k (stootfïn] V(§K§lfe
VOÖD ©fffegtfo O O O
Ed Spanjaard:
VDifiKal tnldtf GDI#
I
u u
ZATERDAG 23 AUGUSTUS 1 ?»80
EXTRA
PAGINA 25
door
Bep Rijnders
Herman Krebbers en Ed Spanjaard. Muziek is de gemeenschappelijke noemer, waaronder I I
deze twee namen valt onder te brengen. Twee vertolkers van het klassieke repertoire H O TITI Q H K TO nnPTQ
Twee uitvoerende kunstenaars van kaliber. De violist Herman Krebbers en de dirigent 'vl I I ICII I I \l
Ed Spanjaard.
Aan de podiumcarrière van de violist is door een valse streek van het lot nogal abrupt een
einde gekomen. Na ruim veertig jaar de strijkstok te hebben gehanteerd moet Krebbers
nu definitief een streep zetten onder zijn loopbaan als uitvoerend musicus.
Het nare gevolg van een ongeval met zijn motorzeiljacht vorig jaar zomer op het IJssel-
meer. Een ongeval, waaraan de eerste concertmeester van het Concertgebouworkest een
lelijke armblessure heeft overgehouden.
Is een terugkeer naar het podium vrijwel uitgesloten, als leraar heeft Krebbers gelukkig
nog toekomst.
Zal er voor Herman Krebbers dus zo goed als zeker nooit meer applaus klinken, voor de
jonge dirigent Ed Spanjaard, op het ogenblik verbonden aan het Nationaal Balletorkest,
ligt er volgens kenners een schitterende carrière in het verschiet. Spanjaards naam is iri
elk geval bekend bij niemand minder dan Herbert von Karajan en al tot in Salzburg (van
de Festspiele) doorgedrongen.
Onze muziekmedewerkster Bep Rijnders sprak in Amsterdam zowel met Herman Kreb
bers als met Ed Spanjaard.
1
AMSTERDAM - "Ik heb niet zelf behoeven te beslis
sen. Dikwijls heb ik mij afgevraagd welke kant ik
zou moeten kiezen, wanneer mijn leeftijd een
woordje zou gaan meespreken. Moest ik de pedago
gische kant, die me heel na aan het hart ligt, prefere
ren boven mijn orkest of een optreden als solist? Of
andersom? Toen gebeurde dat ongeluk, en ik reali
seerde me dat er niets meer te kiezen ofte prefereren
viel. Ik ben heel nabij de dood geweest, maar dit wil
ik niet dramatiseren".
Herman Krebbers, met donkere
bril want zijn oogkwaal speelt
hem weer parten, zit tegen
over mij in een koffiekamer
van het Concertgebouw. Hij
ziet er gebruind, jong en ont
spannen uit. Het is vanzelf
sprekend dat het gesprek
even toch de richting uitgaat
van dat dramatisch ongeluk,
dat aan zijn leven een andere
wending heeft gegeven.
- Hoe heeft hij dit verwerkt?
Heeft hij er angsten aan over
gehouden? -
"Ik ben een realist en ik lig er 's
nachts niet van wakker, hoe
wel ik direct de gevolgen heb
overzien. Ik kan er rustig over
praten. Maar wel droom ik
heel vaak nog over het orkest
en steeds weer over hetzelfde:
ik ben bezig met mijn colle
ga's om een partituur te be
spreken - heel vreemd. En nu
dan eindelijk een punt is ge
zet achter dit deel van mijn
carrière - ik ben zojuist defi
nitief afgekeurd - heb ik ont
dekt dat die onprettige, onbe
stemde gevoelens die mij be
kruipen, op schuldgevoelens
lijken.
Ik breng ze in verband met mijn
collega's die al die tijd mijn
werk moesten overnemen,
zelfs in de tijd dat ze eigenlijk
vrij dienden te zijn. Ik kan je
niet zeggen, hoe ik daar te
genop heb gezien. Vergeet
niet dat ik hier heel wat stap
pen heb liggen. Dat is nu al
lemaal afgelopen, hoewel ik
mij nog sterk aan dit orkest en
aan mijn werk verbonden
voel. Dit heeft ook betrekking
op de keuze vooi mijn opvol-
ger.
Ja, ik ben op de hoogte van wat
er gaande is. maar daarbij wil
ik beslist niet betrokken wor
den. Ik heb wel een mening.
Ik vind dat de plaats van een
concertmeester een onbe
sproken plaats moet zijn, ik
bedoel één die niet in op
spraak komt, een plaats zon
der conflictén. Deze dingen
kunnen namelijk heel lang
nawerken. Maar ik geef toe
dat het niet meevalt om ie
mand te vinden".
- Hoe moet een concertmeester
zijn? -
"Hij moet, en dit is een eerste
vereiste voor een post als
concertmeester bij het Con
certgebouworkest, een di
plomaat zijn. Hij moet kun
nen bemiddelen bij conflic
ten, want alles komt op hém
af. Hij is de verantwoordelijke
man bijvoorbeeld bij een ver
schil van mening met de diri
gent. En vooral moet hij zijn
vak verstaan, in staat zijn de
solo-partijen te spelen, het
geen nog niet wil zeggen dat
hij per se een groot solist moet
zijn. Op die post is een goed
orkestman belangrijker. Het
is een complex aan eigen
schappen en kundigheden
die je weinig in één man ver
enigd ziet. Kortom hij moet
een duizendpoot zijn!"
- Gelooft u dat de man die men
daarvoor op het oog heeft aan
dit alles kan voldoen? -
"Dat weet ik niet. Ik heb Li-
berman hier in het Concert
gebouw één keer gehoord, dat
was prachtig. Verder weet ik
niets van hem. Bovendien wil
ik nadrukkelijk stellen dat ik
mij buiten het conflict wens
te houden dat bezig is te ont
staan rondom deze eventuele
benoeming. Overigens geloof
ik niet dat het bestuur van het
Concertgebouworkest de
zaak op de spits zou willen
drijven, en een proces zou
riskeren. Er zijn natuurlijk
nog andere mogelijkheden
die bekeken moeten worden.
Ik bedoel de mogelijkheden
van andere geschikte kandi
daten".
Er is in het leven van Herman
Krebbers een wending ge
komen. Dat hij bij de pakken
neer zou gaan zitten past niet
in het patroon van deze alom
geeerde kunstenaar. Hoe ziet
Herman Krebbers zijn ver
dere taak?
'Zeker nog wel op het gebied
van lesgeven. Maar ook dat
heb ik moeten beperken. Het
Schumann-Institut in Düs-
seldorf, waaraan ik verbon
den ben, heb ik in zoverre op
gegeven dat ik er beslist niet
elke dag naar toe ga, of er ooit
zou gaan wonen. Ik behoud er
de supervisie van de kamer
muziek. Ik ga er incidenteel
naar toe wanneer ze iets heb
ben voorbereid. Je zou het
een docerende functie kun
nen noemen, iets dat men in
ons land niet kont".
- Dus te vergelijken met een
universiteits-functie? -
Na enig nadenken, zegt Herman
Krebbers: "Zoiets dergelijks,
ja!"
- In het buitenland zijn bekend
de zogenaamde meestercur-
sussen. U hebt hier school ge
maakt, zoals vroeger Oscar
Back dat heeft gedaan. Waar
om kent men in ons land.
waar men zulke grote kunste
naars en muziekpedagogen
heeft, ditzelfde systeem niet. U
hebt een grote naam, en zoiets
zou in bijvoorbeeld vakantie-
tijd toch velen naar hier bren
gen? Dat is toch van groot be
lang ook voor de naam van
ons land? -
Herman Krebbers knikt.
"Of je school gemaakt hebt,
weet je meestal zelf niet. Dat
bepalen je leerlingen. Boven
dien zou ik niet willen dat ze
epigonen worden. Maar wel
ben ik het eens met het grote
belang van dergelijke cursus
sen. Ik stuur nu mijn leerlin
gen naar Nice en naar Canada,
waardoor ook weer contacten
zijn gelegd. In dit land
spreekt men al jaren over be
zuinigingen als het over onze
kunstopleiding gaat. En men
sluit gewoon zijn ogen voor
het belang van dergelijke in
ternationale uitwisselingen.
Het Concertgebouwor
kest heeft deze week
het volgende persbe
richt uitgegeven:
"Met ingang van 1 sep
tember 1980 verlaat
de heer Herman
Krebbers, sinds 1962
le concertmeester
van het Concertge
bouworkest, dit or
kest wegens invalidi-
teitspensionering.
Dirigenten, bestuur,
leiding en musici zijn
de heer Krebbers gro
te dank verschuldigd
voor de toewijding en
de onnavolgbare ar
tistieke bekwaam
heid, waarmede hij
zich gedurende al die
jaren van zijn be
langrijke taak heeft
gekweten.
Over de opvolging van
de heer Krebbers valt
momenteel niets na
ders mede te delen".
Het is vechten tegen de bier
kaai. Al jaren wordt over deze
mogelijkheden gesproken.
Het haalt niets uit".
"De AVRO heeft me verzocht
drie radio-concerten te pre
senteren en in te leiden.
Voorlopig doe ik er één, om te
zien hoe het mij afgaat. Daar
na zien we wel weer. Maar ik
vind het leuk!"
AMSTERDAM - "Weinig
kon ik vermoeden toen
ik kortgeleden het con
cert met Herbert von
Karajan bijwoonde in
het Concertgebouw,
dat ik een paar weken
later met hem zou sa
menwerken in Salz
burg. Ik herinner me,
dat ik in Amsterdam
zijn slag nogal inge
wikkeld vond. Maar nu
weet ik wel beter!"
Ontmoeting met de jonge Ne
derlandse dirigent Ed Span
jaard (31) in zijn artistiek in
gerichte woning, middenin
de Amsterdamse Jordaan. Op
zijn Bösendorfer-vleugel
staan partituren van Webern,
die hij in voorbereiding heeft.
- Hoe is het met Ed Spanjaard
gegaan nadat hij de laatste
keer het Concertgebouworkest
heeft gedirigeerd? -
"Ik heb toen een tournee in
Zweden gekregen, een aantal
concerten met het orkest in
Malmo. Voor het komende
seizoen ben ik teruggevraagd,
en ik ga ook naar Finland".
- Maar er is toch nog meer
nieuws te vertellen? -
Ed Spanjaard glundert even.
maar geeft niet meteen vol
gas. "Ik ben benoemd tot di
rigent van het Nationaal Bal
letorkest, een heel mooi en
voor mij verrassend orkest
met een prachtig repertoire".
Is al bekend! Ga maar verder
hoe ben je laatst in Salzburg
terecht gekomen? -
'Een mooi verhaal. Ik was in
Bayreuth om Edo de Waart te
assisteren met de "Meister-
singer". Maar op het laatste
ogenblik ontstond er een ver
schil van mening en Edo gaf
zijn opdracht terug. Edo weg,
en ik liep er min of meer met
mijn ziel onder mijn arm.
Gelukkig had ik goede con
tacten met mensen die ik daar
kende. Dat is mijn geluk ge
weest, want er kwam een tele
foontje uit Salzburg dat Her-
bert von Karajan direct een
assistent nodig had voor de
"Aida" van Verdi. Iemand
heeft mij benaderd met de
vraag of ik beschikbaar was,
en of ik bereid was op korte
termijn naar Salzburg te ko
lk zag het als een buitenkans
om Von Karajan te leren ken
nen. Er volgde een afspraak
met de mededeling dat ik zo
spoedig mogelijk een beves
tiging zou krijgen. Daarop
vertrok ik onmiddellijk naar
Amsterdam om de opera "Ai-
da" voor te bereiden.
Ik was er nauwelijks mee bezig
of er kwam een telefoontje dat
"het feest niet doorging"
want - zo zeiden ze het letter
lijk - Von Karajan was schuw
om met een assistent te wer
ken die hij niet kende. Je kunt
mijn teleurstelling begrijpen.
Wat gebeurt er? Een dag later
was Salzburg weer aan de te
lefoon met het verzoek of ik
met de eerste de beste gele
genheid kon komen.
De eerste ontmoeting met Von
Karajan was vriendelijk,
maar hij hield een enorme af
stand. Daarop was ik voorbe
reid. want hij staat als lastig
bekend. Mijn taak was naast
assistent, ook "Buhnekapel-
meister". In "Aida" komt
namelijk een koper-ensemble
voor, dat in Salzburg buiten
het gezichtsveld van de diri
gent staat opgesteld. Daar
voor hebben ze een tweede
dirigent nodig. De moeilijk
heid was echter, dat het con
cert met Von Karajan via een
monitor verliep, en dan moe
ten er duidelijke afspraken
zijn om de zaak gelijk te krij
gen.
Die afspraak moest ik dus ma
ken en tot mijn grote verwon
dering was Von Karajan bij
zonder begrijpend en erg be
hulpzaam. Dit was de eerste
keer dat ik een totaal andere
indruk kreeg dan "men" van
hem zegt. "Men" vindt hem
lastig, egocentrisch, ijdel, en
"men" is bang voor hem. Ik
heb hem- leren kennen en
vooral waarderen als een
groot dirigent, een zeer groot
vakman. En nu mag je mis
schien met hem op bepaalde
punten van mening verschil
len, dat doe ik ook wel. maar
dat neemt niet weg dat hij een
dirigent is van het grootste
formaat. Zijn aangeven is zo
subtiel, dat een buitenstaan
der dat nauwelijks opmerkt.
Dat verklaart ook waarom
men zijn slag zo ingewikkeld
vindt.
Er gebeurde nog iets eigenaar
digs Bij een van de repetities
liet Von Karajan weten dat hij
met zijn orkest niet kwam. en
dat men het met bandopna
men moest doen. Koor en so
listen waren in paniek.
Ik ben er toen ingesprongen en
ik heb met hen gerepeteerd.
Een geluk dat ik voor mijn
vertrek nog even mijn Ita
liaans heb opgevijzeld. Ach
teraf had ik het gevoel dat
Von Karajan ons allemaal op
de proef heeft gesteld.
Kort daarop kreeg ik het ver
zoek bij hem te komen en
voor het eerst had ik het ge
voel van echt contact, van zijn
kant kwam ook blijk van
waardering. Hij gaf kort daar
op ook nog een concert met
de "Achtste" van Bruckner,
en het viel me op dat ik als
enige assistent toegang had
tot zijn repetities met zijn
Wiener Philharmoniker. Het
gaat daar namelijk veel stren
ger toe dan in ons land.
Er gebeurde trouwens nog iets.
Heel plotseling kreeg ik het
verzoek om de celesta-partij
te spelen in de Altenberg Lie-
der van Webern. Dat was dus
met de Wiener Philharmoni
ker onder leiding van Claudio
Abbado. Dat was bepaald ook
geen kleinigheid, want bekijk
de partituur hier maar eens
even. Maar het is gelukkig
goed gegaan.
De klap op de vuurpijl is echter,
dat ik het volgend jaar in Bay
reuth ben uitgenodigd om te
assisteren, en dat zal dan mijn
eerste kennismaking zyn ook
met Wolfgang Wagner. Ik
hoop nu maar dat ik tegelij
kertijd weer een uitnodiging
krijg voor Salzburg, want die
voorstellingen overlappen
elkaar.
Het wordt dan wel een hele
moeilijke keuze voor me.
Maar in elk geval moet ik nu
nog voor een paar weken te
rug naar Salzburg om op
nieuw te assisteren by een
aantal Aida-voorstellingen."
O O O
