CDA lijkt nog te veel optelsom
van KVP, AR en CHU
UIT DE PUBLICITEIT
4KE D
Scheidende
CDA-voorzitter
prof. Steenkamp
ZATERDAG 11 OKTOBER 1980
PAGINA 27
„11 oktober is het einde
van mijn politieke loop
baan.
Daar heb ik geen
enkele illusie over. Ik
vind dat ik mijn opvol
gers niet voor de voeten
moet lopen. Ik heb in het
bedrijfsleven zo vaak
meegemaakt dat oud-di
recteuren hun opvolgers
in de weg liepen als advi
seur of commissaris. Ik
heb daar nooit goeie
voorbeelden van ge
zien".
„Ik had alleen al voor na
11 oktober 37 aanvragen
voor allerlei optredens in
het land. Ik heb alle 37 af
gewezen en gezegd: „U
vergist u in de achter
naam. U moet bij Bukman
zijn en niet bij mij". Ik
ben vastbesloten om voor
een groot aantal maanden
helemaal uit de publici
teit te blijven".
EINDHOVEN (GPD) - „Het kabi
netsbeleid mag een rol spelen,
maar het is niet de inzet van de
verkiezingen. Dat kan niet! Van
Agt wéét dat ook, en ook dat de
situatie met de PvdA volstrekt
open is. Dat is voor mij glashel
der. Dat punt heb ik voldoende
uitgesproken met de heer Van
Agt, want die zaak wilde ik toch
voor mezelf geregeld hebben
voordat ik wegging".
„Ik kan me voorstellen dat dit bij
de PvdA moeilijk ligt, omdat zij
uitgaan van het verkeerde uit
gangspunt. Dat een partij kan
breken met een coalitiepartner
voordat ze tot een nieuwe opstel
ling komen. Vergeet niet dat an
derhalf jaar geleden Den Uyl en
Max van den Berg zeiden: "Wij
willen in mei 1981 alleen met het
CDA regeren als ze vóór die tijd
breken met de WD. Maar dat is
uit-ge-slo-ten. Het kan natuurlijk
wel gebeuren, maar als uitgangs
punt is het on-aan-vaard-baar! De
regering zit hier vier jaar en Den
Haag is geen duiventil. Na vier
jaar wordt de zaak opnieuw be
keken en zijn wij zo vrij als een
vogeltje in de lucht".
zij juist een duiven-
„Dan hebben zij dat verkeerd be
grepen. Er bestaan in Nederland
nu eenmaal geen blijvende coali
ties, iedere vier jaar gaat men een
verbond voor 4 jaar aan. Sinds
1917 heeft maar één kabinet de
volle, rit uitgezeten. Ik vind dat
een aanklacht tegen de parle
mentaire democratie".
„Ik hfcb altijd heel'duidelijk geko
zen voor samenwerking van CD A
en PvdA, maar niet tot elke prijs.
Voorkeur heeft ook zijn grenzen.
Ik ben ervan overtuigd dat de
PvdA dit ook gaat inzien. Anders
zullen ze zich opnieuw buiten
spel plaatsen. En gek zijn ze daar
niet. Na de grote stommiteiten
van 1977, zullen zij zich wel drie,
vier maal bedenken voordat ze
diezelfde weg op gaan. Ook bij
hen zal het verstand zegevie-
- Het nieuwe realisme, he?
„O, jazeker, dat spreekt me erg
Te weinig
Prof. Piet Steenkamp, krap een
week voordat „zijn" CDA er nu
eindelijk (vandaag) komt. Een
gesprek in een Eindhovense ho
tel-lounge, want hij houdt zijn
werk (hoogleraar aan de TH) en
zijn liefde (het CDA) nadrukke
lijk gescheiden.
„Het 28e interview van de laatste
weken", zegt hij. Een gesprek
over de vreugdes en teleurstel
lingen van 13 jaar strijden voor
een ideaal. Over een CDA waar
van hij zeker niet op het gemak
kelijkste moment afscheid
neemt. Een dreigende afschei
ding aan de linkerzijde, een
smalle regeerbasis.
„Ik vind dat er volgend jaar in elk
geval een meerderheidskabinet
moet komen. Die 77 zetels zijn te
weinig. In deze maatschappelijke
en sociaal-economisch ernstige
ontwikkeling is het bijna onmo
gelijk om met een zo kleine
meerderheid een plan te ontwik
kelen voor een aantal jaren. Een
kabinet van CDA en VVD alleen
kan bijna niet meer. Ook de lei
dende mensen in de WD praten
al openlijk over samenwerking
van CDA. WD en D'66. Zij zien
zelf kennelijk ook in dat er geen
coalitie van 90 zetels uitrolt".
„Ik vind dat dit kabinet het eigen
lijk lang zo slecht niet heeftt ge
daan als naar buiten wordt voor
gewend. Ik had nooit gedacht dat
ze de vier jaar zouden halen. Ik
vind dat al een hele prestatie. En
ik geloof ook dat dat te danken is
aan de stuurmanskunst van Van
Agt zelf..."
...en aan de soepele knieën van de
VVD?
„De WD heeft naar mijn mening
nogal wat concessies gedaan.
Daarvoor had in het CDA meer
begrip moeten worden opge
bracht. Het CDA, dat altijd
klaagde dat het door Den Uyl in
het vorige kabinet werd onder
drukt, mag dat de VVD niet aan
doen. Wat je een ander verwijt
moet je zelf niet doen. De WD
heeft zich een heel loyale coali
tiepartner getoond. Voor zo'n
manier van samenwerking, ook
met andere partijen, teken
ik".
„Het is geen CDA-kabinet, maar
een coalitiekabinet. Daarom
moet de CDA-fractie ook schoten
voor de boeg geven. Zij is inge
huurd om te kijken of het pro
gram wordt verwezenlijkt. In die
opzet stond ik als partijvoorzitter
dikwijls aan de kant van de frac
tie. Van Agt stond er voor zijn ka
binet. Die moet ook de wensen
van de WD honoreren".
„Ik geloof dat de linkervleugel van
het CDA niet voldoende begrip
heeft voor die noodzaak. Als Van
Ast voorzitter zou zijn van een
kabinet met de PvdA, dan was die
kritiek er niet. Het gaat in wezen
niet tegen Van Agt, maartegen de
huidige coalitie. Maar ja, dat wis
ten we nu eenmaal van tevo-
- Zijn niet veel meningsverschillen
binnen het CDA met de mantel
der liefde bedekt omdat de 11e ok
tober gehaald moest worden?
„Nee, en dat kan ik bewijzen. Denk
maar aan de nacht van het olie
boycot-debat. Als ik zeker was
geweest, dat men alles na zou la
ten vanwege die 11e oktober, dan
had ik die nacht rustiger gesla
pen. Maar ik heb met een radio
aan mijn oor zitten luisteren. In
bed. Het kabinet is daar door het
oog van de naald gekropen. Men
denkt volgens mij nu: het CDA
gaat door, dat kan zelfs niet meer
door een tussentijdse kabinets
crisis worden terugge
draaid".
Stempel
Het CDA is niet rimpelloos tot stand
gekomen. Ook de manier waarop
dat officieel gebeurt toont de ver
scheidenheid binnen de club. De
CHU vierde de opheffing redelijk
tevreden, bij de AR ging het in een
stemming van: nou moet het
maar, en de KVP gaf een groot
feest. Sommigen zeggende KVP
is natuurlijk blij, want op 11 ok
tober verandert slechts de naam
KVP in CDA?
„Uitgesloten. Kijk maar eens welke
belangrijke posities in handen
zijn gekomen van AR- en CHU-
mensen, zo ook mijn opvolger.
AR en CHU hebben veel bereikt.
Ik vind dat de reformatie een
sterk stempel heeft gedrukt op
het CDA. Ze kunnen heel tevre
den zijn".
„Geen sprake van. Dat houd ik al
tijd tegen. Ik tart iemand om met
ook maar één bewijs daarvoor te
komen. Of moet het nou altijd
weer zijn omdat meneer Van Agt
minister-president is? We waren
het er toch over eens dat hij de
meest geschikte was?! En als
meneer Aantjes niet uit de Kamer
verdwenen was, dan was er nu
een fractieleider uit de AR ge
weest. We krijgen nu een voorzit
ter uit de AR. Wat dat betreft is
het Roomse gevaar wat terugge
drongen. Ik heb me er ook altijd
fel tegen verzet dat men over „die
drie KVP'ers" praat, ik bedoel
dus Van Agt, Lubbers en mij
zelf'
- Is dit CDA het CDA zoals dat u 13
jaar geleden voor ogen stond?
„Het CDA is niet in alle opzichten
geworden wat ik ervan verwacht
had. Drie punten: ik vind dat het
te lang geduurd heeft, we hebben
veel te veel tijd besteed aan de
grondslagdiscussie en de organi
satie, het politieke profiel heeft te
weinig aandacht gekregen. En ik
vind het jam mer dat het CDA nog
te veel overkomt als een optel
som van AR. CHU en KVP. Vanaf
het begin heb ik gewild dat er iets
nieuws uit zou komen. Maar de
krachten die willen voortbouwen
op het verleden en van daaruit
lijnen willen trekken naar de coe-
komst, zijn dikwijls sterker. Elke
partij brengt nu eenmaal zijn ei
gen tradities mee".
„Als je het wilt is het geen sprookje,
zeg ik met Herzl. Maar ze wilden
niet. Ik stond zelf veel losser te
genover de oude partijverban
den. Ik kan makkelijker afscheid
nemen van iets dat gegroeid is.
Als je iets nieuws gaat beginnen
moet je niet meer omkijken. Ik
vind nou net datje blij moet zijn
dat je samen iéts nieuws bouwt.
Het is daarom symptomatisch
dat er op het CDA-congres geen
muziek, geen zang is".
Geen kerk
tholieken, verdwijnen niet omdat
de verschillen tussen die kerken
niet verdwijnen. En het CDA is
natuurlijk geen kerk. Het is een
politieke organisatie. Ik vind ook
dat je de scheiding der geesten
niet tot stand moet brengen rond
het geloof maar rond de politieke
overtuiging".
„Er zitten christenen in vele poli
tieke partijen, van het GPV tot de
PPR en zelfs de CPN. Hele goeie
christenen. Ik zou met hen wél
naar de kerk willen gaan, maar
niet in één politieke partij zitten.
Je hebt een andere visie op de
maatschappij. Nou, en daar moet
je proberen gestalte aan te geven,
naast WD, PvdA en D'66. Naast,
en niet tegen".
- U kunt makkelijk afscheid nemen,
zegt u. Neemt u net zo makkelijk
afscheid van die 13 jaar?
„Ja, vooral omdat Piet Bukman
mijn opvolger wordt. Was er een
ander gekomen, dan had ik ge
twijfeld om die zaak, waaraan ik
zolang gewerkt heb, over te ge
ven. Het feit dat Bukman er
komt, maakt voor mij het af
scheid honderd procent gemak
kelijker. En met name ook omdat
op mijn plaats nu een AR-man
komt tc zitten. Ik heb me er ratio
neel wel bij neergelegd, emotio
neel zal het me nog wel wat
doen".
- Is niet overwogen om Steenkamp
dat nieuwe CDA nog maar even
te laten begeleiden?
„De partijvoorzitters hebben mij
aangeboden nog een aantal jaren
te blijven. Daar zijn ze zeer royaal
in geweest. Maar ik vind datje dat
het CDA niet mag aandoen. En
voor een hele korte tijd vind ik
het onzinnig, omdat ik dan een
breuk tot stand zou brengen met
mijn voornaamste werkkring, de
hogeschool".
„We waren het erover eens dat het
op deze manier niet door kon
gaan. Je kan niet vanuit Eindho
ven in je avonduren of weekends
de grootste politieke partij van
Nederland besturen. Bukman
gaat regelmatig de vergaderingen
van de Tweede-Kamerfractie
bijwonen. Een hele goeie zaak.
Maar u kunt het aan mijn colle
ga's vragen: ik ben er vrijwel
nooit geweest. Ik kon dat gewoon
niet opbrengen".
Goudzwaard
- Er hangt het nieuwe CDA nu al
een afsplitsing boven het hoofd
van de rond prof. Goudzwaard
verzamelde mensen. Kan het
CDA dat aan?
„Ik heb tegen Goudzwaard gezegd:
je kan nu wel met een nieuwe par
tij beginnen, maar wat maak je er
nou mee klaar? Kijk nou eens
naar de geschiedenis. We hebben
in Nederland al jarenlang afsplit
singen gehad van de zogenaamde
confessionele partijen, vóór de
oorlog had je Veraart, de Mi-
chaelsbeweging. de groep van
Arts,de Christen-Democrati
sch ie Unie van Van Hout, de
SGP, later het GPV, de groep van
Weiter, Klaas Beuker,de Hl 'V'. de
PPR. de EPV. Zeer achtens
waardige mensen allemaal, maar
als je ziet wat zij hebben klaarge
stoomd, dan is dat toch geen ef
fectief invloed uitoefenen op het
beleid".
„Binnen een grote partij kan je veel
meer klaarspelen. Ik heb de stel
lige overtuiging dat een groep als
Niet Bij Brood Alleen meer zou
bereiken binnen het CDA, want
dan wordt er rekening met ze ge
houden, je blijft in gesprek. Dat is
beter dan een afgesloten groepje
in de Tweede Kamer, met twee
zetels. Dan doe je twee verkiezin
gen mee en is het afgelopen. Ik
vind het tactisch gezien een on
verstandige weg".
„Maar dan zeggen zij: ja. die Steen
kamp heeft er belang bij. Dus ik
weet dat ze toch niet naar me luis
teren. Maar kijk nu eens naar de
PPR, wat is daar nou nog van
ken?s
„Ik ken Bob Goudzwaard heel
goed. Ik weet wat bij hem het
zwaarst speelt. Dat is de kernbe
wapening. Sociaal-economisch
zijn we het eens, daarin is hij mis
schien op sommige punten nog
wel conservatiever dan ik. Maar
die kernbewapening zit hem
hoog".
Compromisloos
„Kijk, ik heb zelf nogal moeite met
de abortusproblematiek. Stel
nou voor dat ik tegen het CDA
zou zeggen: nu moetje goed luis
teren, ik ben het echt niet eens
met die abortus van jullie, ik ga
de partij uit. Ik ga weg en sticht
een eigen partij. Dat kan toch
niet. Je kan toch niet op een be
paald punt, hoe belangrijk ook,
zeggen: laat de partij maar zitten.
Er zijn toch zoveel andere pun
ten. Je blijft de partij trouw. Maar
hij is zo gegrepen door die kern
wapens, dat dat helemaal bepa
lend is geworden voor zijn poli
tieke keuze".
- Compromisloos?
„Ja, al wil ik hem dat niet verwijten.
Maar hij vindt echt dat er geen
compromissen gesloten mogen
worden. Hij zegt dat we recht op
de ondergang afstevenen en dat
we daar iets aan moeten doen.
Maar als je kijkt hoe het CDA nu
oordeelt over de NAVO en de
kernbewapening dat is gewoon
onvergelijkbaar met driejaar ge
leden. Ik zeg niet dat dat alleen
maar aan Goudzwaard en de AR-
lijn te danken is. maar zij hebben
zeker invloed gehad. Je kunt die
dingen nu eenmaal niet zo snel
omkrijgen. En als je ziet hoe ook
ten aanzien van de NAVO som
mige dingen gerelativeerd wor
den, dan zeg ik: ze zijn toch niet
helemaal zonder invloed ge
weest. Maar op het ogenblik dat
je de partij uitgaat heb je je in
vloed. Hij kiest de verkeerde
weg".
- Maar hij kiest toch ook op tal van
andere terreinen een andere
weg?
„Ze hebben nu een manifest met
een aantal andere punten ook, ja.
Zij zouden liever een samenwer
king hebben met de Partij van de
Arbeid. Ja, maar breek me de
mond niet open, daar zijn we in
'77 toch zeven maanden mee be
zig geweest!"
„Ik vind datje het die laatste maan
den nu maar zijn natuurlijke gang
moet laten gaan. Wij hebben een
volstrekt open situatie bij de ver
kiezingen op 26 mei 1981. Ook als,
ik zeg nadrukkelijk „als" want hij
is het nog niet, ook als de heer
Van Agt lijsttrekker wordt".
Grondslag
Een zaak die Steenkamp, zoals hij
zelf zegt, ..danig hééft aangepakt'
is de zogenaamde „grondslagdis-
cussie" binnen het CDA geweest.
Over de vraag in hoeverre een
CDA'er aanspreekbaar is op het
evangelie. Vooral voor de AR-
P'ers was en is dat een zwaar
punt.
„Aan die discussie heb ik een grote
tol betaald. Het is een van mijn
twee grootste teleurstellingen
De eerste was toen in het voorjaar
1975 de AR opnieuw begon
met de grondslagkwestie. We
hadden de nota van de Contact-
raad gehad, waarin wij een goede
formulering hadden gevonden:
„De partij moet een antwoord ge
ven op de oproep van het Evan
gelie". Maar toen begon het lieve
leven opnieuw. Ik wil ronduit
zeggen dat ik daar nooit meer los
van gekomen ben. Iedereen weet
dat ik een grote sympathie voor
de AR heb, maar bij alles wat ze
deden dacht ik van toen af terug
aan de verrassing van 1975: daar
komen ze weer, ze hebben weer
wat".
.,De tweede teleurstelling was dat
de CHU niet meedeed aan het
kabinet-Den Uyl. Nee, zelfs een
oppositie ging voeren waarvan
openlijk gezegd werd dat die
harder was dan die van de WD.
Ik vroeg mij af hoe dat bij elkaar
te krijgen. Het is gelukt. Maar
daarbij heeft vooral de vroegere
Unievoorzitter Van Verschuer
een voor het CDA onbetaalbare
rol gespeeld".
- U heeft zich in die grondslagdis
cussie steeds afgezet tegen het
monopoliseren van het evange-
lie?
„Ja. Je mag mensen niet voor het
róntgenapparaat zetten om hun
evangelische bewogenheid te
meten. Ik vind dat wij aan die
discussie te veel tijd hebben be
steed. Dat was niet verstandig,
het gaat immers om het politieke
beleid. De politieke discussie
heeft te weinig aandacht gekre
gen".
- Zijn CDA'ers wel voldoende ver
draagzaam tegenover mensen
met een afwijkende mening? Men
verkettert elkaar nog al
gauw?
„Dat is fout. Ik vind dat je meer van
elkaar moet accepteren, anders
houd je het nooit uit met mensen
uit verschillende levensgroepen.
Het is onbegrijpelijk dat die
christenen dat niet van mekaar
leren, hé?
Progressief
- Tien jaar geleden was het Mooie
Pief'.eri was er de als progressief
bekend slaande Van Agt. Nu is er
een heel andere linkervleugelmet
een nauwelijks progressie Van
Agt. Is er nog wel een Mooie
Piet?
„Ik heb er moeite mee als u zegt dat
Van Agt niet meer bij de progres
sieve vleugel hoort. Er zyn in de
afgelopen tien jaar enorme maat
schappelijke verschuivingen op
getreden. Twee voorbeelden: ik
vind dat de zwakken in de sa
menleving de werklozen van
morgen zijn. De rest moet daar
voor wijken. Als Van Agt dan zegt
dat we harde maatregelen moe
ten nemen om die werkloosheid
op te lossen, dan ben ik dat vol
strekt met hem eens. Dan vind ik
dat ik dus links ben. En wie het
vertikt om daarvoor offers, te
brengen ind ik ein oom on et-
vatief.
„Tweede punt. Wie is er nu het
meest progressief? Hij die het
verschijnsel van de „Grootc Key-
ser" verdedigt of degene die op
komt voor do rechtsorde Ik ge
loof dat er een grote negatieve
uitstraling uitgaat van zeg maar
de Groote Keyser. Ter illustratie:
ik zit in de trein in een niet-roken-
coupé, met op/et T<>eh steekt
iemand een Bigoratop Miarili ik
daar wat van zeg krijg ik als ant
woord in Amsterdam mag ook
alles... Ik garandeer u. als we dit
voert laten gaan, dan zijn er bin
nen een jaar 20 Grote Key-
