dringen weer
aan op vrije
Perzische Golf
De onverklaarde maar wel verklaarbare oorlog
GOUD ZILVER
Verdachten aanslag
München vrijgelaten
DINSDAG 30 SEPTEMBER 1980
BUITENLAND
Historische ivortels conflict Iran-Irak
(Van onze correspondent
IRienko Wilton)
BEIROET - Het Iraaks-Iraanse dispuut
over de grensrivier Shatt el Arab - aan
leiding tot de oorlog tussen beide landen
die nu zijn tweede week is ingegaan - is
een erfenis uit het grijze verleden. Al
eeuwen lang gaf de „grens" tussen wat
nu het moderne Irak en Iran is aanlei
ding tot spanningen tussen de Otto
maanse sultans en de Perzische sjah's,
zonder dat dit evenwel tot grote gewa
pende conflicten leidde.
Het eerste grensverdrag in de nieuwste ge
schiedenis lussen ,Jrak" en Jran" was
dat van Erzerum (31 mei 1847) waarbij
werd overeengekomen de precieze grens
laterte markeren. Daar is het in feite
nooit van gekomen. Wel werd in 1913 en
1914 bij de zogenaamde protocollen van
Constantinopel de grens bij Shatt el
Arab voorlopig vastgesteld als lopende
langs de zogenaamde ..Thalweg"dat is
de lijn die de diepste punten van de wa
terweg met elkaar verbindt. Maar in de
praktijk kwam het erop neer dat Irak de
feitelijke controle had over heel de Shatt
el Arab.
Irak werd in 1932 een soevereine staat.
Omdat de kwestie Shatt el Arab ondui
delijk bleef en Iran Irak's soevereiniteit
over de rivier niet wenste te accepteren,
deed Bagdad een beroep op de volkeren-
WARSCHAU (AFP/AP) - In de
bouwsector van Polen dreigt een
algemene staking, nu de onder
handelingen tussen vertegen
woordigers van de bouwvakkers
en de Poolse minister voor de
bouw op niets zijn uitgelopen.
De arbeiders willen een gemiddel
de salarisverhoging van 1150 zlo-
i ty's per maand, terwijl de minis-
j ter, Edward Barszcz niet verder
I wil gaan dan 550 zloty's.
Op het kantoor van de onafhanke
lijke vakbond MKZ in Gdansk
waar dit gisteravond bekend
werd gemaakt, zei een woord
voerder dat Polen opnieuw voor
algemene stakingen zou kunnen
komen te staan, omdat de autori
teiten volgens hem vertragings-
taktieken toepassen bij het na
komen van hun beloften inzake
loonsverhogingen.
De voor komende vrijdag aange-
1 kondigde "waarschuwingssta-
king" van een uur is naar zijn
zeggen te beschouwen als een be
slissing die genomen is in een
rustige sfeer. De onafhankelijke
bond zegt de zaken op sommige
plaatsen niet onder controle te
hebben. Hier en daar is de MKZ
opgetreden om onrustige arbei
ders tot bedaren te brengen, die
het werk dreigden neerteleggen.
Gisterochtend heeft een groep "so
lidaire" deskundigen op bouw-
gebied de Poolse premier, het
politbureau en de bouwminister
per telegram gewaarschuwd voor
de ernst van de situatie en met
klem gepleit voor hervatting van
de besprekingen in de bouwsec
tor. Die besprekingen zijn nu na
drie gespreksronden vastgelo
pen.
In de boodschap zeggen de met de
onafhankelijke bond verbonden
bouwdeskundigen dat zij in staat
zijn een staking van bouwvak
kers in Polen te voorkomen, mits
een akkoord tot stand komt over
de looneisen. De andere verlan
gens zouden dan achteraf be
sproken kunnen worden.
Volgens de akkoorden van Gdansk
van 31 augustus is de definitieve
datum waarop de salarissen moe
ten zijn verhoogd, gesteld op 30
september.
Studenten
In Polen begint deze week het aca
demische' jaar, en onder de stu
denten zijn al stemmen opgegaan
die roepen om dezelfde mate van
decentralisatie en democratise- ROME - Niet erg overzichtelijk gaan l
ring als door de onafhankelijke Gedurende enkele uren raceten zij door c
vakbeweging is verworven.
Het afgelopen weekeinde werd in
Gdansk, het centrum van de sta
kingen langs de Oostzeekust,
vergaderd door studentenverte
genwoordigers uit heel Polen, die
besloten tot oprichting van een
onafhankelijke studentenbond
als tegenhanger van de socialisti
sche unie van Poolse studenten,
waar ongeveer 70 percent van de
480.000 Poolse studenten toe be
hoort.
Hoewel nog niet alle details zijn
uitgewerkt wordt de onafhanke
lijke bond op dezelfde manier
georganiseerd als de onafhanke
lijke vakbeweging onder leiding
van stakingsleider Lech Walesa.
De studenten willen ondermeer dat
faculteitshQofden voortaan door
studenten worden gekozen, in
plaats van door de minister van
onderwijs te worden benoemd,
en eisen instelling van studen
tenraden bij het ministerie die in
spraak krijgen in beleid, zoals dat
voor de tweede wereldoorlog al
gebruikelijk was.
bond. Interessant is de Iraakse verdedi
ging. destijds gevoerd door generaal Nu-
ri (later Irak's sterke man" lot de om
verwerping van de monarchie in 1958).
Deze argumentatie geldt in feite voor
1980 nog steeds:
,Perzië heeft een kustlijn van bijna 2000
km met veel havens aan de golf en anker
plaatsen. Bij Chor Musa. slechts 50 km
van Shatt el Arabheeft Perzie een ge
weldige diepzee-haven. Irak is het land
van twee rivieren, de Tigris en de Euf-
raat. Daar waar deze samenkomende
Shatt al Arab, is Irak's enige uitweg
naar de zee. De waterweg moet voortdu
rend worden onderhouden voor de mo
derne scheepvaarten Basra100 km va n
de monding van de Shatt el Arab, is
Irak's enige haven. Het is vanuit Irak's
standpunt gezien, ongewenst dat een
andere natie (Iran) zeggenschap heeft
over de andere oever van de Shatt el
Arab".
"Eeuwig'
In 1937 kwamen Iran en Irak. onder in
vloed van de verslechterende internatio
nale toestand, tot een nieuw grensver
drag, dat ditmaal in het voordeel van
Irak uitviel: Iran erkende de Iraakse
soevereiniteit over heel de Shatt el Arab
met uitzondering van een strook van 8
k m lev g te voor de Iraa nse haven Abadan
(die ook, net zoals Basra, aan de rivier
ligt). Bij deze strook werd weer de
„Thalweg" als grens werd aangehou-
Nu naar het jongste verleden. In 1969 her
riep de sjah van Iran het verdrag van
1937Twee jaar later annexeerde hij de
drie eilandjes aan het andere einde van
de golf in de Straat van Hormoez, die tot
de Verenigde Arabische Emiraten be
hoorden. In '74 ging de sjah de Koerden
in Noord-Irak onder leiding van Barza-
ni in hun opstand tegen Bagdad steunen.
De Koerdenoorlog was een ramp voor
heel Irak. en in maart '75, tijdens de
OP EC-conferentie in Algiers, kozen de
Irakezen eieren voor hun geld. Irak's
tweede man (nu president) Saddam
Hoessein omhelsde de sjah en zij teken
den een verdrag dat „alle conflicten tus
sen beide landen voor eeuwig uit de weg
ruimde".
Het verdrag definieerde de Iraaks-Iraanse
grens weer op basis van de protocollen
van Constantinopel van 1913. dat wil
zeggen de ..Thalweg" werd weer de
grens.de Shatt al Arab werd „gesplitst"
Voorts deed Irak territoriale concessies
meer naar het noorden bij QasraShirin.
Daarnaast werd overeengekomen dat
Irak en Iran zouden afzien van het
aanmoedigen van subversieve elemen
ten op eikaars territorium"In gewoon
Nederlands betekende dat. dat de sjah
zijn steun aan de Barzani-koerden in
Noord-Irak plotseling introk (en de
Koerden-rebellie inderdaad binnen en
kele weken in elkaar stortte) en dat Bag
dad zijn claims op de Iraanse olie-pro
vincie Choezistanaan de andere kant
van de Shatt el Arab, in de ijskast zet-
Onrust
Choezistan wordt door de Arabieren Ara-
bistan" genoemd, niet geheel ten onrech
te. want de bevolking daar is in meer
derheid van Arabische afkomstAl bijna
100 jaar hebben de Arabieren in Choezis
tan blootgestaan aan een sterk "Iranize-
ringsproces," hen werd voorgehouden
dat zij Perzen, geen Arabieren waren,
door de centrale regering in Tehe
ran.
Iran heeft zich stipt aan het verdrag van
Algiers ('75) gehouden en wel tot de ral
vandesjah ruim anderhalf jaar geleden
Daarna verslechterde de Iraaks-Iraanse
relatie snel. Niet verwonderlijk, want
Chomeini's sjiitische revolutie deed grote
onrust ontstaan bij de sjiieten in Zuid-
Irak.die60 procentvande totale Iraakse
bevolking uitmaken en die zich gedomi
neerd voelen door de door soennitische
moslims beheerste Baath-partij die in
Irak de lakens uitdeelt. Daarnaast be
gonnen de Koerden in Noord-Irak met
Teherans aanmoediging zich weer te
roeren terwijl Chomeini het leger op zijn
eigen Iraanse Koerden afstuurde).
Maar Irak voelde zich niet alleen door deze
zaken door Iran bedreigd. Het grootste
gevaar vormde, volgens Bagdad, de
snelle desintegratie van Iran zelf. en het
daardoor ontstane machtvacuum in de
golf. Irak was al te graag bereid het gat
te vullen met het argument dat bij chaos
in West-Azié de supermogendheden bij
de minste geringste aanleiding zouden
intervenieren. Dat is ook gebeurd: Irak
was tegen de gijzeling door Teheran van
de Amerikaanse diplomaten omdat
Washington dan geheid zou reageren,en
de Russische inval in Afghanistan werd
door Bagdad om dezelfde reden afge
keurd.
Irak keerde zich afgelopen voorjaar defi
nitief tegen Iranhet eiste heel de Shatt el
Arab op plus drie eilandjes bij Hormoez
die Iran moest teruggeven aan Aboe
Dhabi. Bijna twee weken geleden herriep
de Iraakse president Saddam Hoessein
heltin Iran's voordeel in 1975 afgesloten)
grensverdrag vanAlgiersen 24 uur later
begon de onverklaarde, maar wel dege
lijk verklaarbare oorlog tussen Irak en
Iran.
(Van
redactie buitenland)
BAGDAD, JERUZALEM, NEW YORK - Amerika heeft opnieuw aangedrongen op het
openhouden van de Perzische Golf voor de olietankers die het Westen van energie
voorzien. Dat gebeurde gisteren in New York, waar de Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken Edmund Muskie in de marge van de Algemene Vergadering van de
Verenigde Naties besprekingen voerde met collega's uit de Golfstaten en Pakistan.
STEUN - Premier Menachem Be
gin van Israël heeft gisteren op de
radio onthuld dat Israël van 1965
tot 1975 "wapens, geld en militai
re instructeurs" heeft geleverd
aan de opstandige Koerden in
hun strijd tegen Irak.
De premier voegde eraan toe dat
het Iraans-Iraakse conflict zijn
land in het geheel niet blij stemt,
"want wij zijn een volk dat oorlog
haat".
Speciaal team
bestrijdt
"halsmisdaad"
NEW YORK (UPI) - Een spe
ciaal team van 150 recher
cheurs begint deze week in
New York City met de be
strijding van de hals over kop
toegenomen diefstallen van
voornamelijk gouden hals
kettingen.
De dieven gaan volgens een
speciale methode te werk. Ze
rukken de ketting eenvoudig
van de hals van de vrouw.
Soms zelfs wanneer zij het op
een lopen hebben moeten zet
ten voor de politie.
In de maanden juli en augustus
werden 1300 Newyorkse
vrouwen van hun halskettin
gen beroofd.
De hoofdcommissaris van de
politie van New York schrijft
de toename van het aantal
diefstallen van halskettingen
toe aan de hoge prijs van het
goud. Soms moeten vrouwen
de diefstal zelfs met hun leven
betalen. Dat is al twee keer
gebeurd.
De daders (meestal jonge jon
gens) verkopen hun gestolen
waar in allerlei winkels, die
zich met het oog hierop juwe
liersweegschalen hebben
aangeschaft. Handelaars in
tweedehands sieraden zetten
in hun etalage het bordje "Wij
stellen geen vragen".
ADVERTENTIE
Fonseca BIN 27 Part
Vintage Character.
Fruitig en vol vuur. Gerijpt
op eikehout en gebotteld
in de Lodges te Oporto.
Wereldwijde reputatie
Verknjgbaar bij 4
slijterij en
wijnhandel.
Import en Jisiribuiie DEIÖWC
Telefoon 015-569324' ÏQj
Tegelijk heeft Muskie ga ran ties gegeven dat hel conflict tussen Irak en I ran
„nu en in de toekomst" niet zal leiden tot inzet van Amerikaanse troepen
vanaf Amerikaanse militaire bases aan de rand van het oorlogsgebied:
in Oman. maar ook in Kenia en Somalië.
ADVERTENTIE
Hoge prijzen voor
zoals sieraden, bestek, munten enz.
TEGEN KONTANTE BETALING!
Kunt u niet naar onze
fabriek komen, dan
kunt u edelmetalen
voorwerpen per
aangetekende post
insturen. Wij bellen u
dan over de waarde
die wij per bank of
giro aan u betalen.
Nieuw is onze ver
koop van kiló baartjes
goud en zilver, zodat-
u b.v. edelmetalen
voorwerpen kunt
inruilen tegen
baartjes. r
J?****
'"Tkth,, 1
1
i '1l6ue
BONN - De na de bomaanslag op
het Münchpner Oktoberfest
voorlopig gearresteerde zes leden
van de illegale rechts-extremisti-
sche „Wehrsportgruppe Hoff
mann" zijn gisteren weer vrijge
laten. Onder hen is ook de leider
van de groep, de 43-jarige grafi
cus Karl-Heinz Hoffmann uit He-
raldeberg. Volgens het openbaar
ministerie in Karlsruhe staan de
vrijgelatenen nog wel onder ver
denking, maar was het belasten
de materiaal niet voldoende om
hen in voorarrest te houden.
De Beierse minister van binnen
landse zaken, Gerald Tandler,
verklaarde dat de bomaanslag,
waarbij 12 mensen werden ge
dood en 215 voor een deel levens
gevaarlijk werden gewond, naar
alle waarschijnlijkheid het werk
is geweest van een man. Dat de
vermoedelijke dader, de 21-jarige
geologiestudent Gundolf Kuhler,
die bij de aanslag om het leven
kwam, lid was van de beruchte
Hoffmann-groep staat buiten
twijfel.
De Westduitse minister van justitie,
Hans Jochen Vogel (SPD), heeft
er de nadruk op gelegd dat „nie
mand. ook niet degenen die het
gevaar van het rechtse extre
misme nooit hebben onderschat,
aan de mogelijkheid van een der
gelijke massamoordenaar heeft
gedacht". De politicus zei verder
dat bomaanslagen zoals in Mün
chen en op het station van Bolog
na in Italië tot nu toe niet door
linkse radicalen zijn ge
pleegd.
Intussen heeft de oppositie haar
aanvallen op de minister van
binnenlandse zaken in Bonn.
Gerhart Baum (FDP), voortgezet.
Na kandidaat-kanselier Franz
Josef Strauss heeft ook de minis
ter-president van Nedersaksen,
Ernst Albrecht, Baum verweten
dat hij het terrorisme „niet ern
stig genoeg heeft genomen". Ook
zou Baum de veiligheidsdiensten
„onzeker" hebben gemaakt. De
minister heeft inmiddels gezegd
dat Strauss kennelijk alles doet
om de „macht in handen te krij
gen". Politici van SPD en FDP
hebben Baum nadrukkelijk ver
dedigd en nog eens geeist dat met
de doden van München geen ver
kiezingsstrijd mag worden ge
voerd.
Eschel Rhoodie
in beroep
vrijgesproken
BLOEMFONTEIN (AP) Het
Zuidafrikaanse hof van appel, de
hoogste rechtbank van het land,
heeft gisteren de voormalige on
derminister van voorlichting
Eschel Rhoodie vrijgesproken.
Rhoodie het brein achter een
propagandacampagne om de we
reld-opinie ten gunste van Zuid-
Afrika te beïnvloeden ging in be
roep tegen het vonnis dat hem
wegens fraude was opgelegd.
In oktober van hel vorige jaar werd
Rhoodie tot zes jaar gevangenis
straf veroordeeld.
Irak heeft inmiddels positief gerea
geerd op de oproep van de Vei
ligheidsraad om tot een staakt-
het-vuren te komen. Maar Bag
dad heeft daaraan wel de voor
waarde verbonden dat Iran ook
,ja" tegen dit voorstel moet zeg
gen. UitTeheran, dat sinds de gij
zelingsaffaire geen hoge hoed
opheeft van de Veiligheidsraad,
is echter geen enkele reactie ge
komen. De Iraanse ambassadeur
in Moskou zei dat Irak aan vier
voorwaarden moet voldoen wil
het tot een wapenstilstand ko
men tussen beide landen: presi
dent Saddam Hoessein moet af
treden, het Iraakse leger moet
zich onvoorwaardelijk overge
ven. de Iraakse oliehaven Basra
moet aan Iran worden overge
dragen en de Koerden in Irak
dienen zich per referendum uitte
kunnen spreken over zelfstan
digheid.
Voorwaarden, die voor Bagdad on
aanvaardbaar zijn. Dat geldt wat
Teheran betreft evenzeer voor de
Iraakse eisen, die aan de tot
standkoming van een staakt-het-
vuren zijn verbonden. Bagdad
wil volledige controle over de
Shatt el Arab-rivier, teruggave
van drie eilandjes in de Straat van
Hormoez (die indertijd door de
overleden Sjah van Iran zijn
geannexeerd) en garanties van
niet-inmenging in Iraakse bin
nenlandse aangelegenheden
door Iran.
Bemiddelingspogingen van ver
schillende zij.den lijken voorals
nog geen enkel resultaat op te le
veren. Zo kreeg de Pakistaanse
president Zia Oei Haq gisteren
wel een warm welkom in Bagdad,
maar duurde het geruime tijd
voor hij door sterke man Saddam
Hoessein werd ontvangen. Zia,
die bemiddelt namens de mos
limlanden. bezocht afgelopen
weekeinde Teheran en de Jor
daanse koning Hoessein, die
openlijk de zijde van Irak heeft
gekozen.
Over de uitkomst van zijn gesprek
ken hulde hij zich in nevelen.
Datzelfde gold voor Yassir Ara
fat, leider van de Palestijnse Be
vrijdingsorganisatie PLO, die in
Teheran lange gesprekken voer
de met president Bani-Sadr. De
Iraanse premier Ali Radjai stelde
zich hard op tegenover de Arabi
sche landen door gisteren met
oorlogsverklaringen te dreigen
wanneer „zij doorgaan met
steunverlening aan Irak". Radjai
reageerde daarmee op berichten
dat Golfstaten havenfaciliteiten
zouden verlenen voor de (kleine)
Iraakse marine.
Ook gisteren duurden de bombar
dementen over en weer voort. De
Iraakse olieraffinaderijen bij
Basra en Fao waren opnieuw het
doelwit van de Iraanse lucht
macht, terwijl Iraakse bommen
werpers de oliehavens Kharg en
Abadan bombardeerden. Het
Iraakse leger concentreert zich in
de Iraanse provincie Choezestan
op verovering van Dezful en pro
vinciehoofdstad Ahvaz. In Dezful
bevindt zich een pompstation dat
onder meer Teheran van olie
voorziet.
Hoewel de Iraakse legerleiding en
de media hoog opgeven van de
successen die in de strijd tegen
Iran worden behaald, lijkt er een
stagnatie aan het front te zijn op
getreden. Berichten daarover
komen in de eerste plaats van de
Israëlische militaire- en inlich
tingendiensten, die de militaire
ontwikkelingen nauwlettend
volgen.
Israëlische militaire deskundigen
lieten gisteravond met veel sla
gen om de arm doorschemeren
dat Iran zich voorbereidt op een
tegenoffensief. Dat zou moeten
gebeuren door het openen van
een tweede front in Noord-Irak,
in Koerdengebied. De Iraanse
PRIJSUITREIKING
LEIDSCH DAGBLAD KNIPSELKRANT
a.s. woensdag om 14.00 uur
Stadhuisplein te Leiden
Daarna expositie in het Waaggebouw
m.m.v. Dierenpark Wassenaar
LEIDSCH DAGBLAD-120 JAAR-50.000 ABONNEES
luchtmacht zou van strategie
veranderen en zich niet langer
concentreren op uitschakeling
van Iraaks olieindustrie, maar op
het tegenhouden van de Iraakse
grondtroepen. Dat is. aldus deze
deskundigen, gisteren al gebeurd
en met succes.
Deze experts kwalificeren het op
treden van het Iraakse leger tot
dusver als buitengewoon pover,
dat in strijd met de verwachtin
gen vooraf. De balans na een
week van gevechten is dat het
Iraakse leger met 3 divisies lang
zaam maar zeker oprukt langs
een front van 500 km, maardatdit
ten koste gaat van een enorme
prijs, de vernietiging van de
olieindustrie. De Iraakse land
strijdkrachten zyn veel sterker
dan die van Iran. maar in de lucht
en vooral op zee heeft Iran de
overhand, is hun mening.
Zweden jaagt
verbeten op
onbekende
duikboot
STOCKHOLM (GPD) - De Zweed
se autoriteiten maken al ruim
twee weken jacht op een duik
boot van wat wordt genoemd
"een vreemde mogendheid".
Met tientallen dieptebommen is
geprobeerd de vreemde eend in
de bijt aan de oppervlakte te
brengen maar alle pogingen zijn
tot dusver mislukt. Een jager,
torpedoboten en helikopters zijn
al twee weken met 500 man
schappen in de weer om de duik
boot te vangen maar zelfs identi
ficatie van het vaartuig is onmo
gelijk geweest, verklaarde een
defensiewoordvoerder gisteren.
"Wij beschouwen dit als de ernstig
ste militaire provocatie sinds de
Tweede Wereldoorlog", ver
klaarde de Zweedse minister van
defensie.
Waarnemers in de Zweedse hoofd
stad hebben de indruk dat het
geduld van defensie op is en dat
zal worden besloten de insluiper
regelrecht te bombarderen. Hoge
defensie-ambtenaren wilden niet
ingaan op vragen over een moge
lijk verband tussen de jaarlijkse
debatten over verhoging van het
defensiebudget en de rond die
tijd frequent door het ministerie
gesignaleerde buitenlandse on
derzeeërs. Maar dat de hek-
Zweedse defensie er binnen twee
weken niet in slaagt een vreemde
duikboot aan de oppervlakte te
brengen of weg te jagen heeft in
heel Zweden kritische commen
taren opgeleverd.
