Schoonhoven stelt
bestek ten toon
DE ZILVEREN GIRAF
ZATERDAG 26 JULI 1980
'Hoe grootmoeder opschepte'
SCHOONHOVEN (GPD) - Ook in
Nederland, zo netjes als we toch
denken te zijn, hebben we niet
altijd met mes en vork gegeten.
Nee, in vroeger tijden at je ge
woon met je handen, om niet te
zeggen je tengels, zoals een be
zoekster van het Nederlandse
Goud-, Zilver- en Klokkenmu
seum in Schoonhoven met nauw
verholen afkeer opmerkte.
In dit kleine, maar belangrijke mu
seum is tot en met 15 augustus de
expositie Jioe Grootmoeder Op
schepte" te zien en het is duidelijk,
dat de samenstellers van de ten
toonstelling hebben willen begin
nen bij het begin, dat is dus de
periode, dat de Nederlandse be
volking althans die van de betere
stand, zo langzamerhand wel
eens een hulpstukje wilde hante-
Lucy Linhart, conservatrice van
het museum: „Die tijd is nog he
lemaal niet zo lang geleden, zo
omstreeks 1680, 1690 kwam men
er toe, en dat zal mede onder in
vloed van de tafelmanieren van
de Zonnekoning geweest zijn, om
een lepel te hanteren.
Daarvoor gebruikte men alleen
maar een mes. En je had als je uit
eten ging altijd je eigen mes, of
messen bij je. Als je rijk was,
hield je er een speciale messen
koker op na, die vaak van fraai
zilver was - we hebben er hier een
op de expositie - en die droeg je
dan weer aan een mooi afgewerk
te keten om je lichaam. Vooral
en vaak in het bezit
kunstwerkjes op dit ter-
Ach ja, het vlees kwam meestal wel
in redelijk hapklare brokken op
tafel en het enige watje deed, was
het aan je mes rijgen, dan kon je
zo'n stuk deftig met de pink om
hoog naar de mond brengen. Dat
stond goed.
Nee, een lepel was nergens voor
nodig. Mensen van stand aten
geen gerechten waarvoor je een
lepel nodig had, geen pap, geen
brij en geen soep, dat was alle
maal te min, dat was te volks.
Lepels zijn lange tijden alleen in
gebruik geweest als voorwerpen
ter herinnering aan een belang
rijk gebeuren in een mensenle
ven, een doop, een huwelijk bij
voorbeeld. Ze zijn zelfs wel ge
maakt ter gelegenheid van begra
fenissen, hoe eng het onderwerp
ook is".
Lucy Linhart heeft lepels en vor
ken te over. Zij toont de volgende
ontwikkeling in de bestek-cul
tuur. Langzaam aan kwam men
op het idee om zijn gasten het
meenemen van zijn eigen mes
maar te besparen, te meer, daar er
nu ook vorken en lepels in ge
bruik kwamen en dat werd zo'n
gesjouw. Meubelmakers vonden
een nieuw verkoopobject de cas-
j sette. Van klein tot groot ont
stonden er de mooiste doosjes, de
een van al duurder hout dan de
I ander.
iTafelzilver werd iets waarmee je
j voor de dag kon komen. Tafelzil
ver betekende en betekent nog:
I status. Dan, zo omstreeks 1750,
I komt ook de uitbreiding van het
bestek.
Als je wat betekent, ga je niet met je
I eigen lepel in de soepterrine zit-
ten vissen, waaruit je gasten ook
j wel iets willen hebben. Er dienen
dus opscheplepels te komen.
I Nou, ze zijn er gekomen en er zijn
ware juwelen van zilversmeed
kunst onder.
Linhart vertelt, dat dit bestek
niet alleen uiterlijk zo mooi van
vorm is, maar ook wat betreft het
doel er van. Zo tegen achttien
honderd verstaan de vervaardi
gers tot in de perfectie de kunst
lepels en vorken en wat dies meer
zij - het aantal varianten toe -
precies in balans te brengen, zo-
I dat alle voorwerpen in volslagen
rust in je hand liggen.
(Helaas is dat nu niet door de indus-
I trialisatie. Tegenwoordig wordt
alle bestek machinaal gemaakt
en dat is goed te merken ook,
I wanneer je een paar stuks verge-
I lijkt met materiaal uit de vorige
I eeuw. Materiaal van voor 1850
wel te verstaan, want het maken
I van lepels, messen en vorken in
de fabriek is al in het midden van
j de vorige eeuw begonnen.
(Lucy Linhart roept dan ook met
l volle overtuiging uit: „Geef mij
maar oude messen en vorken en
i lepels!" Er zijn nog andere men
sen in ons land, die niets van dat
stampwerk uit de fabriek moeten
hebben. De conservatrice van het
museum kent een mevrouw, die
nog altijd getrouw haar eigen be-
I stek meeneemt. Keurig ingepakt,
waar ze ook komt, ze eet van haar
I eigen lepel en ze stopt haar eigen
j vork in de mond.
(Ook in het begin van de achttiende
eeuw, toen het reizen voor de be
tere stand in geraakte, ook al ging
j je niet direct op zakenreis - de
verkrijgbare luxe onderweg was
I oerigens nog niet gropt-kwamen
zilversmeden op het idee om
reislepels en reisvorken te ma
ken. Dat wil zeggen: je kreeg een
vork, die kon dubbelklappen en
dat dus hopelijk niet op minder
gewenste momenten deed.
jDeze spaarden ruimte in het valies.
I Daarbij zat dan nog, los, het voor
ste gedeelte van een lepel, dat je
I desgewenst weer via een paar aan
i de onderkant aangesmede oogjes
over het voorste deel van de vork
kon heen schuiven. Je ging dus
weliswaar met een opvouwbaar
mes en vork op reis, maar je kon
ze mooi tegelijk gebruiken.
We gaan verder in de tijd en consta
teren, dat er zilversmeden zijn
geweest die aan het bestek vol-
j slagen ronde stelen meegaven.
iLucy I
■X
H
Té
Deze hebben dan ook de neiging
om door je hand heen te draaien,
zodat de soep op de lepel er al
weer afplonst voordat het geheel
bij je mond is aangekomen.
Het is niet mogelijk in dit kader een
volledig overzicht te geven van
de ontwikkeling van ons bestek.
Maar één periode mogen we toch
beslist niet overslaan. De eerste
twintig jaren van deze eeuw. Er
kwam toen een tijd dat we tot zeer
in het overdrevene tégen vuil wa
ren. Het idee, dat je eten met je
hand aanraakte, was eenvoudig
weg te erg om uit te spreken. He
lemaal duidelijk is niet of dat nou
was omdat de kaas vies werd van
jouw handen, of omdat jij vieze
handen kreeg van de kaas.
In elk geval leidde deze opvatting
van reinheid tot zulke vreemde
zaken als appelsnijders, die ap
pels niet alleen van klokhuizen
ontdeden, maar ook in partjes
verdeelden en ook tot, om nog
een ander voorbeeld te noemen,
kaasduimen. Alle genoemde
voorwerpen natuurlijk steeds
van zilver. Kaasduimen zijn klei
ne iets holle schijfjes die aan een
kant twee uitstekende scherpe
pinnetjes hadden. Die prik je in
de kaas, dan zet je zelf je duim
erop, en zo blijft je belegen Stolse
kaas tenminste onbezoedeld.
Beweegbaar
Wat biedt de expositie nog meer?
Tangen en ijsscheppen, alles me
chaniek en beweegbaar, er is
werkelijk een hele hoop uitge
vonden. Een opsomming: sla-
tangen, slacouverts, viscouverts,
gembercouverts, kaaslepels,
taart- en pasteischeppen, pud
ding- en vlalepels, broodvorken,
notenmesjes, ijssikkels (heel
zeldzaam!), posteleinvorken,
Lucy Linhart, conservatrice t
het zilvermuseum, toont een ir
senkoker uit 1650.
m mosterdschepje uit 1850, te zien in
bonbonlepels, garnalenlepels,
sandwichvorken.
Tot de jongste generatie behoren de
kaasschaaf en de aardappellepel.
Die zijn pas in 1920 in zwang ge
komen en dat vergemakkelijkt,
aldus conservatrice Lucy Lin
hart, het dateren van een cassette
Iets wat nimmer een succes is ge
worden is het art-nouveau-be-
stek. Hoe esthetisch verantwoord
het er ook uitziet, wie het mate
riaal bekijkt, kan zich toch voor
stellen, dat ook de grootste art-
nouveau-fanaticus zegt: geef mij
maar een gewone lepel.
Op zichzelf zou het natuurlijk best
aardig geweest zijn er ook een
eet-tentoonstelling bij te maken,
maar dat ligt ver buiten de moge
lijkheden van het Goud-, Zilver
en Klokkenmuseum Zoiets zou
trouwens een jarenlange voorbe
reiding eisen alsook de intensie
ve medewerking van een aantal
horeca-bedrijven.
Toch heeft het museum gemeend
iets te moeten laten zien van wat
er al zo gegeten werd door de
eeuwen heen en men heeft daar
toe een aantal menu's opgehan
gen. Een steendrukkerij uit
Utrecht meent op een menu van
omstreeks 1850 croquetten te
moeten spellen als: krocetten,
maar we mogen rustig aannemen
dat zulks ook in die tijd al een
ongecontroleerde fantasie is van
de jongste leerlingdrukker.
Men at overigens ontzettend veel.
Etentjes van vijfentwintig gan
gen zijn tot ver in de negentiende
eeuw als heel normaal be
schouwd, als je tenminste tot de
klasse behoorde die zoiets kon
betalen.
Behoudens de expositie is in het -
museum natuurlijk ook het ver
dere eigen bezit te bekijken. Ook
voor klokkenliefhebbers is het
een paradijsje.
Wie het museum in Schoonhoven
bezoeken wil, kan dat doen van
dinsdag tot en met zaterdag van
10 tot 17 uur, op zon- en feestda
gen van 13 tot 17 uur, maarniet op
de maandagen, want dan is het
museum de hele dag dicht.
De Stad Rome - Warmond, expositie
aquarellen, Piet de Boer, geopend: da
gelijks beh. maandag vanaf 17 uur. Tot
FRED BASSET ZTJENOUWELtacKER!?
Hoe kunje no lekker zit-
v^ten op Ret pontje van.
o
De belevenissen van Jommeke
't Is nu geen ogenblik om
met ballons te spelen,
Jommeke
k yin
4 f >vT
Qe zult het dadelijk snappen
kijk wat er gaat gebeuren
Leidse bioscopen
LUXOR: "Life of Brian", da. 2.30,7.00 en
9.15 uur, zo. 2.15,4.30,7.00 en 9.15 uur, al.
Nachtvoorstelling: "The mean machi
ne", vr. en za. 11.30 uur, 16 jr.
CAMERA: "Azen zijn troef', da. 7.00 en
9.15 uur, 12 jr.
Kindermatinee: "Pinkeltje", da. 2.30
LIDO 1: "De monsters", da. 2.30, 7.00 en
9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 16 jr.
LIDO 2: "Hardly working", da. 2 30,7.00
en 9.15 uur, zo. 2.30,4.45,7.00 en 9.15 uur,
zo. ook 4.45 uur, al.
LIDO 3: "Clair de femme", da. 7.00 en
9.15 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "The love bug", da. 2.30
Alphense bioscopen
EURO 1: "Star Trek", da. 1.45, 7.15 en
9.45 uur, zo. ook 4.30 uur, al.
Nachtvoorstelling: "The warlords of
Atlantis", za. 12.15 uur, 16 jr.
EURO 2: "On her majesty's secret servi-
ce", da. 6.30 en 9.15 uur, do., vr., ma. en
di. ook 1.30 uur,
Kindermatinee:
opperhoofd", za..
Nachtvoorstelling: "On her majesty's
secret service", za. 12.15 uur, 16 jr.
EURO 3: "De sherriff ziet ze vliegen", da.
2.00.6.45 en 9.00 uur, zo. ook 4.15 uur, al.
Nachtvoorstelling: "Eat my dust", za.
12.15 uur, 16 jr.
EURO 4: "Hardly working", da. 1.45,7.00
en 9.30 uur, zo. ook 4.15 uur, al.
Nachtvoorstelling: "Martine, ik kom".
Bioscoop Voorschot*
:n in de „bootjes''
tc voorkomen dat
leeg gaat opbollen.
3 500 g spinaziebla-
plakje ontbijtspek. Zet
plakje t
de bootjes nog
nuten b(
nu bij v
WINA BORN
Museum voor Volkenkunde, Steen
straat 1, tot 4 januari 1981 tentoonstel
ling: Bazaar, Marktsteden in Noord-Af-
ghanistan met diaklankbeeld en diverse
films. Geopend ma t/m za van 10-17 uur
en op zon- en feestdagen van 13-17 uur
Sted. Museum 'De Lakenhal' (Oude Sin
gel 28-32): Zomerexpositie moderne
kunst (tot 13 augustus).
STUDIO: "Vrouwenvan!
en 9.15 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Superst
TRIANON: "De Vrek", da. 2.30, 7.00 en
9.15 uur, zo. 2.15,4.30,7.00 en 9.15 uur, al.
REX: "l'Acte d'amour", da. 2.30, 7.00 en
9.15 uur, zo. ook 4.15 uur, 16 jr.
Museum voor Volkenkunde - Steen
straat 1, tentoonstelling: dagelijks leven
in Vietnam t/m 24 augustus.
Galerie Aelbrecht - Nieuwsteeg 35, Zo-
merexpo '80. Met o.a. werk van Karei
Appel, Hans Bayens, Fons Bemelmans
e.v.a. t/m 8 augustus.
Kunstcentrum Lange Mare: groepsten
toonstelling Peter de Ru, tekeningen;
Roger Busschots, grafiek; Pol Jong, et
sen; Lies Stork, sieraden; Marjan Mon-
teba, keramiek; Peet Heemskerk, reliefs.
Tot eind juli geopend donderdagavond
van 6-9 en za. van 10-5 uur.
Warmond - Galerie de Pomp. Peier
Moerkerk en Marian Schavemaken fo
tografie. Gerda Janssens, t/m 31 juli.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Middagbezoekuun 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage-
Kr aam afdeling: dag. van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) en van
18.30-19.30 uur. Babyshow laatste kwar
tier van avondbezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
i.li-14.45 e
dan Academisch Ziekenhuis
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
Bezoektijden Kinder kliniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur 3e klas
13 30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno-
i 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou
Sportmedisch Advies Centrum; blessu
respreekuur: Elisabethziekenhuis, Lei
derdorp, 's maandags van 19.30-20.30
Elke c
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders)
Maandag tlm vrijdag
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshindei
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip-
Schepen
Ida Smits 24 260 w Casa Blanca nr Am
sterdam,
Kortenaer 25 vn Amsterdam nr Nantes,
Lauriersgracht 24 510 z Abidjan nr San
Mina al Fahel,
Diloma 24 vn Cardon nr Palenque,
Dordrecht 24 vn Ancona nr Ravenna,
European Express 24 vn Santa Marta r
Barranquilla,
Limousine Express 25 dw Kaap Bon r
Cork,
Margit 24 te Rotterdam,
KLEINE VAART
Aat-V 25 te Rotterdam,
Adara 24 80 o Fortaleza nr Norfolk,
AlidaSmits24t.a. Balbao nrCoronstapi, maigu z-t ie uuunua..
Alsyta Smits 24 60 o Gibraltar nr St. Ma- Munte 24 rede Skikda,
lo,
Arrow 25 vn Rotterdam nr Liverpool,
Atlantic Horizon 25 10 nnw Palermo nr
Oran,
Andrey Johanna 24 vn Rotterdam nr
Norrkoping,
Coldexpress 25 dw Jeddah nr Micford;
v Lissabon nr La- Flevoland 24 145 nw Lissabon nr Gdy-
Elisa'beth Holwerda 25 50 o Kaap Bon n:
Alexandrië,
Els Teekman 25 50 o Mallorca nr War
renpoint,
Engelina Broere 24 te Amsterdam,
Frisian 24 rede Algiers,
Harco 24 vn Rotterdam nr Rochester,
Hoop 25 vn Lissabon nr Amsterdam,
Grote vaart
Albadi 25 te Vitoria,
Alnati 25 te Buenos Aires,
Amsteldiep 24 100 zo Jamaica nr Long
Beach,
Amstelmolen 24 600 ono Kaap Canaveral
nr Houston,
Antilla Cape 2 te Gibbstown verw.,
Atlantic Crown 24 vn Antwerpen nr Go
thenburg,
Bussum 24 800 ono Tokio nr Kobe,
Chevron Nederland 27 52 nnw Dubai n
Singapore,
Cinulia 24 vn Las Palmas nr Abidjan,
Kieldrecht 25 te Naantali,
Maasbracht 24 260 ozo Maputo r
al Amaya,
r Wilhelmsha-
Nedlloyd Adelaide 24 vn Singapore nr
Port Keelung,
Nedlloyd Bangkok 24 te Suezkanaal,
Nedlloyd Barcelona 24 210 zzo Jeddah nr
Suez,
Nedlloyd Dejima 25 te Kobe,
Nedlloyd Forcados 24 vn Keelumg nr
Kobe,
Nedlloyd Hoorn 24 210 w Sabang nr Sin
gapore,
Perth nr Port-
c(ChtdclLieuiu&
26 juli 1980
Honderd jaar geleden stond in
de krant
- Een aardbeving, welke den
20-sten dezer te Manilla op de
Philippijnen plaats had, blijkt
slechts 70 seconden te heb
ben geduurd, maar niettemin
aan negen inboorlingen het
leven te hebben gekost. Elf
personen werden gewond. De
Europeanen kwamen er met
de schrik af. Publieke ge
bouwen, kerken en vele par
ticuliere woningen hebben
veel schade geleden. Er volg
de echter nog een tweede
aardschudding, welke 40 se
conden aanhield en waardoor
o.m. de kathedraal is inge
stort. terwijl de kazernen
zoodanig werden beschadigd,
dat de troepen in den omtrek
der stad in het open veld
moesten kampeeren. Op ver
scheidene plaatsen vertoon
den zich scheuren in de
grond, waaruit asch of heet
water opsteeg. Bijna alle
vuurspuwende bergen van
het eiland (Luzon,Red.) wier
pen gloeiende stroomen uit
Er zijn inschrijvingen ge
opend om de noodlijdende te
hulp te komen.
- Volgens de "Gaulois" heeft de
onlangs overleden Fransche
bankier Isaac Pereire een
vermogen van 52 millioen
francs nagelaten. Zijn wedu
we heeft 32 millioen geërfd,
terwijl elk zijner drie kinde
ren in het bezit komt van 6'/*
millioen fr.
Vijftig jaar geleden.:
- Dezer dagen behandelt de
Boedapester rechtbank een
geval van "onbewuste biga
mie". Een kleermaker uit die
stad was destijds met een
hoofdwonde in Russische
krijgsgevangenschap geraakt
en, na zijn genezing, zijn ge-
heele vroegere leven verge
ten. Later vestigde hij zich in
Zevenbergen, waar hij huw
de. Voor zaken kwam hij on
langs te Boedapest, waar een
kellner van een koffiehuis,
die samen met hem soldaat
was geweest, hem herkende.
Deze toonde hem een portret,
waar beiden opstonden en
nam hem mee naar den Bur
gelijken Stand, waar hem
bleek, dat hij te Boedapest
nog een vrouw en twee kinde
ren hadEerst het weerzien
met zijn vroegere gezin riep
zijn geheugen eenigszins
wakker. In elk geval besloot
hij by zijn eerste vrouw te
blijven, maar de tweede
vrouw was het daarmee niet
eens en stelde tenslotte een
aanklacht wegenr "bigamie
tegen hem in. Een medische
deskundige van de rechtbank
zal nu een beslissend oordeel
moeten uitspreken.
