Verkiezingen VS: voetangels en klemmen
Een dunne draad om de wereld aan op te hangen
EISEV1ERS
VRIJ NEDERLAND
Rudi Carrell, de komiek die zoveel
succes boekt met z'n tv-optre-
dens in Duitsland, komt uitge
breid aan het woord in VN. "Op
zaterdagavond keken zesentwin
tig miljoen Duitsers naar mijn
show, zestien jaar lang. En dan
keken ook nog Zwitserland, Oos
tenrijk, half België, half Neder
land en de hele DDR. In de DDR
kan ik niet op straat lopen, daar
ben ik populairder dan waar ook.
Minstens één keer in de week
denk ik: Niet gek he, voor een
boerenlul uit Alkmaar".
Over Willem Ruis, die het ook bij
onze oosterburen probeert te
maken, zegt Carrell: "Praat te
veel. Hij is brutaal maar hij zal het
niet redden. Het heeft met mijn
vak niets te maken".
Pvd A-Tweede Kamerlid Joop
Voogd stopt er na de verkiezin
gen van volgend jaar mee. Hij
doet zijn werk als volksverte
genwoordiger al sinds 1963. Hij
zegt nooit ambitie te hebben ge
had om minister of staatssecreta
ris te worden. "Ik ben geen be
stuurder, daarvan ben ik diep
overtuigd hoewel ik niet precies
kan aangeven waarom niet. Ik
ben een begeleider en een beplei
ter. Je moet van jezelf weten waar
je grenzen liggen. Ik heb heel wat
mensen in de politiek kapot zien
gaan als minister, staatssecretaris
of wethouder".
VN brengt een uitgebreide repor
tage over het al weer bijna ach
terhaalde onderwerp 'Polen' ter
wijl een artikeltje over Frits Bom
opnieuw duidelijk maakt dat de
beste vrienden van VARA's om
budsman bepaald niet bij dit
weekblad zitten. Het omslagarti
kel. handelend over de Indus
triebond FNV, leest tamelijk
moeizaam. Voorts aandacht voor
de Westduitse verkiezingsstrijd
en in de kleurbijlage het relaas
van 'zestig dagen filmmaken'.
Hendrik Algra uit Friesland, de nu
84-jarige vooraanstaande AR-
P'er, treurt niet over het aan
staande verdwijnen van zijn par
tij. Zaterdag heft de ARP zich op
om op te gaan in het CDA. "Ik heb
teveel historisch besef om me te
verzetten tegen een ontwikkeling
die ik onvermijdelijk vind en
zelfs gewenst. Ik neem met spijt
afscheid, maar ik trek geen ge
zicht alsof ik naar een begrafenis
ga".
Algra was trouwens in het verleden
al voorstander van samenwer
king tussen christelijke partijen,
zij het dat hij toen vooral dacht
aan een fusie tussen ARP en
CHU. Algra: "Meteen na, de
tweede wereldoorlog pleitte ik
daar al voor. Maar ja, de CHU
wilde niet. De freule was tegen
samenwerking en Kikkert ook.
De leiders van onze partij bleven
almaar liefdesverklaringen afge
ven, maar op een gegeven mo
ment heb ik gezegd: jongens,
daar moeten jullie mee ophou
den, want als een vrijer steeds te
rugkeert naar een meisje dat niets
van hem wil weten dan steekt zij
op het laatst alleen maar haar
tong uit".
Mient Jan Faber, de secretaris van
het Interkerkelijk Vredesberaad,
is één van de felste pleitbezorgers
voor een kernwapenloos Neder
land binnen de NAVO. "Het stra
tegisch belang van Nederland is
zo groot dat ze ons er echt niet
uitgooien als we onze kernwa-
pentaak eraan geven. Het IKV
beseft dat ons land zijn verplich
tingen behoort na te komen. Het
zijn je bondgenoten maar ze zijn
geleidelijk een weg opgegaan
waarvan je zegt: dat kan niet,
kernwapens, nee. Je kunt het
vergelijken met een echtpaar dat
aan de drank is geraakt. De
vrouw zegt: nou stop ik ermee, dit
gaat me tever. Maar ze blijft bij
haar man om hem óók van de
drank af te helpen".
Evenals de andere opiniebladen
besteedt De Tijd aandacht aan
het 'verschijnsel-Strauss'.
H.P.'s Aly Knol ging in West-
Duitsland op verkiezingstournee
met Willy Brandt. Overal waar hij
komt wacht hem een groots ont
haal. "Men houdt van Brandt.
Men wil hem niet alleen horen
spreken, maar ook aanraaken, de
hand drukken". Het wordt de
SPD vooral door de jonge kiezers
verweten, dat de partij niet met
grote vernieuwingen komt. Maar
Brandt houdt zijn toehoorders
voor "dat niet alle tijden geschikt
zijn voor grote vernieuwingen,
soms zijn er perioden, waarin het
behoud van het bereikte op de
eerste plaats moet komen"
Brandt zegt immuun te zijn ge
worden voor de scheldpartijen
van zijn tegenstander Strauss. De
kern van het partijprogram is
doorvaren op de oude koers.
Verder staat de ontspanningspo-
litiek nog steeds centraal.
Een zeer lezenswaardig artikel in
H.P. handelt over de herleving
van het Amsterdamse studen
tencorps. Toen op 20 augustus de
inschrijving geopend werd,
stond een aantal eerstejaars al
tweeëneenhalf uur in de rij. De
belangstelling voor de Amster
damse corps is overweldigend.
"Het corps hoort weer gewoon bij
het studentenleven. Als je van
buiten de stad komt is het een
gemakkelijke manier om vrien
den te maken". Het corps is over
zijn dieptepunt heen. De roerige
jaren zëstig hadden het uitge
hold. Penny-shoes en plooirok
ken hebben plaats gemaakt voor
veel turquoise, wijde broeken en
witte sportschoenen Ontgroe
nen heet nu kennismaken en foe-
ten heten nullen. Senaatslid Har-
rie van Dooren vindt "de terug
keer van de blazer" onzin. "Ie
dereen ziet er tegenwoordig toch
veel netter uit? "Een medicijnen
student uit Vught heeft in de
collegezaal nog niemand gezien,
die in het corps zou passen. "Ze
verzorgen zichzelf niet. Als je die
dikke truien ziet dan weet je het
al. Ze dragen geen merkschoe-
Ton van Dijk schrijft over de han
del en wandel van Joop van den
Ende, Neerlands grootste amu-
sements-magnaat.
jTjHHhervormd
JgOncderland
Marinus Ruppert, vice-voorzitter
van de Raad van State gaat met
pensioen. In het omslagartikel
van Hervormd Nederland vertelt
hij over zijn leven en denkbeel
den. Ruppert gelooft niet in zijn
droomcarrière van tuinders
knecht tot onderkoning. Hij ge
looft alleen in "de baas boven, in
godsbesturing". Hij ziet de vrij
heidsbedreiging vooral van de
kant van de Sowjet-Unie komen.
"Daar zijn alle middelen tegen
geoorloofd, ook massavernieti
ging". Hij noemt het "dom in 't
kwadraat" om te zeggen dat het
middel (atoomwapens) erger is
dan de kwaal (Sowjet-heer-
schappij). Sinds zijn vice-voor-
zittersschap van de Raad van Sta
te heeft hij niet meer aan partij
politiek gedaan.
Binnenkort verschijnt het zoge
naamde Windwerkboek van de
hand van Chris Westra en Her
man Tossijn. Het is allemaal be
gonnen met een poging de weige
raars van de Kalkarheffing aan
energie te helpen. Inmiddels zijn
de bezigheden van het tweetal
uitgegroeid tot een serieuse serie
besprekingen gestaafd door uit
gebreide onderzoeken op dit ter
rein. Een voorbeeld: een kleine
windmolen in Den Helder kan nu
al veel goedkoper stoom leveren
dan het elektriciteitsbedrijf. We
stra en Tossijn zijn van mening,
dat allereerst de mogelijkheden
van windenergie serieus geno
men moeten worden. "Tot nu toe
doet de overheid er hoegenaamd
niets aan. Er moet een speciaal
wind-energie-instituut komen,
een soort TNO alleen voor wind
energie. Ons Windwerkboek is
een poging de discussie die er be
slist moet komen, gefundeerd te
laten plaatsvinden".
Verder in HN een gesprek met de
ex-gebedsgenezer Marjoe Gort-
peren het bewijs, dat we nog lang
niet uitgesproken zijn over de
schrijfster Virginia Woolf, blij
kens een artikel van Jos Borre
over "de onvergetelijke literatuur
van Virginia Woolf'.
MAGAZINE
Ook EM wijdt veel aandacht aan de
verkiezingsstrijd in de Bondsre
publiek, "die in teken staat van
wederzijdse verkettering, laster
campagnes en blinde haat". Voor
de inwoners van Beieren is Franz
Josef Strauss de steun en toe
verlaat, de slagerszoon uit Mun-
chen, die de taal van het volk
spreekt en van leer trekt tegen de
koele arrogantie van Helmut
Schmidt. Hij verklaart al bulde
rend geen engel te zijn maar ook
geen duivel. Hij weet wat oorlog
betekent. En hij hecht er, zo zegt
hij, de grootste waarde aan dat
zijn kinderen en kindskinderen
in vrijheid en stabiele vrede kun
nen leven. Daarom is hij van me
ning dat de discussie 'kolen of
kernenergie' in strijd is met de
realiteit. "Het is hetzelfde als je
zegt: wil je met je hart of met je
longen leven
Naar aanleiding van een door de
Nederlandse Sociologische en
Antropologische vereniging
georganiseerd congres over Le
ven en Dood heeft drs. Van Tillo
voor Elsevier een artikel ge
schreven over "De nieuwe open
heid over de dood". Conclusie
van het congres is dat het sterven
vroeger een publieke aangele
genheid was maar door de jaren
heen steeds meer een privé-zaak
is geworden. Begravenissen vin
den in besloten kring plaats. Er is
geen officiële rouwpenode meer,
waarbij de gemeenschap de na
bestaanden helpt over het verlies
heen te komen. Tegenover het
meer privé worden van de dood
staat "het meer bespreekbaar zijn
van het thema als zodanig". Ook
hebben we te maken met twee
nieuwe vormen van sterven.
Abortus en euthanasie. Hierin
speelt de publieke discussie een
grote rol.
ANNELOES TIMMERIJE
BERT PAAUW
WASHINGTON - Als het
straks 4 november is ge
weest, hebben de Ameri
kanen een nieuwe presi
dent gekozen. En de vrije
wereld, waar Nederland
bij hoort, heeft een nieu
we leider. Die leider is
meer een factor van
macht dan van kwaliteit.
Die omstandigheid vloeit
voort uit een politieke
constellatie, waarin de
werkelijkheidszin ge
biedt tot aanvaarding
van dit gegeven. Europa,
althans vele Europeanen,
lijden al decennia onder
hun onmacht om te
stemmen voor een Ame
rikaanse president, wiens
denken en daden ook de
Europese toekomst voor
een groot deel bepa
len.
Europa, en Nederland,
„staan erbij en kijken er
naar", maar het is duide
lijk waar de broodjes
worden gesmeerd, hoe
zoet die in de nationale
parlementen binnen het
raam van een vazallenpo-
litiek ook worden voor
gebakken. Want Neder
land, welke combinatie
van vaderlandse politie
ke partijen er dan ook aan
het bewind mag zijn,
heeft geen keus. Het
speelt een beetje „gewe
ten", het laat zich niet in
alle opzichten de wet
voorschrijven, maar op
de hoogten waar de ade
laar wiekt, is het gebrul
van de muis nauwelijks
hoorbaar.
Zodoende: wat is dat voor
een systeem, waaraan de
vrije wereld zijn leiders
moet ontlenen. Wat zijn
het voor Amerikanen, die
straks gaan stemmen.
Zijn die Amerikanen zich
bewust van het volmacht
dat aan macht een ver
antwoordelijkheid op
legt voor andermans wel
zijn. De statistieken, de
cijferlijsten van het Ame
rikaans politiek gedrag
liggen vast. Maar wat zal
er in dit jaar 1980 gebeu
ren. De bejaarde Ronald
Reagan tegenover Jimmy
Carter, een president die
niemand meer zegt te wil
len. En hoe zit het met
John B. Anderson, de on
afhankelijke. Denkend
mens en menigte, om van
de massapsycholoog
Baschwitz te lenen, staan
soms ver van elkaar
af.
Ronald Reagan
(Van onze correspondent
Henk Kolb)
WASHINGTON - Januari
1789: op de zevende dag
van die maand kiest een
gezelschap heren van goe
de stand en van behoorlij
ke opvoeding, de eerste
president van de Verenig
de Staten. Zij waren aan
gewezen als vertegen
woordigers van hun staten
en konden min of meer hun
gang gaan, naar eigen
goeddunken en vol ver
trouwen gadegeslagen
door de kiezers. Eerst op 6
april van dat jaar telde
John Langdon, de eerste
doch tijdelijke voorzitter
van de Senaat, de stem
men. Het werd George
Washington, met 69 stem
men, en John Adams, die
34 stemmen kreeg, werd
vice-president.
Vandaag de dag gaat het anders: de
presidentskandidaat kiest zijn
vice-president, maar het college
van kiesmannen bestaat nog
steeds. Amerikaanse presidents
verkiezingen op 4 november? De
juridische werkelijkheid eist een
correctie: Amerika kiest op 4 no
vember kiesmannen, die - per
staat - hun stemmen zullen uit
brengen op de kandjdaat die in de
staat de meeste stemmen kreeg.
Degene die 270 stemmen krijgt,
heeft gewonnen. Maar het kan
best zijn dat hij minder dan de
helft vertegenwoordigt van de
uitgebrachte stemmen. En het is
tamelijk zeker dat niet meer dan
50 tot 60 procent van de kiesge
rechtigden zich naar de stemm-
machines begeeft. Kortom: er
zijn situaties denkbaar waarin op
de trappen van het Capitol een
man wordt ingehuldigd, die min
der dan de helft van de helft van
de potentiële stemmen krijgt, of
te wel 25 procent of minder. En
dat is een dunne draad om de we
reld aan op te hangen.
Ttyee gegevens zijn in dit gebeuren,
dat in Peking even nauwkeurig
wordt gevolgd als te Waddinx-
veen om maar een buitenplaats te
noemen, van doorslaggevend
belang. A: de VS hebben een
Jimmy Carter
tweepartijensysteem, ook al zijn
er in de periferie politieke groe
peringen van andere, meer ideo
logisch getinte aard. B: de kandi
daten functioneren volgens het
gegeven dat de winnaar per staat
alle stemmen van de kiesmannen
uit die staat krijgt. „The winner
takes all" is niet alleen maar een
gegeven in Las Vegas kenne
lijk.
Kansloos
De VS kennen dus geen proportio
nele vertegenwoordiging en dit
alleen al maakt bijvoorbeeld het
ondernemen van de onafhanke
lijke kandidaat John B. Ander
son tamelijk kansloos. Zelfs al
zou hij zeg maar een vijfde van
het totale aantal stemmen krij
gen, dan garandeert hem dat
geenszins een vijfde van het aan
tal stemmen in het kiescollege.
Integendeel: het is denkbaar dat
hij in dat college zelfs geen enkele
stem verdient. Anderson moet
staten winnen om mee te tellen in
de extreme en onwaarschijnlijke
situatie dat geen der kandidaten
een meerderheid (van 270) ver
werft in het kiescollege. Daarna
beslist het Huis van Afgevaar
digden. En zo'n beslissing is een
hoofdstuk apart.
Het eenvoudige feit dat het volgens
het Amerikaanse systeem geen
zin heeft om zoveel mogelijk
stemmen te verzamelen op het to
taal van de kiezers, maar veeleer
om stemmen te verwerven in sta
ten waar de uitslag niet vaststaat,
beperkt de verkiezingsstrijd tot
staten waar de uitslag onzeker is.
En aangezien elke stap van iedere
kandidaat van begin tot eind per
visuele of geschreven publiciteit
wordt gevolgd, vertonen de kan
didaten zich zo nu en dan in sta
ten waar zijn aanhang zorgt voor
het applaus dat anderen in ande
re staten via de media van zijn
unieke betekenis moet overtui
gen.
En ook al verschijnen de kandida
ten om plaatselijk de moed erin te
houden eveneens, doch minder
frequent in de staten waar zij
zullen verliezen, de reisschema's
verraden de coördinaten van de
slagvelden: Texas, Florida, de in
dustriestaten en het noordoos
ten, het middenwesten. De opi
niepeilers snellen stad en land af
- hun cijfers zijn bakens in moei
lijk vaarwater, doch van zeer be
trekkelijke betekenis. Het maakt
niet uit of Carter voorligt - in
doorsnee - dan Reagan. Het gaat
om de vraag waar hij voorligt en
waar niet.
Momentum
John Sears, die door Reagan als
campagneleider werd ontslagen,
zegt „Een opiniepeiling uitleg
gen, is net zoiets als uit een foto
van een trein zijn snelheid aflei
den. Campagnes worden gewon
nen door wat „het momentum"
wordt genoemd. Het is een ver
trouwen dat een kandidaat op
zijn aanhangers overbrengt en
dat vervolgens zich verspreidt
onder twijfelaars en dat de niet
vastbesloten medestanders van
de opponent kan doen omzwaai
en". „Reagan moet dat momen
tum (die meeslepende vaart)
midden oktober hebben, of het
slaat over naar Carter als zittende
president. Als Reagan dat mo
mentum niet kan grijpen, zullen
de mensen ophouden zich te ver
zetten tegen het idee van nog vier
jaar Carter en zich daarbij neer
leggen".
Het college van kiesmannen is
vandaag de dag in veel opzichten,
schijnbaar een formaliteit ge
worden. Het is een gezelschap dat
nooit bijeenkomt - in de staten
worden hun stemmen verzameld
- ze worden in Washington, in de
cember geteld. Van de meer dan
1.000 kiesmannen die in de loop
der historie werden gekozen,
hebben er slechts 8 ooit voor een
andere kandidaat gestemd dan
de verkiezingsuitslag in hun staat
voorschreef. Desondanks heeft
dit college, zonder enige recht
streekse invloed op de gebeurte
nissen uit te oefenen, een belang
rijke en democratische functie:
het voorkomt dat, zoals bij een
systeem van „de meeste stem
men tellen", de kandidaten zich
vooral werpen op de dichtstbe
volkte staten en de kiezers in
dunbevolkte gebieden, vanwege
hun geringe betekenis, in de kou
laten staan.
Buffer
Het kiescollege fungeert ook als
een buffer tegen een „had-je-me-
maar" of, meer algemeen, kandi
daten die zich voor korte tijd, op
grond van beperkte belangen, in
de belangstelling van de kiezers
hebben gedrongen. Het presi
dentschap was, vonden de uit
vinders van de Amerikaanse
grondwet, eigenlijk een gevaar
lijk instituut, voor een land dat
Verovert
zojuist een Britse koning had
verslagen en nu de macht, al
thans de uitvoerende, in handen
ging leggen van een staatshoofd
dat zich als een potentiële koning
zou kunnen opwerpen. In die da
gen waren de kiesmannen mach
tig: bij hen lag uiteindelijk de
keuze, die hen op grond van een
gedegen reputatie als wijze en
eerbare mannen werd toever
trouwd. Die macht verdween met
de opkomst van de politieke par
tijen.
Opiniepeilingen signaleren een
flinke meerderheid onder de kie
zers vóór opheffing van het kies
college, maar terzelfdertijd is er
weinig druk in de richting van di
recte verkiezingen. En de politie
ke partijen willen het in elk geval
laten voor wat het is uit wel be
grepen eigen belang. Vanwege
wat hier heet „derde partijen",
vanwege mannen als John An
derson.
A AD VAN DEN BERG
Hoofdstraat 86 - Noordwijk aan Zee - Tel. 01719-12705
St. Jeroensweg 10 - Noordwijk-Binnen - Tel. 01719-12994
Noordwijk aan Zee/Noordwijk-Binnen
Kun je niet omheen!
Een jonge schoen van eerlijk leer.
Herken je aan de rode stip.
Nu met een unieke gratis poster.
jnGa maar kijken bij:
