Winst liberalen versterkt
regerings
coalitie
Opnieuw crisis in België
Sa Carneiro
zegt Eanes
de wacht aan
Demonstraties in
Parijs na aanslag
Schmidt weer bondskanselier, Strauss teruggewezen
Winst FDP
maakt SPD
kwetsbaar
MAANDAG 6 OKTOBER 1980
BUITENLAND
Na verlies links in Portugal:
LISSABON (DPA/AFP/Reuter/
GPD) - De lijsttrekker van de
Portugese Democratische Allian
tie, eerste-minister Francisco Sa
Carneiro, heeft vandaag voor
speld dat president Eanes de pre
sidentsverkiezingen op 7 decem
ber a.s. verliest. De man die zijn
aanhang in de gisteren gehouden
parlementsverkiezingen met
meer dan 2 pet zag toenemen,
verklaarde: "De president van de
republiek heeft openlijke steun
gegeven aan het republikeins-so
cialistische front dat de verkie
zingen verloren heeft. Omdat wij
nu de meerderheid en een rege
ring hebben, moeten we een pre
sident kiezen in de lijn van deze
meerderheid en deze regering".
De betrekkingen tussen president
Eanes en de regering-Sa Carnei
ro, die begin januari aantrad na
de verkiezingen van december
vorig jaar, waren voortdurend
slecht, maar ze bereikten een ab
soluut dieptepunt toen de pre
mier tijdens de jongste verkie
zingscampagne verklaarde dat
hij nooit meer zou regeren met
Eanes als president.
De Democratische Allantie heeft
haar eigen kandidaat voor het
presidentschap in de persoon van
de 52-jarige generaal Soares Car
neiro die als anti-communist te
boek staat. De toekomstige pre
mier heeft er nooit een geheim
van gemaakt dat de grondwet, die
is opgesteld na de "Anjerrevolu
tie" van 25 april 1974, hem veel te
socialistisch is. Zo is hij vast vah
plan het eigendom van banken,
verzekeringen en basisindus
trieën in particuliere handen te
rug te geven.
Overigens is. generaal Eanes nog
lang niet verslagen. In 1976 werd
hij in de eerste ronde tot staats
hoofd gekozen. Zijn aanhang,
meer dan 60 pet van de kiezers,
bevond zich vooral bij de socialis
ten, maar ook onder de sociaal
democraten, de partij van Sa
Carneiro.
De verliezers bij de verkiezingen -
de communisten onder aanvoe
ring van Cunhal en de socialisten
onder ex-premier Soares - had
den in hun verkiezingscampagne
nogal met modder gegooid naar
Sa Caneiro. Cunhal, die lijstaan
voerder was van de Verenigde
Volksalliantie en die geldt als een
zeer aan Moskou loyale commu
nist, had vermeende onregelma
tigheden bij het vereffenen van
oude bankschulden van Sa Car
neiro tot een belangrijk thema
van de verkiezingsstrijd ge
maakt. De socialisten pakten de
eerste-minister in zijn privé-le-
ven. Sa Carneiro woont samen
met een vrouw zonder dat zijn
wettige huwelijk ontbonden is.
Maar beide kwesties hebben het
succes van de democratische
alliantie kennelijk niet kunnen
verhinderen.
Uitslag
mocratische Alliantie aan de
macht zal blijven. De linkse op
positie wil ook de schade weer
herstellen die de landbouwcol-
lectieven in het zuiden van de
conservatieve regering hebben
ondervonden. Landerijen die
door de regering Sa Carneiro in
handen van de vroegere groot
grondbezitters werden gespeeld,
zullen dan weer aan de collectie
ven worden teruggegeven.
Duizenden personen demonstreren op de Champs Elysées i
personen waren gedood.
i Parijs, nadat bij een aanslag op een synagoge vier
(Van onze correspondent Rudolph Bakker)
PARIJS - Als gevolg van de bomaanslag op een synagoge in de Parijse
Rue Copernic, die afgelopen vrijdag in het begin van de avond plaats
vond, is inmiddels een vierde slachtoffer overleden. Van de vier dodelijk
getroffenen is er één van joodse afkomst. Het is een 42-jarige vrouw die
de Israëlische nationaliteit bezat en toevallig voorbij kwam toen de bom
ontplofte.
Het afgelopen weekeinde waren er naar aanleiding van de aanslag talloze
protestdemonstraties in heel Frankrijk. Ook werden beschuldigingen
geuit aan het adres van de politie, dat 20 procent van de leden van de
verboden neo-nazistische beweging FANE deel van het politie-apparaat
zou uitmaken.
De protestbetogingen concentreerden zich aanvankelijk in Parijs rond de
synagoge in de Rue Copemic. van waaruit enige optochten stadwaarts
trokken, onder andere naar het ministerie van binnenlandse zaken. Tot
de deelnemers aan een herdenkingsdienst in de synagoge en aan de
optocht later behoorde behalve de socialistenleider Francois Mitterrand
ook madame Simone Veil, de voorzitter van het Europese Parlement.
Madame Veil verliet echter de manifestatie op het moment dat een
aantal betogers de kreet aanhief dat minister van binnenlandse zaken
Bonnet en president Giscard „medeplichtig aan de moord" waren.
(Van onze correspondent
Hans Amesz)
BONN - De Westduitse kiezers hebben Franz Jo
sef Strauss teruggewezen. De christen-demo
cratische oppositie is er bij lange na niet in ge
slaagd de door haar bezworen „noodzakelijke
ommekeer" van de Duitse politiek te bewerk
stelligen.
In heel Portugal werd gisterne met
spanning gewacht op de uitslag
van de parlementsverkiezingen.
Met 300.000 van de 6,5 miljoen
stemmen geteld, stonden de re
geringspartijen van de Democra
tische Alliantie gisteravond op
winst. De conservatieve coalitie
steeg ruim 2 procent in vergelij
king met vorig jaar (58 procent
tegen 55,7). De socialisten gingen
een procent achteruit (van 23,7
naar 22,7), evenals de communis
ten (12,2 tegen 13,4 vorig jaar).
Deze voorlopige uitslag wijst er
op dat de regering-Sa Carneiro
geen gevaar loopt zijn absolute
meerderheid te verliezen.
De verkiezingen zelf verliepen op
een paar kleinigheden na zonder
problemen. Het opkomstpercen
tage was met circa 86 procent zo'n
2 procent boven dat van de ver
kiezingen in december vorig jaar.
Zes jaar na de Anjerrevolutie kun
nen deze verkiezingen een beslis
sende wending betekenen in de
Portugese politiek. Het nieuwe
parlement zal voor het eerst weer
grondwettelijke bevoegdheden
hebben en kan dus een einde ma
ken aan de zogeheten revolutio
naire verworvenheden. De De
mocratische Alliantie wil met
name de nationalisaties van ban
ken en groot-industrie terug
draaien. Ook willen de conserva
tieven de invloed van de grote
communistische vakcentrale te
rugdringen.
Socialisten en communisten vre
zen een terugkeer naar het dicta
toriale tijdperk wanneer de De-
Bij de gisteren gehouden verkie
zingen in de Bondsrepubliek
behaalden CDU en CSU onder
lijsttrekker Franz Josef Strauss
slechts 44,5 procent van de
stemmen, een verlies van 4,1
procent ten opzichte van 1976 en
het op één na slechtste resultaat
in de geschiedenis van de
Union.
Strauss geen bondskanselier en
een nieuwe sociaal-liberale coali
tie die aanzienlijk versterkt aan
haar nu al vierde regeringsperio
de kan beginnen. Dat komt voor
al door de grote winst van de libe
rale FDP. Met 10,6 procent (2,7
procent meer dan vier jaar gele
den) boekte zij haar beste resul
taat sinds 19 jaar. De SPD kreeg
42,9 procent, wat vergeleken met
1976 een lichte winst van 0,3 pro
cent betekent. De Groenen ble
ven met ruim 2 procent ver onder
de kiesdrempel.
In de negende Bondsdag, het 496
zetels tellende Westduitse parle
ment, beschikken SPD en FDP
nu over een meerderheid van 45
afgevaardigden (was 10). De
Bondsdag zal in de komende pe
riode overigens een zetel méér
tellen doordat de SPD in de deel
staat Sleeswijk-Holstein een ex
tra zetel in de wacht sleepte. Daar
zijn namelijk meer SPD-kandi-
daten direct gekozen dan het aan-
Gueiler weg
uit Bolivia
LA PAZ (DPA/Reuter) - De voor
malige presidente van Bolivia,
mevrouw Lidia Gueiler die in juli
bij een militaire staatsgreep werd
afgezet, is zaterdag met een
Westduits verkeersvliegtuig naar
Frankfort vertrokken.
Ooggetuigen in La Paz zeiden dat
zij op het internationale vliegveld
El Alto gezien hadden dat me
vrouw Gueiler aan boord van het
toestel van de Lufthansa ging en
dat zij door de Vaticaanse afge
zant mgr. Alfio Rapisarda naar
het vliegveld was gebracht.
Mevrouw Gueiler had na de staats
greep op 17 juli haar toevlucht
gezocht in de apostolische nun
tiatuur in de Boliviaanse hoofd
stad.
Staakt-het-vuren Irak opgeheven
(Van onze verslaggever Marien van
den Bos)
BAGDAD - Met een enorme dreun,
die het hotel op zijn grondvesten
deed schudden, kwam gister
morgen vroeg al een eind aan het
door Irak eenzijdig afgekondige
staakt-het-vuren van zaterdag
avond. De Iraakse minister van
defensie, luchtmaarschalk Ad-
nan Kheir Alah Tilfah, verklaarde
zaterdagavond laat op een pers
conferentie dat Irak van 5 tot en
met 8 oktober een wapenstil
stand in acht zou nemen, mits
Iran niet door zou gaan met de
vijandelijkheden. Om ongeveer
zes uur in de ochtendschemering
ging in Bagdad al weer het lucht
alarm, gevolgd door een bomin
slag om en nabij het milit'aire
vliegveld van de hoofdstad. Ook
aan het front in de zuidelijke
olieprovincie Khoezestan ging de
strijd gistermorgen onvermin
derd voort. Het zestigste com
muniqué van het Iraakse opper
bevel spreekt daarom nu van een
voortzetting van de opmars tegen
Iran.
tal zetels waarop deze deelstaat
via de zogenaamde tweede
stemmen in feite recht had. De
opkomst bedroeg iets minder
dan 89 procent. Dat was circa 2
procent geringer dan vier jaar
geleden.
Onderhandelingen
Morgen beginnen SPD en FDP met
de coalitie-onderhandelingen.
Bondskanselier Schmidt, die nog
tijdens de verkiezingsavond met
SPD-voorzitter Willy Brandt en
FDP-voorzitter Hans-Dietrich
Genscher sprak, zei dat de huidi
ge sociaal-liberale politiek „on
beperkt" zal worden voortgezet.
Hij noemde in de eerste plaats
een politiek van het militaire
evenwicht, de ontspanningspoli-
tiek met het oosten en het bewa
ren van de binnenlandse sociale
vrede. „Wij kunnen fatsoenlijk
verder regeren. Duitsland blijft
berekenbaar", aldus Helmut
Schmidt, die verklaarde een
„zeer tevreden" man te zijn.
Vice-kanselier Hans-Dietrich Gen
scher zei dat zijn partij niet meer
ministerposten in het nieuwe ka
binet zal eisen dan de bestaande
vier. Politici van CDU en CSU
gaven toe dat hun belangrijkste
doel, het behalen van de absolute
meerderheid, niet was gelukt.
Tegelijkertijd legden zij er de na
druk op dat de Union de sterkste
politieke fractie is gebleven.
Kandidaat-kanselier Fransz Josef
Strauss wees erop dat zijn kandi
datuur slechts voor 1980 heeft
gegolden en dat hij ook als minis
ter-president van Beieren in de
toekomst een belangrijke rol in
de Duitse politiek zal spelen. Als
premier van Beieren heeft
Strauss het recht om de Bonds
dagtoe te spreken. De omstreden
christen-democratische lijst
trekker, wiens weinig genuan
ceerde uitspraken naar alle waar
schijnlijkheid veel kiezers naar
de FDP hebben gedreven, liet
gisteren nog open of hij in 1984
weer van de partij zal zijn bij de
dan te houden verkiezingen.
Moeilijk
Strauss gelooft dat het verkiezings
resultaat betekent dat kanselier
Schmidt nu aan de moeilijkste
tijd van zijn politieke loopbaan
begint. Hij zou dooreen versterk
te FDP steeds meer moeite heb
ben om „de naar links geschoven
sociaal-democratische partij"
aan de teugels te houden. Strauss
noemde de uitslag van de verkie
zingen een "Pyrrus-o verwin
ning" voor Schmidt.
CDU-voorzitter Helmut Kohl legde
er de nadruk op dat de Union de
sterkste politjeke kracht in de
Bondsrepubliek is gebleven.
Daarom is er volgens hem geen
reden om bij de pakken neer te
zitten. Hij is zelfs van mening dat
er voor de oppositie een „goede
basis" is gelegd om „verder te
werken".
Tass
Het Russische persbureau Tass
meldde al een uur na het sluiten
van de stemlokalen het door de
computers voorspelde verlies
Een brede lach op het gezicht van Helmut Schmidt, die, vooral dankzij de winst van de liberale FDP met
minister Genscher als voorman (achter Schmidtweer vier jaar bondskanselier in West-Duitsland zal zijn.
van CDU-CSU. Het is geen ge
heim dat Moskou liever de so
ciaal-democraat Schmidt in
Bonn ziet regeren dan Strauss,
die in de Oostblokpers in het
verleden synoniem was voor de
"Westduitse wraakzucht". Een
officiële reactie uit Washington
was er gisteravond laat nog niet,
maar in politieke en diplomatie
ke kringen werd, ondanks strub
belingen tussen Carter en
Schmidt in het verleden, toch
met tevredenheid gecontateerd
dat de continuiteit in de West
duitse buitenlandse politiek ver
zekerd blijft.
In de meeste Westeuropese rege
ringscentra werd het accent ge
legd op de winst van de FDP en
de mogelijke gevolgen die de
vergrootte liberale invloed op het
politieke handelen van Schmidt
kan hebben. Bij de EG in Brussel
werd met belangstellin g uitge
keken naar de nieuwe ministers
van economie en financiën die
Duitslands rol zal zwaargewicht
binnen de Gemeenschap gestalte
moeten geven.
Buiten Duitsland werd, zo blijkt uit
de reacties, een voortzetting van
de huidige regeringscoalitie al
verwacht. In verschillende Euro
pese landen was voor wat betreft
de nieuwsmedia een zekere op
luchting merkbaar dat Strauss
het niet had gehaald. Voor de
Zwitserse tv werd hij beschreven
als „de stier van Beieren".
(Van onze correspondent
lHans Amesz)
BONN - FDP-voorzitter en mi
nistervan buitenlandse zaken
Hans-Dietrich Genscher, de
winnaar van de Westduitse
verkiezingen, zei gisteravond
al dat de verkiezingswinst
van zijn partij niet zal leiden
tot liberale eisen voor meer
ministers in het volgende ka-
binet-Schmidt. Dat zou ook
veel gevraagd zijn, want libe
rale ministers bezetten nu al
belangrijke posten. Genscher
zelf is behalve minister van
buitenlandse zaken ook vice-
kanselier en zijn partijgeno
ten Lambsdorff, Baum en
Ertl beheren economische
zaken, binnenlandse zaken en
landbouw.
Dat de vrije democraten zonder
een uitbreiding van het aantal
ministersposten hun positie
in een sociaal-liberale coalitie
aanzienlijk hebben verbe
terd, staat echter niet ter dis
cussie. Na de voor de FDP ca
tastrofaal verlopen deelstaat
verkiezingen in Noordrijn-
Westfalen - zij behaalden op
11 mei niet de kiesdrempel
van 5 procent en kwamen dus
niet in het deelstaatparle
ment, de Landdag - zijn Gen
scher en de zijnen erin ge
slaagd het op één na beste re
sultaat uit de FDP-geschie-
denis te boeken.
Voor de sociaal-democratische
SPD betekent dat dat zij in de
toekomst veel meer rekening
moet houden met de FDP. En
dan met name met de zoge
naamde rechtervleugel van
deze partij, want het staat vast
dat de liberalen vooral stem
men ten koste van de CDU-
CSU hebben gewonnen.
In Bonn wordt er nu al over ge
praat dat deze ontwikkeling
mogeiijk zou kunnen voeren
tot een andere opstelling van
de FDP tegenover een CDU-
CSU zonder Strauss. Met na
me op economisch gebied
zijn er veel raakpunten tussen
een FDP-coryfee als minister
van economische zaken Otto
Graf Lambsdorff en een ge
matigde CDU-CSU onder
eventuele leiding van politici
als Gerhard Stoltenberg,
Ernst Albrecht of Helmut
Kohl.s
In de Bondsrepubliek bestaat
bij de kiezers noch een so
ciaal-democratische noch een
christen-democratische
meerderheid. De verkie
zingsuitslag van gisteren
heeft aangetoond dat de be
volking groot voorstander
van het zogenaamde drie-par-
tijensysteem is. De FDP gaat
dus een belangrijke rol spe
len. Zij kan de SPD dreigen
de band met de sociaal-de
mocraten op te geven als deze
te veel „socialisme" zouden
willen. By de komende coa
litieonderhandelingen over
de medezeggenschap zal dat
waarschijnlijk al duidelijk
worden. Kortom, de SPD is,
om het maar zo uit te druk
ken, kwetsbaarder gewor-
dcn.
BRUSSEL - De Belgische premier
Wilfried Martens probeert een
uitweg te zoeken in de politieke
crisis die zaterdag tot het aftre
den van zijn regering leidde. Ko
ning Boudewijn vroeg de breuk
in de zes-partijencoalitie te „lij
men" nadat de premier het ont
slag van de regering had aange
boden. Inzet van de crisis vormen
de voorgenomen bezuinigingen
op de sociale uitkeringen.
In de zogenaamde „Regering van
Nationale Unie" (van Vlaame en
Waalse christen-democraten, so
cialisten en liberalen) werd al
wekenlang onderhandeld over
bezuinigingen op de overheids
uitgaven. De zes partijen zijn het
erover eens dat er gesnoeid moet
worden, maar over de manier
waarop dat moet gebeuren, ble
ken socialisten en liberalen het
voortdurend grondig oneens. De
christen-democraten hielden
zich meestal in het veilige mid
den.
Afgelopen week werd duidelijk dat
de liberalen, die zich sterk maken
voor forse bezuinigingen, uit de
regeringscoalitie werden gema
noeuvreerd. Bij de opstelling van
een globaal plan voor bezuini
gingen en nieuwe inkomsten
voor de overheid, dat in totaal
bijna drie miljard gulden omvat
te. werd men het niet eens over de
vraag waar de laatste 150 miljoen
gulden besparingen gevonden
moesten worden.
De liberalen stelden voor te snoeien
in de werkloosheidsuitkeringen
Socialisten en christen-democra
ten, die de vakbonden te vriend
willen houden, vei Betten zich i
Vlaamse socialistische partijlei
der Karei van Miert zei: „Dat be
tekende dat vijfentwintig dui
zend werklozen niet langer een
uitkering zouden krijgen, en dat
is onaanvaardbaar". Premier
Martens: „Het was maar een ge
ring meningsverschil, maar met
principiële kanten".
De liberalen lieten zich echter niet
uit de regering zetten, zoals pre
mier Martens begin dit jaar met
de Brusselse taaipartij FDF had
gedaan. Ze eisten dat de hele re
gering zou aftreden. Nieuwe ver
kiezingen zouden volgens hun
redenering dan nauwelijks te
vermijden zijn, omdat de rege-
nng-Martens al twee keer werd
gewijzigd tijdens de parlementai
re zittingsperiode, die in 1982
eindigt. In een stembusslag ma
ken de liberalen met hun een
voudige bezuinigingsparolen de
meeste kans op winst, zo menen
Brusselse politieke kringen
Maar verkiezingen vormen een
luxe die België zich op dit mo
ment nauwelijks kan permitte
ren. Het land staat aan de rand
van het failliet, aldus de liberale
leider Willy de Clerck. Het aantal
werklozen bedraagt al 326 000 en
neemt nog dagelijks toe De
staatsschuld is tot astronomische
hoogte gestegen. Op de over
heidsuitgaven moet drastisch
worden bezuinigd Twee belang
rijke bedrijfstakken, de staal- en
textielindustrie, verkeren in een
ernstige crisis. Dit heeft de door
slag gegeven bij koning Boude
wijn toen hij premier Martens
vroeg te lijmen, aldus Belgische
politieke
