Straat van Hormoez
moet
open
Strauss maakt program bekend
Nieuw Turks regime zet strakke economische politiek voort
Inwoners
Maine voor
kernenergie
Verpakte waarschuwing VS aan Irak en Iran:
KOOPGIDS
Walesa laat vrije
vakbond inschrijven
i KOOPGIDS
Bemiddeling
Arafat niet
kansloos
DONDERDAG 25 SEPTEMBER 1980
Senaat VS
akkoord
met levering
uranium
aan India
WASHINGTON (AFP/Reuter) - De
regering-Carter kan overgaan
tot de verkoop van 38 ton ver
rijkt uranium aan India. Dat is
de betekenis van de stemming in
de Senaat, die gisteren met 48
stemmen voor en 46 tegen deze
transactie goedkeurde.
De uitslag van de stemming is een
belangrijke overwinning voor
de zittende president. Vorige
week stemde het Huis van Af
gevaardigden in de verhouding
drie tegen een tegen de levering
van uranium aan Nieuw Delhi.
Alleen een afwijzing van beide
kamers van het Congres had de
regering ervan kunnen afhou-
BUITENLAND
den de transactie aan te gaan.
WASHINGTON (DPA) - In het
eerste referendum over kern
energie in de Verenigde Sta
ten, hebben de inwoners van
de noordoostelijke staat Mai
ne zich gisteren uitgesproken
voor voortzetting van het ge
bruik van de kerncentrale
Maine Yankee.
De gouverneur van Maine, Jo
seph Brennan, was erg blij
met de voorlopige uitslag
waaruit bleek dat ruim
211.000 burgers voor en ruim
147.000 tegen waren.
Het referendum in Maine werd
vooral in zakenkringen met
spanning gevolgd. want
Amerikaanse zakenlieden die
zich hadden verenigd in een
"comité tot redding van Mai
ne Yankee" hadden meer dan
anderhalf miljoen gulden
uitgegeven voor een reclame
campagne voor het gebruik
van atoomenergie.
De centrale voorziet in ongeveer
een derde van de stroom be
hoefte van de Amerikaanse
staat.
ANKARA - In Ankara werd een dezer da
gen het 20-jarig bestaan gevierd van de
staatsplanningorganisatie, een schep
ping van de oficieren die in mei 1960 de
macht hadden gegrepen. Het principe
van geplande economie is ook. als reac
tie op de chaotische politiek van de toen
ten val gebrachte Menderes opgenomen
in de in 1960 ontworpen grondwet, die
echter op haar beurt door de nu optre
dende generaals-junta is afgeschaft. De
viering van gisteren had stellig de be
doeling, te laten zien dat zowel het prin
cipe als de organisatie van staatsplan-
ning gehandhaafd blijft.
Zij moest nog wat anders bewijzen: dat de
economische lijn van de nu ten val ge
brachte regering-Demirel zal worden
voortgezet en dat die lijn tot nu toe reeds
successen heeft afgeworpen. Dit moest
blijken uit toespraken van de nieuwe
premier, ex-admiraal Ulusu en vice-
premier Ozal, verantwoordelijk voor het
economisch beleid, dat hij ook reeds on
der Demirel coördineerde. Van hen zijn
de ingrijpende maatregelen die in fe
bruari werden doorgevoerd en die een
omwenteling teweeg brachten in de
staatshuishouding.
Ulusu zei dat de aanvullende maatregelen,
die onder de vorige regering nog niet wa
ren toegepast, nu spoedig in werking
zullen treden. Hij doelde vermoedelijk
vooral op de voorgenomen ingrijpende
belastinghervorming die op verzet in
het. nu ontbonden, parlement stuitte.
Zo'n hervorming, die niet meer langer
uitgaat van het principe 'pak het geld
waar je het het gemakkelijkst kan krij
gen'. maar van 'pak het van wie het kan
betalen' was een van de punten die bo
venaan op de verlanglijst van het Inter
nationale Monetaire Fonds stonden, dat
Turkije dit jaar reeds een record-lening
van 1,65 miljard dollar over drie jaar
heeft verstrekt.
Ozal zelf gaf een rooskleurig beeld van het
tot nu toe bereikte en van de naaste toe
komst. Er was een enorme toename van
bankdeposito's (182 miljard lire in zeven
maanden, de Turkse lire is 2,5 cent) na de
gewaagde vrjlating van de rentevoet
Een record van 1,8 miljard dollar aan
geldzendingen van arbeiders in het bui
tenland tekende zich voor dit jaar af. Het
recente beëindigen van de stakingen
(met als beloning 70 procent loonsver
hoging) zou de schatkist 150 a 200 mil
joen dollar opbrengen. De industriële
produktiviteit (sterk gezakt) zou weer
toenemen.
En, zeker het belangrijkste: de inflatie, die
in februari na de maatregelen nog de pan
leek uit te rijzen, was de afgelopen zomer
tot 2 procent per maand ingedamd.
Schaarste aan produkten, afgezien van
sigaretten, is er bijna niet meer. Alleen
ouders van schoolgaande kinderen ne
men het zekere voor hei onzekere voor
schoolboeken, tenzij zij
'an het schoolseizoen in
de boekhandel willen
de aanschaf vai
bij de aanvang
lange rijen voc
gaan staan.
In het militaire vakantie-etablissement
waar hij is ondergebracht - met als
buurman de voormalige oppositieleider
Ecevit - heeft oud-premier Demirel alle
reden zich enigszins te verkneukelen.
De militaire regering doet niet anders
dan hem, bijna rechtstreeks, de volle eer
te geven voor zijn economische beleid en
zijn keus van Ozal als economisch dicta
tor.
Maar ook zijn buurman Ecevit heeft in ze
kere zin reden tot voldoening. Zou hij nu
door de pers worden geïnterviewd - het
geen dan ook streng is verboden - dan
zou hij zeker zeggen dat zijn voorspel
ling is uitgekomen. Hij hamerde sinds
februari op het feit dat weliswaar de
produkten in de winkels terugkwamen,
maar twee of driemaal zo duur; dat de
koopkracht zozeer was afgenomen dat
de gewone man ze niet meer kon kopen
(als voorbeeld werd meestal vlees ge
noemd).
Het drukke beleid dat Demirel en Ozal
voerden was volgens hem afgestemd op
de reeds in Chili toegepaste theorieen
van de econoom Milton Friedmann en
zou op den duur de uitroeping van een
'militaire dictatuur naar Zuidameri
kaans voorbeeld' behoeven om ermee
door te kunnen gaan, zo zei hij.
Ecevit noemde Chili enige malen, maar hij
vertroebelde zijn stelling door bij andere
gelegenheden te gewagen van het 'mo
del' Indonesië (waar een half miljoen
communisten werden vermoord) en bij
weer anderen van de parallel met het
Duitsland van voor en tijdens de macht
sovername door Hitier. De generaals
zouden, als ze nu met Ecevit in discussie
gingen, natuurlijk zeggen dat hun be
wind geen gelijkenissen vertoont met
een van boven genoemde dictatu-
Maar Ecevit zou waarschijnlijk antwoor
den dat wat niet is, nog kan komen en
misschien zou hij aankomen met nog
een vierde parallel: de Argentijnse dicta
tuur van Videla, aanvankelijk in binnen-
en buitenland toegejuicht als 'enig over
gebleven oplossing', maar die toch al
gauw, vooral ten gevolge van de veel
vuldige verdwijning, op haar wijze be
rucht werd, ook al werd de terreur en de
inflatie teruggebracht.
(Van c
correspondent)
WASHINGTON - President Carter en minister van bui-
tenlandse zaken Muskie hebben gisteren gezegd, dat de
Straat van Hormoez open moet blijven voor olietankers.
Volgens Carter is dat ,,van overwegend belang". Zijn mi
nister van buitenlandse zaken Edmund Muskie voegde er
na beraad in Washington te New York aan toe dat de VS
overleg plegen met hun bondgenoten om de Straat van
Hormoez open te houden.
Volgens Carter zullen de VS zich
echter niet met de oorlog tussen
Irak en Iran bemoeien. Carter
(ADVERTENTIE)
BADKAMEKERTRICHTING
Rijk geïllustreerd. Boordevol
tips, ontwerpen, ideeën voor
richting en verbouwing van
w droom badkamer.
3rijs-en leveranciersinfor-
matie. Subsidies.
Overal verkrijgbaar.
04 pagina's f 4J5'
Andere Welke-koopgidsen:
Keukens, Slaapkamers, Tuin,
Openhaarden. CV/lsolatie,
Camera's, Hifi-Stereo. Elektr.
orgels, Hobby gereedschap,
Vloeren, Accres Uitgevers.
Telefoon 02940-18181
verbond aan deze verklaring een
oproep tot andere naties om zich
evenmin met de strijd in te la
ten.
Muskie was gisteren teruggeroe
pen naar de Amerikaanse hoofd
stad voor een vergadering van de
nationale veiligheidsraad met het
oog op de oorlog in het Midden-
Oosten en de consequenties die
dit voor de energievoorziening
van het Westen kan hebben.
Muskie was in New York voor de
algemene vergadering van de
Verenigde Naties. Na zijn terug
keer in New York verklaarde
Muskie dat de VS allereerst een
staakt-het-vuren tot stand willen
brengen.
Het is duidelijk dat Amerika zich
ernstige zorgen maakt over de
schaal waarop de strijd zich
dreigt te ontwikkelen. Muskie
sprak met zijn Franse ambtge
noot Jean Francois Poncet tij
dens de lunch. De Fransman op
zijn beurt, onthulde dat de VS,
Groot-Brittannië, Frankrijk en
West-Duitsland het erover eens
zijn dat een onbelemmerde door
voer van olie door de Straat van
Hormoez, een strategische fles-
sehals tussen de Perzische Golf
en de Indische Oceaan, een vitaal
belang betekent.
Ernstig
(Van c
correspondent Anton Koene)
WENEN - Onder daverend applaus van meer dan tweeduizend
Poolse arbeiders ging de populaire stakingsleider Lech Wale
sa, op wie zij uren hadden gewacht, van de Lenin-scheepswerf
in Gdansk gisteren het paleis van justitie in Warschau binnen
om het eerse onafhankelijke vrije vakverbond bij de rechter
lijke instanties te laten registreren.
Dat de onafhankelijke vrije vakbonden zich onder één naam en met één
statuut hebben laten registreren, was in feite tegen de bedoelingen van
Walesa, die van meet af aan heeft gepleit voor een gedecentraliseerde
vakorganisatie. Het besluitom toch als een eenheid op te treden is vorige
week in Gdansk genomen na uitvoerige discussies tussen delegaties van
35 onafhankelijke vrije vakbonden.
De meerderheid was van oordeel dat als alle onafhankelijke vrije vakbon
den zich ook onafhankelijk zouden laten, registreren, het zou kunnen
uitlopen op een gevaarlijke chaos, omdat de plaatselijke rechtbanken
zouden kunnen weigeren de verschillende kleinere en zwakkere vak
bonden te registreren, wat onherroepelijk tot nieuwe stakingen zou
hebben geleid.
De registratie van de nieuwe vakbonden verloopt niet zonder moeilijkhe
den. Dinsdag weigerde de rechtbank in Warschau de registratie van een
bond uit Katowice op formele en technische gronden. Pas na urenlang
beraad tussen vakbondsleiders en de Pools autoriteiten werd tenslotte
een compromis gevonden.
(ADVERTENTIE)
KEUKENINRICHTING
Rijk geïllustreerd. Volop tips,
ontwerpen, ideeën voor in
richting en verbouwing van uw
droomkeuken. Produktinfor-
matie. Subsidies en kosten.
Overal verkrijgbaar.
132 pagina's t 4^
Undere Welke-koopgidsen:
Badkamers. Slaapkamers,
'loeren, Hobby gereedschap,
Camera s, Hifi-Stereo, Elektr.
orgels. Openhaarden,
Muskie zei voorts, dat de VS niet in
de positie zijn om in de Perzische
Golf alleen op te treden, ter be
scherming van de westelijke
oliebelangen. Hij meent dat de
voorkeur moet worden gegeven
aan een optreden via internatio
nale organisaties zoals de VN.
Niettemin sprak hij van een si
tuatie met ..ernstige consequen
ties" hoewel de informatie waar
over de Amerikanen beschikken
niet wijst op Iraanse pogingen
om het verkeer van deolievloot te
belemmeren.
Carter waarschuwde gisteren dat
k Iraanse krijgsgevangenen in het gebied dat door Irak op 1
een blokkade van de olie-export
van andere landen aan de Perzi
sche Golf via de Straat van Hor
moez een ernstige bedreiging zou
vormen van het economisch wel
zijn van alle landen. „Vrijheid
van doorvaart", zei Carter, „is van
overwegend belang voor de ge
hele internationale gemeen
schap. Het is noodzakelijk dat de
vrije doorgang van schepen van
en naar de Perzische Golf niet
wordt aangetast".
verd veroverd.
Waarschuwing
Je Amerikaanse verklaringen
kunnen worden uitgelegd als een
zorgvuldig verpakte waarschu
wing: het Westen zal ingrijpen als
de Straat van Hormoez niet open
blijft. Met die waarschuwing
willen de VS bereiken dat Irak en
Iran zich matigen in hun oorlog
voering, terwijl vanuit Washing
ton terzelfder tijd boodschappen
zijn verzonden waarin wordt
ontkend dast de VS de strijd
aanwakkeren. De VS hebben
noch met Iran noch met Irak di
plomatieke betrekkingen van be
tekenis.
Washington echter poogt bijvoor
beeld via Saoedi-Arabie, druk uit
te oefenen op Irak om de strgd
binnen de perken te houden. Ter
zelfder tijd hoopt men in Ameri
ka dat Iran. vechtend vanuit een
sterk verzwakte militaire positie.
Amerikaanse welwillendheid zal
willen 'aanschaffen' door het
vrijlaten van de gegijzelden. Iran
kan wel reserve-onderdelen ko
pen voor Amerikaans wapentuig,
op de vrije markt, maar moet
daarvoor dan veel meer betalen
dan bij aanschaf in Amerika.
De oorlog, zo voorspellen Ameri
kaanse politieke waarnemers, zal
Iran militair vleugellam maken,
en zonder medewerking van de
VS zal het zich niet kunnen her
stellen.
EG
De negen EG-landen hebben in een
gezamenlijke, te New York opge
stelde verklaring opgeroepen tot
een staakt-het-vuren tussen Iran
en Irak, onder het uitspreken van
hun bezorgdheid over de oor
logshandelingen en het onder
strepen van de noodzaak verdere
inmenging van andere landen te
vermijden. In de verklaring
wordt het belang van de interna
tionale gemeenschap bij het
handhaven van de vrije doorvaart
van en naar de Perzische Golf be
klemtoond.
BEIROET - Van alle Arabische lei
ders heeft PLO-leider Jasser Ara
fat de meeste kans op succes bij
zijn bemiddeling tussen de elkaar
op leven en dood bestrijdende
landen Irak en Iran. Waarmee
niet is gezegd dat de Palestijnse
leider meteen met tastbare resul
taten uit Irak en Iran zal terugke
ren. Gisteren is de PLO-leider in
het diepste geheim naar de Iraak-
se hoofdstad Bagdad gereisd en
verwacht wordt dat hij vandaag
naar de Iraanse hoofdstad Tehe
ran gaat.
Al een week lang proberen lagere
Palestijnse afgevaardigden van
Arafat zowel in Irak als Iran - tot
nu toe zonder succes - de mach
thebbers daar te overtuigen dat
het militair uitvechten van hun
geschillen niets oplost en „Israël
en de Amerikanen alleen maar in
de kaart speelt".
Gevoelig
Voor dit argument toonden Irak en
Iran zich in het verleden altijd erg
gevoelig, nu evenwel lijkt de
wens om de oorlog te winnen
sterker. Daarnaast wordt de mis
sie van Arafat bemoeilijkt door
een aantal voorvallen uit het ver
leden tussen de PLO en Irak res
pectievelijk Iran, die nog steeds
niet zijn uitgewerkt.
Om te beginnen zijn de hartelijke
relaties tussen de PLO (het gaat
eigenlijk om El Fatah, de grootste
guerrilla-organisatie binnen de
PLO) en Irak van vrij recente da
tum. Voor 1978 steunde Bagdad
splintergroepen die zich van Fa
tah hadden afgescheiden. Dit
leidde destijds over de gehele we
reld tot moordaanslagen over en
weer uitgevoerd door Fatah en
anti-Fatah. de laatsten gesteund
door Iraakse diplomatieke mis-
Ook de relatie tussen Bagdads hui
dige grote tegenspeler ajatollah
Chomeini en Arafat is ook niet
meer wat die is geweest. Cho-
meini's revolutie werd destijds
door de PLO als een zeer welko
me ontwikkeling gezien, omdat
de Palestijnen de val van de sjah
op de eerste plaats als een gewel
dig strategisch verlies zagen voor
'vijand nummer 1' van de Pale
stijnen, Amerika. Chomeini werd
Arafats bondgenoot tegen het
'zionisme en Amerikaans impe
rialisme'.
Maar daar bleef het bij. De PLO
verschilt wezenlijk met Chomei
ni van mening over de doelein
den van een volksrevolutie: in
Iran kent men nu een 'islamiti
sche' revolutie, terwijl de PLO -
onder wier leiders zich relatief
veel christenen bevinden - vecht
voor een democratische staat in
Palestina, waar moslims, joden
en christenen gelijke rechten
zullen hebben.
Gijzelaars
Bovendien heeft Arafat het Cho
meini nooit vergeven dat de aja
tollah in november vorig jaar
PLO-bemiddeling om de Ameri
kaanse gijzelaars vrij te krijgen,
van de hand wees. en daarmee de
PLO de unieke kans ontnam om
met haar diplomatieke offensief
in het Westen tot in het Witte Huis
zelf door te dringen.
Ondanks al deze problemen uit het
verleden, is Arafat een van de
weinige politieke figuren in het
Midden-Oosten die een goed ge
hoor heeft, zowel in Bagdad als in
Teheran. Andere Arabische lei
ders zijn niet in deze positie, om
dat ze of als Arabieren door Iran
worden gewantrouwd, of op
slechte voet staan met Bagdad of
- en dat is de jongste ontwikke
ling - zich in Iraks ogen te 'neu
traal' hebben opgesteld bij de
huidige Iraaks-Iraanse oor
log.
Accres Uitgevt
n 02940-18181-
BONN (DPA) - Franz-Josef Strauss, de kandidaat voor het West-
duitse kanseliersschap van de CDU/CSU, heeft gisteren een
regeringsprogramma-voor-honderd-dagen gepresenteerd, dat
bij een overwinning op 5 oktober moet worden uitgevoerd.
Op een persconferentie in de West-
duitse hoofdstad Bonn bena
drukte de Beierse minister-pre
sident dat hij zijn streven naar
een vertrouwensrelatie met Was
hington krachtdadig en vastbe
sloten wil doorvoeren en de "ver
traagde ommekeer" in de Duitse
politiek onmiddellijk van start
wil laten gaan.
Strauss' eerste bezoek geldt Ame
rika en de kandidaat voor het
kanseliersschap wil dat de ver
houding tussen Bonn en Was
hington weer zo sterk wordt als
onder Konrad Adenauer.
"Wij zullen het Atlantisch bondge
nootschap weer zo geloofwaardig
maken en zo geschikt voor zijn
taak dat de burgers beseffen dat
CDU en CSU een vrede in vrij
heid garanderen", aldus Strauss
in Bonn.
Hij maakte duidelijk dat zijn be
noeming tot eerste man voor het
kanseliersschap vaststaat, on
geacht de uitslag van de verkie
zingen op 5 oktober. Voor de ver
kiezingen van 1984 staat het de
CDU en de CSU vrij om te bepa
len wie dan kanselier moet wor
den, zo zei Strauss.
In het regeringsprogramma van
Strauss wordt de minister-presi
dent van de bondsstaat Slees-
wijk-Holstein, Gerhard Stolten-
berg, die vice-kanselicr onder
Strauss zou moeten worden, nu
rst genoemd als minis
ter v
De oppositieleider kondigde aan
dat een regering onder zijn lei
ding de kas zou opmaken om de
burgers zonder verder uitstel het
juiste beeld van de staatsfinan
ciën te geven.
Vermindering van de overheids
inmenging en een beperking van
de overheidsschuld zijn pro
grammapunten voor de lange
termiin
Belangrijke voornemens op bin
nenlands terrein zijn onder meer
een voortzetting van de belas
tinghervormingen, het veilig
stellen van de energievoorzie
ning, betaling van een moeder
schapsvergoeding, regeling van
de dienstweigering volgens de
voorstellen van de CDU/CSU die
eerder in de Bondsdag werden
afgewezen, een grotere inspan
ning ten aanzien van de binnen
landse veiligheid en een vereen
voudiging van de asielprocedu-
Strauss kondigde op de persconfe
rentie aan dat bij de toetsingscon
ferentie in Madrid in november
zijn regering voornemens is op te
treden als verdediger van de
mensenrechten van alle Duitsers.
Voordat ontmoetingen met leiders
van het Oostblok plaatsvinden,
zoals in Oost-Berlijn, moet vol
gens Strauss in voorbesprekin
gen duidelijk geworden zijn dat
zulke ontmoetingen ook verbete
ringen tot gevolg hebben.
Strauss is overigens van plan inge
val hij de nederlaag lijdt, met de
christen-democratische unie
(CDU) te breken en zijn Beierse
christelijk-sociale unie (CSU) tot
een nationale partij te maken. Dit
meldt deze week het blad "Der
Spiegel".
Volgens het blad blijkt dit uit e
appo
de
de CSU, Edmund Stoi-
ber, waarvan "Der Spiegel" een
kopie in handen zou hebben ge
kregen. Stoiber noemde het be
richt direct "volslagen onzin" en
een "grof verzinsel van de poli
tieke tegenstander".
Volgens alle opiniepeilingen gaat
Strauss een nederlaag tegemoet,
al stijgt de christen-democrati
sche aanhang naarmate de ver
kiezingsdag naderbij komt.
In het verleden heeft Strauss her
haaldelijk met een breuk met de
grotere CDU en een uitbreiding
van de activiteit van zijn CSU tot
de gehele Bondsrepubliek ge
dreigd. Dat gebeurde o.a. na de
verkiezingsnederlaag van 1976.
Vorig jaar werd een opnieuw
dreigende breuk afgewend door
dat de christen-democraten toen
de omstreden Strauss tot hun ge
zamenlijke kandidaat voor het
bondskanseliersschap aanwe-
Tnde
rkiez
Strauss-betogers waren, ondanks
een gerechtelijk verbod, in de
binnenstad van Bremen samen
gekomen
Volgens ooggetuigen vlogen tij
dens de onlusten tomaten, eieren
en flessen in het rond. Naar mel
dingen van de brandweer zijn er
verscheidt ne gewonden gevallen
en moesten enkele mensen voor
behandeling naar het ziekenhuis.
Volgens de politie is het echter
"slechts hier en daar tot een
handgemeen gekomen"
