Brezjnev doet felle uitval naarW ashington Amerika "graaft zich in" rondom Perzische Golf Franse vissers wijzen regeringsplannen af Bani-Sadr vreest inmenging VS Tijdens propagandistische rede Arabieren moeten wijken voor Begin Russische dissidente krijgt vier jaar kamp Belgisch meisje (13) komt in Italië weer boven water SATERDAG 30 AUGUSTUS 1980 PARIJS (AP) - De Iraanse president Abolhassan Bani Sadr is tegen de berechting van de Amerikaanse gij- zeiaars in zijn land, omdat zulks de Verenigde Staten een voorwendsel zou geven om in Iran in te grijpen. "Welk doel zou ermee gediend zijn de gijzelaars te be rechten en te vonnissen?" vroeg Bani-Sadr in een gisteren verschenen vraaggesprek met het Franse socialistische dagblad Le Matin. "Dat zou simpelweg dienen als een voorwendsel voor een Amerikaanse interventie. Zou. onder deze omstandigheden, een dergelijke stap (het berechten van de gijzelaars) begrepen kunnen worden als een strijd tegen de Verenigde Staten? Het gevecht met de; Verenigde Staten gaat erom Iran vrij te maken van zijn afhankelijkheid ten opzichte van de Verenigde Staten". „eden van het Iraanse parlement, voornamelijk beho rend tot de door geestelijken overheerste Islamiti sche republikeinse partij, willen de 52 Amerikanen die sinds 4 november vorig jaar gegijzeld worden wegens spionage berechten. Zowel Bani-Sadr als zijn minister van buitenlandse zaken Sadegh Ghotb- zadeh heeft zich tegen dergelijke processen uitge sproken. "In onze ogen, alsook in die van talloze intellectuelen in het westen en elders, zijn het nu de Verenigde Staten die niet willen dat de gijzelaars vrij komen", aldus Bani-Sadr in het interview. "En Washington is bereid 50 mensen op te offeren als dat systeem zou redden. "Het zijn de Verenigde Staten die het gijzelaars- probleem hebben geschapen en nog steeds een op lossing afwenden". JERUZALEM - Twee grote Arabi sche families die wonen in de onmiddellijke omgeving van de plaats waar volgens plannen de nieuwe ambtszetel van de Israëli sche premier, Menachem Begin, in het kort geleden officieel geannexeerde Oost-Jeruzalem gevestigd zal worden, hebben opdracht gekregen hun drie hui zen te verlaten en de grond aan de overheid over te dragen. Aboe Ta'ah, een van de 26, meest oudere Arabieren die de eerste huizen bewonen, toonde buiten landse journalisten gisteren een schrijven van een advocaat die in opdracht van de autoriteiten met gerechtelijke stappen dreigde als de huizen niet ontruimd zouden worden. Een termijn werd in het schrijven niet genoemd. Beide families gaven te kennen dat de huizen sedert generaties hun eigendom zijn en in het kadaster zijn ingeschreven. De Arabieren wezen elke gedachte aan een fi nanciële schadevergoeding van de hand. Zij kondigden aan dat zij slechts voor geweld zouden wij ken. Een officieel commentaar was op dit tijdstip - kort voor het begin van de Sabbat - niet te ver krijgen. De huizen en de grond van in totaal een halve hectare, beplant met MOSKOU - Sowjet-partij- leider Brezjnjev heeft in een toespraak in Alma Ata een felle uitval gedaan naar Washington. Hij beti telde de Amerikaanse bui tenlandse politiek als „ui terst gevaarlijk". )e Kremlin-leider zei verder, dat Moskou nu wel eens antwoord wilde hebben op de Russische voorstellen om te gaan onder handelen over het vraagstuk van de middellange afstandraketten in Europa. Een westers voorstel om hierover te gaan onderhan delen wezen de Russen eind vo rig jaar van de hand, nadat de NAVO besloten had nieuwe ra ketten in West-Europa te installe ren als antwoord op het nieuwe Russische SS-20 middellange-af- standrakettensysteem, waarvan het grootste deel op West-Europa gericht is. ijdens het bezoek van de West- duitse bondskanselier Helmut Schmidt, nu twee maanden gele den, toonden de Sowjets zich eindelijk bereid om toch over de ze materie onderhandelingen te beginnen. Sindsdien wordt dit bijsturen van het Kremlin in de Russische staatspropaganda af geschilderd als een baanbrekend „initiatief' van de Sowjet-Unie. Een week geleden heeft Brezjn jev in brieven aan verschillende westerse staatshoofden en rege ringsleiders erover geklaagd, dat het Westen niet vlot genoeg rea geerde op zijn onderhandelin- I gensvoorstellen. alen. fan NAVO-zijde is daarop verkon digd, dat er een druk overleg plaatsvindt tussen de bondgeno ten, en in Washington en Bonn werd deze week bekendgemaakt dat besprekingen „spoedig" zou den beginnen. Tegenwicht (olgens politieke waarnemers in Moskou is de redevoering van Brezjnjev in Alma Ata bedoeld als propagandistisch tegenwicht tegen de golf van kritiek op de Sowjet-Unie vanuit de Verenigde Staten (mede als gevolg van de verkiezingsstrijd aldaar), het Westen in het algemeen (in ver band met een gevreesd Sowjet- ingrijpen in Polen), scherpe kri tiek van de mohammedaanse lei ders in Teheran, kritiek van de ASEAN-lidstaten in Zuidoost- Azie en verder publiciteit over de groeiende zorg in China en Japan over de Russische militaire ex- .pansie in dit gebied. Brezjnjev was in Alma Ata in verband met het zestigjarig bestaan van de •Sowjetrepubliek Kazach- Brezjnjev keerde zich in zijn toe spraak ook tegen de opvatting van Washington, dat men een be perkt kernconflict tot de reële mogelijkheden moet rekenen." Verder verklaarde hij triomfan telijk, dat de door Washington geïnspireerde boycot van de Olympische Spelen was mislukt, en verder dat Moskou de boycot op verschillende gebieden van de handel (graan en hogere techno logie) makkelijk had weten te omzeilen door aankopen elders in de wereld/ TEHERAN - "We zijn uw soldatenKhomeini". Op de driehonderdste dag van de gijzeling van de Amerikaanse ambassade verzamelen Iranezen zich bij de universiteit van Teheran. Er werd massaal gebeden door duizenden mensen. Gedurende de vier uur lange ceremonie schreeuwden de Iranezen anti-Amerikaanse leuzen zoals "Iran zal de sterfplaats van Amerikaanse soldaten zijn". wijnstokken en olijfbomen, vor men de "achtertuin" van het gro te gebouw dat bestemd is voor premier Begin en zijn staf en waaraan in de afgelopen weken intensief gewerkt werd. Gezinnen van gastarbeiders taboe in Saoedi-Arabie BAHREIN (Reuter) - Saoedi-Ara- bië wil geen gezinnen van bui tenlandse werknemers meer toelaten op die van bepaalde be roepsgroepen na. Uitgezonderd zijn vrouwen en kinderen van uitsluitend beoefenaars van be paalde beroepen zoals onderwij zer, doktoren, ingenieurs, wa penspecialisten en directeuren van bedrijven met meer dan 100 personeelsleden of een kapitaal van meer dan éën miljoen riyaal (rond 600.000 gulden). Gezinsle den, in het land op een visum, dat uitsluitend bezoek mogelijk maakt, van alle andere catego rieën buitenlandse werknemers dienen volgens een mededeling van het ministerie van binnen landse zaken van gisteren het land te verlaten. In Saoedi-Arabië bestaat naar schatting driekwart van de ar beidende bevolking uit buiten landse werknemers uit Azië, Eu ropa, VS en andere Arabische landen. (Van onze correspondent) MOSKOU - De Russische dissiden te Tatjana Velikanowa is dooreen Moskouse rechtbank veroor deeld tot vier jaar werkkamp met „streng regime" en aansluitend vijf jaar verbanning. De veroor deelde is een 48-jarige grootmoe der, die sinds 1969 een prominen te rol speelt inde burgerrechten beweging in de Sowjet-hoofd- stad, ofschoon zij in het Westen niet tot de bekende oppositione- len behoort. Op 1 november vorig jaar werd zij gearresteerd en vrij dag veroordeeld wegens „anti- Sowjet-agitatie en -propagan da". Alleen twee van haar zusters, een zoon en een dochter werden tot de rechtszaal toegelaten; de toe gang werd ontzegd aan vrienden, westerse journalisten en een Britse diplomaat. In verband hiermee heeft het ministerie van buitenlandse zaken in Londen verklaard, dat het „open" karak ter van het proces-Velikanowa tot een „grap" was gedegradeerd. Toen rechter Romanov de straf bekendmaakte, schreeuwden enkele aanwezigen: „Niet ge noeg, niet genoeg!". Volgens Velikanowa „is de farce nu voorbij". Zij heeft een week om in hoger beroep te gaan. Haar fami lieleden wisten niet of zij daartoe zou besluiten of dat zij zich bij de straf zou neerleggen. Over ruim tien dagen beginnen de voorbereidingen voor de confe rentie in Madrid, waar de onder tekenaars van het Helsinki-slot- document van 1975 de naleving van de afspraken en beloftes van vijf jaar geleden zullen toet sen. De veroordeling gisteren van Tatjana Velikanowa en donder dag van priester Jakoenin op de zelfde beschuldiging, duidt er volgens de waarnemers op, dat de Kremlin-machthebbers de bui tenwereld duidelijk willen ma ken dat zij geen inmenging dul den in hun binnenlandse afreke ning met de oppositie. Velikano wa werd ervan beschuldigd „las terlijke artikelen verspreid te hebben". En verder zou zij ook „onwettige contacten" hebben onderhouden met westerse cor respondenten in de Sowjet- hoofdstad. Dergelijk contacten zijn tot nu toe nog nooit „onwet tig" verklaard. ATINA - De dertienjarige doch ter van de Italiaanse-Belgische ijscofabrikant d'Annunzio die eerder deze week uit de ouder lijke woning te Brussel was ver dwenen, is gisteren in het stadje Atina in midden Italië weer bo ven water gekomen. Het meisje Arianne beween te zijn ont snapt uit handen van twee vrouwen die haar gevangen hielden. Alvorens zij door de politie was opgespoord, had Arianne haar vader in Brussel opgebeld om hem te vertellen dat zij weer vrij was.Nadat het meisje in Brussel was verdwenen werd aange nomen dat zij was ontvoerd. Haar vader heeft echter geen enkel verzoek om losgeld ont vangen. De Italiaanse politie zegt het verhaal van het meisje na te trekken, dat zij in Brussel door twee vrouwen zou zijn overwel- 'digd, die haar naar Italië mee namen en in een woning le Ati na. ten noorden van Rome vast hielden. PARIJS (Reuter) In het reeds zes weken durende Franse visserij conflict hebben gisteren zowel vakbonds vertegenwoordigers als reders een regeringsplan tot oplossing van het geschil als on voldoende van de hand gewezen Een tweede ontmoeting van af gevaardigden van de regering, de visserijindustrie en de vishandel eindigde ook in een impasse, zo dat de onderhandelingen in elk geval vastzitten, totdat dinsdag een 'verzoeningscommissie' weer bijeenkomt. Vertegenwoordigers van de 25.000 Franse vissers noemde de reactie van minister van verkeer Joel le Theule op hun eis voor meer sub sidie op de brandstofprijs onvol doende en bespottelijk. Zij kon digden aan dat zij zich in het weekeinde zouden gaan beraden over eventuele nieuwe acties. Handgemeen De meeste havens waren gisteren open. In het westen was alleen de haven van Boulogne-sur-Mer geblokkeerd. In deze stad waar zes weken geleden het conflict Vliegtuigkapers willen naar VS LIMA (Peru) - Ongeveer 150 Cu baanse vluchtelingen, waarvan er twee met pistolen schoten, heb ben gisteren op het vliegveld van Lima in Peru een straalvliegtuig van Branif Airlines met 12 passa giers aan boord bestormd. De Cubanen wilden naar de VS vliegen De Verenigde Staten hebben kennelijk geweigerd de Cubanen op te nemen. Volgens tot dusverre onbevestigde be richten zou Washington er op staan dat de regering van Peru eerst het aantal Cubaanse vluch telingen opneemt, dat zij krach tens een toezegging van enige maanden geleden zou opnemen. Voor de overval op het vliegtuig van Braniff Airways waren de Cubanen in de nacht van don derdag op vrijdag in kleine groepjes het terrein van de lucht haven binnengeslopen om, toen het toestel stond te tanken, plot seling met zijn allen de landings baan op te stormen. Zij namen het vliegtuig in hun bezit en gij zelden twaalf passagiers en de bemanning. Dc regering van Pe ru waarschuwde de Cubanen aan boord van het toestel gisteravond laat, dat als zij het niet op korte termijn zouden verlaten, geweld zou worden gebruikt. begon, kwam het gisteren tot een handgemeen tussen automobilis ten en chauffeurs van vistrans- portauto's die de straten al vier dagen van hun voertuigen ver sperren. Ze doen dat uit protest tegen de blokkade van de haven waardoor zij geen handel hebben. De winkeliers die geen nieuwe voorraden kunnen krijgen, orga niseren vandaag een massabij- eenkomst om maatregelen te be spreken tegen de blokkade door de visauto's. Het bestuur van het departement Pas-de-Calais waarschuwd in een verklaring dat er een oplos sing moet worden gevonden voor "de absurde toestand die de stad verlamt zonder enig profijt voor de onderhandelingen en met het gevaar van een ernstig conflict" Hiermee werd een te hulp roepen van de politie gesuggereerd. Aan de middellandse-zeekust wei gerden de vissers van Marseille en het westelijker gelegen Marti- ques uit te varen, terwijl collega's van hen de haven van Sete blok keerden. Sleepbootbemanningen die staak ten uit solidariteit met de vissers, hervatten gisteravond na twee weken hun actie in de belangrijke oliehaven Saint-Nazaire, waar door drie olietankschepen naar de raffinaderij bij Doenges kon den worden gebracht. In Bor deaux en La Rochelle zetten zij hun staking voort. lm belangrijke olieroute te beschermen (Door Wim Wansink) luim honderd goedgevulde su pertankers passeren elke dag de nauwe zeeëngte bij de Straat van Hormuz, aan de monding van de Perzische Golf. Zij ver voeren miljoenen tonnen ruwe olie uit de Arabische landen naar het geïndustrialiseerde Westen. Japan, West-Europa en de Verenigde Staten zijn voor meer dan zestig procent van hun olievoorziening afhankelijk van wat deze tankers transporte ren. laar de route, pal onder de kust van het schiereiland Musandam, ten noorden van Oman, voert langs een gevaarlijk punt: nog geen 45 kilometer noordoost- waarts begint de kust van het po litiek instabiele Iran. 'p hun weg naar de westerse in dustrielanden passeren de olie tankers vervolgens het zuid oostelijk deel van het Arabische schiereiland. Het merendeel van de schepen neemt dan de dure omweg via de Zuidafrikaanse Kaap de Goede Hoop, omdat het Suez-kanaal niet diep genoeg is. Alleen de kleinere tankers varen door de zeeëngte van de Bab-el- Mandep, de Poort derTranen, die de toegang vormt tot de Rode Zee. 'e scheepvaart door deze „Poort der Tranen" is zo mogelijk nóg riskanter dan via de Perzische Golfen deGolfvan Oman. Aan de oostelijke, Arabische, kant, te genover de Golf van Aden, wordt de doorgang gecontroleerd door de Volksrepubliek Jemen (Zuid- Jemen). De Afrikaanse kustlijn wordt hier grotendeels beheerst door Ethio pië. Beide landen zijn marxis tisch georiënteerd en bieden mi litaire faciliteiten aan de Sowjet- Unie. In totaal zijn er meer dan 250.000 Russische manschappen en ruim 200 vliegtuigen gestatio neerd, die een groot deel van de Indische Oceaan kunnen berei ken. Onderhandelen Om deze belangrijke olieroute te beschermen, maar ook om zich te verzekeren van blijvende militai re steunpunten, hebben de Ver enigde Staten het afgelopen halfjaar een opmerkelijke diplo matieke activiteit aan de dag ge legd. Daarbij werd vooral druk onderhandeld met het sultanaat Oman en met de Afrikaanse re publieken Kenya en Somalië. Na de val van de sjah van Iran, bij uitstek de Amerikaanse „waak hond" in deze regio, en de Russi sche militaire interventie in Af ghanistan, maakten de VS er haast mee vriendelijk gezinde landen te betrekken bij de nieu we verdedigings-strategie, die in Washington was bedacht. Daarbij moest naast West-Europa en het Verre Oosten speciale aandacht worden besteed aan de „derde centrale strategische zo ne": het gebied rondom de Indi sche Oceaan, oftewel de zogehe ten „crisis-boog" van India tot en met Noordoost-Afrika.' De olie route loopt daar precies door- President Carter en diens adviseur voor nationale veiligheidszaken Brzezinski, beschouwen de Indi sche Oceaan als „speerpunt" van de Amerikaanse buitenlandse politiek, als „vitaal" interessege bied. Om zo goed mogelijk voorbereid te zijn op een eventuele confronta tie tussen Oost en West rond de belangrijke olievoorraden, be pleitten zij een snelle opvoering van de Amerikaanse militaire aanwezigheid in dit gebied. Dit om de belangen van de VS veilig te stellen tegenover de groeiende Russische invloed, die zich op het ogenblik uit in de aanwezigheid van een vloot van 32 oorlogs schepen. De hoofdtaak van deze „offensief' georiënteerde Russische vloot is, aldus admiraal Sergej Gorsch- kov, hoofd van de zeestrijdkrach ten, onlangs geciteerd in het Westduitse weekblad „Der Spie gel", zo snel mogelijk op te sto men naar eventuele „onrustge- bieden" in deze regio, nog vóór er politieke beslissingen zijn geno men. Of, zoals het Amerikaanse minsterie van defensie stelde: „De Sowjets hebben herontdekt, datje schepen kunt gebruiken ter ondersteuning van politieke be langen". Interventie Maar militair gezien waren de Ver enigde Staten bepaald niet voor bereid op een mogelijke confron tatie in de Indische Oceaan. Hun vloot bestaat daar pas sinds kort uit 31 marinevaartuigen met 24.000 manschappen. Weliswaar is deze zeemacht, geconcentreerd rond de vliegdekschepen „Ni- mitz" en „Coral Sea" volgens deskundigen in principe sterker dan de Russische en kunnen de VS beschikken over het van Groot-Brittannië „geleende" ei land Diego Garcia waar een enorme basis wordt gebouwd. Maar de afstand (zo'n 5000 kilo meter) vanaf deze atol is te groot voor slagvaardige interventie in de Arabische wereld of de „Hoorn van Afrika". Vandaar de ijver, waarmee de ban den werden aangehaald met Om an, Kenya en Somalië. Het heeft lang geduurd, voordat de „zaak rond" was. Maar nu eind vorige week Somalië ook akkoord bleek te kunnen gaan met de door Was hington voorgestelde tegenpres tatie - militaire en financiële hulp ter waarde van 100 miljoen, ge spreid over twee jaar - zijn de VS een heel eind verder in het effi cient verdedigen van hun belan gen. Steunpunten In ruil voor die toegezegde hulp, hebben de VS in alle drie de lan den de beschikking gekregen over militaire steunpunten. Deze zijn in eerste instantie bedoeld als opslagplaats voor wapens, t brandstof en munitie. Maar in ge val van nood (lees: oorlog) moe ten de „bases" ruimte kunnen bieden aan de zogeheten „Snel Ontplooibare Strijdmacht" (RPD) van in totaal 150.000 man, die een eventuele aanval binnen korte tijd moeten kunnen pare ren. s Tot de opbouw van een dergelijke, in de VS gestationeerde, inter ventie strijdmacht, is begin dit jaar na lang aarzelen door presi dent Carter besloten. Dit, in het kader van de algehele uitbreiding van het Amerikaanse militaire program'. De speciale strijdmacht zou, aldus de plannen, ook ge bruikt kunnen worden bij regio nale conflicten en mogelijk zelfs in West-Europa. Ideaal Vooral Oman is in dit verband een ideaal steunpunt voor de Ameri kanen. Het kan uitstekend dienst doen als uitvalsbasis voor de in terventiestrijdmacht, naar de Is lamitische wereld. Vanuit Oman kan de Straat van Hormus wor den gecontroleerd. Op het ogenblik hebben de VS in dat ge bied slechts éën basis, in Bahrein. En daar zijn niet meer dan vier torpedojagers en één comman dovaartuig gestationeerd. Was hington krijgt nu in Oman mari ne- én luchtinachtfaciliteiten er bij. In ruil voor economische hulp en wapenleveranties. In Kenya krijgen de VS de be schikking over de haven van Mombassa en het vliegveld Nayuki, vlakbij de hoofdstad Nairobi. En in Somalië is de voormalige Russische diepzee haven Berbera opengesteld voor de Amerikanen, inclusief lan dingsbanen, kazernes en opslag plaatsen. Berbera, dat in 1977 door de Russen werd verlaten, nactat het vriend schapsverdrag met Somalië werd opgezegd, ligt op een paar hon derd kilometer afstand van het Arabische schiereiland. Daarnaast zouden de VS van plan zijn in Egypte een luchtmachtba sis in te richten, die mede als uit- valsmogelijkheid voor de inter ventiestrijdmacht moet die nen.s Hier tegenover staan bijvoorbeeld de Russische militaire aanwezig heid in Afghanistan met ruim 100.000 man en militaire facilitei ten voor de Sowjets in India. Dit laatste land sloot eerder dit jaar nog een zeer voordelig contract met de Sowjet-Unie voor de leve ring van ruim drie miljard gulden aan wapens voor dc drie strijd krachtonderdelen. Voor het ove rige is, zoals gebruikelijk, de be richtgeving over Russische steunpunten in deze regio met ui terste geheimzinnigheid omge ven. Defensie Washington heeft er in alle gevallen nadrukkelijk op gewezen, dat in ruil voor het verlenen van militai re faciliteiten aan de VS, slechts „defensieve" wapens zullen wor den geleverd. Daarom ook kreeg dc Somalische president Barre lik op stuk, toen hij aandrong op financiële steun ter waarde van bijna vier miljard gulden. Hij zou de voor dit geld gekocht wapens vrijwel zeker hebben opgenomen tegen het buurland Ethiopië, dat Somalië in 1978 in de strijd om de Ogaden verpletterend wist te verslaan. Meer steun zou hebben betekend, dat het Witte Huis zich nadruk kelijk achter het bewind van Bar re zou hebben opgesteld en dat wil Carter niet. De opbouw van een strategisch netwerk van uit valsbases is het hoofdoel. Dit moet uiterlijk in 1983 zijn vol tooid. In de eerste plaats gaat het daarbij om het afschrikkingseffect te genover de Sowjet-Unie. Het ziet er voorlopig dan ook niet naar uit, dat de VS zich zullen laten mee sleuren in een lokaal conflict, al was het alleen maar om het nog steeds aanwezige „Vietnam-syn- droom". Maar als de Arabische oliestaten, die Washington op het ogenblik goed gezind zyn, door binnen- of buitenlandse oorzaken onder Russische invloed zouden ko men te staan, dan kunnen de VS de speciale interventiemacht wel eens gebruiken om de Ameri kaanse belangen in die landen veilig te stellen. Want dat is de extra „veiligheidsgarantie", die Washington heeft inge bouwd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1980 | | pagina 9