Politieke tegenstellingen
voeren boventoon
Diplomatie
blijkt
moeizame
weg
Voorhoede
vrouwen
beweging
zit thuis
ATERDAG 26 JULI 1980
PAGINA 23
r Chomeini kijkt toe op de schaduwconferentie: Hebben jullie niets belangrijkers c
onze kleding
Ongestoord door enig tumult
van de buitenwereld, draait
de VN-vergadermachine in
het streng beveiligde Bella-
Centrum zijn trage gang.
Meer dan een week lang zijn
afgevaardigden van de 133
landen bezig allemaal een
toespraak van een kwartier
te houden. De een na de an
der. Ondertussen bespreken
drie commissies met af
gevaardigden elk een deel
van het wereld-actieplan,
zodat straks in de voltallige
vergadering gemakkelijker
tot overeenstemming kan
worden gekomen. Diploma
tie blijkt een moeizame
weg.
Nederlandse commissieleden
(zoals Paula Wassen-van
Schaveren van de emancipa
tiekommissie, Geertje Tho
mas van buitenlandse zaken
en hooglerares emancipatie,
Titia van den Assum van
buitenlandse zaken en hoog
lerares emancipatie, en Jo
Schaap van de Nederlandse
Vrouwenraad) melden de
eerste dagen: „Er gebeurt ei
genlijk nog niks, we praten
nog uitsluitend over verga
derprocedures. Maar dat is
natuurlijk altijd zo aan het
begin van zo'n conferentie".
En: „De helft van de verga
dertijd van onze commissie
is al voorbij, en helaas wordt
er nog alleen gesproken over
de vraag vanuit welke lijst
van amendementen men wil
gaan discussiëren".
Maar na zo'n dag of drie is eni
ge opluchting van de gezich
ten te lezen: „Er wordt einde
lijk gewerkt". De inhoude
lijke touwtrekkerij kan be
ginnen.
r~
Vrouwenconferentie in Kopenhagen:
Pauline Jensen heeft het druk
i de conferentie zelf'.
Politieke tegenstellingen be
heersen de vergaderingen.
Het rijke Westen is veel femi-
nistischer dan de 119 Derde-
Wereldlanden, gezamenlijk
de „Groep van 77" genoemd.
Een voorbeeld daarvan is het
Nederlandse amendement
dat de reproduktieve functie
(het vermogen om kinderen
te krijgen) van de vrouw als
een van de oorzaken voor de
ongelijkheid tussen mannen
en vrouwen erkend wil zien.
Het kost nogal wat moeite om
dat uitgelegd te krijgen aan
Derde-Wereld-landen.
„Dan moeten we onze vrouwen
laten steriliseren" roept een
Argentijnse vol onbegrip uit.
Haar grootste zorg is om da
gelijks brood op de plank te
krijgen. In VN-taal heet dat
dat we een rechtvaardiger
nieuwe internationale eco
nomische orde (NIEO) moe
ten nastreven.
Het allerheetste hangijzer zal,
evenals vijf jaar geleden in
Mexico, de Palestijnse kwes
tie zijn: de „Groep van 77" wil
het „zionisme" opnieuw op
genomen zien in het rijtje van
kolonialisme, racisme, apart
heid, enzovoort. Aangezien
daarover geen overeenstem
ming valt te verwachten,
wordt zo'n punt vooruitge
schoven door middel van „de
truc met de vierkanten ha
ken": alles waarover men het
oneens is, plaatst men tussen
vierkante haken, om er voor
lopig niet over te hoeven pra
ten.
j Kantine
j Belangrijke onderwerpen op de
I conferenties zijn werk, ge-
j zondheid en onderwijs. Pau
line Jensen (61) werkt kei
hard: deze in Denemarken
wonende Nederlandse vrouw
zorgt dat vuil vaatwerk in de
conferentiekantine wordt
opgehaald, en dat nieuwe
voorraden worden aange
voerd. Of. zij deze conferentie
belangrijk vindt?
Pauline Jensen: „Och, ik zie er
eigenlijk niks van. Wij heb
ben helemaal geen tijd om
rond te kijken, de inspecteur
heeft trouwens gezegd dat wij
ons niet met de politiek mo
gen bemoeien. Ik zie 's
avonds wel een paar flitsen op
de televisie, zodat ik weereen
beetje weet wat er gebeurd is.
Maar echt in de krant lezen,
nee, daar ben ik 's avonds veel
te moe voor. Maar ik vind wel
dat de conferentie zin heeft
hoor; zoals gelijk loon vcor
I mannen en vrouwen, ik vind
j wel dat dat moet. En daar
i hebben ze het toch ook over,
I hè?". Nederlandse noch
Deense delegatieleden kent
Pauline van gezicht: ze heeft
wel wat anders te doen.
Domitila een kleine, dikke
mijnwerkersvrouw, treedt op
een Forum-bijeenkomst naar
voren om het woord te voe
ren: Domitila Barrios de
Chungara uit Bolivia. De
vrouw die beroemd werd om
haar werk in huisvrouwen
collectieven, en die hier een
van de weinigen is zonder ho
ge opleiding. Domitila vraagt
om steun voor haar land; zij
weet dat een staatsgreep
wordt voorbereid naar Chi-
leens voorbeeld. De volgende
dag is het al te laat.
De kleine strijdbare vrouw is
gebroken door hét nieuws
van de Boliviaanse staats
greep, en de onzekerheid over
het lot van haar man en zeven
kinderen. Vanaf dat moment
is het niet langer de Palestijn
se kwestie, maar zijn het Bo
livia en de aankomst van de
Argentijnse moeders die de
sfeer op Forum beheersen.
„De VN-vergadermachine
mag niet doordraaien alsof er
niets aan de hand is", vindt
Er komt een demonstratie.
Domitila wil het voor haar on
toegankelijke Bella-Centrum
binnen en om steun vragen.
De demonstratie wordt weg
geslagen, en het is een waar
gevecht om Domitila binnen
te krijgen: zo'n directe con
frontatie met de dagelijkse
werkelijkheid verdraagt het
VN-gebeuren maar nauwe
lijks.
Affiches
Taxi's en hotels zitten hier bar
stensvol welgesteld ogende
vrouwen. Maar verder merk
je weinig van de vrouwencon
ferenties in de stad: geen affi
che, geen sticker verwijst
naar Forum of het Bella-Cen
trum. De Porno- en sexbuurt
wordt door geen enkele
spuitbus bedreigd: dat soort
van militante strijdvaardig
heid is de conferentiegang
sters vreemd.
Intussen presenteert het grote
Glyptoteketmuseum aan de
lopende band vrouwenkunst,
en zorgt de Deense vrouwen
beweging voor een apart
vrouwenfestival in het week
einde. Maar wie van niets
weet, en geen kranten leest,
zal hier niet veel van mer
ken.
Slijtageslag
Het Forum is een grote heksen
ketel. Bij de opening houden
strijdbare vrouwen uit de
Met rust en gratie lopen Afri
kaanse vrouwen te midden
van vrouwen uit alle moge
lijke landen. Westerse vrou
wen zien er eerder wat ge
jaagd en afgetobd uit. De
Afrikaansen stelen de show;
zij zijn met hun soms forse
gestaltes als vanzelfspre
kend aanwezig. Niet aange
tast door het Westerse
slankheidsideaal.
Een Zuidafrikaanse vrijheids
strijdster overschrijdt elke
Europese schoonheidsnorm,
met haar prominente ach
terwerk in een te strakke,
gebatikte rok, en met haar
grote boezem in een te strak
T-shirt. De tekst „sommige
leiders worden als vrouwen
geboren" knalt daar vanaf.
Ze is indrukwekkend, als ze
met haar zware stem over
haar leven vertelt. Elk ge
voel van lelijkheid valt dan
weg.
Kleurrijke gewaden en inge
nieus gevlochten „Bo Derek-
kapsels" vormen samen met
chique en stijve jurken en
mantelpakjes het schilderij
van de VN-vrouwenconfe-
rentie. Op de schaduwconfe
rentie Forum ziet het er al
lemaal wat minder deftig
uit, maar niet veel minder
welgesteld.
„Feministisch paars" en „les
bisch roze" ontbreken op
beide conferenties vrijwel
geheel. Een Japanse televi
sieploeg neemt uitvoerig de
moeite om een Nederlandse
vrouw in lila overall te fil
men: zo zie je er hier niet
veel. De voorhoede van de
vrouwenbeweging zit
thuis.
Derde Wereld felle toespra
ken, terwijl de Deense vrou
wenbeweging borduur
werkjes verspreidt. Er vinden
steeds een kleine 20 groeps
discussies tegelijkertijd
plaats, waarvan er minstens
vijf op een andere plaats zit
ten dan aangekondigd, er vijf
spontaan zijn ontstaan, en er
vijf niet blijken door te
gaan.
Een crèche ontbreekt (evenals
in het Bella-Centrum trou
wens) en vertalingen uit het
Engels in het Frans en Spaans
zijn lang niet" altijd voorhan
den. Frustraties over de cha
os, en over het gebrek aan in
vloed op de VN-conferentie
maken het Forum tot een wa
re slijtageslag. Daar bovenop
stapelen zich series indruk
wekkende ervaringen van
vrouwen die over de ellende
in hun land vertellen, en over
acties tot verbetering.
Vluchtelingen
Veel Forum-vrouwen (vooral
uit Zuid-Amerika) voelen
zich allesbehalve door hun
regeringsdelegaties verte
genwoordigd. Demonstraties
voor het Bella-Centrum her
inneren daar dagelijks aan.
Op een avond kunnen Forum
vrouwen vertellen over de
verschrikkingen in hun land
waaruit ze zijn weggevlucht.
Een Chileense vertelt van
martelingen in gevangenis
sen, waarbij bijvoorbeeld die
ren worden gedresseerd om
vrouwen te verkrachten.
Echtgenoten en kinderen
worden gemarteld in bijzijn
van hun familie.
Een vrouw uit de westelijke Sa
hara spreekt van dagelijkse
verkrachtingen, van vrouwen
die hun kinderen zien sterven
zonder iets te kunnen zeggen,
van twaalfjarige meisjes die
zwanger de gevangenis verla
ten. Een Iraakse: mensen
worden om godsdienstrede
nen gemarteld, gevangen ge
nomen, ontvoerd. Er worden
elektroshoks toegepast,
meisjes worden doodgemar
teld. Gevangenen krijgen gif'
in hun eten en drinken net
voor ze worden vrijgelaten,
zodat ze zogenaamd een na
tuurlijke dood streven.
Een Palestijnse: mensen wor
den in de gevangenis doodge
schoten en gemarteld. Een
Argentijnse, een van de
..Dwaze Moeders": mijn jong
ste zoon is verdwenen, mijn
oudste is onder mijn eigen
ogen doodgeschoten door de
politie. Mijn schoonzoon
werd in de gevangenis ge
dood, en zelf werd ik gemar
teld en verkracht. Mijn
schoondochter moest beval
len nadat ze gevangen gpno-
men was. Ze werd tijden de
bevalling vastgebonden, en
lag in een kamer waarvan de
deuren Qpen stonden. Solda
ten met op haar gerichte ge
weren in de aanslag. Zo kwam
mijn kleinkind ter we
reld.
Eentonig
De verhalen zijn beklemmend
eentonig, en beangstigend
bekend. De vrouwen vertel
len, steeds onderbroken door
de tolk, alsof het allemaal
niets met hun eigen leven te
maken heeft. Gevoelens
moesten eerst worden dood
gedrukt om dit op te kunnen
Door
Nel van Bemmel
brengen. Westerse vrouwen
zitten er wat onbeholpen bij:
eigenlijk wisten ze het alle
maal al. Maar het internatio
nale geweld krijgt hier voor
hen een persoonlijk ge
zicht.
In het grote, luxe conferen
tieoord Bella-Centrum, even
buiten Kopenhagen, zitten
nu al twee weken lang 885
dames en 281 heren uit 133
landen in VN-verband met
elkaar te vergaderen over de
positie van de vrouw. Ze
spreken namens hun rege
ringen, en hopen komende
woensdag klaar te zijn met
hun werk. Dan moet een we
reld-actieplan vastgesteld
zijn voor de komende vijf
jaar, waarin de VN-landen
praktische aanknopings
punten kunnen vinden om
verbeteringen voor vrouwen
door te voeren.
Tegelijkertijd discussieerden
zo'n 5000 vrouwen, verspreid
over drie universiteitsge
bouwen, in tientallen kleine
groepen over onderwerpen
als: gezondheidszorg, werk,
vluchtelingen, multinatio
nals, apartheid, zionisme,
onderwijs, enzovoort, en de
speciale plaats van vrouwen
daarin.
Forum-vrouwen praatten al
thans officieel niet namens
regeringen, en waren vooral
bijeen om onderling infor
matie uit te wisselen. Forum
werd donderdag afgesloten.
Verslaggeefster Nel van
Bemmel was twee weken
lang in het rumoer aanwezig,
en beschrijft wat ze zoal zag
en hoorde.
Soms lopert zulke bijeenkom
sten uit op een beschamende
strijd om de eerste plaats op
de top-tien van het wereld
leed. Niet alleen Israëlische
en Palestijnse vrouwen zitten
elkaar op die manier in de ha
ren. Op een werkgroep van
vluchtelingen uit de Oekraïne
wordt verteld hoe Sowjet-ge-
vangen afwisselend voor
maar 800 calorieën en 1200
calorieën per dag te eten krij
gen. Derde-Wereld-vrouwen
reageren daar wat honend op:
dat is altijd nog heel wat meer
dat de armste bewoners van
hun landen. De Oekaraïense
ellende is niet erg genoeg om
mee te mogen tellen.
Communistische vrouwen ne
men het woord om de verha
len tegen te spreken, maar dat
is niet de bedoeling. De Oe-
kraïensen organisatrices van
de bijeenkomst trommelen
gedurende de rest van de tijd
met hun handen op de tafels
om de communistes het spre
ken onmogelijk te maken. La
ter zullen de Oekrainschen
voor een hongerstaking kie
zen om de aandacht op hun
problemen te vestigen.
Vrouwen(sub)cul-
tuur
Aangrenzend heeft de Ameri
kaanse schrijfster Phyllis
Chesler („Vrouwen en waan-
samenzijn aangekondigd. Op
het afgesproken uur lopen
een paar dames een tafel en
stoelen te versjouwen, maar
Phyllis Chesler zelf is niet te
zien. Op de vraag wat er gaat
gebeuren, antwoordt een van
de vrouwen: „iets geweldigs".
En op de vraag wat er precies
gaat gebeuren: „Waar vrou
wen samen zijn, weetje nooit
precies wat er gaat gebeu
ren". Daar heeft het op het
Forum inderdaad veel van
weg.
Ten slotte arriveert Phyllis zelf:
ze omringt zich met een
groep, meest Amerikaanse,
vrouwen. Met de verheven-
lieve manieren van een zon
dagsschooljuffrouw legt
Phyllis de aanwezige vrou
wen uit dat ze als het ware
verbannen zijn: bang om te
spreken, en niet in staat
kracht en liefde gestalte te
geven.
Phyllis nodigt de haar omrin
gende dames uit zich voor te
stellen door over hun moeder
en over zichzelf te vertellen.
Spelregel: er mag niet over
politieke zaken worden ge
sproken die de „vrouwencir
kel" kunnen doorkruisen. Ze
schept een religieusmythi-
sche sfeer, haar maanvormige
ketting moet naar het hoog
tepunt van de vrouwelijke
creativiteit - de maandelijkse
stonde - verwijzen.
Prototypen van Amerikaanse
dames, al of niet met grote
brillen, strooien hoeden,
slecht passende kleren en met
lelijke lippenstift beginnen
een verhaal over zichzelf en
hun moeder af te steken.
Wordt hier een stukje vrou-
wen(sub)cultuur geboren?
Derde-Wereld-vrouwen ver^
tonen zich hier niet.
Chador
Op de schaduwconferentie
prijkt een gigantisch portret
van Chomeini. Vijf Iraanse
vrouwen van de regerings
delegatie kondigen in het
Bella-Centrum een perscon
ferentie aan. Gekleed in lange
jurken en met een roesari
(hoofddoek) om het hoofd
vormen ze een prachtig, zacht
getint plaatje achter de Wes-
ters-cleane tafel met luid
sprekers.
De woordvoerster legt in een
Engels met zwaar Ameri
kaans accent uit dat de Iraan
se revolutie de vrouwen vrij
heeft gemaakt, dat protesten
tegen de chador (de traditio
nele, tot de grond reikende
omslagdoek) slechts van een
minderheid komen, die be
staat uit vrouwen die niet
hebben geholpen de revolutie
op te bouwen en die hun tijd
verspillen met naar de kapper
gaan en er alleen in geïnteres
seerd zijn een man te versie
ren. „Hebben jullie trouwens
niets belangrijkers om naar te
vragen dan onze kleding?" in
formeert de Iraanse
streng.
Bella Abzug, een gewezen par
lementslid uit de Verenigde
Staten, heeft wat belangrij
kers. Met een schitterend
soort van naieve brutaliteit
vraagt ze: „Als jullie, als
Iraanse vrouwen en moeders,
en wij als Amerikaanse vrou
wen en moeders, nu eens ge
zamenlijk zouden proberen
de Amerikaanse gegijzelden
vrij te krijgen?".
Zoals na de meeste gestelde
vragen, nemen de vijf Iraan-
sen rustig de tijd om achter de
tafel met elkaar te overleggen
terwijl een zaal vol journalis
ten en andere geïnteresseer
den langdurig zit te wachten.
„Als Bella een „mars van
moeders" naar het Witte Huis
organiseert om te bevorderen
dat de sjah en het geld dat hij
van ons volk heeft gestolen,
terugkomen in Iran, zullen
wij in Teheran hetzelfde doen
om de gijzelaars vrij te krij
gen", belooft de Iraanse.
Bella's onbevangenheid heeft
getriomfeerd. Maar later
komt de domper, pas als de
sjah en het geld zich binnen
de Iraanse grenzen bevinden,
valt de mars in Teheran te
verwachten: er was sprake
van een misverstand, luidt
het achteraf.
Moedertje
Tussen alle turbulente bedrij
ven door hebben Nederland
se vrouwen veelvuldig onder
meer contact met elkaar. Fo
rum-vrouwen afkomstig uit
solidariteitsgroepen met
Derde-Wereld-landen hebben
dagelijks een bijeenkomst, en
de Nederlandse delegatie
wordt bij toerbeurt naar het
Forum gestuurd.
Ook delegatieleidster Jeltien
Kraaijeveld-Wouters (staats
secretaris van emancipatie)
begeeft zich op de schaduw
conferentie. Zij belegt zelfs
een speciale bijeenkomst, om
te bevorderen dat de Forum
vrouwen hun inbreng in de
delegatie kunnen hebben. De
staatsscretaris, die zich aan
het begin van haar ambtspe
riode zo schuchter voordeed,
ontwikkelt zich nu als een
soort van „moedertje eman
cipatie". Met opgestroopte
mouwen, ongedwongen (met
bungelende benen, op een ta
feltje zittend), lijkt ze voor
meer dan honderd procent
zeker van zichzelf als ze de
Nederlandse vrouwen te
woord staat.
Intussen sijpelt er niet echt veel
door. De wereld van de Fo
rum-vrouwen en de diploma
tieke brij van het Bella-Cen
trum sluiten slecht op elkaar
aan. Hedy d'Ancona, als par
lementslid (voor de PvdA in
de Eerste Kamer) aan de de
legatie toegevoegd, heeft
hiervoor een speciaal trucje
bedacht. Dat gaat als volgt;
Nederland heeft amende
menten ingediend ter onder
steuning van gastarbeiders-
vrouwen. In een Forum
werkgroep over dit onder
werp heeft mevrouw d'Anco
na Forum-vrouwen gevraagd
hun officiële delegaties aan te
moedigen deze Nederlandse
amendementen te steu-
De Zweedse delegatieleidster,
die daar toevallig aanwezig
was, verklaarde onmiddellijk
dat Zweden wel met de Ne
derlandse voorstellen mee
wilde. Australische Forum
vrouwen voelden zich ook
door de voorstellen aange
sproken. Of meer Forum-
vrouwen de plannen zullen
steunen, kan mevrouw d'An
cona niet zeggen: op het Fo
rum worden nu eenmaal geen
gezamenlijke besluiten ge-
Dit is waarschijnlijk een van de
heel weinige voorbeelden van
samenwerking tussen Forum
en de VN-conferentie. Wat
eruit komt, zal pas volgende
week blijken als het wereld
actieplan voor de komende
vijf jaar in zijn definitieve
vorm wordt vastgesteld. Tot
aan het laatste moment zullen
het vergadergeweld en de
vele typemachines nog wel in
alle hevigheid voortrazen. En
daarmee de onzekerheid over
het definitieve resultaat.
