Regering Polen met rug tegen de muur Dernocratische conventie wordt ne "Fel offensief tegen Israël Stakingen voor meer vlees Premier Botha trekt omstreden plan in ZATERDAG 9 AUGUSTUS 1980 BUITENLAND WENEN (GPD) - Hoeveel stakingen er de laatste twee maanden in Polen zijn geweest, weet eigenlijk niemand precies. In dissidentenkringen wordt gesproken over 80 of meer, uiteenlopend van openbaar transport tot fa brieksarbeiders en van stakingen van dagen, uren of zelfs enkele minuten. In bijna alle gevallen hebben de stakers gewonnen en een loonsverhoging gekregen om in de pas te blijven met de voor een groot deel door sterk gestegen voedselprijzen veroorzaakte inflatie. Volgens de laatste berichten zijn 20.000 arbeiders in een vrachtwa genfabriek in de buurt van Lublin in staking gegaan. Deze fabrieksarbeiders hebben in juli al vier dagen gestaakt, maar leg den een paar dagen geleden op nieuw het werk neer omdat de bedrijfsleiding zich niet aan haar woord had gehouden. Ze heeft nu een loonsverhoging van 15 pro cent toegezegd. Grotere algeme ne ontevredenheid wordt gerap porteerd vanuit directieniveau, waar velen beginnen te voelen dat hun kostbare privileges ge leidelijk ongedaan worden ge maakt. In de van oudsher ontvlambare stad Lodz zou volgens de laatste berichten de staking van 10.000 textielarbeiders donderdag weer afgelopen zijn, nadat de autoritei ten hadden toegestemd in een loonsverhoging. De staking in dit industriële centrum, ongeveer 140 kilometer ten zuidwesten van de hoofdstad, begon dinsdag. Ook de vuilnisophaaldienst in en kele delen van de Poolse hoofd stad zou het werk hebben neer gelegd. Ze eisen hogere lonen en een vaste toelevering van vlees waren aan de personeelswinkel van de dienst. Door het warme zomerweer in Warschau zag de gemeente zich genoodzaakt vrij willigers in de zetten om het rot tende afval op te halen. Tegen Russen De Polen zijn boos op hun regering, die gefaald heeft haar belofte ge stand te doen, en op Poolse bondgenoten, die als uitbuiters worden gezien. De extra contin genten vlees die Polen aan Rus land heeft moeten leveren voor de Olympische Spelen, vormt één van de oorzaken voor de hui dige explosie van burgerlijke on gehoorzaamheid. Een trein met een zending vlees voor de Sowjet- Unie werd bij Lublin door arbei ders tegengehouden. Demon straties tegen de Sowjet-Unie volgden. De Poolse regering, die sinds het partijcongres in februari wordt geleid door de econoom Edward Babiuch, staat met de rug tegen de muur. Ze is zelfs niet in staat de consument maar voor ec-n fractie van de eisen tegemoet te komen. Eén van die eisen is: vlees voor een redelijke prijs. Een an dere is: meubilair van behoorlij ke kwaliteit en moderne huis houdelijke artikelen als koelkas- De Poolse industrie, v gime in de jaren zestig veel te veel geïnverteerd heeft en waarmee de basis is gelegd voor de tegen woordige misère, kan alles pro duceren wat de consument ver langt en doet dat ook. verhogen. De consument echter trekt er geen voordeel van. Alle kwaliteitspro- dukten en het betere vlees moe ten worden geëxporteerd om de schikbarende nationale schuld die Polen in het westen heeft op- gebouwd enigermate te verklei- Bang „We willen niet dat onze vrienden zich over ons zorgen gaan ma ken", is dezer dagen een veel ge hoorde kreet in Warschau, met name in officiële kringen. Vrij vertaald betekent dat dat de Po len bang zijn dat als de indus triële strijd tot een massale bur geropstand leidt, de Sowjet-Unie een excuus zou kunnen vinden om te interveniëren. Mocht dat gebeuren, dan heeft niemand il lusies over de gevolgen. De Po len, die anders zijn dan de Tsje- choslowaken en Hongaren, laten niet over zich lopen. Zij hebben hun „bondgenoten" nooit verge ven dat zij tijdens de oorlog aan de andere kant van de rivier ble ven terwijl de nazi-troepen War schau vrijwel met de grond gelijk maakten. Aan de andere kant is er voor de Poolse regering wel enige ma- noevreerruimte nu de Sowjet- Unie tot over de oren verwikkeld is in Afghanistan. Een herhaling van de inval in Tsjechoslowakije in 1968 zou de banden met het Westen voor lange tijd onherstel baar maken. Maar er is geen pasklare oplossing voor de Poolse ziekte en de rege ring heeft dat openlijk gezegd. De wortels van de bestaande eco nomische crisis liggen in de overinvestering in de industrie, gevolgd door de oliecrisis en de recessie in het begin van de jaren zeventig. Daaraan toegevoegd het gebrek aan motivering onder de arbeiders, zodat de produkti- viteit niet gegroeid is of zelfs ach teruit is gegaan, de erbarmelijke resultaten in de landbouw als ge volg van vier jaar slechte oogsten, wat uitloopt in hogere graanim- porten en daarmee heb je de for mule voor de economische ramp. Duimen draaien De communistische landen prijzen zich doorgaans over hun legen darische volledige werkgelegen heid, wat niet betekent, zoals de man in de straat kan vertellen, dat er genoeg werk is voor iedereen die werkt. In fabrieken zitten mannen en vrouwen weken lang duimen te draaien omdat er geen grondstoffen zijn of omdat een vi tale machine is uitgevallen. Nie mand maakt er zich zorgen over. Ze krijgen toch hetzelfde loon. De Polen willen vlees, waar ze geld voor hebben gekregen. Voor een maand of twee houdt het de op standelingen misschien rustig, maar als het doorgedrongen is dat deze loonsverhoging niets be tekent voor de oplossing van de fundamentele problemen, steekt de wrok weer de kop op. De Po len hebben een groot gevoel om over hun eigen problemen grap pen te maken. „Watheeft duizend poten en is strikt vegetarisch" is de vraag. Antwoord: „De rij voor een Poolse slagerswinkel". Maar dat is nu geen grap meer. Edward Gierek, zelf aan de macht gekomen door een dreigende op stand, zal zich stevig moeten va'stklampen als hij en zijn regi me heelhuids uit deze storm wil len komen. Warschau wordt overheerst door de brandende vraag: trekt hij, als de opstande lingen niet meer onder controle kunnen worden gehouden, aan de noodrem en ontstaat een vloed van onderdrukking en bloedver gieten? Mosje Dayan: TEHERAN - President Ba- ni-Sadr van Iran in gesprek met de Arabischebisschop Capucci van Jeruzalem. Dat gebeurde tijdens de opening van de Palestijnse ambassade in Teheran. Capucci bracht vorige week een boodschap van de paus over naar aja- tollah Chomeini. De ambassade is gevestigd in het aebouw waar zich vroeger de Israëlische ambassade be vond. De opening maakte deel uit van manifestaties die in Iran werden gehouden ter viering van de dag van Je ruzalem" om te onderstrepen dat Jeruzalem Arabisch is. Het Israëlische parlement nam onlangs een wet aan waarin heel Jeruzalem tot eeuwige hoofdstad van Israël werd verklaard. Geen Raad van zwarten PRETORIA (Reuter) - De Zuid- afriaanse premier Pieter Botha heeft gisteren na overleg met thuisland-leiders een omstreden plan voor de instelling van een vertegenwoordigende raad van zwarten ingetrokken. In de voor gestelde grondwetsherziening zou in de plaats van de huidige senaat een presidentiële raad komen waarin de andere niet-blanke bevolkingsgroepen vertegenwoordigd zouden zijn, en daarnaast een aparte raad voor de zwarte bevolking. Zwarte leiders hebben dit voorstel afgewezen omdat de raad geen bevoegdheden zou krijgen, en omdat het nieuwe systeem vast legging van de apartheid in houdt. Botha sprak met zes leiders van de thuislanden, die volgens Preto ria's plannen op den duur zelf standige Afrikaanse staatjes moeten worden. Chief Gatsha Buthelezi, leider van de zoeloe's, de grootste ethnische groep in Zuid-Afrika, nam niet aan het be raad deel. Na afloop werd in een verklaring meegedeeld dat 'besprekingen gericht op het vinden van struc turen en methoden voor passend en doelmatig overleg' voortgezet zullen worden. Eerste-minister Pathudi van het thuisland Lebowa sprak zijn te vredenheid uit over de intrek king van het plan. Hij meende dat enige vooruitgang wordt ge maakt 'naar begrip voor de aspi raties van de zwarten'. Donderdag sprak premier Botha met een delegatie van de Zuid- afrikaanse Raad van Kerken, die zich krachtig verzet tegen de apartheidspolitiek. Volgende week heeft Botha een gesprek met vertegenwoordigers van de 2.5 miljoen kleurlingen (mensen van gemengd ras). TEL AVIV (AFP/Reuter) - Israël en het joodse volk worden gecon fronteerd met "een internatio naal offensief dat zou kunnen uitlopen op de vernietiging van ons land". Deze waarschuwing heeft Israëls voormalige minister van buitenlandse zaken Mosje Dayan laten horen in een vraag gesprek met het blad "Jeruzalem Post". "Ons land wordt misschien niet bedreigd met vernietiging van zijn voortbestaan als nationale eenheid, maar zeker wel met ver lies van zijn politieke, militaire en economische onafhankelijk heid", zo verklaarde Dayan. Hij voegde eraan toe dat de Israëli sche bevolking haar koelbloe digheid en haar geloof in de natie kan verliezen, wat zich zou kun nen vertalen in "massale emigra tie en een achteruitgang van de economie". Volgens Dayan zal het internationale offensief tegen Israël worden voortgezet on geacht de kleur van de Israëli sche regering. Hij wees in dit ver band op Europa "dat de PLO als partner in de autonomie-onder- handelingen accepteert, of schoon deze organisatie niet op houdt te verklaren dat zij Israël wil wegvagen". Ex-minister Dayan toonde zich zeer bezorgd over "de wijze waarop Egypte het normalisatie- proces saboteert". Volgens Dayan bestaat er geen verband tussen de Egyptische politiek en de beweerde verharding van het standpunt van Israël. "Te oorde len naar de anti-Israëlische hou ding van Egypte in de VN krijgt men het gevoel dat Egypte zich weer aan het hoofd wil stellen van de Arabische haatcampagne te gen Israël. mier heeft kunnen aannemen dat de wet over Jeruzalem geen in ternationale reactie teweeg zou brengen", zo voegde hij eraan toe. Volgens Dayan had in de wet, die heel Jeruzalem tot ondeelbare hoofdstad van Israël maakt, dui delijk moeten staan dat de Tem pelberg onder exclusief gezag van de islamieten zou blijven. Dayan pleitte ervoor Egypte en Jordanië duidelijk te maken dat over Jeruzalem zonder voor waarden vooraf kan worden on derhandeld. Radjai vrijwel zeker premier van Iran Ongelooflijk De voormalige minister van bui tenlandse zaken en generaal in de zesdaagse oorlog spaarde overi gens ook de regering van premier Begin niet voor kritiek. Hij be schuldigde de Israëlische rege ring van het "ontlopen van haar verantwoordelijkheid met name in de stemming over Jeruzalem". "De premier heeft gezegd dat de knesseth de hoogste macht is, maar hij schijnt te vergeten dat het de regering is die moet rege ren en leiding moet geven aan de nationale politiek", aldus Dayan. "Het is ongelooflijk dat de pre- Jongen na acht maanden vrij MILAAN (GPD) - De 15-jarige Leonardo Rossi die op 15 decem ber jl in Milaan werd ontvoerd, is gisteren op de weg tussen Milaan en Genua vrijgelaten. De ont voerders die aanvankelijk een losprijs van 12.5 min hadden geeist, namen tenslotte genoegen met ongeveer 1.25 min. Leonardo is de zoon van een groot handelaar in groenten en fruit in de omgeving van Milaan. Nadat de autoriteiten op 6 mei hadden verhinderd dat zijn vader het los geld betaalde, gaven zij enige weken later toch hun toestem ming voor de transactie. TEHERAN (AFP) - Het Iraanse parlement heeft besloten Mo hammed Ali Radjai voor te dra gen voor de post van eerste-mi nister van de Islamitische re publiek. Dit heeft de voorzitter van het parlement, ajatollah Hadsjemi Rafsandjani, verklaard in Teheran. Het Iraanse persbureau Pars deel de eerder deze week mee dat pre sident Bani-Sadr voor het pre mierschap ook de voorkeur gaf aan Radjai. De president be noemt volgens de nieuwe Islami tische grondwet van Iran de eer ste-minister op voordracht van het parlement. In de regering-Bazargan, die aftrad nadat militante Iraniërs de Ame rikaanse ambassade hadden be zet, was Radjai minister van on derwijs. Radjai wordt door waar nemers gekenschetst als iemand die in het kamp van de funda mentalisten tot de gematigden behoort. Men verwacht in Teheran dat de benoeming van Radjai als pre mier en de vorming van een rege ring nu nog slechts een kwestie van tijd is. (Van onze correspondent Maarten Huijgen) WASHINGTON - Bij de Democratische Conventie die maandag van start gaat in Madison Square Garden in New York, staat ongelooflijk veel op het spel. De gegevens: nog nooit heeft een zittende president zo laag in populariteit gescoord als Jimmy Carter hu. Volgens de laatste opinie peilingen wil meer dan de helft van de Democraten de conventie "opengooien," dat wil zeggen dat de kiesman nen naar eigen eer en geweten mogen kiezen en niet meer zijn gebonden aan een eerste voorkeur. Meer dan ooit vragen politieke analisten zich af of het Ameri kaanse verkiezingssysteem niet veranderd moet worden. In dè conventie wordt het een heet hangijzer en alles behalve een academisch vraagstuk. Daar hangt namelijk vanaf wie uitein delijk als Democratische kandi daat naar voren zal komen. Alle kiesmannen zijn gebonden aan de voorkeur waarvoor ze zijn ge- Open conventie Op het eerste gezicht lijkt dat heel logisch. De kiezer streept de kiesman aan die dezelfde Demo cratische kandidaat wil hebben als hij. Zijn uitverkorene moet in dit geval dus of voor Carter of voor Kennedy stemmen. Deze regel is twee jaar geleden inge voerd. Voor die tijd kon er nog tijdens de conventie worden ge sjoemeld, maar dankzij de krach tige steun van de Kennedy-sup porters werd deze regel in 1978 door het Nationale Comité van de partij aangenomen. Nu de con ventie deze regel moet goedkeu ren, maken dezelfde Kennedy- supporters de grootste bezwaren. Tot grote woede van Carter, die dubbel zoveel kiesmannen heeft verzameld als Kennedy. „Deze zogenaamde open conventie is een frase, die door senator Kennedy is gebruikt en werd overgenomen door de pers. Het is een volstrekt verkeerde bena ming. Waar ze eigenlijk om vra gen, is een konkelconventie om de kiesmannen ertoe te brengen hun getekende belofte of eed te verbreken; dat ze naar de conven tie zullen gaan overeenkomstig de manier waarop de kiezer thuis heeft gestemd", zegt Carter. Voorstanders van de open conven tie vinden echter datje in de op vatting van Carter net zo goed geen conventie kunt houden. „Dan kun je ook computers ne men in plaats van kiesmannen. Waarover praatje nog", zegt een vooraanstaand lid van het comité voor een open conventie. Vol gens Kennedy is de toestand, sinds de voorverkiezingen, danig veranderd. De kiezer die het mandaat aan de kiesman heeft gegeven, denkt nu heel anders over de Democratische kandida tuur. Al heel lang heeft Kennedy op een gelegenheid zitten wachten waardoor het tij ten gunste van hem zou keren. En Billygate - het schandaal over Carters broer Billy, die zich ontpopte als poli tiek agent van het anti-Ameri kaanse Libië - is zo'n gelegen heid, volgens Kennedy. Boven dien heeft Carter nooit campagne gevoerd in de staten. Hij gebruik te de crisis in Iran om goede sier te maken. Ten tijde van rampen schaart iedereen zich nu eenmaal rond de president. Carter oogstte dan ook groot succes door in het Witte Huis opgesloten te blijven zitten. Van enige dis cussie over politieke strijdpun ten, zoals Kennedy het wilde, was geen sprake. Nu zit de president op een dieptepunt en iedereen keurt zijn beleid ten aanzien van Iran af. Maar de voorstanders van de open conventie stuiten nog steeds op een sterke loyaliteit te genover Carter. „Het is een ere kwestie", zegt er een. In het Congres is er een krachtige dump-Carter beweging ontstaan, maar de Carter-kiesmannen uit de verschillende staten willen hun man niet laten vallen. Door middel van een goede verkie zingsorganisatie heeft Carter nog een flinke greep op zijn kiesman nen en kan hij hun desertie voor komen. De affiches met Carter en Mondale erop, rollen van de persen. Een teken dat de Democratische Conventie voor de deur staat. Andere kandidaten Door nu de conventie open te gooi en en de kiesmannen niet meer aan hun oorspronkelijke voor keur te binden, krijgen de geves tigde politici meer invloed op de verkiezingen. Met een open con ventie proberen de Congresleden hun vroegere macht over de kan didaatstelling weer terug te krij gen. De voornaamste strijd zal bij de Democraten derhalve over de conventieregels gaan. Senator Edward Kennedy doet volgende week een laatste wan hopige poging om aan bod te ko men, maar zijn kansen staan er slecht voor. Zijn kandidatuur is zeer controversieel bij de Demo cratische partij. Meiv vertrouwt hem niet en bovendien zijn zijn standpunten progressiever dan de mode toelaat. De open conventie-beweging praat dan ook over andere kandidaten dan Kennedy. Minister van bui tenlandse zaken Muskie bijvoor beeld of vice-president Mondale, of senator Henry Jackson. Maar Muskie en Mondale hebben al min of meer bedankt voor de eer. En Jackson zit vaak uiterst rechts van het politieke spectrum. Het is in het voordeel van Carter dat zich nog geen partijmeerderheid achter een andere kandidaat heeft geschaard. Vandaar ook dat veel Carter-supporters zich voor een open conventie hebben uit gesproken: nu de meeste kies mannen bij gebrek aan beter toch bij Carter zullen blijven, is een vrijwillig gekozen Carter veel overtuigender. Een gesloten conventie, hoe gerechtvaardigd ook, geeft de indruk dat Carters kandidatuur aan de kiezers is op gedrongen. Waarom blijft „Teddy" Kennedy dan toch doorgaan, ondanks zijn magere kansen? Een van de re denen is dat hij zegsman van de progressieve fractie van de De- mocratische partij is geworden. Deze groep is steeds meer in de knel geraakt nu de mode de ande re kant uitgaat. Weinig politici durven nog het eti ket „liberal", Amerikaans voor wat in Nederland progressief heet, te dragen in Washington. Kennedy daarentegen zwemt te gen de stroom in en pleit onver moeid voor meer hulp aan de ar men en ouden van dagen. Ook wil hij een uitgebreide gezondheids verzekering. Daarom staat hij bekend als een big spender, ie mand die veel wil uitgeven. Dat valt bij de conversatieve en neo- conservatieven niet goed in de smaak en kan zijn politieke kan sen verkleinen. In het Congres wordt ferme strijd geleverd over een evenwicht tus sen uitgaven en inkomsten van de overheid. De Republikeinen willen zelfs belastingverlaging. Zuinigheid is troef. Als Kennedy zijn standpunten voor de vuist weg moet verdedigen, komt er weinig uit. Maar zijn door advi seurs geschreven toespraken la ten aan duidelijkheid niets te wensen over. Ook op het gebied van de buitenlandse politiek wil hij meer Amerikaanse zelfbeper king. Hier spreekt dan de tradi tionele „liberal" van de Ameri kaanse oostkust; Carter daaren tegen komt uit het conservatieve Zuiden en daar denken de De mocraten heel anders. Kennedy kreeg er met zijn standpunten tijdens de voorverkiezingen geen poot aan de grond. Deze verschillen tussen de Demo craten zijn erg oud. Als Kennedy in '80 verliest, hoopt hij meer kans te maken voor 1985. Al haalt hij het in scherpte van geest niet bij zijn broers Jack of Robert. Vragen of hij Carter wil steunen als hij wint, ontwijkt hij. Vier jaar Reagan geven hem meer kans dan nog vier jaar Carter. In elk geval hebben Carter's en Kennedy's adviseurs een voorlo pige wapenstilstand gesloten. Minitieus hebben ze de agenda voor de conventie uitgespit en geprobeerd hun vuile was enigs zins binnen te houden. Het ge vecht over de regels is een dag uitgesteld, zodat Kennedy- nog kan lobbyen. Daarvoor in de plaats heeft Kennedy andere toe zeggingen gedaan, die het ver loop van de conventie wat kalmer zullen maken. Anderson Op de achtergrond lonkt de onaf hankelijke presidentskandidaat John Anderson, die een ver- bondje met Kennedy heeft geslo ten. Door Anderson scoort Carter zo laag in opiniepeilingen; heel wat Democratische kiezers lopen naar hem over. Maar opiniepei lingen wijzen uit dat Anderson toch niet meer dan 20 procent van de Amerikaanse stemgerechti- gen achter zich krijgt. Uit het voorbeeld van John Ander son blijkt weer eens hoe belang rijk een goede partij-organisatie en een maximum aan publiciteit is voor een presidentskandidaat. Iets wat de onafhankelijke An derson moest ontberen. Nu rest Anderson niets dan wat zielig achtergrondcommentaar op de verrichtingen tijdens de conven tie. De televisie heeft ongekend veel invloed op de verkiezingen. Als je in het marginale staatje New Hampshire wint, dan maak je grote kans op een eindoverwin ning. Omdat daar de eerste kie zers naar de stembus gaan, be steden de media veel aandacht aan New Hampshire. De Ameri kaan stemt graag op winnaars. Ook legt het voorverkiezingssys- tecm niet de nadruk op de poli tieke capaciteiten van de kandi daat, maar eerder op zijn vermo gen vriendelijk te grijnzen en zo goed over te komen bij het publiek. Het is geen wonder, zeggen de des kundigen, dat zo'n systeem de keuze laat tussen een tweede rangs filmacteur en een pinda- boer met een goed merk tandpas ta. De campagnevoerders concentre ren zich op de regie van de media en op de effectiviteit van de orga nisatie. De kandidaat moet ge loofwaardig overkomen. Reagan doet dat bijvoorbeeld uitstekend. Zijn schitterende optredens zijn ook niet besmet door de teleur stellingen van vier jaar presi dentschap. De Amerikaanse kie zer schakelt snel om. In tegen stelling tot de Europeaan is hij niet zo gebonden aan een partij- ideologie. Tv-optredens en het beeld van de winnaar in de publi citeit spelen een grote rol. Nog nooit heeft in de opiniepeilin gen een president zo laag gestaan als Carter thans, maar ook heeft Amerika nog nooit zo aan haar identiteit getwijfeld. Een hoge inflatie, een lage koers van de dollar en overal in de wereld pla gerijen door moslims of andere duistere krachten. Negatieve groei is iets ongekends Amerikaan, die steeds economische grenzen probeert te breken. Het zal van maandag tot en met vrijdag allemaal naar voren ko men in de bijeenkomst van de partij die al tientallen jaren de meerderheid in het Congres heeft. De Democratische partij is moe, maar dat zal niet blijken uit de zenuwachtige activiteit van de komende conventie.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1980 | | pagina 9