Satyagraha is geen
diepzinnige opera
DE ZILVEREN GIRAF
DONDERDAG 4 SEPTEMBER 1980
VARIA
PAGINA 25
„Maar de boer hij ploegde
voort."
Deze befaamde dichtregel uit
een van de sterkste gedichten
in de Nederlandse taal zult u
niet alleen vergeefs zoeken in
de meeste bloemlezingen,
maar ook in „100 Avonturen
met een Pollepel", waarin de
dichter, J. W. F. Werumeus
Buning, in 1938 een aantal
van de artikelen bundelde die
hij schreef over de relatie tus
sen eter en gegetene. Of beter:
te etene. Recepten zijn het niet,
het zijn aanwijzingen, soms
filippica's, oorlogsverklarin
gen, liefdesbetuigingen. Ik ci
teer:
,X>e gruwelijkste en schande
lijkste wijze namelijk om
kropsalade toe te bereiden is
ze met een mes aan stukjes te
snijden, in het water te plom
pen even uit te laten lekken en
daarna, liefst een uur van te
voren weg te zettenvoorzien
van veel slechte azijn, weinig
goede olie, een waterig schijf
je tomaat of wat, en een hard
ei. Waarna men er op het bord
dan nog een aardappel door
fijnwrijft".
Jk ben zo vrij al deze handel
wijzen stuk voor stuk hoogst
vernederend voor de kropsa
lade te achten en dit gerecht
geen salade, maar al naar het
met of zonder aardappel be
dorven is, een „salade a la na-
ge" oftewel een baggersloot-
salade, dan wel, en met nog
grotere minachting, een
stamppot van salade te noe-
Eend
Als je Werumeus Buning leest
over het bereiden van eten,
weet je niet wat je lekkerder
moet vinden: het beschrevene,
of het geschrevene. Bij uitge
verij Becht is zojuist een her
druk verschenen, die ten doop
werd gehouden in het Chalet
Royal in Den Bosch, waar een
zestiental fijnproevers
(waaronder ikzelf als enige
grofproever) met spet en spijs
in de juiste stemming werden
gebracht voor het schrijven
van een aardig stukje over
deze heruitgave.
We kregen eerst een terrine, met
goed zichtbaar als achter een
ruitje de laagjes groenten.
Daarna een soufflé van co
quilles St.-Jacques, een ca
nard a l'orange, en vruchten
met zabaglione toe. De wijn
uit 1937 bleek in feite nog iets
te jongmaar er waren genoeg
andere wijnen om dit gebrek
te compenseren („een glas
wijn is de bloem in het
knoopsgat van de bescha
ving", heeft Werumeus Bu
ning ooit gezegd). Ik vind het
derhalve een heel lezens
waardig boekje, want kijk
maar eens wat Werumeus
Buning met betrekking tot de
canard a l'orange over de
keuze van de eendvogel
zegt:
,JMen koopt een wilde eend. Men
kan ook een tamme eend ko
pen en zelfs een Volendammer
eend, maar de tamme eend
smaakt tam en de Volen
dammer naar de visafval
waarmee ze gevoerd is; in het
laatste geval kan men beter
ineens visafval eten. Men
koopt dus een frisse wilde
eendvogel".
Geld
Enkele oudgedienden, zoals
Frits van der Molen en J. W. F.
Werumeus Bunings zoon Jan
Jacobus en uitgever Max de
Metz vrolijkten de maaltijd
intussen op met sterke verha
len over de in 1956 overleden
schrijver en dichter, die nogal
eens samen met tekenaar Ep-
po Doeve, die „100 Avonturen
met een Pollepel" van nieuwe
illustraties voorzag, voor El-
seviers Weekblad op reporta-
gereis ging. Zo ook naar
Frankrijk, ten tijde van het
cognac-schandaal, vrij kort
na de oorlog.
Ze kregen geld van Elsevier mee,
en installeerden zich in het
cognacgebied in een betame
lijk hotelletje waar ze zich het
eten en drinken goed lieten
smaken. Na een week zei de
hotelier ietwat ongerust dat
hij nu wel eens geld wilde
zien. Dat was geen probleem
Elsevier had mooie nieuwe
knisperende bankbiljetten
meegegeven, die alleen nog
even gewisseld dienden te
worden bij de plaatselijke
bank. De kassier vond de bil
jetten mooi, maar kende ze
niet, en ook het boekwerk
waarin alle bankbiljetten
hadden moeten staan kon de
rechtsgeldigheid van deze
nieuwe Nederlandse bankbil
jetten niet bevestigen. Ze
moesten zich maar tot de bank
in Parijs wenden, als die ze
goedkeurde wilde hij ze wel
wisselen.
,Maar dat is toch onzin, ik heb
ze zélf gemaakt!", moet Eppo
Doeve, ontwerper van een
aantal van onze bankbiljet
ten, toen hebben uitgeroepen.
Zelf gemaakt? Was dat een
grap? Of een verspreking? De
kassier belde voor alle zeker
heid de politie, en het heeft
volgens Jan Jacobus Weru
meus Buning toen nog heel
wat heen en weer gepraat ge
kost voordat de misverstan
den uit de wereld waren...
Boer
De laatste tafelspeech werd ge
houden door Bert van den
Boer, de eigenaar (sinds een
jaar) van het beroemde Cha
let Royal, die de hoop uit
spraak dat hij de teruggelo
pen klandizie weer door een
verfijnde keuken (en verfijn
de bedieningkon terugwin
nen. Toen had. ik, bedacht ik
later op de terugweg, natuur
lijk op moeten staan, het glas
moeten heffen in Van den
Boers richting, en de toepas
selijke woorden moeten uit
spreken:
„Van den Boer, hij ploegde
Componist Philip Glass:
wprBgsTjs-ztfuzuN)
MgM MgT'1ÜS6£M=e2!P10
NOS &MSI&
PlgNJgM, TDCVêr P&
Ctstiv&MJlHcS (SeL&lP&L-'JK
ZOO KUKJW0O VÊRVOPg\
MAK WgLAPig PlUgto 2,'JN
panacee wggrr'
l uier ml. \eaioFPK),
PAN-BÊPgW IK
rtA-e^A
cj&err
ben JE wet,
«jE-PUl'P"! EAJ VOC
3&5&
De belevenissen van Jommeke
UTRECHT (GPD) - De Nederland
se Operastichting opent het
nieuwe seizoen morgenavond
met de wereldpremière van Sa
tyagraha van de Amerikaanse
componist Philip Glass. Die titel
is ontleend aan de benaming
voor de volksactie van geweld
loos verzet, die Mahatma Mo
handas Gandhi invoerde. De
opera gaat ook over Gandhi. Bij
die naam denkt iedereen on
middellijk aan die vermagerde
oude man, gehuld in een witte,
handgeweven dhoti, de sterke
politieke leider van de Indiase
volksbeweging, die zoveel op
zien baarde aan de Londense
conferentietafel. Satyagraha
gaat echter niet over deze
Gandhi, die door zijn ascetische
levenswijze een groot zedelijk
gezag afdwong.
In de opera van Glass wordt een
minder bekende Gandhi op de
planken gezet: de jongeman, die
in 1893 volledig verwesterst,
compleet met bolhoed, dasje en
stijve boord, in Zuid-Afrika aan
komt, waar hem de ogen worden
geopend voor het immense sys
teem van onderdrukking. Daar
ontwikkelt Gandhi zich tot de
grote leider van de Hindoestaan-
se ingezetenen van Natal en
Transvaal. Daar ook ontwikkelt
hij zijn systeem van geweldloos
verzet.
„Dit waren", zegt Philip Glass, „de
belangrijkste creatieve jaren van
Gandhi. Zijn karakter, zijn
ideeën en filosofische wereld
vormde hij in die Afrikaanse ja
ren van 1893 tot 1914. Hier leert
hij als mens, als individu, de te
genstellingen van zijn leven te
verwerken, zijn religieuze kant
met zijn politieke zijde in vereni-
Philip Glass: geen obscure opera
ging te brengen. En dat schizof
rene vind ik het meest boeiend in
de persoon van Gandhi".
Satyagraha speelt zich dus in Zuid-
Afrika af, maar in de opera ko
men geen Afrikaanse types voor
en er zijn ook geen duidelijke po
litieke actualiseringen naar So-
weto of Robbeneiland. „Als Con
stance de Jong, de literatiste, en
ik er al politieke actualiseringen
in hebben willen leggen, dan be
perkt zich dat zeker niet tot Zuid-
Afrika. Het gaat er dan veel meer
om, datje nu over de hele wereld
bewegingen ziet, zoals de anti-
nucleaire groepen, die de echo's
en tekenen dragen van Gandhi's
ideeën. Bewust of onbewust zijn
zij gebaseerd op dezelfde macht
van geweldloosheid, die hij pre
dikte, en waarmee hij zich voor
het eerst manifesteerde in 1908
met de New Castle March. Dat
komt ook in onze opera
Zeven tableaus
De opera bestaat uit zeven tableaus.
Daarin ziet men achtereenvol
gens een mythologisch krijgsta
fereel als symbool voor geweld
loosheid, de bouw van een Hin-
doestaanse werkgemeenschap,
de Tolstoi-farm genaamd, een
massale eedaflegging, een rel
letje, het werk aan de Hindoe
krant, het vernietigen van per
soonsbewijzen en de New Castle
March. Bij deze beelden worden
teksten gezongen in het Sans
kriet, ontleend aan Bhagavad Gi-
ta, een onderdeel uit het oude, re
ligieuze epos Mahabharata, wat
Gandhi gebruikte als inspiratie
bron voor zijn geestelijk leven en
zijn filosofische ideeën.
Wat er visueel gebeurt in de opera,
is dus iets anders dan wat er lite
rair plaatsvindt. En ook de mu
ziek beweegt zich op een onaf
hankelijk plan. Dat hoeft volgens
Philip Glass niet verwarrend te
werken. „Het libretto is wel een
zeer gecompliceerd boek gewor
den, maar de opera kan men op
verschillende niveaus meebele
ven. Al naar gelang de interesse
van de toeschouwer kan men
zover in de materie duiken als
men wil. Wij bieden het materiaal
om dat te doen'.
„Men kan het gewoon als een mu
ziekspektakel opvatten en een
voudig de historische momenten,
die worden geportretteerd, vol
gen. Een fase dieper levert de po-
litiek-historische context van die
gebeurtenissen op. En als men
wil, zijn in de tekst de filosofische
fundamenten, waarop Gandhi's
leven was gebaseerd, te volgen.
Men moet zich dan natuurlijk wel
goed prepareren. Maar het is onze
hoop en bedoeling geweest om
het publiek de kans te bieden met
Satyagraha te doen wat men wil:
dus geen obscure, diepzinnige en
zware opera, maar heel onmid
dellijk en helder".
Agenda
Leidse bioscopen
LUXOR: "Bronco BUly", da. 2.30,7.00 e
9.15 uur, zo. 2.15.4.30,7.00 cn 9.15 uur. al
Nachtvoorstelling: 'Family plot", vr. e
CAMERA: "Once upon a time in the
West", da. 8.00 uur, 12 jr.
Kindermatinee: "Een Nederlandse Ro
binson Crusoe", za. en woe. 2.30 uur, zo.
LIDO 1: "Caligula", da. 8.00 uur, za. ei
zo. ook 2.30 uur, 18 jr.
LIDO 2: "Fame", da. 2.30, 7.00 en 9.1
uur, zo. ook 4.45 uur, al.
LIDO 3: "La Strada", da. 7.00 en 9.15 uui
do., vr., ma. en di. ook 2.30 uur. 16 jr.
Kindermatinee: "Superster Goofy", za
zo. en woe. 2.30 uur, zo. ook 4.45 uur.
STUDIO: "Last tango in Paris", da. 7.0
en 9.15 uur, do., vr., ma. en di. ook 2.3
uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Jungleboek", za., zt
en woe. 2.30 uur, zo. ook 4.45 uur.
TRIANON: "Zombies", da. 2.30, 7.00 e
9.15 uur, zo. ook 4.30 uur, 16 jr.
WEERRAPPORTEN
van gisteravond 20 uur ij
REX: "Dr. Karl Ludwig doet een boekje
open", da. 2.30, 7.00 en 9.15 uur, zo. ook
4.30 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "De memoires van
een pornoprins", vr. en za. 11.30 uur, 16
jr.
Bioscopen Alphen
Nachtvoorstelling: "Complot op zee",
za. 12.30 uur, 16 jr.
EURO 2: "The electric horseman", da.
1.30, 6.30 en 9.00 uur, zo. ook 4.00 uur, 12
jr.
Nachtvoorstelling: "Rollerball", za.
12.30 uur. 16 jr.
EURO 3: "Caligula", da. 1.30 en 8.00 uur,
zo. ook 5.00 uur, za. ook 11.30 uur, 18 jr.
EURO 4: "De losbol", da. 2.00, 7.00 en
9.30 uur, zo. 4.30, 7.00 en 9.30 uur, za. en
woe. alléén 7.00 en 9.30 uur, al.
Kindermatinee: "Sjorsen Sjimmieen de
rebellen", za., zo. en woe. 2.00 uur.
Nachtvoorstelling: "De genotzoekers",
za. 12.30 uur, 18 jr.
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY: "Killerfish", do. 8.15.
4.00,7.00 en 9.15 uur, zo. 4.00 en 6.15, wc
mm. 12 jr.
&A6, i
"Dial M for murder".
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendiehst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrüdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Schepen
KLEINE VAART
Carebeka-6 3 p Leixoes nr Dordrecht.
Carexpress 3 100 n Finisterre nr Tripoli,
Fivel 3 ts Rostock,
Jersey Express 3 30 n Malta nr Dublin,
Karin 3 50 w Algiers nr Safi,
Leidsegracht 3 te Belfast.
Stella Rigel 3 50 nw Martinique n£ Trini
dad,
Sylvia Alpha 3 te Fowey,
Sylvia Beta 3 te Ventspils,
Sylvia Delta 3 te Nantes.
Sylvia Epsilon 3 te Bilbao,
GROTE VAART
Acila 3 vn Piraeus nr Alexandriè,
Britseum 3 te Hamburg,
Daphne 6 te Cagliari verw..
Felania 10 thv Öuessant verw.,
Ficus 2 te Lyttelton.
Nedlloyd Adelaide 3 vn Auckland nr
Tauranga,
Nedlloyd Fremantle 2 vn Wellington nr
Auckland,
Nedlloyd Hoorn 3 te Hamburg,
Nedlloyd Madras 3 te Abidjan.
Nedlloyd Nassau 3 vn Kobe nr Nagoya,
Nedlloyd Rosario 3 vn Djeddah nr Mina
Gaboos,
Nedlloyd Schie 3 te Freetouwn,
Ondina 4 te Bukom verw.,
Onoba 4 te Curacao verw.,
Winsum 3 900 zo Alloeten nr Los Ange
les,
Zaria 3 te Mina al Fahal.
Amsterdam
De Bilt
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Twente
Vlissingen
Zd. Limburg
Aberdeen
Barcelona
Berlijn
Bordeaux
Brussel
Frankfort
Genève
Helsinki
Innsbruck
Klagenfurt
Kopenhagen
Lissabon
Locarno
Londen
Luxemburg
Mallorca
München
Oslo
Parijs
Stockholm
Wenen
Zurich
Casa Blanca
Istanbul
Las Palmas
Beiroet
Tel-Aviv
EÜ Ca
onbew. 23 0
onbew. 22 0
onbew. 23 0
onbew. 22 0
onbew. 24 0
onbew. 22 0
onbew. 23 0
onbew. 22 0
onbew. -
onbew. 24 0
half bew. 21 0
licht bew. 28 0
onbew. 21 0
onbew. 26 0
onbew. 24 0
onbew. 23 0
onbew. 26 0
zwaar bew. 17 01
licht bew. 24 0
licht bew. 20 0
half bew. 21 0
onbew. 28 0
onbew. 24 0
onbew. 25 0
onbew. 23 0
half bew. 33 0
licht bew. 28 0
licht bew. 30 0
onbew. 23 0
onbew. 24 0
regen 19 3
onbew. 28 0
onbew. 27 0
onbew. 24 0
zwaar bew. 19 0
onbew. 19 o
onbew. 24 0
zwaar bew. 27 0
regenbui 22 1
onbew. 25 0
half bew. 30 0
licht bew. 29 0
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis:
Middagbezoekuur. 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
K raamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiént).
Sportmedisch Advies Centrum; blessu
respreekuur: Elisabethziekenhuis, Lei
derdorp, 's maandags van 19.30-20.30
Sint Elisabeth-ziekenhuis:
Volwassenen, dagelijks van 14.00-14.45
uur en van 18.30-19.30 uur.
Kinderafdeling: dag.
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volat:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders)
Maandag tlm vrijdag
1830-18.45
Zaterdag en zondag.
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderklimek:
Dagelijks:
15 00-15.45 uur
18.30-19 00 uur
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
14.15-15 00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18 30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf-
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou
ders 18.-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder SchiD-
tol (020-175000).
Jud^lieuius
4 september 1980
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- De brug over de Ebro bij Le-
grono is dezer dagen ingestort,
juist toen een bataljon soldaten
er over trok. Van hen zijn er 79
verdronken, onder wie een ka
pitein en drie luitenants. Men
vreest dat het aantal slachtof
fers nog grooter zal zijn.
- Het voorval, dat wij onlangs
mededeelden, van een boer die
een levende wesp in het keelgat
kreeg en aan de gevolgen daar
van overleed, heeft zich thans te
Leiden herhaald, gelukkig
evenwel slechts met een kat. Het
dier hapte in hare onnoozelheid
een wesp op, die haar wat dicht
langs de ooren gonsde, doch
werd door haar prooi inwendig
zoo hevig gestoken, dat zij onder
het uitstooten ran een klagend
gemiauw binnen enkele minu
ten overleed. Men ziet dus we
derom hoe gevaarlijk een wes-
pensteek kan zijn.
- In Noord-Brabant zijn voor
bereidingen getroffen voor de
oprichting van een stoom-bier-
brouwerij, mei depots tn ver
scheidene plaatsen, waar de
prijs per glas niet hooger dan 3
cents zal zijn. Het doel is name
lijk het jenevergebruik in ons
land legen te gaan en het bier-
verbruik te bevorderen.
Vijftig jaar geleden:
- Een groot deel van de Domi
nicaanse republiek en vooral de
hoofdstad Santo Domingo zijn
getroffen door een orkaan. Het
aantal dooden wordt geschat op
duizend. 2500 personen zijn ge
wond. De materieele schade is
groot: vijfduizend woningen
zijn verwoest en in de hoofdstad
zijn 29.000 inwoners dakloos
geworden. Meer dan de helft
van de stad ligt in puin. Er be
staal een groote behoefte aan te
vens- en geneesmiddelen. Het
Amerikaansche Rixjde Kruis
spant zich tot het uiterste in om
de slachtoffers hulp le verleen-
en. Het leger is op de been geroe
pen om reddingswerk le ver
richten. Hel stedelijk krankzin
nigengesticht werd tijdens den
vier uur durenden storm met
den grond gelijk gemankt In
woners van het gesticht renden
als wilden door de stad. totdat
ze tenslotte door militairen
werden opgevangen.
