Paard en tractie
Nederlands oudste verkeerssnelweg wordt gereconstrueerd
ZATERDAG 30 AUGUSTUS 1980
EXTRA
PAGINA 27
UTRECHT - Het zal nop
tot 1983 duren voor de
reconstructie van auto
snelweg A 12 tussen
Utrecht en Gouda volle
dig zijn beslag heeft ge
kregen. Dat betekent dat
in tijd ge»ekend nu twee
derde van het karwei er
op zit: begonnen is in
1975. Met een al in ge
bruik zijnd nieuw weg-
vak als tussen Ouden
rijn en De Meern voor
ogen zou een wegge
bruiker gemakkelijk
kunnen denken dat hij
nu al wel weet hoe de
nieuwe A 12 er straks
gaat uitzien: twee maal
twee rijstroken, met als
nieuw element aan de
zuidkant lijnverlichting
op 15 meter hoogte.
Maar zo ligt het niet: dat
nieuwe wegvak, nu in
gebruik voor verkeer in
twee richtingen ge
scheiden door een vang
rail, wordt straks de rij
baan voor alleen het
verkeer in westelijke
richting: tot Linschoten-
Woerden vier rijstroken
met links en rechts een
vluchtstrook; verderop
drie stroken.
De aan de zuidkant lig
gende oude A 12 wordt
op de schop genomen en
gereconstrueerd tot rij
baan richting Ouden
rijn: voorlopig drie
stroken tot De Meern,
daarna tot Oudenrijn
direct vier stroken,
maar met grondwerken
en viaducten is er over
het hele traject rekening
mee gehouden dat in de
toekomst van de Gouwe
tot Oudenrijn beide ba
nen vier rijstroken met
aan weerskanten
vluchtstroken krij
gen.
De samengebalde ver
keersstromen van en
naar Rotterdam en Den
Haag krijgen straks
over de 32 kilometer
tussen Gouda en Utrecht
de beschikking over
ruim dubbel zoveel
ruimte als ze tot nu ge
had hebben: over twee
keer zoveel rijstroken,
maar ook over bredere
rijstroken (3.50 m in
plaats van 3.30 m) en
over verlichting (niet
meer dan voor de veilig
heid nodig is, verzekert
Rijkswaterstaat, geen
luxe lichtzeeën).
Verdere kenmerken: er
komt een soepele sa
menvloeiing van het
verkeer uit Rotterdam
en Den Haag ten westen
van de Gouwe, en een
tunnel onder de Gouwe
vervangt voor het door
gaande verkeer de van
voor de oorlog dateren
de Gouwebrug die voor
het hedendaagse ver
keer veel te smal is en
die bovendien verschei
dene keren per dag open
gaat.
De twee rijstroken uit de
richting Rotterdam en
de twee stroken uit rich
ting Den Haag komen
ruim ten westen van de
Gouwe samen en gaan
daar over in een vier-
strooks wegvak dat zich
ongehinderd voortzet
door de tunnel.
Alles bij elkaar is het een
reconstructie van Ne
derlands oudste spe
ciaal als autosnelweg
ontworpen verkeers
verbinding die er zijn
mag.
Het werk heeft vele jaren
voorbereiding gekost,
vergt zeven a acht jaar
bouwtijd (van 1975 tot
1982-83), kost een slordi
ge 350 miljoen en wordt
gerealiseerd met een
minimum aan vertra
ging voor de 65 a 70.000
auto's die per etmaal
passeren.
De verbreding van de A12
is een verbetering van de
enige centrale oost-west
verbinding voor snelver
keer in een gebied met cir
ca twee miljoen inwoners.
De voorbereidingen voor
die weg begonnen al in
1927, de aanleg in het be
gin van de jaren '30 onder
Waddinxveen en toen hij
klaar was vormde de weg
met zijn vrije kruisingen
en zijn tweemaal twee rij
stroken jarenlang het
pronkstuk van wegen
bouwend Nederland.
fi «1 11
giÖ®
'81 X
JT" "SSI"
IT11
-JW'
v
Het gebruik van de weg was naar
de maatstaven van nu erg klein:
jarenlang reden er meer fietsers
over het fietspad, dat de weg van
Gouda naar Den Haag begeleidt,
dan auto's over de snelweg en er
is wel eens gesteld dat de eersten
die de weg intensief gebruikten
de Duitsers waren die er op 10
mei 1940 met transporttoestellen
op landden.
Na de oorlog heeft rijksweg 12 de
schade dubbel en dwars inge
haald. En al waren de viaduc
ten smal, de invoegstroken kort
en het wegdek soms hobbelig:
rijksweg 12 (waarop in de jaren
'60 overigens asfaltverharding
werd aangebracht) heeft toch
maar kans gezien 65.000 auto's
per etmaal te verwerken. Dat is
vijftig procent meer dan vol
gens het boekje redelijkerwijs
mogelijk is. Over aanpassing
gesproken, van weg en wegbe-
heerder, en niet te vergeten:
van de weggebruiker.
Vijfjaar wordt er nu al gewerkt
om de A 12 zijn nieuwe vorm te
geven. Zeker tot 1982 loopt het
werk door. maar gezien de
drang uit Den Haag budgetten
zo klein mogelijk te houden zit
het er in dat het wel 1983 wordt
voor de weg in zijn nu geplande
gedaante voltooid is. Dat er dan
op een deel van het traject nog
geen vierde verhard ingsstrook
per rijbaan beschikbaar is, is
van later zorg. Dat komt dan
wel als de verkeersintensiteit
verder toeneemt.
Uitbouw
Een weg naast een weg: zo zou de
uitbouw van de A 12 gekarakte
riseerd kunnen worden. En die
nieuwe weg loopt dan door een
gebied waar over grote afstand
de ondergrond bijzonder slap
is. Tussen Gouda en Woerden
bijvoorbeeld moest de nieuwe
rijbaan op een afstand van 25
meter gelegd worden om de
stabiliteit van de bestaande
weg niet in gevaar te bren
gen.
Tot acht a negen meter diep lig
gen hier slappe klei- en veenla
gen die voor een groot deel
moesten worden weggegraven
en vervangen door zand.
Heel lang heeft hier het verkeer
richting Gouda rechts van zich
een kanaal gehad dat geleide
lijk werd volgespoten met zand
en dat woestijnachtig van ka
rakter werd voor het zijn ver
harding kreeg.
Tussen Woerden en Utrecht is de
ondergrond beter. De nieuwe
baan is hier dicht bij de be
staande gelegd. Baggerwerk
was niet nodig; het zand voor
de weg is zo op de grasmat ge
deponeerd
Wordt in het algemeen de be
staande weg zo veranderd dat
hij in zijn geheel west-oostbaan
wordt, bij Bodegraven is er
voor het verkeer in allebei de
richtingen een nieuw tracé ge
kozen. De bocht in de A 12 is
daar flauwer gemaakt door aan
de zuidkant van de weg een
complete, tweebanige weg te
ontwerpen. Sinds eind 1978 is
hiervan één rijbaan in gebruik,
tijdelijk voor verkeer in beide
richtingen.
Inpassing
De nieuwe weg zal door zijn lage
ligging zich beter inpassen in
het landschap dan de oude.
Door het opheffen of concen
treren van wegen en watergan
gen en door de dwarswegen bij
Harmeien (Kerkweg) en Cat-
tenbroek (de Cattenbroekse-
dijk bij Linschoten) over de
rijksweg te laten gaan, is het
mogelijk de bestaande weg af
te graven en ook die oude baan
beter in het polderlandschap te
laten passen.
Dat afgraven levert 300.UUU m3
zand op. Dat wordt grotendeels
verwerkt in de hoge opritten bij
viaducten en in de nieuwe gro
te parkeerplaats onder Har-
melen aan de rijbaan richting
Utrecht.
Die nieuwe parkeerplaats komt
vier kilometer oostelijk te lig
gen van de nu onder Linscho
ten bestaande parkeerplaats
met benzinestation, ingericht
als tijdelijke voorziening toen
het benzinestation bij de oprit
Linschoten moest verdwijnen
vanwege de wegverbreding en
de aanleg van het nieuwe via-
Karakteristiek voor de oude weg is de hoge ligging, in hel
landschap. Dat gaat nu tussen Woerden en Utrecht ver
anderen, is voor een deel al veranderd.
„Aan die hoge ligging kan je de vooroorlogs herkomst van
de weg aflezen", zegt G. Kok, ing, die namens de directie
Utrecht van Rijkswaterstaat als coördinator voor de
werken aan A 12 en Oudenrijn optreedt.
„Er zijn veel kruisende wegen op dit stuk en nogal wat
waterverbindingen ook. Voor de oorlog was er nog veel
paardentractie zeker in het agrarische verkeer. Door de
nieuwe weg omhoog te brengen en de bestaande weg er
onder door te leiden konden paard en wagen gelijkvloers
blijven".
Paardentractie dus als (medc)bepalend element voor een
autosnelweg. Merkwaardig idee, nu, vijftig jaar la
ter.
Het heeft overigens geen vijftig jaar geduurd voor de rol
van het paard uit het agrarische verkeer en uit de karak
terbepaling van de autosnelweg verdween: toen na de
oorlog rijksweg 12 voorbij Oudenrijn in oostelijke rich
ting werd doorgetrokken, gingen in het algemeen de
kruisende wegen eroverheen.
duct over de provinciale Rei-
naldaweg.
Ombouw
De 100.000 m3 zand die na de
aanleg van deze grote parkeer
plaats nog over is wordt ge
bruikt voor de aanvullende
ombouw van knooppunt Ou
denrijn. Dat krijgt buiten het
klaverblad om een boogvormi
ge verbinding die verkeer uit
de richting Amsterdam naar de
A 12 richting Arnhem brengt.
Twee breivakken van het kla
verblad worden daardoor sterk
ontlast, wat vanwege hun be
perkte lengte hard nodig is.
In de noordwesthoek tussen A 2
en A 12 tekenen zich de eerste
zandstortingen in het grasland
al af. Daar wordt zand en puin
in depot opgeslagen, maar het
duurt nog jaren voor de bijbe
horende viaducten over A 12 en
A 2 aan de beurt zijn.
Op de A 12 richting Woerden
staat het verkeer dat van Ou
denrijn komt binnenkort weer
voor veranderingen.
Op het ogenblik gaat het dubbel-
banige nieuwe deel ter hoogte
van De Meern over naar de ou
de rijbaan. Rechts ligt dan de
vrijwel voltooide rijbaan tot
Linschoten, met in de as van de
nog niet gebruikte rijstroken
een benzinestation datdaareen
jaar of vijftien geleden naar toe
is verhuisd toen het bij de ro
tonde Oudenrijn plaats moest
maken voor de noordwestelij
ke klaverbladlus.
Van de betrekkelijke rust van de
bouwvakvakantie is gebruik
gemaakt het Shellstation te
sluiten en aansluitend te slo
pen. Direct na de vakantiepe
riode kan de weg dan hier af
gewerkt worden met verhar
ding, rijstrookmarkering en
vangrail.
Eind augustus
Eind augustus wordt de noorde
lijke rijbaan tussen De Meern
en Linschoten in gebruik ge
nomen (dus in westelijke rich
ting). Eind september volgt de
andere rijbaan (Linschoten-De
Meern), waarmee dan voor het
Utrechtse deel van het traject
dit onderdeel van het werk
vrijwel is afgerond. Zoveel mo
gelijk aansluitend moet dan
nog het verharden en afwerken
worden uitgevoerd van een
kort traject tussen Linschoten
en de grens van Zuid-Holland
waar een driestrooks verhar
ding al ligt te wachten op het
deel van het tracé dat gebouwd
is onder leiding van de directie
Zuid-Holland van rijkswater
staat.
In de loop van '81 en '82 volgt
daarna het afgraven en recon
strueren van de oude A 12.
Daarna wordt de nu gereed
komende noordelijke rijbaan
veranderd van tweemaal twee-
strooks in rijbanen met vier
stroken en aan beide kanten
een vluchtstrook. De vangrail
in het midden wordt dan weer
verwijderd. De rijstroken wor
den verbreed en krijgen een
nieuwe toplaag van asfalt.
Viaducten
Opmerkelijk en knap ingewik
keld is bij de uitvoering van een
omvangrijk werk als dit in de
verschillende fasen niet alleen
het doorgaande verkeer op de
autosnelweg, maar ook het
dwarsverkeer zo min mogelijk
overlast te bezorgen.
Tussen De Meern en Woerden
zijn zeven viaducten in ver
schillende staat van voorberei
ding of bouw. Het merkwaar
dige beeld doet zich dan voor
dat een rechts van de oude weg
gelegen viaduct dat zich over
de nieuwe rijbaan spant,
abrupt ophoudt in wat straks
middenberm wordt. Dat plot
seling uiteinde ligt dan vrijwel
op de hoogte van de oude A
12.
Als straks dit oude deel buiten
gebruik is gesteld kan het afge
graven worden en wordt het
dwarsviaduct verlengd tot het
(al gebouwde) landhoofd aan
de zuidkant van de weg.
Hulpwegen
een beplantingsplan. Op het
Utrechtse deel van het trgject
komen vijfduizend bomen als
es, abeel, zomereik. wilg en els.
Verder krijgen er 270.000 strui
ken een plaats langs de weg.
Tussen Oudenrijnen Harmeien
is die beplanting grotendeels al
aangebracht. Van Harmeien tot
de grens van Utrecht en Zuid-
Holland is het plaatselijk al ge
beurd; de rest volgt deze
herfst.
De oerhollandse knotwilg krijgt
in dit polderlandschap een pas
sende plaats. Hij komt langs
slootranden en hij komt ook in
een fraaie rij tussen de weg en
de grote parkeerplaats halver
wege De Meern en Linscho-
Om tijdens de bouw van die via
ducten het dwarsverkeer
gaande te houden is bij de
Kerkweg onder Harmeien met
gebruikmaking van het half
voltooide viaduct een systeem
vah hulpwegen en doorsteken
ontworpen dat op een enkel
aanpassingsweekend na het
verkeer doorgang geeft.
Bij de CattenbroekerdijK onder
Linschoten bleek dat door de
terreingesteldheid en de lig
ging van de weg een onhaalba
re zaak. Die weg (veel minder
druk dan de Kerkweg) wordt
tijdelijk afgesloten. Boeren met
land aan de andere kant van de
A 12 moeten een tijd lang een
omweg van verscheidene ki
lometers via Woerden maken
als ze koeien gaan melken.
Bomen
Bij de inpassing van een nieuwe
weg in het landschap hoort ook
Veel geld
In totaal is met het Utrechtse deel
van het werk circa 90 miljoen
gemoeid; gemiddeld 7 miljoen
per kilometer. Het Zuidhol-
landse tr«0ect wordt duurder,
deels vanwege de slechte on
dergrond die ruim vier keer zo
veel zand vraagt als de 2,5 mil
joen m3 die het Utrechtse deel
nodig heeft, deels door een ob--
ject als de tunnel onder de
Gouwe waarmee alleen al zo'n
zestig mihoen is gemoeid.
Voor de 350 mihoen waarop het
hele werk tussen Utrecht en
Gouda is begroot, krijgt Cen-
traal-Nederland een oostwest-
verbinding die met gemak de
voor i982-'83 te verwachten
75.000 auto's per etmaal kan
verwerken. Nog heel wat meer
ook, trouwens.
Maar zal de nieuwe A 12 het ook
meer dan veertig jaar volhou
den net als de ouwe trouwe
rijksweg 12? De tgd zal het le-
