"Een
ander
moet
het nu
maar
eens
zeggen"
lot van
expert'
Rechts etiket is
iedere financiële
Martin van Rooijen stapt na
zeven jaar uit actieve politiek
Door
Bert Paauw
:ATERDAG 30 AUGUSTUS 1980
ten bestond maar weinig poli
tieke interesse. Ik probeerde
daar wat verandering in te
brengen. Via de KVP-Rotter-
dam kwam ik ook in aanra
king met de landelijke
KV P-kopstukken. In Baarn
in het Romme-instituut, wa
ren regelmatig bijeenkomsten
waar ik bewindslieden als
Klompé en Schmelzer en par
tijbestuurders als Aalberse
ontmoette".
Mede dankzij die activiteiten en
contacten werd hij in 1973
toen hij na een 'zwerftocht
door belastinglandwaarbij
de politieke bezigheden wat
naar de achtergrond waren
verschovengevraagd toe te
treden tot het kabinet-Den
Uyl. Op 31-jarige leeftijd
werd hij staatssecretaris van
financiën:
Toen vier jaar later het kabi
net-Van Agt ten tonele ver
scheen was er voor Van Rooij
en geen nieuwe regeringspost
weggelegd. "De politiek is een
loterij", verklaart hij. "Minis
ter zij nis geen vak. Je kunt het
niet plannen. Kijk naar Dui-
senberg. Dat leek toch een po
litieke coryfee met een lang
durige politieke carrière voor
de boeg. En hij kwam goed
over bij de mensen. Maar dan
valt de PvdA buiten de rege
ring en het loopt plotseling
allemaal heel anders. Het
hangt er maar net van af wel
ke partijen een coalitie vor
men. De VVD had aanvanke
lijk ook nooit gedacht be
windslieden te moeten leve
ren. Aan de kwaliteit van
sommige bewindslieden is ook
wel te merken dat het haast
werk is geweest.
Binnen het CDA speelde de ver
deling van de posten over de
KVP, ARP en CHU nog mee
Lubbers is er ook buiten ge
rold. Net als ik dus. Dat is geen
domper.Dat risico zit er altijd
in. Zo gaan die dingen nou
eenmaal".
Dit weekeinde zet Van Rooijen
een streep onder zijn dage
lijkse politieke activiteiten
die hij de laatste driejaar als
Tweede Kamerlid verrichtte.
'Ik heb het gevoel de hele film te hebben gehad. Na zeven
jaar politiek, met ervaring als bewindsman en als ka
merlid, weet je wel hoe alles werkt. Je kent de mogelijk
heden en je kent de beperkingen. Ik heb de afgelopen
jaren met plezier in de kamer gewerkt maar ik betwijfel
of dat een tweede periode weer zo zou zijn.
Met het vertrek van de nu 38-ja-
rige Martin van Rooijen ver
dwijnt de laatste echte belas
tingman uit de Tweede Ka
mer. Zowel in de CD A-fractie
als in de andere fracties
wordt de bezetting van de fi
nanciële posten volgens Van
Rooijen "magertjes"Van
Rooijen studeerde in Rotter
dam aan de Belastingacade
mie en later aan de Economi
sche Hogeschool. In zijn stu
dententijd was hij politiek
zeer actief.
Van Rooijen:"Bij KVP-studen-
k ben bang dat zo'n tweede termijn
van vier jaar een soort repeti
tie-periode wordt. Je hebt be
paalde opvattingen en meningen.
Die kent men onderhand wel.
Moetje die standpunten dan tien
keer gaan herhalen? Ik wil niet
zeggen dat nten niet meer naar je
luistert maar het wordt gewoon
afwachten wanneer jouw stand
punten een keer worden opge
pakt. Mijn vertrek uit de politiek
is dan ook geen vlucht. Ik vind
gewoon dat een ander het nu
maar eens moet zeggen".
So motiveert Martin van Rooijen.
oud-staatssecretaris van finan
ciën in het kabinet-Den Uyl en de
afgelopen drie jaar Tweede Ka
merlid voor het Christen Demo
cratisch Appel, zijn beslissing om
(voorlopig?) een punt te zetten
achter zijn politieke loopbaan.
Met ingang van maandag treedt
hij weer in dienst van de multina
tional Shell, het concern dat hij in
1973 verliet voor het politieke be-
drijf.
|Van Rooijen gaat bij Shell werken
op de planning-afdeling in Lon-
k den. Die afdeling is een soort
Planbureau waar onder meer
wordt gepoogd in te spelen op de
ontwikkelingen op de oliemarkt.
Een zaak waar de in Oegstgeest
wonende Van Rooijen ("Ik ga
pendelen in de weekends want ik
wil niet weg uit Oegstgeest") ook
in 1973 nadrukkelijk mee te ma
ken kreeg. Toen hij in 1973 kort
na de moeizame formatie van het
kabinet-Den Uyl gevraagd werd
voor het staatssecretariaat van fi
nanciën woedde juist de oliecri
sis in alle hevigheid. Den Uyl
kwam vertellen dat de vette jaren
voorbij waren en dat het nooit
meer zou worden als vroeger ter
wijl Lubbers kwam vragen om 's
avonds de gordijnen wat eerder
te sluiten.
let was voor Van Rooijen, op de
voor een bewindsman betrekke
lijk jeugdige leeftijd van 31 jaar,
geen reden voor aarzelingen.
"Die benoeming was in twee da
gen gepiept. Een paar telefoon
tjes van Andriessen, Den Uyl en
Duisenberg en de zaak was voor
elkaar. Ik was dan pas 31 maar er
waren wel meer jongeren. Lub
bers en Pronk waren ook pas on
geveer 34 jaar. Het was net een
reünie van afgestudeerde eco
nomen. In elk geval was het een
heel energieke club".
L)e voor de christen-democraten
pijnlijke wijze waarop formateur
Burger het kabinet-Den Uyl in
elkaar had getimmerd was voor
I Van Rooijen evenmin aanleiding
om voor de eer te bedanken. Van
Rooijen: "Dat gegeven lag er nu
eenmaal. Je moet dan wel een ty
pische KVP'er zijn om te zeggen
dat je niet meer mee wilt doen.
Gezien de linkse overheersing in
het kabinet werd er van de
KVP'ers juist extra veel ge-
vraagd. Ik beschouwde dat als
een uitdaging".
Zorgvuldig
Van Rooijen is er in zijn bijna vier
i jaar lange periode als staatssecre-
S taris wel achter gekomen hoe
kort zo'n tijd eigenlijk is. "Je wilt
i alles maar het gaat niet. Er zijn
j gewoon te weinig vakbekwame
mensen voor het vele werk dat bij
het voorbereiden van wetten
moet worden gedaan. Je moet
heel zorgvuldig mensen zo'n 2 a 3
jaar vrijmaken voor bepaalde
werkzaamheden. Maar veel din
gen kun je niet afmaken. De
meeste zaken spelen op de lange
termijn. Je moet dus dingen in
gang zetten waarvan je weet dat
ze waarschijnlijk niet op korte
hoek van de PvdA geduwd. En
kijk eens wat Andriessen is over
komen. Als financieel specialist
hoefje met een rechts etiket niet
ontevreden te zijn".
Het rechtse imago van Van Rooijen
werd versterkt omdat hij er in de
afgelopen jaren geen geheim van
maakte het huidige CDA
WD-kabmet een goed hart toe te
dragen. Van Rooijen: "Als ik in de
zaak van de renteaftrek net zo zou
hebben gehandeld als m'n colle
ga Jan Nico Scholten (van de AR,
red.) in de Zuid-Afrika-zaak dan
was de kans op een kabinetscri
sis heel groot geweest.
Maar daar ben ik nooit op
uit geweest. Als je dat niet wilt
dan moet je je dat ook tijdig reali
seren en vantevoren de risico's
goed wegen. Ik heb me nooit voor
kunnen stellen dat er zoveel
commotie in de fractie zou kun
nen ontstaan. In de eerste jaren
was er toch geen sprake van een
crisisdreiging voor het kabinet.
De spanning rond de dissidenten
ebde ook vrij snel weg. Pas bij de
zaak van de kernbewapening
kwam de spanning terug. En bij
die boycotaffaire van Zuid-Afri-
ka is het kabinet gewoon heel
zwaar onder druk gezet.
Iedereen in de fractie was tegen
het regime, daar ging het niet om
maar een crisis riskeren voor een
boycot waarvan het effect 0,0 zou
zijn, een boycot die niet meer dan
een puur gebaar zou zijn. dat ging
mij te ver. Een crisis zou boven
dien een chaos in het werkgele
genheidsbeleid hebben veroor
zaakt".
Slopend
Crisisdreigingen zal Van Rooijen
dus vanaf maandag niet meer als
kamerlid meemaken. Van Rooij
en: "Ik moest nu wel een beslis
sing nemen. De afgelopen jaren
kon ik bij diverse bedrijven te
recht. ook buiten het fiscale ter
rein. Maar ik heb steeds de boot
afgehouden. Nu echter, bij het
samenstellen van de kandida
tenlijsten voor de komende ver
kiezingen, moest ik, ook naarm n
gezin toe, bekijken of ik weer zo'n
kamerperiode wilde. Alles afwe
gend kwam ik tot de conclusie: ik
wil dat niet meer. Daarbij kwam
ook de overweging dat de poli
tiek een slopend bedrijf is. Kijk
eens naar foto's van bewindslie
den van het kabinet-Den Uyl, aan
het begin en aan het einde van de
rit. De verschillen zijn heel op
merkelijk. En als kamerlid heb je
ook maar een tndelijke ge
bruikswaarde. Partijen zijn bik
kelhard. Als kamerlid ben je e*. n
handelsreiziger voor jezelf. Je
moet jezelf verkopen. Sommigen
zitten in angst en vrezen: wat
brengt de toekomst. Als partij en
fractie wordt ook vaak heel kil
gereageerd op het vertrek van
mensen die zich vaak vele jaren
voor zo'n club hebben ingezet.
De politiek kent vaak een hard
einde".
Overigens is het nog maar de vraag
of aan de politieke carrière van
Van Rooijen nu ook een definitief
einde is gekomen. Hij houdt een
slag om de arm:"Ach. je weet
nooit wat de toekomst brengt Ik
zet nu wel een punt achter de ac
tieve landspolitiek en het gebeu rt
maar zelden dat een oud-politi-
cus nog terugkeert maar het poli
tieke bedrnf is onvoorspelbaar.
En de politieke interesse blijft na
tuurlijk. Ik blijf actief in het CDA,
zii het op de achtergrond.
Tegen Piet van Zeil. de KVP-voor-
zitter, heb ik gezegd zo nu en
dan te willen helpen want '•p fi
nancieel economisch terrein zijn
er maar weinig politiek 1
mensen. Bovendien heb ik de
totstandkoming van twee verkie
zingsprogramma's meegemaakt.
Ik zal m'n mrnmg ZO af ent
wel eens geven want je bluft de
politiek toch volgen. Als e er zo
nauw bij betrokken bent geweest
als ik laat het je niet meer los".
termijn tot resultaten zullen lei
den. Daar moet je vrede mee
hebben. Iemand moet op de knop
drukken anders gebeurt er hele
maal niets".
Als voorbeelden wijst Van Rooijen
op de studies die hij liet uitvoeren
naar inflatie-neutrale belasting
heffing (door de commissie-Hof-
stra) en naar belastingfraude
(door de commissie-Van Bijster-
velt). Beide studies wachten nog
op afdoening door kabinet en
parlement.
tijd ten onrechte in opspraak
omdat partijgenoot en minister,
Van der Stee, in een niet al te hel
dere bui loslippig werd en diens
mededelingen werden uitgelegd
als zou Van Rooijen collega's
hebben getipt over het verdwij
nen van de koopsompolis-voor
delen. Een commissie van onder
zoek kwam tot de conclusie dat
de uitlatingen van Van der Stee
als onzin moesten worden be
stempeld. Van Rooijen: "Ik was
blij met dat onderzoek. Je voelt je
wel rot als zo'n affaire plotseling
de kop opsteekt. Je denkt verdo-
Aanpassingen
Het verdwijnen van het kabi
net-Den Uyl betekende voor Van
Rooijen het verruilen van de re-
geringsstoel voor de kamerbank,
een stap waar veel bewindslieden
nogal moeite mee hebben. Van
Rooijen: "Het is inderdaad een
heel verschil. Je realiseert je dat
pas als je er zit. Het runnen van
een departement en het nemen
van beslissingen is heel wat an
ders dan het geven van je mening
in fractie-vergaderingen en het
sluiten van compromissen. Je
staat ook veel minder in de publi
citeit. Het vereist heel wat aan
passingen maar je kunt het com
penseren door gewoon hard te
gaan werken. Het wordt pas
moeilijk als je niet een eigen ter
rein krijgt toegewezen of als je
niet een bepaald terrein instapt.
rie, hoe kan zoiets gebeuren.
Kijk, voor een fout kun je ter ver
antwoording worden geroepen
maar als je door verzinsels in een
bepaalde hoek terecht komt dan
heb je zo moeilijk greep op de
zaak. Het komt over je heen. Ik
heb met diverse bewindslieden
besproken wat ik zou kunnen
doen maar allemaal zeiden ze:
niet op ingaan anders komt er
nog meer heisa van. Ik ben
brandvrij uit dat onderzoek ge
komen en daarmee was voor mij
de kous af. Aantjes heeft destijds
in de kamer nog wel enkele niet
mis te verstane woorden aan het
adres van Van der Stee gezegd en
natuurlijk zijn er intern ook de
nodige woorden gevallen".
Lubbers en ik waren de eerste
KVP'ers die de stap van de rege
ring naar de kamer maakten. Ik
vind het een goede zaak dat be
windslieden in de kamer gaan zit
ten. Het komt de kracht van de
fracties ten goede. Ze kunnen
met hun kennis van de gang van
zaken op de departementen het
kabinet bestoken. Bewindslie
den zijn ook beducht voor
oud-bewindslieden want die
kunnen 2e niets wijs maken".
Van Rooijen was de afgelopen jaren
in de CDA-fractie de financieel/
sociaal/economische specialist.
Ondanks zijn deelname aan het
'linkse' kabinet-Den Uyl kreeg
hij langzaam maar zeker een
'rechts' etiketje opgeplakt. Van
Rooijen daarover "Dat is het lot
van een financiële specialist. Je
moet dan el co servatief zijn in
de goede zin des woords. Je moet
constant op de rem trappen en
roepen: zuiniger aan. Dat is na
tuurlijk geen populaire bood
schap. Toen Duisenberg met z'n 1
procents-operatie aan kwam
werd hij ook gelijk in de rechter-
een goede voorbereiding zinvol
in Nederland zou kunnen wer
ken. Maar op grond van bepaalde
uitlatingen zagen de onderne
mers het meer als een zoethouder
voor de vakbeweging. Het bezig
zijn met die VAD heeft gigantisch
veel tijd gekost".
Belastingstelsel
Tijd en energie die onder meer ten
koste ging van het werken aan
een herziening van het belas
tingstelsel. Van Rooijen: "Daar is
helaas weinig van terecht geko
men. Ik had nou zo graag eens tot
een grootscheepse herziening
geving alleen is niet meer vol
doende. Je kunt de mazen in het
belastingnet proberen te dichten
maar men gaat dan zoeken naar
andere mazen of je krijgt de harde
fraude".
Een stukje reparatie-wetgeving
waar Van Rooijen met gemengde
gevoelens op terugziet is het aan
pakken van de koopsompolissen,
een 'legale' wijze van belastin
gontduiking voor mensen met
een stevige beurs. Van Rooij
en: "Het was gewoon gênant om
te zien hoe met die koopsompo
lissen werd geadverteerd. Aan
die wijze van belasting-ontgaan
moest een einde worden ge
maakt".
Daarbij raakte de KVP'er na enige
De Oegstgeestenaan "In die tijd
heb ik vooral ook geijverd voor
het inzicht dat de collectieve las
ten moesten worden afgeremd.
De één procents bezuinigings
operatie vond ik een groots mo
ment. Voor het eerst erkende een
kabinet en nota bene een over
wegend links kabinet dat al te
grote collectieve lasten voor de
werkgelegenheid schadelijk kon
den zijn".
Als een ander hoogtepunt be
schouwt Van Rooijen de tot
standkoming van de Wet Investe-
rings Rekening (WIR). "De WIR
heb ik zelf praktisch kunnen af
maken. De bedoeling van die wet
was om verliesgevende bedrijven
met een zeker toekomst-perspec
tief de kans te geven ook van in-
vesterings-faciliteiten te laten
profiteren. En dat juist in een pe
riode dat de economie sterk be
gon in te zakken. Bij mijn weten
was er op dat moment geen enkel
land met zo'n verstrekkend pre
miestelsel voor investeringen. Er
werd in die tijd nog wel eens over
het verpesten van het onderne
mersklimaat gesproken maar het
kabinet-Den Uyl pompte vier
miljard in het bedrijfsleven, en
dat met veel minder aardgasba
ten dan nu. Psychologisch gezien
was het klimaat tussen kabinet
en bedrijfsleven slecht. Den Uyl
had veel te weinig contact met de
ondernemers. Dat heeft hij later
zelf toegegeven. En bovendien
onderschatten mensen als Den
Uyl en Kok de effecten van hun
uitlatingen in het buitenland.
Opmerkingen over bijvoorbeeld
de Vermogens Aanwas Deling
gaven veel schrik bij investeer
ders. Ik heb vijf weken in Ameri
ka met ondernemers over de
VAD zitten praten, 's morgens, 's
middags en 's avonds. Ik werd er
dol van al was het wel boeiend om
te doen. Maar steeds weer bleek
die enorme achterdocht tegen
een wet die naar mijn mening met
willen komen. Maar ik had geen
mensen om vijf jaar op dat on
derwerp te laten studeren. En
toch is zo'n herziening hard no
dig. Als je de steeds hardere strijd
tussen fiscus en belastingplichti
ge ziet dan besef je dat. Mijn ruwe
idee is dat de inkomstenbelas
tingen over de hele lijn met zo'n
tien procent moeten worden ver
laagd met gelijktijdige
verminderde mogelijkheden
voor aftrekposten.
In het rapport-Van Bijstervelt vind
je ook een pleidooi voor verlaging
van de tarieven. Reparatie-wet-
