. Sturen ze zo iemand zonder meer
weg als 'ie belooft het nooit meer te zullen
doen. Nou, dan vraag ik je toch
Van den Broek weet dat er 'kopers' zijn die zo
maar wat uit een winkel meenemen. Omdat
ze nergens een verkoopster kunnen vinden
bij wie ze kunnen afrekenen. "Weet je wat
mijn vader vroeger deed als hij een jochie
snapte dat wat stal? Dat ging dan over de
knie. Met een lat van een sinaasappelkist
kreeg hij er van langs. Vaak gebeurde het
dat de vader de andere dag langs kwam om
hem te bedanken
Twingtigduizend gulden
Digros-directeur Van den Broek kan er over
meepraten dat er dieven in zijn bedrijf
rondstruinen. Elke week wordt er voor
minstens twintigduizend gulden langs de
kassa's naar buiten gesmokkeld.
"Die lui stelen van de eerlijke kopers", maakt
Jan van den Broek duidelijk. "Niet wij zijn
daar de dupe van hoor, maar de consument.
Als de prijs van een artikel wordt bepaald,
wordt er al rekening mee gehouden wat er
wordt gestolen. Als er niet zoveel zou wor
den gestolen, zouden de winkeliers hun
waar een stuk goedkoper kunnen aanbie
den."
Zeker twee procent van de totale omzet, zo
heeft Van den Broek berekend, gaat verlo
ren aan winkeldiefstallen. De helft nemen
klanten mee zonder te betalen, de andere
vijftig procent pakt het personeel. Een klein
percentage gaat verloren door administra
tieve fouten
In trek zijn vooral cosmetische artikelen, kof
fie, thee, sigaretten, sokken, slipjes, verpakt
vlees, overhemden en luxe textielsoorten.
Niet alleen voor Van den Broek wordt het
probleem van diefstal door eigen personeel
steeds groter. Elk bedrijf heeft ermee te
kampen.
De Digros-directeur: "De jongelui hebben
steeds meer geld nodig. En in een bedrijf als
het onze is het allemaal zo gemakkelijk, hè?
Alle aandacht is op de klanten gericht.
Wanneer het personeel wat nodig heeft,
denkt het, ach, die paar panty's of dat pakje
sigaretten, dat merkt niemand. Er zijn ook
hele families die in zaken als de onze 'ko
pen'. De cassières slaan de levensmiddelen
dan gewoon niet aan. Zo eten ze voor niks,
maar wel ten koste van het bedrijf."
Voorbeelden
Voorbeelden van personeelsdiefstal: een cas-
sière slaat bijvoorbeeld f. 2,50 voor een arti
kel in plaats van f. 25; een bediende zet een
doosje boodschappen in een vuilcontainer.
Als hij bij het verlaten van de zaak wordt
gecontroleerd, heeft hij niets bij zich. Bui
ten haalt hij de levensmiddelen op; een
chauffeur die onderweg stopt om even een
doos koffie in de laadbak van de eigen auto
op te bergen. Zo zijn er legio voorbeelden.
"Betrappen we zo iemand, dan kennen we
echt geen pardon. Al is het een eigen perso
neelslid, we gaan naar de politie. Of het nu
de jongste bediende of de bedrijfsleider is,
dat maakt niets uit." Van den Broek weet
best wat zich voor praktijken in zijn bedrijf
afspelen. "Je bent in al die jaren wijs ge
worden. De meest slimme methoden wor
den eens ontmaskerd. Ja, het kwaad is dan
wel geschied. Door veel met collega's te
praten ontdek het nodige. En je speelt el
kaar het nodige toe."
Van den Broek probeert er alles aan te doen
om de winkeldiefstallen zo veel mogelijk
aan banden te leggen. Controleurs nemen
van tijd tot tijd steekproeven. Niemand
ontkomt daar aan. Het personeel'niet, de
klanten niet. "Ja, hij pakt wel eens iemand,
gelukkig niet veel. Weet je, in onze zaken
lopen mensen in uniformen rond. Nee, ze
ker niet om diefjes te vangen. Maar wel om
te laten zien dat de klanten beter niet iets
mee naar buiten kunnen nemen zonder te
betalen. En ik moet zeggen, het werkt pre
ventief."
Rol snoep
Alseen kind een rol snoep pikt, loopt hij dan
ook gelijk naar de politie?
"Nee, natuurlijk niet. Gaan we even naar z'n
moeder of we zeggen tegen dat kind laat ie
vader eens opbellen. Een kind kan wel
eens in de verleiding komen als het al dat
lekkers ziet liggen. Dat het dan toehapt kan
ik me best voorstellen. Je loopt met direct
naar de politie. Ja, als het meer gebeurt
wordt het anders."
De groep die het meest steelt, is jong, is de
ervaring van Van den Broek. Niet ouder
dan twintig jaar. Mannen en vrouwen hou
den, wat zijn bedrijf betreft, elkaar aardig in
evenwicht. De groepen die echter onrust
barend groeien, zijn de pas getrouwde
gebruikers van drugs.
"Het begint met een klein Maggi-blokje. Op
het laatst lopen ze met hele tassen vol langs
de kassa en doen net of hun neus bloedt. We
hebben wel te maken met gelegenheidsdie-
ven en echte criminelen. Als je tegen die
laatste groep wat zegt, krijg je te horen: Ik
stuur m'n broers vanmiddag langs. Dan
staan er een paar uur later wel een paar bo
men van kerels voor je neus. Vooral in Am
sterdam gebeurt dit om de haverklap. Nou,
wat moetje dan doen?"
In de hand
Werken de winkeliers de diefstal zelf niet in
de hand door al die waren zo maar voor het
grijpen uit te stallen?
Van den Broek: "Tja, dat is wel zo. Maar te
genwoordig kun je niet meer zeggen dat ze
er met hun handen moeten afblijven De
winkeliers nodigen de kopers uit alles uit te
proberen. Zeg je daar wat van, dan krijg je
een grote bek. Gaan ze weg, naar een ander.
Bij ons", verhaalt Van den Broek, "gebeurt
het wel eens dat er uit een stuk kaas een hap
is genomen. Dwars door het papier heen.
Daar hebben we niks meer aan."
"Vijf gulden, geloof ik, kregen ze daarvoor. Ik
vraag me wel af of je dan op het goede spoor
zit. Preventief moet je werken, niet voor
diefjesvanger spelen", denkt Van den
Broek. "Weet je, je krijgt zo gauw een hetze
met zo'n systeem. Zoals cassières die achter
mensen aanlopen. Erg gevaarlijk hoor. Per
soonlijk zeg ik, dat is niks. Voor zoiets moet
je je personeel niet belonen. Stel je voor dat
je iemand aanhoudt die niets heeft gestolen.
Dat is in-en-in-triest. Voor drieduizend
procent moet je er zeker van zijn voor je
iemand beschuldigt."
Het gebeurde wel, herinnert Van den Broek
zich, dat cassières soms meer aan tipgeld
vingen, dan ze in een week verdienden. "Ze
letten dan meer op de dieven, dan op het
werk waarvoor ze waren aangenomen
Meer aangehouden
Van den Broek geeft dit toe. Zijn vader hield
op 'topdagen' soms wel twintig dieven
staande. Maar dan hielp niet alleen het per
soneel, ook de klanten kwamen vertellen
dat iemand wat in zijn zak had gestoken.
Tegenwoordig krijgt de bedijfsleiding
nauwelijks zulke tips. "De mensen zijn té
gemakkelijk geworden. Er wordt niet uit
hun portemonnee gestolen. Wat zullen ze
zich dan druk maken
ir Guido van Woerkom: "Bij de wet kun je alles regelen".
AMSTERDAM - Zelf gelooft
mr. Guido van Woerkom (ju
rist bij de Raad voor het Fi
liaal- en Grootwinkelbedrijf)
er niet in, dat het ministerie
van justitie 'kleine' winkel
dieven straks niet meer zal
vervolgen. "Er is nogal wat
deining veroorzaakt", vertelt
hij. "Dit moet iedereen, dus
ook het departement, toch
wel aan het denken zetten.
Voorlopig zie ik niets gebeu-
Van Woerkom ziet zijn stand
punt gesteund door het
NCOV (Nederlands Christe
lijk Ondernemers Verbond)
én het 'Vakcentrum Levens
middelen' die minister De
Ruiter van justitie in een tele
gram ten sterkste ontraden
winkeldiefstallen tot vijftig
gulden niet meer te bestraf
fen. Het Tweede Kamerlid
Nijhof (DS'70) heeft de be
windsman deze week om op
heldering gevraagd. Om die
vragen, vindt Van Woerkom,
kan de minister niet heen.
"Daar zal hij een duidelijk
antwoord op moeten geven.
Nu zal justitie moeten zeggen
wat ze wil. Wat ik verwacht?
Dat ze gaat ontkennen dat het
om het genoemde bedrag
gaat
Rechter
Houdt justitie haar been stijf en
wil zij die 'vijftig-gulden-
grens' tóch doorvoeren, dan
zal Guido van Woerkom niet
schromen de rechter om een
uitspraak te vragen. "Het is
niet onze favoriete werkwij
ze", zegt hij haast veront
schuldigend. "Als het op een
andere manier kan worden
opgelost, is me dat veel lie-
Wat justitie wil, kan dat eigen
lijk wel?
Van Woerkom: "Bij de wet kun
je alles regelen. Als de opvat
ting die nu de ronde doet de
meerderheid van de Tweede
Kamer krijgt, is het er door.
Worden winkeldiefstallen tot
vijftig niet meer vervolgd. Dat
is toch te gek om los te lopen.
Natuurlijk, we hebben daar.al
tegen geprotesteerd. We zijn
op het ministerie geweest om
erover te praten. Zonder re-
sulaat. Eerst hebben we ge
probeerd intern de situatie te
bespreken. Toen dit niet lukte
hebben we het aan de grote
klok gehangen."
De landelijke tendens is, dat
steeds minder winkeliers
naar de politie stappen om
een diefstal aan te geven. Ze
handelen dit vaak zelf af.
Soms is een rechercheur uren
bezig met het verhoren van
een verdachte waarna hij ook
nog eens een proces-verbaal
moet uitwerken. Jurist Van
Woerkom vraagt zich af
waarom er geen uniforme
formulieren worden gemaakt
die een kantoorbediende kan
invullen. De rechercheur zou
zich dan met het werk kun
nen bezighouden waarvoor
hij is aangesteld.
Schrikbarend
Het aantal winkeldiefstallen
stijgt schrikbarend snel. in
1963 waren dat er 1475; in 1970
11.563 en vorig jaar 23.954.
Mannen, zo heeft een onder
zoek uitgewezen, stelen meer
uit winkels dan vrouwen. De
laatste maanden trekken de
dieven er niet meer alleen op
uit. Steeds meer gaan zij
groepsgewijs te werk. Stap
pen een winkel binnen, roven
wat van hun gading is en ver
laten vervolgens, met z'n al
len, weer de zaak. Vooral op
donderdag, heeft het Centraal
Bureau voor de Statistiek on
derzocht, wordt er veel ge
stolen. De koopavond is ook
'geliefd' bij de dieven. Dan
volgen vrijdag en zaterdag.
Per jaar wordt er voor niet
minder dan 880 miljoen gul
den 'schade' aan de bedrijven
toegebracht.
Een winkeldief die voor de al
lereerste keer wordt gesnapt,
gaat vrijuit. "Toch zijn we
daar tegen", reageert Van
Woerkom. "We weten uit er
varing dat veel dieven niet
worden betrapt. Zo iemand
kan doorgaan tot in het on
eindige."
Wie noteert er dat iemand al
eens is aangehouden voor
winkeldiefstal?
Van Woerkom: "Dat is juist hèt
punt. Als er een goede regi
stratie zou zijn, zouden wij
misschien wel met deze maat
regel in zee kunnen gaan.
Hoewel, over het bedrag van
vijftig gulden moet dan nog
wel worden gepraat. Een
goed noteren van de namen is
dan wel een absolute voor
waarde. We hebben daarop
ook aangedrongen. Maar jus
titie schermde met privacy.
Dus
De Raad voor het Filiaal- en
Grootwinkelbedrijf vreest
dat de consequenties voor de
middenstanders niet gering
zullen zijn als het ministerie
van justitie zijn zin doordrijft.
"De schadeposten zullen dan
heel hoog oplopen. En de
consument wordt de dupe. Jc
kunt er dan niet omheen dat
die 'verliezen' in de prijzen
moeten worden doorbere
kend. En als dit niet wordt
toegestaan? Ja. dan zullen
heel wat zaken het loodje leg
gen en failliet gaan."
Kleine bedragen
Ondanks dat het om relatief
kleine bedragen gaat?
"Als elke diefstal rond de vijftig
gulden bedraagt, moet je heel
wat omzetten om dit glad te
strijken. Zo'n bedrag is ge
woon veel te hoog. Wij probe
ren de bedrijven al bewust te
maken hoe ze diefstal kunnen
bestrijden. Helemaal uit
roeien doe je het natuurlijk
nooit. Maar je kunt het de die
ven wél moeilijk maken Als
ze moeten gaan 'rommelen',
lopen ze veel te gauw in het
oog. Dat is nou net wat ze niet
willen. Een voorbeeld?
Grammofoonplaten zitten te
genwoordig niet meer in de
hoezen. Als iemand een plaat
wil kopen, gaat 'ie met de
hoes naar de kassa. Daar
krijgt hij het gewenste num
mer. Ja, de diefstallen zijn
hier drastisch teruggedron
gen. Aan de andere kant het
gaat wél ten koste van een
snelle bediening."
Het probleem van de winkel
diefstal moet, zo meent Guido
van Woerkom, al bij de jeugd
worden aangepakt "Onder
wijzers mogen hun leerlingen
best bestraffend toespreken
als ze iets hebben gedaan dat
niet door de beugel kan. Bo
vendien overwegen we om
eens met de Stichting Ideeele
Reclame (kortweg SIRE) te
gaan praten of ook zij zich
eens over dit probleem wil
buigen."
Verwerpelijk
De Raad voor het Filiaal- en
Grootwinkelbedrijf heeft nog
niet zo lang geleden een en-
quete gehouden waaruit naar
voren is gekomen dat het me
rendeel van de bevolking
winkeldiefstallen verwerpt
Niet minder dan negentig
procent van de Nederlanders
vindt dit kwalijke praktijken.
Zes procent minder, 84% dus,
noemt deze bezigheid zelfs
'minderwaaidig'. Slechts drie
procent van" de ondervraag
den had er niet zo veel moeite
mee als er eens wat uit een
winkel wordt meegenomen
zonder te betalen....
