DE ZILVEREN GIRAF
Op Nova Zembla gevonden
prenten gerestaureerd
ZATERDAG 20 SEPTEMBER 1980
Rijksmuseum exposeert reconstructiewerk
AMSTERDAM (GPD) - Papierdeskundigen zijn erin ge
slaagd om brokken papier die eeuwenlang in het ijs van
Nova Zembla hebben gelegen, hieruit los te maken. Zij
hebben uit de ondeelbare klompen papier-machè 400
prenten kunnen samenstellen. Deze oude gravures
vormden samen met tinnen voorwerpen de handelswaar
waarmee Nederlandse ontdekkingsreizigers in 1596 naar
China wilden varen. De reconstructie van de prenten
heeft drie jaar geduurd.
In het Rijksmuseum van Amster
dam wordt tot 2 november een
film vertoond over deze unieke
restauratie. De resultaten van het
voorzichtige reconstructiewerk
zijn in vitrines uitgestald. Onder
de 400 prenten die uit zeker dui
zend fragmenten werden samen
gesteld, zijn onbekende gravures,
maar er is ook werk ontdekt van
beroemde graveurs als Goltzius
en De Gheyn.
De ontdekkingsreizigers Willem
Barentz en Jacob Heemskerk
wilden een Azië-route vinden die
niet door piraten en andere mo
gendheden werd gebruikt. De
Portugezen waren in de 16e eeuw
heer en meester over de vaart om
de zuid naar China en Japan,
maar de Nederlanders hebben
nooit hun doel via het noorden
bereikt. Hun kleine zeilschip
raakte vast in het ijs van het ei
land Nova Zembla boven Siberië.
Tien maanden overwinterden zij
in het duistere pakijs waar zij van
drijfhout een huis hadden ge
bouwd.
Er is van de overwintering op Nova
Zembla een gedetailleerd oogge
tuigenverslag gemaakt. De Ne
derlanders lieten hun boeken, de
stapels prenten, het tin, veel ge
reedschappen en de Amsterdam
se vlag achter in het ijs toen zij
terugkeerden naar het vaste land.
In 1871 werden deze goederen te
ruggevonden en het Rijksmu
seum in Amsterdam verwierf een
belangrijk deel. De prenten en
boeken waren echter verbrok
keld en tot een soort papier-ma
chè samengekoekt.
Er is volgens Rijksmuseum-direc
teur Levi in de jaren '60 naarstig
gezocht naar een technisch pro
cédé om het papier te onderzoe
ken. In 1976 is door papierrestau
rateurs een methode ontwikkeld
om met behulp van enzymen de
dierlijke lijm op te lossen waar
mee de papiervezels er in door
trokken. Deze lijmsoorten zijn
oplosbaar in water maar het was
nodig om de eiwit bevattende
lijm af te breken zonder de pa-
pierlagen te beschadigen. De res
taurateurs hebben de experimen-
Zwol. Uitg. West Friesland. Prijs
f25.-.
'Spreek eens met Vineie". Leni Saris.
Uitg. West-Friesland. Prijs f 18,90.
'Op een wit paard naar het zuiden". Jo
Pestum. Uitg. West Friesland. Prijs
f 18,90.
'Candy, kon terug". Mcindert de Jong.
Uitg. West Friesland. Prijs f 18,90.
"Toch mijn beste vriendin". Sheila
Carrique. Uitg. West Friesland. Prijs
f 16,90.
"Stijfkop, de vechthond". Helen Grif
fiths. Uitg. West Friesland. Prijs
f 16,90.
"Het zilveren zwaard". Ian Serraillier.
Uitg. West Friesland. Prijs f 17,90.
"Bhagarad Gita". Het Lied des Heren.
Behoort tot de grootste filosofische ge
schriften der mensheid. Een onderdeel
van het langste gedicht ter wereld. Een
boek vol eeuwige wijsheid, uit het Sans
kriet vertaald door Chr. Isherwood en
Swani Prabhavanander. Uitg. Sirius en
Siderius, prijs f 19,50.
Schepen
Grote Vaart
African Express 19 te Puerto Cabello,
Uamak 18 vn Hamburg nr Tripoli,
Udabi 18 600 zzw Madeira nr Rotterdam,
Unati 18 vn Rotterdam nr Santos,
Uudra 18 420 no St. Helena nr Durban,
^mstelland 19 te Buenos Aires.
Amstelveen 18 230zTenerife nr Ancona.
Antilla Bay 18 90 o Sicilië nr Odessa,
Atlantic Star 18 vn Bremerhaven nr Li-
'erpool
üreda 18 vn Bremen nr Antwerpen,
Nederland 18 vn Mombasa nr
18 t.a. Aruba,
-12 18 25 zzo Kaap Wey-
nr Brisbane,
Express 18 100 ono Aden nr
18 vn Gavle nr Gothenburg,
19 te Curacao,
18 vn Hamburg nr Bre
18 540 no Azoren nr Cris
Katendrecht 18 pass. Quebec nr Duluth,
Kennemerland 18 200 zw Tenerife nr Rio
de Janeiro,
Lanai 18 80 zo Norfolk nr La Ceiba,
Lepton 18 850 zwz Luanda nr Landsend,
Marinula 18 18 nw Bizerte nr Port Said,
Nedlloyd Ebro 18 285 zo Salomons Ei
land nr Durban,
Nedlloyd Fukuoka 18 vn Acapulco nr
Acajutla,
Nedlloyd Hobart 18 500 no Beira nr Sin
gapore,
Nedlloyd Holland 18 vn Kobe nr Kee-
lung,
Nedlloyd Hongkong 18 900 zo Diego
Garcia nr Buenos Aires,
Nedlloyd Kimberley 18 vn Kaapstad nr
La Guaira,
Nedlloyd Leuve 18 vn Hamburg nr Rot
terdam,
Nedlloyd Nagoya 18 260 no Belem nr
Fortaleza,
Nedlloyd Niger 18 435 no Mombasa nr
Mombasa,
Nedlloyd Rhone 19 te Dar es Salaam,
Nedlloyd Rochester 18 370 zo Halifax nr
New York,
Nedlloyd Roekanje 19 te New York.
Nedlloyd Schelde 18 vn Hongkong nr
Pendang,
Nedlloyd Schie 19 te Abidjan,
Nedlloyd Spaarnekerk 18 135 o Mada
gaskar nr Richardsbay,
Nedlloyd Streefkerk 19 vn Kobe nr Na
goya,
Nedlloyd Tasman 18 200 wzw Socotra nr
Fremantle,
Rotterdam 18 vn Hamilton nr New York,
Rudolph Peterson 18 130 z Kuriamuna
OH...ÉSOJSg£> UIIAKUIKÉW! ptfT
was oe vauwjik-
KMOf? KNOP' BAK ce-
(péuxsf\f...
ten met de ondeelbare klompen
papier uitgevoerd met het enzym
trypsin en biolase G.
De papierkluit werd volgens dit
systeem geweekt en met behulp
van een vel melinex, dat met lijm
was ingesmeerd, brachlen de res
taurateurs een laagje over. Hier
bij werd een fijn paletmesje ge
bruikt. Bij het splitsen moest re
kening worden gehouden met de
papierkwaliteit waarop de pren
ten vroeger zijn gedrukt. De
prenten zijn vervolgens met be
hulp van Japans papier overge
nomen en met lijm op het rijstpa
pier vastgezet.
Het merendeel van de prenten
blijkt omstreeks 1590 te zijn ge
drukt in de noordelijke Neder
landen. Het vroegste blad van een
iets oudere groep Zuid-Neder
landse kunstenaars dateert uit
1561. De Haarlemse school van
graveurs is sterk vertegenwoor
digd. Er is bovendien een com
plete serie van 24 landschappen
uit de omgeving van Brussel te
ruggevonden. De verzameling
wordt uitvoerig beschreven in
het laatste bulletin van het
Rijksmuseum van Amster
dam.
De film „Prenten uit het ijs" is ge
maakt in opdracht van het
Rijksmuseum door de stichting
Film en Wetenschap in Utrecht
en het museum zelf. De interna
tionale première van deze film
vindt plaats in Cambridge waar
tussen komende week congres
van papierrestauratoren uit de
hele wereld wordt gehouden.
Hij had een 2ak kunstmest in 2yn handen toen hy op de hark trapte - dat was
de hele oorzaakHy sloeg achtenover, struikelde, en viel tecen de parasol,
die weer op haar viel toen zy net met de theepot aan kwam drogen
2y schrok zich docd, hatuurlyk, en liet alles vallen. Ik weet niet af-u
cat eens bebtliggen zonnebaden en plotseling tfee over u rug
kroeg, maar ik schoot met 'n ruk ozereind en raakte ver- I
Stnkt in de tuinstoel
De belevenissen van Jommeke
Het beeld dat we moeten zoeken
is zeker dat met die twee
koppen. En zo zslI er
maar één zijn J~
Ginder de uitgedoofde vulkaan! Daar staan
HAM IN ROZE
SAUS
Lt s vier dikke plakken
Agenda
"V/raak". Nick Funke-Bordewijk.
Karin Brugger heeft een bestseller ge
schreven. Van alle kanten krijgt ze hier
op reacties. Rond deze brieven is
"Wraak" opgebouwd. Als rode draad in
het verhaal fungeren de brieven van een
zekere "M", die aan het slot voor een ver
rassende ontknoping zorgt. Uitg. Nijgh
en Van Ditmar, prijs f 26,50.
"1-2-3-Telboek". Mary JCartwright
Een kleurig geïllustreerd telboek met
getallen van 0-100. Elk getal wordt
steeds voorgesteld door mensen, dieren,
of dingen, die ieder kind kent. Niet ieder
kind zal even gemakkelijk alle tekenin
gen kunnen "ontcijferen", want er zijn
ware puzzels bij. Maar dat kan voor veel
kinderen weer een uitdaging zijn. Uitg.
Free Spirit Prod., prijs f 14,90.
Leidse bioscopen
LUXOR: The warriors; dag. 14.30, 19.00
en 21.15 uur, zo. 14.15, 16.30 19.00 en
21.15 uur. 16 jaar.
Nachtvoorstelling: Savage bees; vr. en
za. 23.30 uur. 16 jaar.
CAMERA: Once upon a time in the west,
da. 20.00 uur, 12 jaar.
Kindermatinee: Oom Ferdinand en de
toverdrank, za. zo. en wo. 14.30 uur.
Nachtvoorstelling: Easy rider, vr. en za.
23.30 uur. 16 jaar.
LIDO 1: The black hole. dag. 19.00 en
21.15 uur, za. en zo. 14.30 uur, zo. ook
16.45 uur. a.l.
LI DO 2: Caligula: dag. 14.30 en 20.00 uur
LID03: Lastrada, da. 19.00 en 21.15 uur,
do, vr., ma en di. ook 14.30 uur. 16 jaar.
Kindermatinee: Superster Goofy, za, zo
do. vr. ma. en di 14.30
Kindermatinee: Jungle book, za, zo en
wo. 14.30 uur zo. ook 16.45 uur.
TRIANON: Zombies, dag. 14.30,19.00 en
21.15 uur. zo. 14.15, 16.30, 19.00 en 21.15
REX: Onverzadigde driften, da. 14.30,
19.00 en 21.15 uur. zo. 14.15, 16.30, 19.00
en 21.15 uur. 16 jaar.
Nachtvoorstelling: Exotische capriolen:
vr. en za. 23.30 uur.
Alphense bioscopen:
EURO 1: Zombies, dag. 18.45 en 21.00.
uur, do. vr., ma. en di. 13.45 uur, zo. 16.15,
18.45 en 21.00 uur. 16 jaar.
Kindermatinee: Pedro's wonderbaarlij
ke reis. za. zo. en wo. 13.45 uur
Nachtvoorstelling: Firepower, za. 00.15
EURO 2: The big red one, da. 13.30,18.30
en 21.15 uur, zo. 13.30, 16.00, 18.30 en
21.15 uur. 12 jaar.
Nachtvoorstelling: Een kooi met rare
vogels, za. 23.30 uur. 18 jaar.
EURO 3: "Caligula", da. 13.30 en 20.00
uur, zo. 14.00,16.30,19.00 en 21.30 uur. 18
Nachtvoorstelling: Caligula, za. 23.30
EURO 4: Bronco Billy, dag. 14.00, 19.00
en 21.30 uur, zo. 14.00, 16.30, 19.00 en
21.30 uur. a.l.
Nachtvoorstelling: Gulzige liefde, Gul
zige liefde, za. 00.15 uur.
Bioscoop Voorschoten:
The fog, vr. en za. 19.00 en 21.15 uur. zo
16.00 en 18.15 uur, wo. 20.15 uur. 16 jaar.
Cul-de-sac, zo. en ma. 20.45 uur, di. 20.15
uur. 16 jaar.
Kindermatinee: Billy Turf, za. 14.00 en
16.00 uur, zo. 14.00 uur, wo. 14.15 uur
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13,00 uur EUsabeth-ziekenhuis.)
Babyshow laatste kwar-
Eiland nr Bahrein,
Rijnborg 18 vn Delfzijl rn Mantyluoto,
Sliedrecht 18 600 o Antigua nr Port Al
fred,
Waterland 18 60 n Kaap Finisterre nr
Amsterdam,
Zwijndrecht 18 vn Port Alfred nr Wil
mington.
Kleine Vaart
Aardenburgh 18 vn Rotterdam nr Vent-
spils,
Adine pass 19 Brindisi nr Cagliari,
Alida Smits 18 540 no Las Palmas nr
Georgetown,
Altair 18 vn Calais nr Oulu,
Amanda Smits 18 100 w Keywest nr
Taranto,
Anny Danielsen 19 te Antwerpen,
Arctic 18 t.h.v. Porto Alegre nr Rio
Grande,
Aurora 18 te Rotterdam.
Barensz pass 18 Kp. Carbon nr Bizerta,
Bastiaan Broere pass 19 Humber nr
Tees,
Breezand 1970noMacaonrSanNicolas,
Daniel 19 80 w Ouessant nr Sevilla,
Dien Danielsen 19 te Mersin,
Edgerma 18 vn Rotterdam nr Gent,
Els Teekman 18 te Rotterdam,
Eva Danielsen 27 te Recife verw.,
Geert Bodewes 19 te Sapele,
Happy Pionier 19 300 no Guadeloupe nr
Mineralogie -
jntoonstelling
tot bouwsteen".
Kunstcentrum Lange Mare: expositie li
tho's van Henk Hollebeek. Tot - half ok
tober. Geopend: donderdagavond van
18-21 uur, zaterdag van 10-17 uur
LAK-galerie, Levendaal 150. Septem-
bertentoonstelling met Leo Konings-
ken*' f°t0 S en Rut6er Gras. zeefdruk-
Scarabee - Pieterskerkchoorsteeg, ex
positie schilderijen Lia Harkes, tot eind
september.
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis:
Middagbezoekuur 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
Sport
nedisch Advies Centrum; blessu-
ekuur: Elisabethziekenhuis, Lei-
p. s maandags van 19 30-20.30
Sint Elisabeth-ziekenhuis:
Volwassenen, dagelijks van 14.00-14.45
uur en van 18.30-19.30 uur.
Kinderafdeling: dag.
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders)
Maandag tlm vrijdag
1830-18.45 uur
Zaterdag en zondag:
14.45-15.00 uur.
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling
Elke dag:
14 15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30-
13.30-14 15 en 18 30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf-
deling ^3.30-14.45 alleen voor echtgeno-
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip-
lol (020-175000).
i 12 i
WARMOND - Galerie l> I'omp olie- en
acrylschilderijen van Cobie van de Ven.
Geopend vanaf zondag 7 september van
13-17 uur. Op woensdagmorgen ook van
10-12 uur.
VOORSCHOTEN - Openbare biblio
theek van 5 september t/m 3 oktober.
Schilderijen van Willy Boomsma-Hol-
lander. Wijngaardenluan 4
galerie De Oude Rijn - expositie van
Salvador Dali, Felix Labisse, Wilfredo
•Lam, Fer Hakkart en Marianne Hensel.
Van 6 september t/m 11 oktober
kunstschilder Hi-
Guadeloupe,
LEIDEN - Galerie van de Vlist, Boter
markt 3, Rob Clous, kleuretsen i6 ep-
tember t/m 31 oktober. Geopend: dins
dag t/m zaterdag 10.00 17 00 uur, don
derdagavond lil (Hl 2 1,00 UUI
WASSENAAR Art Gallery Gërard,
Rijksstraatweg 358 (bij den Deyl) Na
jaarstentoonstelling 1980, 20 september
t/m 4 oktober. Dagelijks van 11.00-17.00
uur. Zondag van 12.00-17.00 uur.
c(üudcl lieuius
20 september 1980
- Dezer dagen woedde, aldus de
Russische bladen, een orkaan in
den omtrek van het kasteel van
den heer Erdelly in het district
Smolensk, die boomen ontwor
telde en geheele daken verniel
de.Toch waagde de keukenmeid
van het kasteeleen zwaarlijvi
ge matrone, zich op de binnen
plaats, doch die roekeloosheid
bekwaam haar slecht. Als een
veer werd zij opgenomen en op
een afstand van 300 meter
kwam zij op een boom terecht,
waar zij bewusteloos bleef han
gen. Toen de orkaan voorbij
was, bevrijdden boeren de arme
vrouw uit hare gevaarlijke ver
blijfplaats. Eerst na verloop
van 48 uren keerde zij tot het
bewustzijn terug.
- De Vesuvius is sinds enkele
dagen in hevige werking. Een
toerist, die zich wat te dicht bij
den krater waagde, is door den
gloeien den aschreg°rn zoo deer
lijkgewond, dat hij door gidsen
in zorgehjken toestand naar een
ziekenhuis moest worden over
gebracht.
Vijftig jaar geleden:
- In 1922 werd een Amerikaan-
sche millionnair uit Chicago,
Arthur Cutten, op zijn buiten
verblijf door dieven overvallen,
die zijn huis plunderden en
hemzelf en zijn vrouw opsloten
in een kelder, waarin zij bijna
stikten. De bende, zoo kwam
aan het licht,had uit negen man
bestaan en Cutten maakte er nu
zijn levenswerk van al die scha
vuiten in de gevangenis te krij
gen. Daarin is hij geslaagd, al
duurde het volle acht jaar voor
de laatste van de negen - de
eeuwige achtervolging moede -
zich zelfbij de politie aangaf en
ook opgeborgen werd. De klop
jacht had Cutten in totaal
30.000 dollar gekost. Dezer da
gen stond nummer negen, een
zekere Casper Rosenberg, voor
zijn rechters na acht jaar lang
geen gerust oogenblik te hebben
gekend. Cutten was bij die gele
genheid Rosenberg's voor
spraak: hij vroeg den rechter
Rosenberg vrij te laten om een
