Gezellig, 'n avondje
uit naar de sauna...
Mogelijkheden om lichaam te conserveren onuitputtelijk
Overal
verboden,
in sauna
verplicht:
bloot
rond-
scharrelen
fóip®® IbBJ
§®(m®®°
ZATERDAÖ 11 OKTOBER 1980
EXTRA
PAGINA 29
Door
Miep de Graaff
De 'fitness-centra' staan gouden
tijden te wachten. Sportmassage,
schoonheidsbehandelingen,
conditie-trainingde sauna, het
bestand mogelijkheden om het
lichaam zo goed mogelijk te
conserveren is onuitputtelijk. En
de vraag is groot.
De bekendste in de rij is
vooralsnog de sauna. Vooral nu
het barre winterseizoen weer
aanbreekt een populair gebeuren
In het kort komt het er bij de
sauna op neer het lichaam
afwisselend aan hoge dan wel
lage temperaturen letterlijk
bloot te stellenAfvalstoffen en
dode huidcellen zouden erdoor
worden verwijderd. Kortom: de
sauna-bezoeker voelt zich na
ajloop 'als herboren'.
Voor vele Nederlanders is het
begrip inherent aan 'een
avondje-uit'Onder het motto:
gezellig - met een vriend of
vriendin, gezond - voor het
lichaam en bovendien goed tegen
de stress - je rust er zo lekker van
uit.
Er is niets nieuws onder de zon.
Het fenomeen sauna is al
tweeduizend jaar oud, zo blijkt
uit de geschiedenisboekjesEen
bad-traditie, in haar primitieve
vorm voor onze voorouders het
middel om de ontberingen van
meerdere ijstijden te doorstaan.
Water, vuur en gloeiende stenen
waren voor de prehistorische mens
al de elementen waarmee, al
badend in grot of hol. nieuwe
energie en weerstand werd
opgedaan.
De Germanen namen het
badritueel over. De middeleeuwse
primitieve badhuizen waren in
principe niets anders dan
sauna-inrichtingenOp diverse
gravures zijn daar overduidelijk
tekenen van te bespeuren:
houtbouw, bankjes op
verschillende hoogten, stenen die
worden besprenkeld met water.
De laatste tweehonderd jaar
verdwenen de sauna's uit Europa.
Met uitzondering van Finland,
waar hij zich (1 sauna per 4.5
Fin) overduidelijk handhaafde.
Tijdens de Olympische Spelen in
1938 namen de Finnen dan ook
hun eigen sauna mee naar
Amsterdam. Een enkeling
ontdekte daardoor de geneugten
van het bad. Toch telde Nederland
eind 1967 nog slechts twintig
sauna-inrichtingen.
De laatste jaren maakt de sauna
snel furore. Momenteel heeft elke
plaats van betekenis één of meer
sauna's, al dan niet gecombineerd
met een
spo rtschool Ifi tness-cen trum.
De inburgering verliep niet
zonder slag of stoot. Het woord
'sauna' werd hier lange tijd
geassocieerd met
seks-massagehuizen. Hardnekkige
misverstanden, mede waardoor
een bezoek aan het zweethok lange
tijd een streng gescheiden
aangelegenheid was. De
mogelijkheid om alleen met
sexegenoten te sauna-en is er nog
wel. De gemengde sauna wint
echter snel terrein. De exploitant
laat zijn klanten (nog) de keuze
Er zijn uren voor mannen,
speciale tijden voor vrouwen én
voor 'gemengd'. Die verschillende
categoriëen leiden tot even
verschillende, allesoverheersende
sfeertjes.
Een rondgang langs de
verschillende wereldjes bij
hetzelfde ritueel.
tersport - het is bijkans weer
zover. De diverse vrouwengroe
pen en -akties, wat gebeurt er op
dat gebied toch een hoop. En na
tuurlijk de kinderen. Voor elk
ouderpaar is het eigen kind altijd
weer uniek. Voor degene die de
verhalen aanhoort blijkbaar niet.
Een authentiek opgevangen ge
sprek:
"Hoe vond jij het gisteren in de
praatgroep?"
stilte, tien gestrekte vrouwen luiste-
"Jaaaa, maar ik kon me niet echt
eerlijk opstellen"
"Ik dacht al, ik vond je niet zo
ópen".
(De gesprekspartner maakt daarop
met handbewegingen duidelijk
haar gevoelens niet in het sauna-
hok te willen besprekken). Ten
slotte zegt ze met een zielig
stemmetje: "Maar ik voel me nog
steeds depressief!"
Mannen
De één na de ander druppelt de bar
binnen. Sommigen even verrast
bij het zien van een vrouwelijk
personeelslid achter de tap. Geen
man maakt er een punt van dat
een vrouw zijn pilsjes tapt: Geen
verontwaardigde blikken, maar
ook geen vervelende opmerkin
gen. Sommigen zijn alleen ge
komen en vinden snel aanslui
ting. Andere bezoekers komen in
groepjes. Een béétje vergadering
speelt zich tegenwoordig na
tuurlijk wel in de sauna af. Echte
beslissingen schijnen op die plek
te worden genomen. Van alles
loopt er rond, oud, middelbaar en
jong, stil, druk en luidruchtig.
Een enkeling trekt zich op een
gemakkelijke stoel terug. Het
gros echter plant zich achter de
bar en blijft daar. Bier vormt de
hoofdmoot van het in te schen
ken vocht, maar toch ook wat vi
taminedrank en de onvermijde
lijke Spa. Er is geen andere
conclusie mogelijk dan dat deze
ambiance identiek is aan een ca
fé. Zij het natuurlijk dat iedereen
hier met ontbloot (boven) lijf zit.
De conversatie lijkt echter spre
kend op die van eerstgenoemde
lokaliteit. ("Geef die zijkert 'es
een biertje van me" "we nemen er
nog een paar"). Voetbal, de laat
ste moppen, de gebeurtenissen
op het werk. Vul maar in.
Kaarten
De ontspanningsruimte is een paar
meters klein. Plastic overheerst
er, naast een imposant tv-toestel
(beheerder Meijer. "Daar heb ik
voor gevochten"). De gasten die
op dinsdagavond de Wassenaarse
sauna bij het Sportfondsen bad
aandoen vormen een uniek
clubje. Sinds jaar en dag komen
ze bij elkaar, Boon, Van der Laar,
Eradus, en hoe die anderen ook
mogen heten. De ingrediënten
voor hun avondje-uit zijn simpel:
de sauna natuurlijk, daarnaast
het kaarten, drinken en kletsen.
"En schelden hè. Doen we ook."
Vergelijkingen met een café gaan
volgens de club volkomen mank.
"Daar wordt je snel overgehaald
om veel te drinken. Maar wy zyn
geen echte drinkers. We werken
het hele programma af, drie keer
de sauna in. En daarnaast beste
den we twee uur aan andere za
ken" vertelt één van de mannen
van het eerste uur.
Hun verhaal is net zo simpel als de
avond besteding: "Het breekt de
week zo lekker En: "Ik kijk er
elke week weer naar uit, het is
mijn vrije avond." "Ik voel me
gelijk heel anders als ik twee we
ken niet ben geweest".
De club maakt zich maar over één
ding zorgen: hoe moet het straks
als beheerder Meijer, hij doet al
les voor 'zijn jongens', met pen
sioen gaat? "Dan moeten ze wel
iemand vinden die net zo'n type
is als hij, want anders holt het hier
meteen achteruit" zeggen ze
daarover.
Om vervolgens snel tot de orde van
de dag over te gaan. Een wat later
gearriveerde klant wordt ge
maand om snel te sauna in te dui
ken. "Want anders zitten we zo
weer te wachten met kaarten"
Wat nergens anders mag is
in de sauna zelfs verplicht.
Poedelnaakt rondschar
relen. Daar sta je dan, met
dat opgeklopte schaamte
gevoel - schichtig.
De situatie toont weer eens
aan hoe relatief de ver
schillende zaken in dit le
ven zijn. Geen zinnig mens
zal het in z'n hoofd halen
om zich op zijn werk in het
bijzijn van collega's te
ontkleden. Toch is die
zelfde werknemer terug te
vinden mét collega's (van
het andere geèlacht) in de
sauna.
Die avond is de gloednieuwe sauna
"Vijf Mei" opengesteld voor de
categorie 'paren vrouwen'. Een
op het oog vreemde constructie,
enkel bedoeld voor vrouwen die
best gemengd de sauna in willen,
maar niet lastiggevallen wensen
te worden door loslopende man-
Het heet gezellig druk te zijn.
Naarmate het buiten kouder
wordt is de drang om door en
door warm te worden natuurlijk
ook groter als op een snikhete
zomerdag. Daarom is het dringen
in de kleedruimte, op je beurt
wachten en het sauna-hok heeft
te kampen aan overbevolking.
Om een duistere reden is de sau
na zelf zéér schaars verlicht (om
elkanders rijkelijk gutsende
zweet niet te hoeven zien? Want
een liter vocht ben je na een tien
minuten durend verblijf in de ca
bine toch gauw kwijt).
De paren zijn gemakkelijk uit el
kaar te houden. Mannen spreiden
zorgzaam handdoeken voor hun
vrouw/vriendin. Opvallend hoe
teder sommige mannen toch zijn.
Even een aai over een (blote) rug,
een steels kusje én het zorgzame
zorgen. Braaf nemen ze naast hun
gezellin plaats. Niks geen geloer
naar andere vrouwen. Boven
dien, iedereen roept altijd dat
"niets zo saai is als totale bloot
heid" en dat blijkt ook hier.
Kwestie van overvoerd raken?
Maar toch: als een fraai geschapen
dame-alleen de oven betreedt
klinkt het: "Schatje, hier is nog
plaats voor je hoor". De opmer
king brengt een lichte schok bij
het gezelschap teweeg. Het blijft
dit keer bij die ene 'uitspatting'
van die ene meneer.
Het moppenbestand wordt er ook
niet groter op. De "paren" onder
houden zich over hun (nog te be
steden) vakanties, de bezoekjes
aan kennissen en vrienden, de
hoeveelheid transpiratie die het
lichaam verlaat. Men houdt zich
koest.
Whirllpool
Anders wordt het buiten de cabine,
waar iedereen het te druk heeft
met zichzelf om naar de ander om
te kijken. Afspoelen en douchen
in die grote ruimte: een vreemd
gewaarwording bij de gedachte
aan het intieme douchehok thuis.
En tot overmaat van ramp het ijs
koude dompelbad, dat ogen
schijnlijk je hart doet stilstaan.
Toch dreunt het daarbinnen on
ophoudelijk, zelfs veel sneller
dan normaal. Een rechtgeaarde
sauna-ganger zal het gevoel van
volkomen gewichtsloosheid na
het dompelbad herkennen.
Als verademing de ultra-moderne
whirllpool, een rond bad, 39 gra
den warm, waarin bellen tegen
het lichaam aanborrelen. De
vreugde duurt kort. Het drie me
ter grote bad moet met minstens
acht andere liefhebbers worden
gedeeld.
Iedereen is plotseling 'je' en 'jij' (zeg
maar eens u tegen degene met
wie je het bad deelt, de situatie is
té ontluisterend). En ja hoor, dan
volgen de 'speelse' opmerkingen,
het gegiechel van paartjes en
vriendenclubjes: "Zeg Ton, je zit
toch niet aan de verkeerde hè?"
En: "Houd je je handen wel boven
water?"
(Maar heus: het gaat er allemaal
De "warming-up"
uren. Daarom ook dringt de ver
gelijking met een vrouwencafé
zich op.
Natuurlijk gaat er op zo'n avond
iets mis. Een defect aan een in
stallatie waarbij een monteur
moet worden ingeschakeld. De
man wordt, niet overdreven,
weggekéken.
(De beheerder: "Ik word vaak op
gebeld door vrouwen die vragen
of de exploitant er tijdens de
vrouwen-uren ook is. Als ik dan
ja zeg zie je ze hier niet.
De - vrouwelijke - werknemer van
de sauna had ongevraagd mee
gedeeld: "Pf, morgen is het weer
zover. Ik vind het een rotavond.
Al die huisvrouwenpraatjes, dat
geklets over miskramen."
Bij sportschool Van Houdt in Lei
derdorp komen die dinsdag
avond geen miskramen aan bod,
maar verder wordt het hele scala
vrouwen-zaken afgewerkt.
Je mag niet generaliseren, maar
wat doen die vroüwen-onder-
mekaar toch bloedserieus. Ogen
schijnlijk hebben mannen altijd
lol met en onder elkaar. Bij vrou
wen gaat het allemaal zonder een
greintje humor, lijkt het wel. Hoe
schijnsaamhorig ze ook zijn. Of
het moet aan de vrouwelijke in
gezetenen van Leiderdorp liggen.
Vrouwen doen blijkbaar ook niets
liever als over hun echtgenoten
praten. Zijn belangrijke baan, de
vakanties, zijn avondbesteding.
Ooit mannen, samengeklit in een
café (of in een sauna) over hun
vrouw horen praten?
Anderé gespreksonderwerpen,
naast de roddelpraatjes: Het ten
nissen. Die eeuwige lijn. De win
keurig aan toe. Nogmaals, een
sauna is zo'n a-seksueel gebeu
ren dat er van ontuchtelijke han
delingen geen sprake kan zijn.
Hoewel een beheerder van een
Wassenaarse sauna later zal zeg
gen streng op te letten dat er
"geen gerotzooi" plaatsvindt. En
dat je als beheerder "sterk in je
schoenen moet staan" tegenover
die vrouwen-alleen. Na voorzich
tig doorvragen wat hij bedoelt zal
hij zeggen: "Nou, dan proberen
ze wel 'es om je te verleiden. Maar
daar begin ik als getrouwd man
niet aan").
Saai
Het saaie van die gemeenschappe
lijke bijeenkomsten is dat man
nen zich hoorbaar inhouden. Er
gaat ook haast geen bier door. De
avond daarvoor, tijdens de man
nen-openstelling, vloeide het rij
kelijk. En nu: "Kijkje uit met dat
glas? Alles gaat er overheen". Ze
worden in het oog gehouden en
gedragen zich ernaar. Onbeken
den blijven onbekenden, ook
zo'n gigantisch verschil met de
mannen-avond.
Het is wel gezellig, maar allemaal
wat bedaarder.
Vrouwen
De bar wordt die avond geheel be
mand door vrouwen. Mannelijk
personeel is er in het hele com
plex niet te vinden. De vrouwen
hebben de exploitant laten weten
niet op mensen van dat andere
geslacht te zijn gesteld, op 'hun'
De paren- en vrouw-alleenavonden zijn erg rustig.
©ff ffü®®
§®[e>©W®(n)?
De handelingen. Ze moeten
nauwlettend worden opge
volgd, want een verkeerd
gebruik van de sauna kan
desastreuze gevolgen heb
ben. De tijd waarin het nor
maal was om van de negen
tig graden hete sauna-cabi
ne in het ijskoude dompel
bad te springen is voorbij.
In Amerika is al gewoonte dat
de gebruiker van te voren
een verklaring ondertekent.
De exploitanten in dit land
willen geen enkel risico dra
gen mocht de sauna-ganger
iets overkomen. Dokters
verklaringen zijn daar ook al
aan de orde van de dag. De
Nederlandse Sauna Vereni
ging heeft nog steeds als
standpunt dat 'iedereen, die
naar de sauna kan lópen, er
ook gebruik van kan maken'.
Het saunabad is allereerst be
doeld om zowel het lichaam
als de geest grondig te reini
gen. Voor het proces moet
dan ook minstens twee uur
worden uitgetrokken.
Na het onvermijdelijke ontk
leden is een douchebeurt
verplicht. Daarna dient men
zich stevig af te drogen om
het transpireren in de cabine
te bevorderen. Vervolgens
komt een warm voetenbad
aan bod: door de voet
zool-reflex wordt het li
chaam voorverwarmd en
versneld op temperatuur
van de cabine (89-100 graden
Celcius) gebracht.
Dan komt het echte werk. De
gang naar de cabine. Een
vertrek, helemaal uit hout
opgetrokken, waarin op ver
schillende hoogten bankjes
zijn aangebracht. (De tempe
ratuur is logischerwijs op de
hoogste bank hoger dan op
de laagste).In de hoek van
het vertrek zorgt een sau
na-oven voor de onnatuur
lijke temperatuur. Mede
door de lage vochtigheids
graad moet het er tien tot
vijftien minuten zijn' uit te
houden. De lichaamstempe
ratuur loopt met eén a twee
graden op naar ongeveer 39.
Prompt reageert het lichaam
door te proberen die tempe
ratuur weer omlaag te krij
gen. Vandaar het overdadige
transpiratievocht. Via dat
vocht worden afvalstoffen
en dode cellen afgevoerd.
Eenmaal in de frisse lucht te-
ruggekeert is het diep ina
demen van (het liefst) bui
tenlucht aan te bevelen. Het
ritueel wordt voortgezet met
de koudwaterafspoeling,
bedoeld om het lichaam te
verkwikken en de weerstand
te verhogen. Een slang wordt
gebruikt om het koude water
richting hart te stuwen, zo
dat het bloed dezelfde baan
naar boven trekt. Sommige
sauna-inrichtingen hebben
manteldouches (douchekop
pen op verschillende hoog
ten). Een gewone stortdou-
che kan ook geen kwaad.
Daarna pas volgt - even slik
ken - de sprong in het
koud-water bassin. Een
warm voetenbad brengt het
lichaam weer op aangena
mer temperatuur.
Om het driftig kloppende hart
tot bedaren te brengen is het
goed rusten in de ontspan
ningsruimte waarin door
gaans een zacht muziekje,
comfortabele (liglstoelen en
een bar de beloning voor het
harde werken zijn.
De sauni-gang htrhaalt zich,
naar eigen smaak, eén of
twee keer.
Waar het wisselbad allemaal
'goed' voor zou zijn: verbete
ring van de conditie, trai
ning van de hartspier,
bevordering van de stofw is
seling, verhoging van weer
stand, een gladdere en scho
nere huid, en een gezonder
teint.
