FIRATO.
weer kleuriger,
groter, lawaaiiger envermoeiender
Dirigeren in leunstoel
Teletekst en
Viewdata nu
operationeel
KERMIS DER
ELEKfRONICA
Nieuws
door
chips
bijna
niet te
zien...
Bij B en O werken tuner-versterker,
recorder en pickup onderling samen
DONDERDAG 28 AUGUSTUS 1980
EXTRA
PAGINA 11
De Firato 80 zal open zijn van
vrijdag 29 augustus tol en met
zondag 7 september. De ope
ningstijden vallen tussen
10.00 en 17.00 uur dagelijks en
van 1930 tot 2230 uur 's
avonds. Op zaterdag en zon
dag is de tentoonstelling 's
avonds echter gesloten.
De
toegangsprijs bedraagt
f830 per persoon. Houders
van een bejaardenpas en jon
geren tot 14 jaar betalen f6.
Ook groepsbezoek, met een
club van ten minste 20 perso
nen, is goedkoper. Namelijk
f6, mits van tevoren aange
meld. Zulke groepen kunnen
ook een rondleiding krijgen
op de educatieve en stille ten
toonstelling het 'ElektronHet
Elektron is een gezamenlijke
onderneming van de indus
trieën en scholen.
Korting op het toegangsbewijs
is ook te krijgen door bij het
station van de woonplaats
een zogenaamd TT-biljet
(trein-toegang) te kopen.
Daarbij wordt reductie gege
ven op de treinreis, het open
baar vervoer en het toegangs-
biljet. Bovendien vermijdt
men daarmee parkeer- en
verkeersproblemen die zich
rond de Firato in Amsterdam
altijd voordoen.
Het expositieprogramma van
de Firato omvat voor 80 pro
cent zogenaa i e r k
selektronika. Het hele pro
gramma bestaat uit radio- en
televisie-apparaten met vi
deo- en taperecorders zowel
met band als cassette, anten
nes en antenne-installaties,
elektronische muziekinstru
menten, communicatie-appa-
ratuur voor niet-professioneel
gebruik goedgekeurd door de
PTT), toebehoren en onder
delengeluid en beelddragers,
meubelen, vakliteratuur en
tijdschriften.
AMSTERDAM (GPD) Twee
jaar geleden kon het Firato-
publiek zich voor het eerst
vergapen aan Viewdata en
Teletekst. Wat mistige kre
ten voor twee systemen die
in de wandeling 'lees-tv' zijn
gaan heten.
Het werd geduldig uitgelegd
aan ieder die het maar horen
wilde: een handige jongen
had uitgevonden dat je op
een paar loze lijnen van het
tv-signaal nog best een ex
traatje kon moduleren. Door
een ontvanger met een ver-
taal-apparaatje en een af
standsbediening met druk-
knopjes aan te schaffen,
kwam alles er thuis perfect
uit.
Bovendien vond de industrie
het leuk om weer wat nieuws
te hebben. Tenslotte was het
gebruikelijke kleuren-tv-
kastje daarmee op slag ver
ouderd: om Teletekst te
kunnen ontvangen, moet de
nieuwe een ingebouwde 'de
coder' hebben.
Het hele idee werkte via de
gewone tv-zenders en zou bij
introductie in ons land dus
weinig kosten. Het geestes
kind ging Teletekst heten.
Hoe staat het na twee jaar
met de boreling? Wel, na een
wat moeizame start is Tele
tekst op gang gekomen.
Bij de NOS in Hilversum is een
kleine Teletekst-redactie
gevormd, die dagelijks ac
tuele zaken op de zender zet.
De kijker die voor 3000 Hol
landse guldens een kleuren-
buis met Teletekst-decoder
heeft aangeschaft, kan thuis
op de knop drukkend zijn
beeldscherm vullen met
kleurige 'tekstpagina's'.
Geen gek systeem: voor het
eerst kan men in de huiska
mer op elke willekeurig
moment het laatste nieuws
vernemen. Maar een beeld
scherm is snel gevuld met
tekst, de informatie is dus
erg beknopt.
Al even enthousiast waren de
Firato-bazen over Viewdata.
Ook bij dat systeem krijgt de
kijker uiteindelijk een
scherm vol met letterinfor-
matie, maar de werking is
volstrekt anders.
Viewdata is niet afhankelijk
van tv-zenders en kan dus
ook worden toegepast als
Nederland 1 en -2 uit de lucht
zijn. Hier wordt namelijk
gebruik gemaakt van een
koppeling tussen een com
puter vol met informatie, de
telefoon en de kleurentelevi-
Dat zag er in 1978 ook veelbe
lovend uit: een kleurenbuis
met Viewdata-decoder (ja
hoor, de industrie) levert na
het draaien van een speciaal
telefoonnummer een in
houdsopgave af van alles
wat de aangesloten compu
ter in de ingewanden heeft
opgeslagen. Drukkend op de
knop kan de kijker bepalen
of hij het weerbericht wil
zien, te weten komen hoe
laat de eerste trein van
Utrecht naar Amsterdam
vertrekt ,of vaststellen dat je
onmiddellijk met twee d's en
twee I's spelt.
Hoe is het eind augustus 1980
met Viewdata? Om het wat
ingewikkelder te maken dan
het al was, heeft de PTT, de
baas van de Nederlandse
Viewdata, het systeem om
gedoopt in Viditel. Onder die
naam draait sinds kort een
bescheiden proefnetje.
AMSTERDAM (GD) - De Firato staat op losbarsten. En
meteen al staatrast dat de gigantische geluids- en
beeldkermis, dieteevast om de twee jaar in het Am
sterdamse RAI-£bouw wordt gehouden, weer kleuri
ger en luidrucht:er zal worden.
Er zijn meer expositen (125) en er wordt veel meer ruimte
ingenomen door e diverse standhouders en de omroep.
Ook het congrescntrum is bij het gebeuren betrokken.
Daar is het 'Omrcpwonderland' neergestreken, voorna
melijk omdat me bij allerhande produkties te veel last
had van de standbuders en de standhouders van de om
roep als daar een rkest losbarstte.
In 1978 kwamen er 250.0 bezoekers. Het meest geziene artikel was dan
ook de rug van de voqjanger; de meest gestelde vraag: „Mag ik even
passeren?" Ongetwijfë zal het bezoekersaantal in dit jaar-van-recessie
flink toenemen, want twijl de auto-industrie stevige klappen krijgt te
incasseren, gaat het delektronische industrie - met name de Japanse -
niet slecht.
Wagonladingen
Firato pleegt altijd bezott te worden door foldervretende jongetjes die
door elke zichzelf respgerende handelaar liever op een afstand worden
gehouden. Desondankgaan zij met wagonladingen folders tevreden
weer naar buiten; 40.00folders is derhalve niets voor een exposant
Toch zullen de standhoufrs minder neerbuigend moeten worden tegen
dit slag jonge mensen, e cijfers wijzen uit dat bijna 80 procent van de
jongens tussen de 15 enO jaar een stereo-installatie bezit en 30 procent
de meisjes een of cder elektronisch apparaat op de kamer heeft.
Diezelfde jongens komt gemiddeld eenmaal per veertien dagen naar
de winkel om naar de nuwste spullen te kijken.
Geen verzadiging
Van verzadiging van de irrkt is dan nog geen sprake. Er wordt steeds
individueler naar de teleisie gekeken. Op 500.000 kinderslaapkamers
staat al een televisie. In procent van de gezinnen is een tweede of
derde toestel aanwezig, tn procent van de ouderslaapkamers is ook
met een extra televisie ugerust. Daarnaast raakt een televisie op de
camping of hobbykamer eeds meer ingeburgerd.
De televisie - dat hebben deabrikanten goed gezien - kun je kunstmatig
verouderen door hem meeluncties, meer comfort te geven. Een nieuwe
moet minstens afstandsbeiening hebben, meer kanalen of een Tele
tekst- of Viewdata-decode: Verder worden de apparaten intensiever
gebruikt als er randapparatur op is aangesloten. Bijvoorbeeld een vi
deo-recorder in combinatietiet de kleurentelevisie.
Steeds verfijnder
Ontvangers en stereo-apparata worden steeds verfijnder en mooier. Dat
is ook de enige manier om ng iets nieuws te verkopen, want het vorige
apparataat is eigenlijk niet mer stuk te krijgen, sinds er geen buizen
meer inzitten.
Buizen, de oude elektronische >ijlers, slurpten stroom en sleten door
onder meer verhitting. Transits zijn beter en vooral de IC's (integra
ted circuits), waarin vele transnors zijn opgenomen die ontzettend veel
functies kunnen vervullen, zijiwondertjes van techniek.
Weinig nieuws
De vraag of er nu zoveel nieuws ttzien zal zijn op de Firato moet dan ook
ontkennend beantwoord wordo. Grote 'trekkers' als de beginnende
Viewdata, Teletekst en bijvoorbeld de eerste videorecorder of satelliet
televisie zijn nauwelijks meer vereldschokkend. Ze zijn technisch ge
sproken al lang uit het proefstdium en het gaat nu alleen maar op
bruikbaarheid in de paktijk of durzaamheid. Ook de tuners en verster
kers zijn nauwelijks meer kwalhtief op een hoger peil te brengen.
Fabrikanten hebben hier en daaieen nieuw frontje, een andere knop
geprobeerd. Of er dan helemaageen nieuws meer is? De werkelijk
gigantische veranderingen zijn nuwelijks zichtbaar. Die steken achter
de glimmende of gematteerde fratjes van de kasten. De uitgebreide IC,
ook wel 'chip' genoemd, heeft deneeste apparaten 'luxe' of'intelligen
tie' gegeven.
Invloed "chip"
De echte vernieuwingen zijn tot stad gebracht met behulp van die 'chip',
die in feite een computerbouwstèn is. Een voorbeeld: vroeger moest je
aan een knop draaien om Hilversim 1,2 of 3 te krijgen. Daarna kwamen
er knoppen om de stations snelte vinden (autoradio-drukknoppen),
maar de 'chip' kan de stations zelf.oeken, onthouden en de stations zijn
nu met afstandbediening op te ropen.
Bij sommige toestellen (vooral kortgolfradio's) is het niet meer nodig om
met eindeloos geduld te proberen ïjvoorbeeld radio Australië te vinden
in een zee van kraakstoring. Gemon de frequentie intoetsen op de
i een rekenmachine ei de radio levert de stem van over-
Foldermanie
Ten slotte: Is een bezoek aan de Firab bruikbaar voor een oriëntatie op het
gebied van nieuwe apparatuur? Aitwoord: nauwelijks. Er is zoveel te
zien, te horen en af te lopen, dat mei er kleurendol van wordt, platvoeten
krijgt en afstaande oren. Alleen net een strenge selectie of een meer
daags bezoek is enig overzicht te kijgen. Heel veel bezoekers kunnen in
een middag maar enkele hallen 'cben'.
Bepaalde fabrikanten of importeurs ;isen dan ook een plaats vooraan op
Misschien is dat systeem van die joigens die al die folders weggrissen en
later thuis alles-op hun gemak belijken toch nog niet zo gek!
Een naakte chip zonder behuizing kan door het oog van e
elektronica zijn thans op zo'n "wondertje" gebaseerd.
doodgewone naald. Bijna alle processen i
Er gaat geen presentatie
voorbij of de Deense fa
briek Bang en Olufsen
zegt het wel een keer: wij
denken anders. En dat is
stellig zo. Want wie de
produkten van de Denen
bekijkt, merkt dat het An
ders Denken leidt tot op
merkelijk gestileerde,
kwalitatief hoogwaardige
produkten.
Ten tijde van de Firato zal B en O
opvallend aanwezig zijn met
maar één nieuwe produktlijn in
de winkels: de 8000-serie, die wat
uiterlijk en techniek aangaat zeer
gedurfd te noemen is. Het is een
combinatie van een tuner-ver
sterker, platenspeler en cassette
recorder, compleet met boxen en
afstandsbediening
Deze lijn en opzet zou best wel eens
een trend kunnen worden, zoals
bijvoorbeeld ook de mini-racks
ende power-towers indertijd. Na
tuurlijk wel op een veel beperkte
re schaal. Want een ontwerp zoals
B en O zich dat veroorlooft, kost
veel geld. Met name vanwege de
ver doorgevoerde micro-compu
tertechniek die in de lijn ver
werkt is. Tuner-versterker,
recorder en platenspeler hebben
allemaal van die computerbouw
stenen in zich.
Bepaald nieuw is het daarbij dat die
bouwstenen kunnen samenwer
ken. Platenspeler, tuner en
recorder staan namelijk, behalve
met geluidskabels, ook via twee
computeraders met elkaar in
verbinding. Wie de platenspeler
start, zal merken dat - zonder dat
de versterker wordt aangeraakt -
de laatste automatisch aangaat.
Hetzelfde gebeurt ook wanneer
de cassetterecorder wordt ge
bruikt. En ook omgekeerd: bij
voorbeeld wanneer in het samen
spel van de apparaten de tuner
laat weten dat een radiopro
gramma opgenomen moet wor
den.
Hart van de hele, fraai ogende com
binatie is natuurlijk toch de tu
ner-versterker. De computer
bouwsteen fungeert daar aller
eerst als „vertaler" van alle druk
knoppen. In deze lijn heeft B en O
consequent een soort telefoon-
drukknopsysteem - naar het ui
terlijk te oordelen tenminste - in
gevoerd. Een brede balk bete
kent: uit. Dan schakelen ook alle
andere apparaten uit. Negen
kleine toetsen schakelen bij in
drukken de hele combinatie weer
in en bepalen tevens de FM-zen-
der waarop wordt afgestemd.
Die zender (de tuner kent geen
midden-, korte of lange golf)
moet van tevoren geprogram
meerd zijn. Maar dat is geen
kunst, omdat er nog wel een
De fraaie
ook dure - combinatie van Bang en OluJ'sen.
vlakke, ronde knop aanwezig is
waarmee ouderwets naar de sta
tions kan worden gezocht. Is een
station eenmaal gevonden en
vastgelegd in het elektronisch
geheugen, dan kan hij voortaan
direct worden opgeroepen.
Geheugen
lijker te maken, zijn er in de tu
ner-versterker grote cijfers aan
gebracht, die duidelijk op afstand
te lezen zijn. Zij geven aan welke
geluidsbron (recorder, radio of
pick-up) speelt, welk radiopro
gramma aan staat (met nummer
en frequentie) en hoe hard de
combinatie aan staat.
Ook het volume kan worden „inge
steld" en opgeslagen in het ge
heugen. Elke keer als de combi
natie wordt aangezet, kiest hij au
tomatisch het „geprogrammeer
de" niveau. Drie andere druk
knoppen zijn voor het kiezen van
de platenspeler of cassetterecor
der 1 of 2 (indien aanwezig).
Toonregelaars, filters, een metertje
en nog enkele andere bedie
ningsknoppen die niet zo vaak
worden gebruikt, zijn wegge
werkt onder een deksel. De De
nen gaan ervan uit dat die bedie
ningsorganen slechts een enkele
maal worden gebruikt en te veel
afbreuk-zouden doen aan het ui
terlijk als ze allemaal in het zicht
komen.
De tuner-versterker heeft een erg
groot vermogen, namelijk 2x150
Watt RMS. Alle functies zijn -
door de aanwezigheid van de mi
cro-computerbouwsteen - op af
stand te bedienen. Vanuit de
leunstoel kiest men dus met de
Beolab-terminal of men naar ra
dio, pick-up of recorder wil luis
teren en hoe luid. Middels de on
derlinge samenwerking van de
computertjes is ook spoelen en
terugspoelen, opnemen en weer
geven van de cassette mogelijk,
en kan op commando de pick-up
worden gestart. In de leunstoel
kan ook de balans tussen de twee
kanalen worden gewijzigd.
Om het „programmeren" van de
Beomaster op afstand gemakke
Platenspeler
In deze lijn heeft B en O ook een
platenspeler ontworpen. Bij het
ontwerp daarvan heeft men de
eerder ingeslagen weg - een
compromisloze weergave van
platen - opnieuw bewandeld. De
platen worden op de Beogram
8000 namelijk net zo afgespeeld
als ze in. de studio zijn „gesne
den": tangentiaal.
In de platelistudio's „beitelt" men
de muziek in de moederplaat
door een snijkop die boven de
plaat hangt en zich langzaam naar
het midden van de plaat ver
plaatst. De ideale wijze van af
spelen dient dus eigenlijk op' de
zelfde manier te geschieden. B en
O heeft dat als een van de weinige
fabrikanten gedaan. Het is onge
twijfeld een dure, maar fraaie
constructie, die drie motoren
vereist.
Een wervelstroommotor (werkt op
de manier van een elektriciteits
meter: met spoelen rond een
schijD drijft het plateau aan. De
andere motor (meer een bekrach
tigde spoel) tilt de arm omhoog,
en een derde (servo)motor ver
plaatst, in samenwerking meteen
elektronisch oog, de piekup-arm
boven de plaat Want dat is de
clou van dit systeem: de arm
draait niet rond een vast punt -
zoals bij alle andere pick-ups -
maar wordt door die motor in zijn
geheel verplaatst. De pickup-kop
blijft daardoor loodrecht boven
de plaatgroef.
Afstandsbediening
Voor deze hele motorsturing van de
platenspeler is weer een micro
computerbouwsteen gebruikt,
die de hele samenhang in de ga
ten houdt. Afstandsbediening is
daarom geep probleem. Het op
zetten van de pickup-arm kan
ook niet meer met de hand ge
beuren, maar gaat heel soepel
met enkele drukknoppen. Ook
het afspelen van slechts een deel
van de plaat is geen opgave. Het
armpje - uitgerust met een duur
pickup-element - verdwijnt in
een zijwand wanneer de platen
speler niet in gebruik is. Het ge
heel is dan beschermd tegen kin
dervingers.
De cassetterecorder, Beocord 8000,
die in de lijn past, kent ook tal van
door een micro-computer ge
stuurde functies. Met drukknop
pen in gelijke stijl valt hij te be
dienen als een gewone cassette
recorder. Maar met de overige
knoppen kan men nieuwe func
ties oproepen.
Zo kent de recorder de mogelijk
heid om verschillende muziek-
gedeelten op de band terug te
vinden en kan hij automatisch te
rugkeren naar een startpunt, op
wat voor plaats op de band dan
ook. Een en ander wordt moge
lijk gemaakt door een door de
computer gestuurde bandteller,
die de werkelijke tijd aanwijst in
plaats van een willekeurig cijfer.
Loopt een bandje bijvoorbeeld
een kwartier, dan geeft de teller
15 min. en eventueel nog een aan
tal seconden aan. Steeds begint
de machine te tellen vanaf het
begin van de band.
Cassette-herkenning
Ook kan hij automatisch herken
nen of een C-30-. C-60-, of C-90-
cassette geladen is. De machine
meet namelijk de dikte van de
band en spoelt een bandje auto
matisch terug naar het begin voor
hij gaat timen. Bij opname kiest
de Beocord ook zelf de goede op
name- en afspeelkarakteristieken
voor chroom- of ferrobanden.
Metaal-cassettes kunnen ook
worden afgespeeld, maar die ver
eisen nog een aparte schake
laar.
Niet goedkoop
Bij deze combinatie heeft B en O
ook nieuwe luidsprekers ont
worpen. die met de 150 Watt
RMS-vermogen kunnen omgaan.
De speakers heten Uni-phase 150.
Ze zijn wat aan de grote kant voor
de gemiddelde huiskamer. De
zuilen bevatten vier luidspre
kers; voor hoge en lage tonen.
De gehele combinatie, die.rond de
Firato leverbaar is, kost zo'n
I 1 1 (Mill
