„Eerlijk? Ach ik heb 't
liever over realistisch"
ZATERDAG 21 JUNI 1980
PAGINA 19
Door
Ton van Brussel
Opvallend, toch dat heimwee naar de jaren vijftig.
Wiegel doet het, Zijlstra volgde en nu ook soortgelij
ke geluiden bij de werkgevers.
„Die tijd van de oude Drees was
natuurlijk ook bijzonder. Zo'n
PvdA-programma zou toen in
deze vorm nooit geschreven
zijn. Mensen voelden zich ver
antwoordelijk. Er was een gro
tere eensgezindheid en meer
vertrouwen in de leiders. Dat is
wat we nu zo missen, terwijl het
ons juist zo'n eind op weg zou
kunnen helpen. U citeerde
reacties van anderen op het
PvdA-programma waarin het
woord eerlijk gebruikt is. Ik
heb al gezegd: het is mijn
woord niet. Als ik het nu toch
even oppak, dan zeg ik: wij
doen niet aan partijpolitiek,
maar oneerlijke programma's
heb ik in Nederland nog nooit
gezien".
„Wel is het plan van de socialisten
merkwaardig en zeer kwets
baar daarbijEr ligt een belang
rijke prioriteit bij economische
groei. Nou, ik vraag u op de
man af: wij, de bedrijven, zijn
toch de enigen die voor die
groei kunnen zorgen. Via ni
vellering van de inkomens
probeert men dan ook nog geld
bij elkaar te krijgen, maar we
hebben in Nederland natuur
lijk al heel wat genivelleerd. In
vergelijking met het buiten
land staan we op eenzame
hoogte. We hebben in dat op
zicht te hard gelopen. En dat
zeggen wij niet alleen, maar dat
begint ook aan de andere kant
door te dringen. We moeten nu
uitkijken. De ondernemings
lust, die moet meer beloond
worden".
Centraal
- In de tijd van Drees was er van
a rbeidsvoorwaardenoverleg
geen sprake. De loonpolitiek
werd centraal geleid. Eens per
jaar kwam de vakbeweging
vragen of er nog ruimte voor
een verhoging was. Bij een
,.nee" legde iedereen zich neer.
Moet dat ook terug
Nee, natuurlijk niet, dat heb ik
ook niet gezegd. Het gaat mij
om het besef van samen ver
antwoordelijk zijn. Samen
weer op het goede spoor ko
men. Wij onderstrepen wat
Zijlstra heeft gezegd. Het gaat
om objectieve zaken".
„Je kunt op dit moment niet zeg
gen dat de vakbeweging zich zo
onredelijk opstelt. Als ik zie
wat ze vragen. Het kabinet
heeft de koopkrachtgarantie
gegeven en als ik die dan nu in
het cao-overleg zie terugko
men, dan is dat niet gek. Het
kabinet stelt een voorbeeld, de
vakbeweging trekt de lijn door.
Als zo'n kabinet de motie van
Engwirda (D'66) over de kosten
van energie in de prijscompen
satie niet uitvoert, wat moet de
FNV dan? Nee, dat is niet onre
delijk, vanuit FNV-standpunt
gezien".
„Op dat punt geen verwijten van
mij aan de vakbeweging. De
onderhandelingsresultaten
zijn per bedrijf op zich niet
slecht, maar afgezet tegen de
economische situatie in het
land, zijn wij zeer bezorgd".
- Het VNO is wel geschrokken van
die prijscompensatie?
„Hoe komt u er bij, ik ben er he
lemaal niet van geschrokken.
Ik wist dat het zou komen. Nee,
nee, ik heb nooit gezegd dat dat
niet kon. Op het NOS-journaal?
Ik herinner me niets van zo'n
uitspraak. Ik zeg nu wel dat ik
het gevaarlijk vind, die loon
kostenstijging. Waar niets is,
kan ook niets verdeeld wor
den"
- Dat zegt u voortdurend, dat er
niets is. Uw bijnaam de repe-
teerwekker' komt daar uit
voort.
jezo. O, nou
als ze dan maar weten dat als je
een repeteerwekker een te har
de klap geeft, hij zijn dienst niet
meer doet. Dan word je niet
meer gewekt".
„We hebben vanochtend nog ge
telefoneerd. Heel plezierig. Er
moet op centraal niveau weel
een overleg komen. U wilt na
tuurlijk graag weten waar ik nu
met de FNV over praat, daar
bent u op uit. Dat is uw baantje
natuurlijk. U wilt mij graag uit
spraken laten doen, maar dat
spijt me dan toch".
Jammer
„We moeten gezamenlijk verder
praten. Op het punt van de ar
beidsmarkt bijvoorbeeld. Daar
waren we een eind mee gevor
derd, toen het overleg stokte.
Dat is heel jammer, ja. Wat Al-
beda gezegd heeft over de vier-
ploegendienst, en over de af
stand wonen-werken, dat vind
ik helemaal geen steen in de
vijver. Het is een begin, een
aanzet, die arbeidsmarkt
problemen zijn een geweldig
punt voor de bedrijven. Als
daar niet iets in verandert, ko
men we nooit aan mensen. De
arbeidsmarkt is echt verziekt.
Maar goed, het heeft geen zin
om te huilen bij een gebroken
ruit, we moeten gewoon op
nieuw rond tafel gaan zit
ten".
- Maar dan zegt u weer dat er
geen ruimte is?
„Dat is toch ook zo, de koek is
op"
- Stel dat u gelijk heeftgelijk
hebben is iets heel anders dan
gelijk krijgen. U zult mensen
toch iets in het vooruitzicht
moeten stellen.
„We geven de realiteit, we doen
niet mee aan valse verwachtin
gen. Geld hebben we dus niet
meer. Nou ja, voor vuil en on
aangenaam werk zijn we best
bereid een regeling te rriaken.
Vijfploegendienst? Ik kan daar
geen algemene dingen over
zeggen. Maatschappelijk ge
zien moet dat bespreekbaar
zijn, dat vinden wij wel. Alleen
niet zo algemeen. Het kan lang
niet overal. Bij het ene bedrijf
kost het veel meer dan bij het
andere, dat moet wel beseft
worden".
- U wees er net al op. De bonden
volgen het voorbeeld van het
kabinet. Over het regeringsbe
leid bent u niet enthousiast.
„De smalle marges, de kleine
meerderheid, daar wil ik het
best over hebben. Op de avond
van de verkiezingen heb ik op
grond van de uitslag meteen
gezegd dat een kabinet met
daarin PvdA en CDA, gezien
Van Veen: "Dat is objectief z
die uitslag, juist zou zijn. Dat is
er dan toch niet gekomen. Ik
wil me daar verder niet in men
gen, maar het principe blijft dat
brede coalities het beste zijn,
als er tenminste reëel te kiezen
is. Ik geloof dat het beleid van
dit kabinet minder schadelijk
voor ons is, dan een beleid met
socialisten. Dat neemt niet
weg, dat ik helemaal niet zo en
thousiast over deze regering
ben. Sociale uitkeringen en lo
nen blijven aan elkaar gekop
peld. Als je alleen ziet hoe een
loonsverandering in de bouw
in de overheidssalarissen
doorwerkt. Dat is een vreselij
ke zaak. De koppeling op af
stand, daar geloof ik heilig in.
Dan het ontbreken van een ver
schil tussen beloning en uitke
ring, daar moet wat aangebeu-
„Boersma had ideeën over de ar
beidsmarktproblematiek.
Maar het is er niet van geko
men. Kijken wc naar matiging:
ik denk niet dat Duisenbcrg en
Andriessen als ministers van
financiën zoveel verschil zou
den hebben gemaakt. Ze zijn
beiden met enige teleurstelling
vertrokken. Ja. dat geloof ik. Ik
heb het ze nooit zo direct ge
vraagd. maar dat is wel mijn
taxatie".
„Maar een alternatief, zoals de
socialisten dat nu op tafel leg
gen. is voor mij weinig aanlok
kelijk. D 66. Dat is natuurlijk
qua keuze op dit moment vlees
noch vis. U bedoelt praktisch?
Nou ja, ze hebben in de praktijk
natuurlijk wel meer begrip
voor onze positie als bedrijfsle
ven. Maar wat de collectieve
sector betreft; een leger amb
tenaren zie ik niet als oplossing
voor onze moeilijkheden".
De klok en de repeteerwekker
tikken door, het einde van het
gesprek nadert. Op de valreep
wil Van Veen nog wel wat kwijt
over de boycot van Zuid-Afri-
ka. Het gesprek heeft plaats aan
de vooravond van het kamer
debat over die kwestie.
Van Veen vindt dat Nederland
het beleid van internationale
samenwerkingsverbanden als
de Verenigde Naties en de Eu
ropese Gemeenschap moet
volgen en niet op eigen houtje
„Bedrijven doen niet aan poli
tiek. Wat Shell in Zuid-Afrika
doet, is belangrijk. Door een
bepaald sociaal beieid te voe
ren, kan men een voorbeeld
stellen. Dat kar.ee
op andc
ling
Dat is mijn opvatting. Ik
kan me best voorstellen dat in
dividuele bedrijven in bepaal
de landen niet willen werken.
Als er crematoria worden ge
bouwd, waarin mensen worden
vergast, dan hoeft er niet ge
praat te worden over de vraag
of daaraan meegewerkt moet
worden".
„Die keuze is natuurlijk niet al
tijd zo eenvoudig. Maar het is
toch volstrekt niet realistisch
om zo n boycot alleen door te
voeren. Dat is toch onverstan
dig en zonder effect. En omdat
el'lect, (laar is het toch om te
doen, nietwaar?".
deze zaken blijven discussie-
Discussie, dat is een techniek
die Van Veen bovenmate be
heerst. Het advies vooraf
wees ook in die richting: Van
Veen, dat is een aardige man,
maar houdt hem in de gaten.
Het is een gewiekst prater,
kent zijn zaken. Maak er een
debat van, dan is 'ie op zijn
best en dat vindt hij zelf ook
het leukst.
Bloedserieus, verontwaar
digd, verbaasd, bewogen,
vriendelijk, met alle bijpas
sende gelaatsuitdrukkingen.
Het acteertalent van de
werkgeversvoorzitter lijkt
onbegrensd. Het spel heeft
een belangrijke aantrek
kingskracht en vindt in hem
een enthousiast beoefenaar,
die bij voor- en tegenstan
ders bewondering afdwingt.
Maar als zo vaak: de verpak
king is origineler dan de
boodschap zelf.
- Terug naar de jaren vijftig zei
L- u op de persconferentie
'v.; ook.
„Ik heb een vergelijking met
die periode gemaakt en ik
heb dat positief bedoeld
hoor. We zijn te ver doorge
schoten. Als we de economie
van het begin tot het einde
gaan sturen, en dat proef ik
toch in dat PvdA-program
ma, dan is dat in mijn visie
een stap achteruit. Trou
wens, het gaat daarbij niet
om wat ik vind, zelfs niet om
wat het VNO vindt. Het is ob
jectief zo. Een open econo
mie als de Nederlandse is
ongelooflijk kwetsbaar. Het
laatste OESO-rapport heeft
er ook nog voor gewaar
schuwd. Het is een foute weg,
neemt u dat van mij aan,
want het is gewoon zo, daar
hoeven we niet over te dis
cussiëren".
Mr. Chris van Veen op zijn
praatstoel in de zetel van het
Verbond van Nederlandse
Ondernemingen aan de
Haagse Prinses Beatrixlaan.
Zeven jaar nu al, is hij de be
langrijkste spreekbuis van
het werkgevende deel der
natie en wie hem aanhoort
raakt er terstond van over
tuigd dat hij de zeven jaar
die hem nog van zijn aow
scheiden er moeiteloos aan
toe zal kunnen voegen.
Na een carrière op gemeente
lijk niveau in de secretarie
van Rijswijk en als gemeen
tesecretaris in achtereen
volgens Hoogeveen en Gro
„Van Veen, ga heen" klonk
het in de Utrechtse veemarkt
.hallen, waar hij tijdens een
ongekend drukke demon
stratie van het voortgezet
onderwijs aan de tand werd
gevoeld over zijn plan om
het aantal verplichte lesuren
Na het voortijdig vertrek van
de ploeg-Biesheuvel in '73,
werd hij voorzitter van het
VNO. Die baan is hem op het
lijfgeschreven. Vijf kwartier
wilde hij praten. „We kun
nen natuurlijk wel langer
doorgaan, maar dat heeft
niet zoveel zin. Je kunt over
DEN HAAG - „Eerlijk? Ach, ik
gebruik dat woord liever
niet. Ik geef de voorkeur aan
realistisch. Welnu, dat vind
ik dat PvdA-programma
niet. Collectivistisch en de
primerend heb ik het op de
persconferentie genoemd.
Het is nogal dogmatisch hè.
Ik zie twee positieve punten:
het erkennen van de rol van
het bedrijfsleven en een
herwaardering van over
heidszaken. Dat lees je ten
minste in het begin. Nou en
dan denk ik dus: minder
overheidsbemoeienis en dan
vind ik dat heel realis
tisch".
„Doorlezend zie ik dan tot mijn
verbazing een staatsbank,
een staatsverzekeringsbe-
drijf, een staatsenergiebe-
drijf. Dat vind ik dan collec
tivistisch. Als ik die twee po
sitieve punten weer in her
innering roep, denk ik twee
dingen: de visie op de over
heid is vriendelijk gezegd
tweeslachtig en papier is na
tuurlijk erg geduldig".
ningen, werd hij in het kabi
net-De Jong staatssecretaris
van binnenlandse zaken.
Onder Biesheuvel keerde hij
terug als minister van on
derwijs en wetenschappen.
van 32 naar 30 uur per week
terug te brengen. „De
doodsklap voor de creatieve
vakken", heette dat toen in
onderwijskringen.
