Polen weer aan het werk
Wat het akkoord inhoudt
Verwarring in Iran rond
nieuwe regering-Radjai
l'HHilf.li'l
Thorn sprak
met Sadat
over kansen
vredes
initiatief
Volledig akkoord tussen stakers en regering
Franse vissersblokkade
grotendeels voorbij
L
Peking:
"Meer macht
aan de arbeiders"
MAANDAG 1 SEPTEMBER 1980
GDANSK (DPA) - Het overkoepe
lend stakingscomité in Gdansk
en de Poolse regering hebben gis
teren over de volgende punten
overeenstemming bereikt:
De activiteiten van de vakbon
den in Polen hebben niet voldaan
aan de verwachtingen van de ar
beiders. Daarom wordt het nuttig
geacht nieuwe zelfbesturende
vakbonden in het leven te roe
pen, die de echte vertegenwoor
digers van de werkende klasse
moeten zijn.
Bij het oprichten van onafhan
kelijke zelfbesturende vakbon
den verklaart het overkoepelen
de stakingscomité MKS tevens
dat zij de Poolse grondwet zullen
naleven. De nieuwe bonden zul
len de sociale en materiële belan
gen van de werkende bevolking
verdedigen en zij zijn niet voor
nemens de rol van een politieke
partij te spelen. Zij aanvaarden
het beginsel van genationaliseer
de produktiemiddelen, dat de ba
sis is van het socialistische sys
teem van Polen.
Zij erkennen, dat de Poolse Com
munistische Partij een leidende
rol speelt in de staat en zij willen
niet tornen aan bestaande inter
nationale bondgenootschappen.
Zij willen ernaar streven de wer
kers doeltreffende middelen te
geven om controle uit te oefenen,
hun mening te uiten en hun be
langen te verdedigen.
De regeringscommissie verklaart
van haar kant dat de regering de
vrijheid en onafhankelijkheid
van de nieuwe bonden zal waar
borgen zowel voor wat betreft
hun structuur als hun organisa
tie".
In een afzonderlijk akkoord waarin
het stakingsrecht werd gegaran-
deerd, zullen worden opgenomen
in een nieuwe wet op de vakbon
den, die later dit jaar zal worden
opgesteld.
Binnen drie maanden moet een
wet over de censuur worden op
gesteld. Een administratieve
rechtbank zal beslissen wat ge
publiceerd wordt teneinde
staats- en wetenschappelijke ge
heimen te beschermen.
Mensen die in het verleden aan
stakingen hebben deelgenomen,
moeten onmiddellijk weer in
dienst genomen worden als zij
geen criminele overtredingen
hebben begaan. Binnen twee
weken moet een herzieningspro
ces worden gevoerd voor de ge
vallen die naar opvatting van de
stakers een politieke achtergrond
hebben.
Het overkoepelende stakings
comité eiste bovendien dat dege
nen die in Warschau en Gdansk
tijdens de staking werden gear
resteerd, weer worden vrijgela
ten. Jagielski beloofde een on
derzoek daarnaar. Stakingsleider
Lech Walesa verzekerde: "Als de
mensen niet worden vrijgelaten,
staken wij verder".
De eisen van het stakingscomité
moeten gepubliceerd worden.
De regering zal bekendmaken
hoe de economische hervormin
gen worden uitgevoerd. Zij zal de
bedrijven grotere vrijheid in de
planning geven. De regering
wordt verplicht alle informaties
over de economische planning te
openbaren.
De stakers krijgen voor de tijd
dat het werk neergelegd werd
loon ter hoogte van het vakantie
geld, maar zij verplichten zich te
gelijkertijd de door de staking
ontstane economische verliezen
binnen drie maanden in te halen.
Alle arbeiders gaan één trap op
de loontabellen omhoog. Boven
dien moet tot 30 oktober een
loonsverhoging voor de laagstbe
taalden worden uitgerekend die
op 1 januari 1981 moet zijn uitge-
taald.
Een inflatietoeslag is toegezegd.
De vleesvoorziening zal voor 31
december 1980 verbeterd wor
den: exporten zullen verminderd
en importen zullen vergroot wor
den. Overwogen wordt levens
middelenkaarten voor vlees te in
troduceren.
De zgn. "commerciële winkels"
voor vlees die hun waren voor
verhoogde prijzen verkopen,
worden afgeschaft.
De critaria voor personeelsaan-
stellingen zullen uitsluitend ge
richt zijn op hoedanigheden en
niet op partijlidmaatschap.
De vakbonden zullen onderzoe
ken of er privileges voor partijle
den en de militie zijn (Jagielski
verzekerde dat er geen zijn).
De pensioengerechtigde leeftijd
moet voor zwaar werk worden
verlaagd. Voor 31 december 1980
moet worden besloten waar dat
het geval kan zijn. Een dergelijke
vervroegde pensionering moet
slechts op uitdrukkelijke wens
van de arbeider gebeuren.
De regering zal waarborgen dat
elke gepensioneerde het sociale
minimum-pensioen ontvangt.
Verbetering van de medische
verzorging is toegezegd.
Het aantal plaatsen op bewaar
scholen en creches wordt uitge
breid. Voor 31 december wordt
daarover een rapport opgesteld.
Vanaf het eerste halfjaar van 1981
worden drie jaren moeder
schapsverlof toegekend. Het eer
ste jaar wordt volledig loon uitbe
taald. Het tweede en derde jaar
wordt 50 procent uitgekeerd.
De regering zal voor 31 december
1980 onderzoeken in hoeverre de
wachttijd voor woningen bekort
kan worden.
Het daggeld bij dienstreizen
wordt verhoogd. (Voor 31 okto
ber rapport daarover). De toelage
voor gezinsscheiding wordt per 1
januari 1981 hoger.
Het aantal vrije zaterdagen wordt
groter, (rapport dagrover vóór 31
december 1980).
ALEXANDRIE (Reuter/DPA)-
De voorzitter van de Europe
se ministerraad, de Luxem
burger Gaston Thorn, heeft
zaterdag in een gesprek met
de Egyptische president Sa-
dat gezegd, dat een Europees
vredesinitiatief voor het Mid
den-Oosten de akkoorden
van Camp David niet zal
doorkruisen.
Thorn heeft de afgelopen we
ken een groot aantal landen in
het Midden-Oosten bezocht
om te kijken hoe een even
tuele Europese rol in het tot
stand brengen van een vre
desregeling zou vallen. Tij
dens hun bijeenkomst in Ve
netië, in juni, verklaarden de
EG-ministers voor buiten
landse zaken dat alle partijen,
ook de PLO, aan de vredes
onderhandelingen moeten
deelnemen.
Na zijn gesprek met Sadat ver
klaarde Thorn dat het overleg
"interessant" was geweest,
maar dat hij niet kon zeggen
hoe een mogelijk initiatief er
uit gaat zien. Daarvoor is eerst
overleg met de EG-partners
nodig, aldus Thorn.
Een Europees plan is geen con
current voor het Camp-Da-
vidakkoord, het raamwerk
voor een proces dat tot vrede
moet leiden, zei Thorn. "We
doen niet mee aan een compe
titie voor vredewe hopen
dat Camp David succes zal
hebben en wensen iedereen
die vrede probeert te vinden
succes", aldus Thorn.
Volgens Thorn vindt Sadat het
moeilijk de besprekingen
over Palestijns zelfbestuur te
hervatten, na de wet die het
Israëlisch parlement heeft
aangenomen en waarbij Oost-
Jeruzalem is geannexeerd.
"De kwestie-Jeruzalem
maakt de zaak minder een
voudig, maar we moeten nu
kijken hoe we verder kun
nen", aldus Thorn.
De Luxemburger prees de vre
despogingen van Sadat en
voegde daaraan toe dat Euro
pa nog maar weinig gedaan
heeft. Volgens Thorn moet
een Europees initiatief geba
seerd zijn op de verklaring
van de negen in Venetië,
daarbij inbegrepen Israëls
recht op beschermde grenzen
en het recht van het Palestijn
se volk zelf over zijn toekomst
te mogen beslissen.
Thorns Midden-Oostenmissie
wordt in Egypte besloten. Hij
heeft Israël, Libanon, Jorda
nië, Syrië, Irak, Saoedi-Ara-
bië, de Golfstaten en het hoof-
C tier van de Arabische Liga
in Tunis bezocht.
(Van onze verslaggever Anton Koene)
WARSCHAU-GDANSK - De stakingen in de Poolse ha
vens langs Vandaag zijn de meeste arbeiders weer aan
het werk gegaan. Oostzeekust zijn voorbij. In een inge
laste televisie-uitzending viel gistermiddag na een dag
vol spanning en emoties plotseling midden in een voet
balwedstrijd het beeld van de spelers weg om plaats te
maken voor stakingsleider Lech Walesa en regerings
onderhandelaar vice-premier Mieczyslaw Jagielski.
De Poolse televisie liet eerst beelden zien van Walesawaar
in de stakingsleider in de directiekamer van de Lenin-
scheepswer f in Gdansk de stakingen officieel beëindigd
verklaarde omdat was voldaan aan de belangrijkste ei
sen, waaronder die van de erkenning van „vrije vakbon
den", beperking van de bestaande censuurwetten, sta
kingsrecht en een groot aantal financiële tegemoetkomin
gen.
Op dat moment stonden de leden
van de regeringsdelegatie en het
stakingscomitè en ook de sta
kende arbeiders op de werf spon
taan op voor het zingen van het
Poolse volkslied. Het waren
beelden van een dramatisch slot
van een historische staking, die
zonder twijfel onoverzienbare
gevolgen zal hebben. En dat niet
alleen voor de Poolse arbeiders,
maar voor het hele oostblok en
daardoor voor de rest van Euro-
pa.s
Na het televisie-optreden ver
trokken de twee delegaties naar
de kantine van de scheepswerf
om daar op het podium de slot-
overeenkomst tussen regering en
stakingscomité te ondertekenen.
Jagielski ondertekende met een
fraaie zilveren vulpen, terwijl
Walesa plechtig ondertekende
met een opvallend grote ball
point in de Poolse nationale kleu
ren rood en wit. Walesa, die de
toespraak voor radio en televisie
had afgedwongen als een van de
laatste concessies, die de Poolse
regering moeizaam heeft gege
ven, zei ook de regering dankbaar
te zijn dat de staking afgelopen
was zonder geweld.
Na de ondertekening gaven beide
onderhandelaars Walesa en Ja
gielski elkaar nogal verlegen een
PARIJS (DPA/AFP) - De ha
venblokkade van Franse vissers
is dit weekeinde na vier weken
grotendeels ten einde gekomen,
zonder dat de stakende vissers
enig resultaat hebben bereikt
met hun acties.
Alleen de havens van Concarneau
en Lorient in Bretagne bleven
gisteren geblokkeerd, maar het
massale toeristenverkeer huis
waarts kon overal ongehinderd
doorgang vinden.
Vissers, handelaren, en chauffeurs
van koelwagens trokken zater
dag terug uit Boulogne-sur-Mer,
het centrum van de blokkade-ac
ties. Maar de visvangst is er niet
hervat.
Tijdens vergaderingen van vissers
langs de gehele Franse kust bleek
op veel plaatsen dat men nieuwe
acties wilde ondernemen. Over
het hoe en wat daarvan zullen de
vakbonden morgen met hun le
den gaan praten.
Tot dan blijven de eerder gestelde
eisen overeind. De zeelui van de
rederijen met kotters met een
lengte van meer dan vijftig meter
willen niet uitvaren als niet-zoals
vroeger- 22 man aan boord zijn.
De reders willen echter maar 18
man op een schip zetten om
daarmee de gestegen kosten van
brandstof wat te compenseren.
Zelfstandige kleine vissers willen
dat de regering de toeslag op
brandstof verlaagt. Hier en daar
langs de Franse kust voeren gis
teren visserschepen uit, maar er
waren tal van plaatsen waar dat
niet gebeurde. Vangsten werden
niet aan de grossiers doorver
kocht, maar gesleten aan parti
culieren. Met de opbrengst hoop
ten de vissers de praktisch uitge
putte stakingskassen wat aan te
vullen.
hand. De regeringsdelegatie ver
trok uiterst snel. Het stakings
comité ging echter door met ver
gaderen, want er was een heel
belanrijk punt open gebleven,
dat de staking weer opnieuw zou
kunnen laten uitbreken. Zater
dagochtend kwam de regerings
delegatie onverwacht vroeg op de
Lenin-scheepswerf in Gdansk en
binnen twee uur was er overeen
stemming bereikt over de eerste
twee eisen: het recht om te staken
en het recht op een onafhankelijk
vrije vakbond. Toen wilde Ja
gielski dat Walesa de stakers zou
oproepen om weer aan het werk
te gaan. De stakers reageerden
kort en krachtig dat zij een zee
van tijd hadden en dat er nog ne
gentien eisen ingewilligd moes
ten worden.
Jagielski en Walesa parafeerden
de tekst van de eerste twee over
eengekomen eisen, waarna Ja
gielski snel per militair vliegtuig
naar vertrok, Warschau, waar het
hele centrale comité van de Pool
se communistische partij met
spanning op hem zat te wachten,
omdat zijn verslag van de onder
handelingen doorslaggevend wa
ren voor de afloop van de crisis.
Zaterdagavond keerde Jagielski
terug naar Gdansk met de mach
tiging om koste wat het kost een
volledige overeenkomst tot stand
te brengen. Voor het stakersco
mité en de stakers verscheen hij
te laat op het appèl. Ze vroegen
hem beleefd zondagmorgen na
de mis terug te komen om de on
derhandelingen voort te zet
ten.
Dissidenten
In «Je tussentijd had het stakings
comité gehoord dat in Warschau
alweer zes dissidenten waren op
gepakt. De stakers voelden zich
moreel verplicht om dissidenten
die in moeilijkheden waren ge
raakt omdat ze de zaak van de
stakers hadden verdedigd, zo
snel mogelijk uit de gevangenis
te krijgen. Toen Jagielski gister
ochtend op de Lenin-scheeps
werf verscheen na de open
luchtmis binnen de poorten van
de werf die door vele duizenden
ook buiten de poorten werd bij
gewoond, werd hij onmiddellijk
geconfronteerd met de eis dat de
dissidenten vrijgelaten moesten
worden en dat als dat niet zou ge
beuren de onderhandelingen niet
zouden worden voortgezet.
Stakingsleider Walesa wordt door
op de schouders genomen.
Al zaterdagochtend had sta
kingsleider Walesa zeer duidelijk
gezegd dat als na het beëindigen
van de staking de dissidenten
niet snel in vrijheid zouden wor
den gesteld, de arbeiders meteen
gebruik zouden maken van het
intussen verkregen recht om te
staken. Meer dan tweehonderd
Poolse intellectuelen hebben in
de loop van gisteren een open
brief laten circuleren, waarin zij
de regering beschuldigen van het
doorgaan met het arresteren van
dissidenten over heel Polen - gis
teren zouden er weer vier dissi
denten achter slot en grendel zijn
gezet - en waarin zij de regering
waarschuwden dat zij door deze
nieuwe arrestaties de geloof
waardigheid van de onderhan
delingen in Gdansk heeft aange
tast. De arrestaties, aldus de in-
tellectulen in hun brief, zouden
de Poolse zaak alleen maar
kwaad doen.
arbeiders van de Lenin-scheepswerf
Nieuwe onrust
Terwijl het leven in de steden
langs de Oostzee zich lijkt te
normaliseren, hoewel in een
groot aantal steden als Wroclaw
en Lodz nog wordt gestaakt,
wordt nieuwe sociale en econo
mische onrust gemeld uit het
vierhonderd kilometer ten zuid
westen van Warschau gelegen
Walbrzych.
In Warschau waren de reacties na
het bekend worden van het slui
ten van de overeenkomst tussen
regering en stakingscomitè ver
deeld. Voor velen heeft deze
nieuwe ongekende vorm van
vrijheid iets beangstigends in
zich. Met een oog nog gericht op
Hongarije en Tsjechuslowakije
vragen zij zich af of dit nog lang
goed kan
Jimmy Stevens gearresteerd
PORT MORESBY (DPA/Reuter) - Troepen van Papoea Nieuw-Guinea
hebben gisteren de opstandelingenleider Jimmy Stevens gevangenge
nomen tijdens de bestorming van Stevens' laatste bolwerk op het eiland
Espiritu Santo in de Stille Oceaan. Stevens is opgesloten in de gevange
nis van de provinciestad Luganville. Dit heeft een woordvoerder van de
politie bekendgemaakt in Port Vila, de hoofdstad van Vanuatu, de
voormalige Nieuwe Hebriden.
Stevens had zich de laatste tijd teruggetrokken in zijn bolwerk in het
dorpje Vanafo. Met hem zijn vier Fransen gearresteerd. De opstandelin
gen van Espiritu Santo, die zich van de rest van Vanuatu wilden afschei
den, hebben hun poging drie maanden lang kunnen volhouden.
De minister van defensie van Papoea Nieuw-Guinea, Gerega Pepena,
verklaarde dat zijn troepen geen verzet ontmoetten toen zij gistermor
gen Stevens' bolwerk bestormden. Wel is een 24-jarige zoon van Stevens
bij een schietpartij met militairen om het leven gekomen,
TEHERAN (AFP/Reuter)-Hoewel
de Iraanse premier Mohamed
Radjai gisteren zijn kabinet aan
het parlement heeft voorgesteld
lijkt er nog geen eind gekomen
aan de langdurige regeringscrisis
in Iran. Toen de namen van de 20
ministers in het parlement wer
den voorgelezen, werd algemeen
aangenomen dat dit kabinet de
goedkeuring had gekregen van
president Abolhassan Bani-Sadr,
zoals de grondwet voorschrijft.
Maar kort daarop verklaarde de
president in een kranteninter
view dat hij de lijst niet had goed
gekeurd. Een presidentiele me
dewerker liet weten dat de presi
dent ook weinig vertrouwen
heeft in Radjai's ploeg.
Daarop zei Radjai in een televisie
interview dat de president ook
niet officieel blijk heeft gegeven
van zijn afkeuring. Een krant is
uiteindelijk geen officiële
woordvoerder. Als de president
dat wilde, had hij een officiële
verklaring kunnen afleggen", al
dus Radjai.
De premier zei dat hij Bani-Sadr za
terdag het laatst had gesproken
en dat ze toen "als vrienden uit
elkaar waren gegaan". Daarom
had Radjai verondersteld dat Ba-
ni Sadr akkoord was, en zelf het
kabinet zou voorstellen aan het
parlement.
Overigens toonde de premier zich
verbaasd over de houding van de
president. Afgesproken was dat
Bani-Sadr zich niet zou mengen
in de samenstelling van de rege
ring. met uitzondering
zich ook over andere ministeries
te willen uitspreken. Hij houdt
zich niet aan zijn woord, aldus
Radjai.
Bani-Sadr heeft indertijd de be
noeming van Radjai tot premier
ook al tegen zijn zin geslikt. De
vorming van een regering, buiten
de president om. wordt door
beschouwd als een
Dgenslag voor Bani-Sadr
streven de invloed van de fun
damentalistische geestelijkheid
op de regering in te perken.
De nieuwe regeerploeg bestaat uit
grotendeels onbekende gezich
ten. Naast jeugdige revolutionai
ren zijn ook enkele
benoemd, kei
enter
zaken en defensie. Nu
in de de-
•nlandse
hijnt hij
elijk als
i-Sadr
moetkoming
vatting dat de regering moe
staan uit terzake kundige
>en. Het Iraanse parlement zal
ieze week een debat aan de kabi
netsformatie wijden.
Moussavi. hoofdredacteur van
"Islamatische Republiek", het
officiële blad van de islamitische
republikeinse partij. Opvallend is
dat de belangrijke positie van
minister van defensie nog vacant
is. In de brief van Radjai heet het
dat hijzelf en Bani-Sadr de be
noeming van een minister van
defensie naar een latere datum
hebben verschoven.
Premier Radjai behoudt zijn oude
füiictie van minister van ondei
wijs. Hii heeft <ii- «uatollah Mad-
havi Kam gehandhaafd als minis
ter van binnenlandse zaken.
PEKING (DPA) - De Chinese
leiders willen de arbeiders
meer invloed laten uitoefe
nen op de gang van zaken in
de bedrijven. Zo moeten ar
beiders het recht krijgen on
bekwame functionarissen
voor te dragen voor ontslag,
en in bepaalde gevallen zelf
nieuwe bedrijfsleiders kun
nen kiezen. Deze medezeg
genschap moet worden uit
geoefend door 'arbeiders-
conferenties', die in alle be
drijven moeten worden in
gesteld, zo blijkt uit berich
ten die vandaag in de Chine
se pers verschenen.
Deze grotere medezeggen
schap maakt deel uit van een
economisch hervormings
program voor 1980 en 1981,
dat door het nieuwe hoofd
van het planbureau, Yao Yi-
lin, is voorgelegd aan het
Volkscongres in Peking. Het
program behelst een vrij in
grijpende bijsturing van het
economisch bestel.
Uit Yao's rede voor het Volks
congres, het parlement van
de Chinese Volksrepubliek,
blijkt een streven naar een
zekere decentralisatie: de af
zonderlijke bedrijven moe
ten meer zeggenschap krij
gen over de organisatie van
hun eigen produktie. Binnen
een algemeen, door de staat
vastgesteld kader, moesten
ze sneller kunnen reageren
op veranderingen in de
markt. De bedrijven mogen
zelf een bestemming geven
aan tien procent van de be
haalde winst. Daaruit kun
nen eventueel premies aan
de arbeiders betaald wor
den. Ook de banken moeten
voortaan - onafhankelijker
dan tot dusver kunnen inspe
len op de economische ont
wikkeling, aldus Yao.
De Chinese pers weidt de laat
ste weken herhaaldelijk uit
over uitbreiding van de zeg
genschap van de arbeiders.
Bij nieuw gestichte bedrij
ven zouden de arbeiders zelf
de directeur gekozen heb
ben. Waarnemers in Peking
menen echter dat niet al te
veel waarde gehecht moet
worden aan deze medezeg
genschap. Van ontslag van
een directeur zal waar
schijnlijk alleen sprake
kunnen zijn als deze zeer
ernstig tekort is geschoten.
Bij het benoemingsbeleid
strekt de invloed van de ar
beiders waarschijnlijk niet
verder dan het kiezen van
ploegleiders en dergelijke.
De grotere medezeggenschap
is kennelijk ook bedoeld om
de ontevredenheid van veel
arbeiders over hun supe
rieuren wat te dempen. Pe-
kingse dagbladen hebben de
laatste tijd verrassend uit
voerig bericht over opinie
peilingen, waaruit een ge
spannen verhouding tussen
arbeiders en bedrijfsleiding
blijkt.
een tabriek in Peking ver
klaarde meer dan 20 procent
van de ondervraagden dat de
verhouding tXUSen arbeiders
en functionarissen niet goed
was. Slechts 8,4 proeent
noemde de verhouding wel
goed.
Stakingsleider Walesa applaudiseert voor regeringsonderhandelaar Jagielski, nadat gisteren een akkoord
Polen was bereikt.
