"Kamer barst uit voegen
van persoonlijke ambitie"
Laatste burgemeester gaat Kamer verlaten
MAARTEN SCHAKEL WAS GRAAG NOG WAT GEBLEVEN
M. W. Schakel is burgemeester
van de dorpjes Hoornaar.
Noordeloos en Hoogblokland
in de Alblasserwaard.ln 1964
werd hij lid van de Tweede
Kamer voor de ARPHij geldt
als een rechts kamerlid, maar
zijn gemoedelijk optreden
heeft hem in alle stromingen
sympathie bezorgd. Schakel is
een begenadigd spreker die
nimmer een geschreven tekst
voor zich heeft. In de Kamer
aeldt hii als een expert op on
derwerpen als. bestuur,
verkeer en vervoer. Hij is
ondervoorzitter van de
Tweede Kamer, waar hij zijn
laatste parlementaire jaar
ingaat.
Maarten Schakel is aan
zijndorpen verknocht. Als er
festiviteiten zijn is hij er als het
even kan bij. Zijn dorpelingen
waarderen dat vandaar dat ze
hem bij een feestelijke gelegen
heid uitriepen tot hereboer
van Noordeloos.
Maarten Willem Schakel werd donderdag 63
jaar. Hij zal die dag niet licht vergeten. Niet
omdat hij de derde dag van zijn 42e Vier
daagse ergens in de buurt van Groesbeek
zijn achtduizendste officiële kilometer
wegstapte (vergelijkbaar met de afstand
Amsterdam-Kaapstad), wel omdat hij vol
gens de regels van de ARP nu te oud is voor
een nieuwe parlementaire periode.
Voor Schakel heeft de bel voor de laatste
ronde geluid. Dat spijt hem. Hij had graag
nog bijgetekend. Het nieuwe parlementai
rejaar, dat tot 1 juni loopt, moet zijn laatste
zijn. Weer verliest het Binnenhof een oude
rot. En dat niet alleen: met Schakel vertrekt
de laatste burgemeester Tiit de Tweede
Kamer. Een interview met een boeiend ver
teller.
ENSCHEDE - „Als ik KVP'er was
geweest, had ik mogen blijven.
Maar in de ARP geldt nu een
maal de regel dat je niet meer
gekandideerd wordt in het jaar
waarin je 63 wordt. Jammer,
maar regel is regel. Volksverte
genwoordiger, da's een machti
ge opdracht. Je bent een oriënta
tiepunt voor veel mensen en
groepen uit de Nederlandse be
volking. Daar mag je een beetje
trots op zijn. Het verplicht je
ook enorm. Want de mensen ver
trouwen op je. Er is een definitie
die me enorm aanspreekt: de
mocratie is georganiseerd ver
trouwen".
Toch
ook veel wantrou-
„Ja, dat is niet vreemd. In geestelijk
opzicht is de Tweede Kamer ver
gelijkbaar met Madurodam. Je
vindt er een neerslag van alle
elementen uit het Nederlandse
politieke geestesleven. En dat is
zo divers, daarin lopen de denk
beelden zo enorm uiteen. Dat
geeft een spanningsveld. In dat
spanningsveld zijn grote conces
sies nodig om tot beslissingen te
komen. Dat is het compromis. Ik
zeg liever, in dat spanningsveld
voltrekt zich het vergelijk. Op de
toeschouwer aan de zijlijn maakt
dat spel van concessies per defi
nitie een indruk van halfheid,
koehandel, gesjacher'.
„In een dictatuur hebben ze die ge
voelens niet. Daar gaat het alle
maal geweldig consequent zoals
die mannetjes aan de touwtjes
trekken. Maar de natie is daar in
mijn ogen niet mee te feliciteren.
Zoals het bij ons gaat geeft dat
onvermijdelijk nog wel eens het
gevoel: politiek, dat is een vieze
boel. Maar het is een wezens
kenmerk voor een divers volk dat
tot beslissingen moet komen.
Overigens heeft de ene deelne
mer in dit proces wel eens meer
de neiging om gemarchandeer als
wapenteken te voeren, dan de
ander'.
- Het kamerlid van nu is anders
dan van vroeger.
„Toen ik hier begon, in 1963, be
stond de Kamer uit mensen die in
de maatschappij hadden bewe
zen tot iets in staat te zijn. Nu
wordt meer dan de helft van de
kamerbanken bezet door lieden
die nauwelijks nog hebben kun
nen bewijzen dét ze maatschap
pelijk iets voorstellen. Ik vind dat
een verarming".
„Het kamerlidmaatschap is heel
sterk een tussenstation gewor
den als opstap naar andere func
ties. Mensen als ik, die op 47-jari-
ge leeftijd binnenkomen en tot
hun pensioen volksvertegen
woordiger blijven, dat slag be
hoort nu tot de uitzonderingen.
De „angry young men" zijn de
spelregels gaan bepalen, en daar
onder zitten er te veel die de spel
regels hanteren: eerst de man.
dan de bal. De politiek wordt daar
niet wijzer van. Al dat hakketak-
kerige gedoe, daar boek je geen
goede resultaten mee"
„Mijn ervaring is dat het kamerlid
vandaag niet minder macht hoeft
te hebben dan vroeger. Je invloed
op een departement kan groot
zi jn. als je de kanalen weet te vin
den. en vertrouwen hebt weten
op te bouwen. Het gevoel dat het
kamerlid tegenwoordig minder
invloed uitoefent berust op het
feit dat men eigenlijk mee wil re
geren. Er zijn nogal wat kamerle
den die met bil op de rege-
ringsstoel proberen aan te schui
ven. Dat leidt tot frustraties".
„Het individuele kamerlid legt het
altijd af tegen het regeringsappa
raat. Het is je taak om medewet
gever te zijn, en om het uitvoe
rend apparaat te controleren.
Maar dat moet jedan nietdoen als
een opzichter bij bouw- en wo
ningtoezicht maar als een con
troleur die alleen de hoofdzaken
van het regeringsbeleid toetst. Je
doet het als kamerlid goed, niet
wanneer je een departement op
allerlei details bestookt met vra
gen. maar wanneer ze op de grote
lijnen het besef krijgen: voor die
vent moet je uitkijken. Dan raak
je ook niet gefrustreerd".
- De politiek wordt harder.
„De Kamer is een spiegel van de
maatschappij. Ook daarin gaat
men harder met elkaar om. Dat
heeft verscheidene oorzaken.
Brede groepen hebben nu een
hoger scholingsniveau. Je ziet
een verschuiving van het verzor
gende niveau naar de maat
schappelijk begeleidende klasse.
Een boer die koning op zijn land
is. gedraagt zich anders dan drie
maatschappelijke werkers bij el
kaar. Iemand met lagere school
heeft dat hardere minder in zich
dan iemand meteen universitaire
opleiding. Daarnaast speelt de
toegenomen informatie via de
massamedia een rol. De i
t Schakel rechtsgaat
laten zich tegenwoordig veel c
tevredenheid aanpraten".
- U zei laatst dat in tijden van nood
de mensen minder hard met el
kaar omgaan. Zelfs koningin
Beatrix klapte toen voor u.
i Eindhoven
an oud-ver
zetsmensen en een dwarsdoors-
nee van de jeugd. Mijn opdracht
was om over te brengen aan die
jonge mensen wat die oude garde
nood veel sneller de kern van d<
mens ontdekt In oorlogsom
standigheden zie je ambtsbekle
ders die het laten afweten, terwij
anderen, van wie dat niet zo op
gevallen was. wel veel moed we
ten op te brengen. In een volk zit
veel niet-ontdekte kracht. In het
uur van gevaar ontdek je dat. Ik
heb daarvan geleerd: beoordeel
je medemens nooit op het eerste
gezicht, op zijn uiterlijk, of op ge
zag van derden".
„Dit is ook een groot verschil met
de manier waarop we in de Ka
mer met elkaar omgaan. In be
staan sgevaar verkeer je daar niet.
Men kan wel professionele waar
dering voor een tegenstander op
brengen. maar anderzijds kan
men hier ook keihard en on
barmhartig zijn als een medeka
merlid of een bewindsman on
deraan de buik van het paard
komt te bungelen. Ik vind dat ie
mand dan genoeg aan zichzelf
heeft. Er zijn limieten die je beter
niet kunt overschrijden".
In de ARP is men ook niet zuinig
„Het selectieproces heeft zich niet
zuiver meer voltrokken. Diege
nen die erbij zijn. zijn kennelijk
niet representatief voor het ge
heel. Dat is geen verwijt dat je
hen kunt maken, het is meer een
verwijt dat je kunt maken aan de
genen die het kennelijk niet no
dig vonden om erbij te zijn op het
moment dat de vertegenwoordi
gers geselecteerd moesten wor
den. Thans is het partijbestuur te
vooruitstrevend, en voor de ka
merleden van de AR geldt dat
nog meer. Die spanning is te
groot gebleken".
„Te lang hebben leidinggevende fi
guren binnen de ARP afhouderig
gedaan tegenover het CDA. Nu
dat CDA eenmaal een gegeven is,
vergt het een enorme spankracht
om daarin te functioneren. Ik ben
daar toch niet somber over. Anti-
revolution airen zijn er niet de
mensen naar om zich gemakke
lijk te laten ondersneeuwen. Het
is een niet weg te redeneren feit
dat een aantal anti's in het fusie
proces is vermalen. Voor hen
zullen anderen opstaan die de kar
binnen het CDA zullen trekken.
Ik denk niet dat het nog zin heeft
naar die teleurgestelden een
hand uit te steken. Iedereen moet
zelf uitmaken in wat voor politie
ke partij hij of zij wil zitten. Wie
het niet meer kan opbrengen om
de ontwikkelingen in een partij te
volgen... Met alle gevoelens van
spijt... Ik zeg heus niet opge-
ruimd-staat-netjes. maar een po
litieke partij is niet een maat
schappij tot het redden van poli
tieke drenkelingen'
„Als ik beschikbaar was geweest
voor een functie als staatssecre
taris of minister, zou dat defini
tief het einde hebben betekend
van de band die ik met mijn ge
meente heb. Daar had ik geen zin
in. Ik heb bij elke kabinetsforma-
iii' <i«' formateur doen weten dat
ik voor die functies niet beschik
baar zou zijn. Ik was direct na de
oorlog de jongste burgemeester
van Nederland, en ik denk dat ik
nu de oudste ben In e!k geval is
er geen ander voorbeeld van een
burgemeester die al die jaren op
één stekkie heeft gezeten".
„Het samenspel van die functie als
burgemeester van een dorp en
het kamerlidmaatschap heeft mij
altijd enorm geboeid. Je bent op
die manier heel direct met je
werk bezig. Ik heb heel welbe
wust gekozen voor de tweede
rang. Ik ben vice-voorzitter van
de fractie geweest, en op dit mo
ment nog vice-voorzitter van de
Kamer. In die positie voel ik me
heel goed. Ik ben in Meerkerk
geboren, vijf kilometer van
Noordeloos waar ik nu burge
meester ben. Dit plekje in de
Alblasserwaard is mijn land En
dat wilde ik graag zo laten'.
„Ik heb me. toen ik daar als burge
meester werd benoemd, voorge
nomen: ik haal hier ook mijn
pensioen. Juist doordat ik het
kamerwerk op mijn pad kreeg,
kon ik dit werk blijven doen. Men
heeft dat in het dorp gewaar
deerd. Kortsluitingen waren er
nooit Ik ben de laatste fungerend
burgemeester in de Kamer. Toen
ik hier binnenkwam, had elke
grote fractie er één. Die combina
tie zou nu niet meer kunnen. Het
kamerwerk is een full-time job
geworden".
- De r
kamerleden lopen c
Van de achterste naar de voorste
bank, en zo snel mogelijk door
naar het regeringskasteel. Daar
na commissaris van de koningin,
of burgemeester van een grote
gemeente De snelle doorstro
ming heeft het leefklimaat in de
Kamer niet positief beïnvloed.
Vooral in de grote fractieverban-
den worden de ellebogen benut
om snel naar voren te komen. Ik
denk dat dit proces heel moeilijk
omkeerbaar is. In de maatschap
pij gaat het niet anders. De Ka
mer is niet beter dan het volk. Het
volk krijgt de Kamer die 't ver
dient".
„Ik ben niet zo optimistisch waar
dit op uitdraait. De democratie
verambtehjkt. Dat hebben de
kamerleden dan aan zichzelf te
wijten Men patrouilleert enorm
in de zijstraten, en controleert te
weinig op de hoofdwegen Ik be-
o\ a livni wd <i.it de affundt
man altijd de neiging heeft het
heden te onderschatten en het
verleden te overschatten".