Actiegroepen en politici misbruiken politie
'Demonstreren helpt niet meer.
het moet harder'
Tijd van ludieke acties is voorbij
COMMANDANT RIJKSPOLITIE
'ZATERDAG 26 JULI 1980
PAGINA 19
„Niemand zal kunnen zeggen
dat de politie tijdens de laat
ste actie van BAN bij Dode-
waard geweld heeft uitge
lokt. Ik praat niet over Bors-
sele, daar weet ik niets van.
De actievoerders bij Dode-
waard hadden zich vastge
ketend aan de hekken. Wij
moesten de aflossing van de
werknemers in de centrale
verzekeren. BAN zei zich
slechts lijdelijk te zullen
verzetten. De ME heeft ze
toen weggehaald. Zonder
helmen, schilden of wapen
stokken bij zich te hebben.
Wij hebben de politie toen
weer een gezicht gegeven.
Achteraf had ik nog liever
gewone politieagenten inge
zet".
„In die filosofie willen we
graag doorgaan. We hebben
geprobeerd de polarisatie af
te breken. We hebben ons als
politie betrouwbaar ge
toond. Dat is een basis voor
de toekomst. Met ons valt
zaken te doen. Geen enkele
politieman is er op uit om op
de
1 te
Kolonel G. J. Feylbrief, com
mandant van het district
Nijmegen van het Korps
Rijkspolitie: „Etn bezetting
van een kerncentrale is een
onrechtmatige daad. Het is
zelfs gewelddadig, want ge
tracht wordt een proces te
verstoren. Het verhinderen
van het dumpen van
radioactief afval, het in de
soep laten lopen van de ad
ministratie van een elektri
citeitsbedrijf noem ik daar
om ook gewelddadig. Het is
hypocriet van actiegroepen
als Greenpeace en BAN om
te zeggen: wij zijn geweld
loos. Onkruit is wat dat be
treft duidelijker en eerlijker.
Die beweert tenminste niet
geweldloos te zijn".
„Dan wordt gesproken over
het eventueel gebruik van
creatief geweld. Ik vind het
een subtiel verschil dat een
band wordt doorgesneden of
dat ze hem laten leeglopen.
Beide zijn gewelddadig. De
actiegroepen moeten eens
overwegen waar ze mee be
zig zijn. Als er sympathie
voor hun doeleinden bestaat,
zou die best eens kunnen om
slaan in antipathie, wanneer
het tijdens hun acties tot
geweld komt".
„Wij willen geweld voorko
men. Maar we zullen niet
schromen het toe te passen
als het nodig is, maar zeker
niet meer dan voor het be
reiken van het doel noodza
kelijk is. Zijn wij dan ver
antwoordelijk voor het ge
weld? Natuurlijk niet! Ik
kaats de bal terug naar de ac
tiegroepen. Zij gebruiken
ongeoorloofde middelen. De
politie is er slechts om de
rechtsorde te handha-
Gehavend vertrok het Nederlandse schip "Andrea Smits"
uit de haven van Zeebrugge. Kostbare apparatuur in de
stuurhut was vernield. Belgische actievoerders hadden
op die manier willen verhinderen dat radioactief afval in
de Atlantische Oceaan zou worden gedumpt. Die opzet
was dus niet geslaagd.
Nadat de demonstranten de boel in de stuurhut kort en
klein hadden geslagen, kwam het tot een keihard treffen
met de rijkswacht en de bemanning van het schip. Het
was vorige maand de eerste keer dat tijdens acties tegen
het dumpen van kernafval deze mate van geweld werd
bereikt.
De milieugroeperingen distantieerden zich dadelijk van de
vandalen. Het zou om een spontane actie gaan van enkele
ongeorganiseerde fanaten. Desondanks lijken de demon
straties van de min of meer erkende actiecomités ook
steeds harder te worden. De tijd van ludieke acties en het
uitdelen van stencils is voorbij.
Bij de acties van BAN (Breek Atoomketen Nederland), On
kruit en Greenpeace in Petten en IJmuiden kwam de
Mobiele Eenheid er ook aan te pas. Steeds weer verwij
derde de ME, soms op bepaald niet zachtzinnige wijze, de
demonstranten die als een menselijk tapijt wegen blok
keerden teneinde het transport van radioactief afval van
Petten naar de „Andrea Smits" te vertragen.
Het
is echter wel bedenkelijk dat
BAN van die actie een kater
heeft overgehouden. Het was
te lief, omdat er geen geweld
is gebruikt".
„De Gelderse Stroomgrocpen
hebben inderdaad gevraagd
om te discussiëren over de
voor oktober aangekondigde
bezetting van de kerncentra
le in Dodewaard. Ik weet nog
niet precies wat ik er mee
aan moet. Het moeilijke is:
waar begin ik aan en waar
eindig ik. Er zijn meer idecle
groepen; miskende vrouwen,
homoseksuelen, buitenland
se werknemers, noem maar
op. Ik denk niet dat het ge
wenst is om het politiebu
reau open te stellen voor alle
mogelijke groeperingen. Er
zijn in dit land ook nog poli
tieke partijen".
„Ik denk dat er met zo'n dis
cussie een dimensie in het
politieapparaat wordt ge
bracht die er niet in thuis
hoort. Ik vind het heel verve
lend dat wij in die rol van
partij worden gedrongen. De
politie is er alleen om de
De Mobiele Eenheid maakte vrij hardhandig
Dat was recent. Maar bij velen
staat nog goed in het geheu
gen hoe de ME met veel ge
weld de kerncentrale in Bors-
selé ontzette, waar BAN-le-
den zich aan de toegangs
poorten hadden vastgeke
tend. Het is opmerkelijk hoe
veel agressie bij de acties van
de laatste tijd te voorschijn
komt, terwijl de actiegroepen
zelf juist geweldloosheid
hoog in het vaandel dra
gen.
Grens
De milieubeweging kampt zelf
ook met dat vraagstuk. Bin
nen de diverse groeperingen
is dan ook de discussie over
het geweld opgelaaid. Waar
ligt de grens? Wat is de dose
ring? BAN organiseerde on
langs zelfs een „landelijke
strategiedag", tijdens welke
het onderwerp „Geweld"
centraal stond.
Bij BAN bestaan momenteel
twee stromingen: een groep
die alleen actie wil voeren met
inzet van het eigen lichaam en
een groep die zich van „crea
tief geweld" tegen materiaal
wil bedienen, hetgeen bij
voorbeeld betekent een band
laten leeglopen in plaats van
doorsnijden. De meeste BAN-
activisten zijn het er wel over
eens dat gezocht moet wor
den naar meer effectiviteit
van de acties. Het vastkete
nen aan poorten zet geen zo
den meer aan de dijk. De poli
tie weet nu hoe ze daartegen
moet optreden.
BAN gaat nu eerst andere va
rianten van geweldloos verzet
verkennen. Pas daarna wordt
bekeken of moet worden
overgegaan tot geweld tegen
materiaal. Men wil daar toch
erg voorzichtig mee zijn, om
dat het toebrengen van scha
de aan materiaal het gevaar
van s escalatie in zich
bergt.'
Dat is ook de reden waarom
BAN nog geen groepering wil
zijn, waarbij iedereen zich
kan aansluiten. Als voordeel
van openheid wordt welis
waar gezien dat met
kunnen meedoen, maai
vrees is dat onder hen
voerders zijn die zich alleen
aansluiten om de spanning en
niet om het doel, vertragen en
uiteindelijke stopzetting van
het atoomprogramma BAN
wil eerst afwachten hoe in ok
tober een massale bezetting
van de kerncentrale in Dode
waard door de gezamenlijke
stroomgroepen van Gelder
land afloopt. BAN ziet die be
zetting als „testcase" voor
openheid.
Naar verwachting zullen aan de
aangekondigde actie bij Do
dewaard ongeveer vierdui
zend tegenstanders van "kern
energie deelnemen. Het ziet
er niet naar uit dat de over
heid een stopzetten van de
kerncentrale zomaar zal dul
den. Een confrontatie met de
ME is dan niet uitgesloten.
Hoe houd je als actieleiding
dan zo'n massa betogers in de
hand? Draait het uit op een
veldslag?
Woordvoerder Rob Paes van de
Gelderse Stroomgroepen
reageert geïrriteerd. „Er
wordt maar steeds gesugge
reerd dat het geweld van ac
tiegroepen komt. Dat is niet
waar. We willen geen ge
weld". Hij meent de zaak te
mogen omdraaien: „Het ge
weld ontstaat door de tegen
partij. De politie wordt agres-
Paes zegt dat de Stroomgroe
pen de actie goed voorberei
den. „Ons enige doel is het
stilleggen van de kerncen
trale. We beraden ons nu op
de beste manier van actie voe
ren. Bovendien zijn de ME en
de politiekorpsen in de om
geving aangeschreven om
met ons te discussieren over
de bezetting. Het is belangrijk
om te weten hoe de politie
mensen zelf over kernenergie
denken. Als het tot een con
frontatie komt. reageer je an
ders wanneer je van tevoren
De demonst
hebben tegen
woordig
een heel wat
grimmiger ka rak
contact met elkaar hebt ge
had. Er is meer wederzijds
begrip, denk ik".
Maar dat sluit het gebruik van
geweld niet uit. Paes: „Ik vind
kernenergie ook geweld. Het
is een bedreiging voor mil
joenen mensen. Maar ik moet
nog zien dat een politieman
die tegen kernenergie is, gaat
inhakken op demonstranten.
De houding van de politie be-
Daarom is het belangrijk dat
we er voorlopig alleen selec
tief mensen bij halen. Dan
wordt er ook niet met stenen
gegooid. In principe willen
we wel omvangrijkere acties,
maar daarvoor hebben we
meer eivaring nodig".
lans Guyt van Greenpeace:
„We willen helemaal geen
geweld. Ook niet tegen mate
riaal. Dat is de reden dat wij
de blokkade van de Andrea
Smits in IJmuiden ophieven,
toen de ME dreigde in te grij
pen. Dat lukt misschien niet
als je met velen bent". Een
andere reden voor het volko
men afwijzen van geweld is
wellicht de sympathie van de
bevolking. Het is
het Gre
npea.
de
Rainbow Warr
valt.
paalt de mate van geweld
Omdat wij de zaak goed voor
bereiden en ruimschoots var
tevoren aankondigen, is de
overheid in staat alvast eer
standpunt te bepalen. Op de
ze manier kan het geweldloo:
blijven. Bij een spontane actie
van een dergelijke omvanf
zou het daarentegen eerde
op knokken kunnen uitdraai
Kleinschalig
BAN en ook Greenpeace hou
den evenwel het hart vast. Ze
houden het liever kleinscha
lig en daarmee overzichtelijk.
Abel Hertzberger van BAN:.,
De BANners zijn op acties
goed voorbereid We kennen
elkaar en vangen als het nodig
Hans Guyt beperkt zich liever
tot andere ook hout snijdende
argumenten: „Als je de boel
stuk slaat, zoals in Zeebrugge,
bereik je voor een korte tijd
vertraging. Maar dan gaat al
les toch weer zijn oude gtin-
getje Van actios mag je <>p
korte termijn geen resultaat
verwachten. Behalve dat je de
publieke opinie mobiliseert"
En: „Geweld lost niks op.
Geen enkel proces wordt er
door versneld. Er komt alleen
maar meer politie en bewa
king. Het werkt tegen je".
Guyt meent dat BAN en ook de
Stroomgroepen de ME te veel
als partij beschouwen. „Ze
zien de politie als verlengstuk
van het apparaat. Daardoor
gaan zij de confrontatie met
de ME niet uit de weg. Ik ge
loof niet dat dat positief is
Het leidt de aandacht van de
hoofdzaak, anti-kernenergie,
rechtsorde te handhaven. We
zijn geen exponent van de
een of andere machthebber.
Maar de politiek verant
woordelijke mensen en de
actiegroepen willen ons wel
vaak op die manier misbrui
ken. Ik vind dat de politie
daarvoor moet oppassen en
meer moet zeggen waar het
op staat".
„Zo'n discussie over de bezet
ting of over kernenergie
heeft iets weg van het tac
tisch buiten gevecht stellen
van de vijand. We moeten
ons als politie niet met het
onderwerp op zich be
moeien. Het gaat om de on
geoorloofde middelen van de
actiegroep, die in strijd zijn
met de rechtsorde".
„Het heeft daarom geen zin om
de politieman te confronte
ren met zijn geweten. Er zijn
bij de politie vogels van al
lerlei pluimage, dus vast en
zeker ook tegenstanders van
kernenergie. Maar ze zijn po
litieman. Dat betekent dat ze
moeten doen wat tot hun
taak behoort. Anders is het
apparaat niet meer hanteer
baar. De politieman die daar
anders over denkt, moet een
ander beroep zoeken".
„Uiteraard bereiden wij ons
voor op een eventuele bezet
ting van Dodewaard. De vo
rige keer hebben we scena
rio's gemaakt over hoe te
handelen in bepaalde situa
ties. Meer kan ik er niet over
zeggen. Ik heb er ook geen
notie van waar die bezetting
op uitdraait. Er zijn veel va
riabelen: hoe gedraagt men
zich, hoeveel mensen komen
er, dat soort dingen. En de
grote vraag is natuurlijk:
kan men de zelfbeheersing
opbrengen die van de politie
steeds wordt gevraagd".
men sterk zijn: „Wij verzetten
ons lijdelijk. Het geweld komt
niet van onze kant. Het is dan
ook niet onze verantwoorde
lijkheid. In Borssele werd
heel duidelijk van welke kant
er werd geslagen. Daarom
gaan wij verder dan Green
peace. BAN wil de spanning
tussen voor- en tegenstanders
van kernenergie zichtbaar
maken".
Bart Hoogeboom, ook BAN,
voegt er aan toe: „We moeten
wel de confrontatie aangaan.
Ik heb al het vertrouwen in de>
parlementaire democratie
verloren. Demonstreren helpt
niet meer. We moeten verder,
weliswaar vooralsnog met het
idee: geweldloos. Hoewel ik
persoonlijk vind dat je je mo
gelijkheden vergroot als je
wel materiaal zogezegd crea
tief saboteert".
Onkruit, die zich voornamelijk
richt tegen het militarisme en
de particuliere bewakings
diensten. is het stadium
waarin BAN zich momenteel
bevindt reeds lang gepas
seerd. Geweld tegen mate
riaal wordt door deze groepe
ring geaccepteerd. Toch is
binnen deze groepering ook
discussie gaande over de do
sering van het geweld.
De meeste Onkruit-mensen
hebben er geen moeite mee
dat een F-16 straaljager of een
fregat met verf wordt be
smeurd om het image van het
oorlogstuig aan te tasten. Als
een bewaker dan ook onder
de verf komt. wordt gezien als
een risico van zijn vak.
Te ver
Het kapot slaan van bewa
kingscamera's in de Amster
damse metro gaat vele On-
kruit-aanhangers echter te
ver. Zij vinden dat door het
bespuiten van de lensen van
de camera's met kerst-
sneeuw, zoals in Hoog Cathe-
rijne in Utrecht gebeurde,
veel creatiever en symboli-
scher. Volgens deze stroming
maken dergelijke acties meer
los onder de bevolking dan
vernielingen.
Hans, Onkruit-man die verder
anoniem wil blijven, zegt
„Onkruit heeft nooit beweerd
geweldloo:
ren. Wij kit
Aan de
te
'iller
opere
cties dit
r totaal dit
geren, anderzijds door het
gebruik van de verfzak. Je
moet agressie uitlokken.
Daarmee scherp je pas het
conflict aan. Dat lijkt
het
etie
es tal.
i die
et. De
elddadig.
af'
JANne
verantwoordelijkheid".
Hans benadrukt dat men er bij
Onkruit in ieder geval over
•-•us is dat geen mensen tu-
dens acties moeten worden
gedood. „De mate van geweld
verschilt per actie. We volgen
in ieder geval geen strategie
als die van de Baader-Mcin-
hofgroep. Onkruit beperkt
zich tot acties die de glans van
het systeem halen. Dat bete
kent bij een transport van
kernafval wel een verfzak te
gen de voorruit, maar geen
moord op de chauffeur om
hetzelfde doel te bereiken. We
zijn geen moordenaars"
