Tekeningen en teksten
van Speenhoff te kijk
ZATERDAG 9 AUGUSTUS
DEN HAAG (GPD) - Min
stens één maal per jaar
biedt het Rijksmuseum
Meermanno-Westreenia-
num - Museum van het
Boek wel een expositie die
zich niet alleen richt op
hen die een grote kennis
hebben vergaard op het
terrein van oude manus
cripten en boeken en op
hen die diepgaand geïnte
resseerd zijn in oude en
nieuwe typografie. Deze
zomer brengt het mu
seum, dat is gevestigd in
het kapitale pand Prinses-
segracht 30, in Den Haag
een tentoonstelling die is
gewijd aan de tekeningen
van Koos Speenhoff.
Deze in 1945 overleden artiest is
niet meer weg te denken uit de
geschiedenis van het cabaret in
Nederland. Zij die hem hebben
zien optreden bewaren daaraan
de dierbaarste herinneringen en
sommige van zijn liederen wor
den nog altijd gezongen. Om het
maar bij een enkel voorbeeld te
houden: Speenhoff schreef de
tekst van het lied 'Daar komen de
schutters, daar komen ze an, de
mannetjesputters van Rotter
dam'.
Op deze expositie gaat het echter
niet, althans niet op de eerste
plaats, om zijn teksten, maar om
zijn tekeningen. Alvorens daar
over iets meer te vertellen, eerst
nog even een paar feiten uit het
leven van Speenhoff.
Hij werd in 1869 in Rotterdam ge
boren. Na driejaren bij de marine
gediend te hebben, een periode
waarvan in enkele liederen van
hem de weerslag merkbaar is,
vestigde hij zich als schrijver en
tekenaar in Rotterdam. Hij illu
streerde zijn eigen boekje 'De ze
ven moordenaars en andere ver
halen', dat in 1899 verscheen en
werkte mee aan het satirische
weekblad 'De Ware Jacob'.
Deze en nog vele andere gegevens
zijn onder meer te vinden in twee
standaardwerken over het Ne
derlandse cabaret, namelijk ,,'T
Was anders", geschreven door
Alex de Haas en Wim Ibo's boek
'En nu de moraal van dit lied'.
Zanger
In 1902 trad Speenhoff voor het
eerst op als zanger van zijn eigen
liedjes, en dat werd een daverend
succes. Hoewel Speenhoff de
mensheid, het zij arm of rijk, vaak
op een rake manier te kijk zet, is
de ondertoon toch altijd duide
lijk: de dichter-zanger ziet haar
scherp de sociale misstanden van
zijn tijd en hij hekelt die fel, hoe
mild de bewoordingen soms op
het eerste gezicht ook lijken.
JHSpenhojf
Zelfportret van de dichter-liedjeszanger Koos Speenhoff.
Het succes wat hij behaalde bracht
hem er toe tot uitgave van zijn
liederen over te gaan. De eerst
druk van drieduizend exempla
ren was op slag uitverkocht.
Daaruit mag niet worden afge
leid, dat iedereen nou zo tevreden
was over dit boekje. In de toelich
ting op de expositie.wordt de be
spreking van pastoor W. P. H.
Jansen geciteerd, zoals deze te
vinden is in de jaargang 1904 van
het tijdschrift Lectuur: „Dit boek
is een slecht boek en een vals
boek. Slecht wegens de schunni
ge rijmelarijen die er in staan.
Vals, want het zijn geen liedjes,
het zijn geen wijzen en het zijn
geen prentjes. En de auteur is
geen dichter, is geen zanger. De
eigenlijke titel zou moeten lui
den: Misselijke rijmelarijen, op
misselijke deunen, misselijke
schetstekeningen door Speen
hoff, prul-poëet... bah!"
Speenhoff durfde het voor zijn tijd
dan ook wel duidelijk te zeg
gen.
Gemeen teraadslid kun je worden,
al hou-je een stiekeme kroeg,
wanneer je je naam maar kan
schrijven,
dan weet je al meer dan ge
noeg".
En toen de gemeenteraad van Rot
terdam weer eens in het geweer
kwam tegen de verlokkingen
voor de zeeman:
Rotterdammer wil ik wezen,
Rotterdammer wil ik zijn, waar op
aarde vindt men steden
even kuisch en even rein?
Nergens meer verdachte huizen
al die ontucht is gedaan
Nu Van Staveren de deuren
op het nachtslot heeft gedaan".
De pastoor mocht dan kwaad zijn,
uiteindelijk heeft Speenhoff mo
gen beleven dat er vele tiendui
zenden exemplaren van zijn
bundels zijn verkocht.
In 1945 overleed de dichter, hij was
een van de slachtoffers van het
bombardement in het Bezuiden-
hout.
Expositie
Deze tekening toont
kon vastleggen
hoe raak Speenhoffook de mode van zijn tijd
Zijn tekeningen zijn nu in over
vloed aanwezig in het Haagse
museum, de expositie neemt niet
minder dan drie volle zalen in be
slag. Vrijwel elke prent bevat
weinig lijnen, maar die zijn bij el
kaar wel zeer veelzeggend. Je
krijgt de indruk, dat Speenhoff
met even groot gemak ook voor
meer gevulde tekeningen had
kunnen zorgen, maar de eenvoud
prefereerde, wellicht mede ook
omdat hij zijn teksten uiteinde
lijk toch het belangrijkste
vond.
Speenhoff verstond het vak teke
nen zeer degelijk en wanneer een
prent soms wat houterig aandoet,
dan heeft hij dat zeker zelf zo ge
wild. Hoe knap Speenhoff met
weinig lijnen een beeld wist op te
roepen, blijkt onder meer uit zijn
weergave van vrouwenfiguren:
de mode van de jaren 1900-1920
komt de aandachtige beschou
wer helder voor ogen.
Wie de originele tekeningen verge
lijkt met de reprodukties in de
boeken, bemerkt, dat de drukker
niet altijd even fijntjes is omge
sprongen met het origineel.
Wanneer Speenhoff met evidente
opzet een figuur uit het lood te
kende, zette de drukker die teke
ningen een paar graden scheef,
zodat het resultaat weer rechtop
stond.
De expositie is tot en met 30 augus
tus te bekijken. Het museum is
geopend van maandag tot en rpet
zaterdag, steeds van 13 tot 17 uur,
zon- en feestdagen gesloten.:.
Amersfoort 7 vn Aruba nr Port au Prin-
Amsteldreef 8 te Manilla,
Amstelland 8 pass. Canarische Eilanden
nr. Amsterdam,
Amstelveen 7 20 zw Kaap Agulhas nr
Buenos Aires,
Amsterdam 7 vn Antwerpen nr Amster
dam,
Antilla Bay 7 150 zw Nazatlan nr Pana-
Antilla Cape 7 t.a. 35 z Miami nr Houston,
Atlantic Crown 7 vn Baltimore nr New
York,
Atlantic Star 8 vn Baltimore nr New
York,
Baarn 8 vn Rotterdam nr Antwerpen,
Bilderdijk 7 510 w Hebriden nr savan-
Coral Isis 7 420 o Hawaii nr Plaquemine,
Coral Maeandra 7 vn Shellhaven nrTee-
Coral Rubrum 7 te Las Palmas,
Crania 8 te Stanlow,
Delfborg 7 te Antwerpen,
Diadema 7 240 ono Aden nr Le Havre,
Diloma 7 vn Portland Maine nr Port
Acardon.
Docklift -2 7 vn La Guaira nr Lissabon,
Dordrecht 7 615 w Valencia nr Noord
Canada,
Duivendrecht 7 t.a. Eregli,
Esso Saba 8 te Ras Tanura,
Flammulina 7 vn San Juan nr Curacao,
Gooiland 7 vn IJmuiden nr Recife,
Hollandia 7 vn Bremerhaven nr Zee-
brugge.
Laconcia 8 te Ras Tunura,
Lanai 7 dw. Kaap Hatteras nr La Ceiba,
Large Bay 7 vn Hoek van Holland nr Le
Havre,
Maasbree 7 30 nw Natal nr Perzische
Golf,
Maasrix 7 180 z Las Palmas nr Mina al
Fahel,
Moordrecht 7 95 n Madeira nr Port Ar
thur,
Nedlloyd Adelaide 8 140 z Port Moresby
nr New Plymouth.
Nedlloyd Amsterdam 7 te Port Kelang,
Nedlloyd Bangkok 7 20 n Muscat nr
Abudhai,
Nedlloyd Franklin 9 te New Plymouth,
Nedlloyd Freetown 7 100 zw Penang nr
Suezkanaal,
Nedlloyd Hobart 7 vn Buenos Aires nr
Rio Grande,
Nedlloyd Hongkong 7 260 wzw Straat
Sudan nr Hongkong,
Nedlloyd Honshu 7 580 zo Colombo nr
Nedlloyd Katwijk 7 vn Singapore nr
Keelung,
Kindermatinee: "Superster Goofy", da.
REX: "Drie meisjes in Parijs", da. 2.30,
7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Sexhuis Rosema
ry", vr. en za. 11.30 uur, 18 jr.
Alphense bioscopen
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Dlaconessenhuis:
Middagbezoekuur 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling. vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
Sportmedisch Advies Centrum; blessu-
respreekuur Elisabethziekenhuis. Lei
derdorp, 's maandags van 19.30-20.30
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18.30-19,30 uur. Babyshow laatste kwar
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
Nedlloyd Linge 7 35 nw Tunis nr Duin
kerken,
Nedlloyd Loire 8 te Tange.
Nedlloyd Madison 8 te Hongkong,
Nedlloyd Marseille 8 te Port Harcourt,
Nedlloyd Nagasaki 8 te Valpariso,
Nedlloyd Nassau 7 170 zo Oost London
nr Singapore,
Nedlloyd Nile 6 vn Gent nr Hamburg,
Nedlloyd Rochester 7 420 w Azoren nr
Port Said,
Nedlloyd Rockanje 7 120 n Azoren,
Nedlloyd Rotterdam 7 530 zo New
foundland nr New York,
Nedlloyd Rouen 7 vn Kuweit nr Djed-
dah,
Nedlloyd Rijn 8 te Elbe,
Nedlloyd Serooskerk 7 vn Moji nr Kee
lung,
Nedlloyd Sinoutskerk 8 te Penang,
Nedlloyd Streefkerk 6 450 z Honolulu nr
Kaohsiung,
Nedlloyd Tasman 8 t.a. Suez,
Scherpendrecht 7 vn Rio Grande nr
Hamburg,
Zwijndrecht 7 550 o Bermuda nr Port
Alfred.
Kleine Vaart.
Carabeka- 3 7 te Rotterdam,
Carabeka -7 7 20 n Kaa, Bon nr Cork,
Dutch Engineer 7 te Rotterdam,
Dutch Mate 8 vn Rotterdam nr Tees,
Mare Bonum 7 vn Rotterdam nr Stan-
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders)
Maandag tlm vrijdag
1830-18.45 uur
Zaterdag en zondag:
14.45-15.00 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten:
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uur-
'Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou
ders 18.-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld by het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip-
>ol (020-175000).
ling. Bazaar, Marktsteden in Noord-Af-
gharustan met diaklankbeeld en diverse
films. Geopend ma t/m za van 10-17 uur
en op zon- en feestdagen van 13-17 uur.
De Stad Rome - Warmond, expositie
aquarellen. Piet de Boer, geopend: da
gelijks beh. maandag vanaf 17 uur. Tot
15 augustus.
i natuursteen tot bouwsteen".
Sted. Museum 'De Lakenhal' (Oude Sin
gel 28-32): Zomerexpositie moderne
kunst (tot 13 augustus).
Museum voor Volkenkunde - Steen
straat 1, tentoonstelling: dagelijks leven
in Vietnam t/m 24 augustus.
TQud^Xieuius.
9 augustus 1980
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Het bestuur der provincie
San-Pablo in Brazilië heeft een
prijs van 60.000 gulden uitge
loofd voor een afdoend middel
tegen mieren. Deze insekten zijn
een ware plaag voor de land
bouwers. Een reiziger, die zich
kort geleden te Itoe ophield, zag
in de tuinen in den omtrek een
groot aantal heuveltjes van ke
gelvormige gedaante, vijf of zes
meters hoog; het waren mieren-
hoopen, die aan milliarden
mieren tot woning strekten.
Wanneer een stam dezer insek
ten een strooptocht onderneemt,
vernielen zij alles wat op hun
nen weg ligt. Slechts weinige
uren hebben zij noodig om een
groot en sterken boom volkomen
kaal te vreten. Komen zij aan
een huis, dan is ook dit verloren:
het is met list noch geweld te
redden. Op alle plantages zijn
menschen, die de mierenhoopen
opsporen. De "mierendooder"
verstopt alle zichtbare en hem
bekende toegangen en steekt
dan naar de binnenzijde stroo
tn brand. De rook, die zich dan
ontwikkelt, wijst alle toegangen
aan. die nog met verstopt zijn.
Is dit geschied, dan gaat men tot
verdelging der mieren over,
maar afdoend is dit middel niet.
Vijftig jaar geleden
- Te Hissar, in het Zuiden van
den Pensjaab tn Britsch-lndie
heeft een Hindoe amok gemaakt
en daarbij elf personen gedood
en vier ernstig gewond. De man
was met een geweer gewapend
en trad het eerst een Mohamme-
daanschen slagerswinkel bin
nen. Tot iedereen richtte hij de
vraag: "Ben je Mohamme
daan?" en wanneer het ant
woord niet snel genoeg volgde,
schoot hij zijn slachtoffer neer.
Uit Karatfji wordt gemeld, dat
te Soekkoer bloedige gevechten
hebben plaats gehad tusschen
Hindoes en Mohammedanen,
waarbij twaalf personen wer
den gedood en 150 gewond.
Tweehonderd vechtertbtMM N
werden aangehouden. Politie,
versterkt door militairen, pa
trouilleert door de stad. Samen
scholingen van meer dan vijf
personen zijn verboden.
eceuoe-
HC0...SM/K.
SM/K...
PAkAcee
zuw.
MUM seu?
JÉUSP l Sslc&Z-
OM&eCK..
Aewe- sLce&efz
pie is ;<gi -
ofHUMj eeAj CCKT^«
\SC*e0U ZAK^NJ—
mam
mam?
ARA)CX.P,«eK WE x JA,
J I Nu oo<
AKAIlJU?
AK/mie I
mEArm j
©PIB
Wat ik tochol niet moet
aben om hem nat
roeilykheden te.
FRED BASSET /weneer.:
j JAEH-. MyNMONDweiD'T
71 ZO BENAUWD 6N IK a<J 20
AOlf JNEL MOeEL'JK. NAAR CE
DIERENARTS.'
'v N.N
T MSMaar ik voel j
i^Êi' v ."T' Wie pntna'.f-Êil
Ik 2al maar mee
werken!
RIJSTPUDDING MET
CHOCOLADE
Zet 150 'gr gewone rust
De belevenissen van Jommeke
jk sinaasappelschil
3 eetlepels suikerm
HalloprofessorWacht
7 eens even! ml
Hee, professor
Gobelljn.ik hoor
roepen.J
Het zijn Jommeke en
CT7 Filiberke.' vvs
Schep ht
WINA BORN
NachtVoorstelling "The valachi pa
pers", za. 12.15 uur. 16 jr.
EURO 4: "Hardly working", da. 1.45,6.45
en 9.15 uur, zo. ook 4.15 uur, al.
Nachtvoorstelling: "Een hete lange zo-
merorgie", za. 12.15 uur, 18 jr.
Nachtvoorstelling: "Two minute's
rung", za. 12.15 uur, 16 jr.
Leidse bioscopen
EURO 2: "On her majesty's
ce", da. 1.30, 6.30 en 9.15 uu
wo. geen voorstelling om
3.45, 6.30 en 9.15 uur, 12 jr.
LUXOR: "Vier vuisten op safari", da.
2.30,7.00 en 9.15 uur, zo. 2.15,4.30,7.00 en
9.15 uur, al.
Nachtvoorstelling "Dracula", vr. en za.
11.30 uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
Kindermatinee: "Oom Ferdinand en de
toverdrank", za., zo. en wo. 1.30 uur
Nachtvoorstelling. "On her majesty's
secret service", za. 12.15 uur, 16 jr.
GREENWAY: "Thunderball", do. 8.15,
vr. en za. 7.00 en 9.15 uur, zo. 4.00 en 6.15
uur. 12 jr.
"Rebel without a cause", zo. en ma. 8.45
uur, di. 8.15 uur. 16 jr.
Kindermatinee: "Kuifje en de blauwe
sinaasappel", da. 2.00 uur
CAMERA: "Once upon a time in th
west", da. 8.00 uur, 12 jr.
Kindermatinee: "Oorlog der planeten'
da. 2.30, zo. 2.00 uur
Nachtvoorstelling. "Girl-friends", vr. ei
za. 11.30 uur, 18 jr.
EURO 3: "De Vrek", da. 1.30,6.30 en 9.00
uur, zo. ook 4.00 uur, al.
