Japan
is aan
-SSSOB-
door drs. Chriet Titulaer
PAGINA 29
;V
De
centrale
voor
een
experimenteel
kabel
tv-riet.
De
abonnees
kunnen
kiezen
uit
liefst
29
kanalen
Voor
het
personeel
van
Pen tax
wordt
goed
gezorgd.
Dit is dé
slaapkamer
van een
werkneemster
in het hotel
op het
fabrieks
terrein.
Japan is nu aan het jaar
55 bezig. Ook in offi
ciële stukken, op het
postkantoor en in ver
gunningen treft men 55
aan als het jaar waarin
men thans leeft. De
jaartelling is begonnen
met de kroning van de
huidige keizer, die der
halve al aan zijn 55ste
ambtsjaar bezig is. (Als
wij die traditie zouden
overnemen zouden we
met de kroning van
Beatrix aan een nieuwe
jaartelling voor Neder
land zijn begon
nen).
Dit kleine voorbeeldje maakt
duidelijk dat het belachelijk
is aan een Japanner te vragen
of zijn land ooit de voor ons
onbegrijpelijke karakters zal
vervangen door het bij ons
gebruikte alfabet. De Japanse
karakters zijn gebaseerd op
een eeuwenoude traditie en
geen enkele technologie kan
daar wat aan veranderen. Een
Europeaan die op reis gaat
naar Japan neemt aan dat
belangrijke zaken ook in het
Engels staan aangekon
digd.
Vergeet het maar. Er zijn wel
wat Engelse namen op weg
wijzers te vinden, maar niet
op alle wegwijzers. Het is ver
draaid lastig voor te sorteren
als er alleen borden met Ja
panse karakters op en boven
de weg staan. Neen, de be
zoeker kan beter alles met
taxi's doen. Hij moet er echter
wel rekening mee houden dat
hij geen enkele taxichauffeur
zal treffen die Engels spreekt.
Voor zijn vertrek uit het hotel
moet hij een briefje laten
schrijven waarop in Japanse
lettertekens staat waar hij
naar toe wil. Die dienst zal
overigens elk hotel graag be
wijzen. Japanners zijn vrien
delijk en behulpzaam.
Vakbonden
Vakbonden, zoals wij die ken
nen, zijn er niet in Japan. Er
zijn wel organisaties van
werknemers die belangen
behartigen, maar die organi
saties zijn gekoppeld aan een
bepaald bedrijf. We zouden
dus kunnen spreken over be-
drijfsvakbonden, die met de
directie onderhandelen over
lonen en arbeidsvoorwaar
den.
Die onderhandelingen zijn
minder hard dan bij ons, maar
ook Japan kent wel stakin
gen. Een staking in Japan
duurt nooit erg lang, hoog
stens een paar dagen. Als er
langer wordt gestaakt daalt
de produktiviteit en daarmee
de winst van het bedrijf. Dat
is niet alleen triest voor de
werkgevers, maar ook voor de
werknemers. De Japanner
krijgt namelijk behalve een
maandsalaris ook tweemaal
per jaar een bonusuitkering.
Die bonus kan in een jaar wel
de helft van het jaarsalaris
bedragen. De hoogte van de
bonus is mede afhankelijk
van de winst van het bedrijf.
Japan heeft daarom al een
winstdeling (VAD) en de
werknemer is betrokken en
gediend bij een hogere
winst.
Overigens is niet alleen de
winstdeling een reden waar
om een Japanner zich inzet
voor zijn bedrijf. Hij voelt zich
ook betrokken bij een bedrijf,
hij is er trots op en verandert
zelden van baas. Japanse be
drijven doen er alles aan om
die motivatie op peil te hou
den. In Osaka maakte ik ken
nis niet de heer Inöue, die ze
venjaar geleden een bedrijfje
in communicatieapparatuur
begon, de ICOM. Thans wer
ken er bij ICOM bijna 300
mensen en Inoue is nog
steeds eigenaar-directeur.
Ondanks de groei van zijn be
drijf roept hij nog steeds elks
maandagmorgen het voltalli
ge personeel bijeen in de kan
tine van het bedrijf. Hij
spreekt zijn personeel bij het
begin van de nieuwe week toe
en hij bespreekt de bedrijfs
resultaten met het perso
neel.
Bij de Pentax-camerafabriek
mogen alle werknemers foto
toestellen en lenzen lenen. De
directie doet dit om het per
soneel te betrekken bij de
produkten die het bedrijf
maakt. Personeelsleden van
Pentax kunnen op het fa
brieksterrein een kamer krij
gen (kost en inwoning zijn
dan voor rekening van Pen
tax). Het is mogelijk om via
het bedrijf te sparen voor een
eigen huis of om van het be
drijf geld te lenen voor dat
huis.
Eén van de grootste Japanse
te, zei hij al dat de werkne
mers er niet, all een zijn voor
het bedrijf, maar het bedrijf
ook voor de werknemers.
Matsushita was het eerste
grote bedrijf dat in 1965 de
vijfdaagse werkweek invoer
de. (Die vijfdaagse werkweek
is nu nog niet algemeen). Mat
sushita vond echter dat er van
de twee vrije dagen één ge
bruikt moest worden om iets
te leren en één om te onspan-
Hoewel onderwijs op de vrije
zaterdag niet verplicht is,
wordt het wel sterk gestimu
leerd. Goed onderwijs is ove
rigens een van de belangrijk
ste verklaringen voor het suc
ces van de Japanse economie.
Bijna iedereen heeft minstens
twaalf jaar op school gezeten.
Een Nederlandse metgezel op
mijn Japanse reis merkte op:
„Bij Pentax is er elk uur een
koffiepauze van vijf tot tien
minuten. Die pauze is er in
mijn bedrijf ook, ik moet al
leen de mensen nog bybren-
gen dat ze tussen die pauzes
moeten werken". Ook de te
levisie biedt heel wat moge
lijkheden voor de Japanner
die wat wil leren.
Televisie
Japan is een land van grote ste
den. Een heel hoog percenta
ge van de bevolking woont in
steden. Alleen al in Tokio en
in het aangrenzende Yoko
hama zitten veertien miljoen
mensen op een heel klein
kluitje bij elkaar. In de grote
steden kan men tien televisie
zenders ontvangen, twee van
de nationale televisie NHK
(zonder reclames, betaald
door een kijkgeld) en acht
commerciële zenders, die in
handen van particulieren zijn.
Televisie-uitzendingen be
ginnen heel vroeg in de och
tend en duren tot ongeveer
middernacht. Eén van de
twee NHK-kanalen wordt
uitsluitend voor educatieve
uitzendingen (van het type
Teleac en Schooltelevisie)
gebruikt. In die uitzendingen
vinden we vooral veel talen
cursussen. De cursusboeken
bij die televisiecursussen zijn
voor weinig geld in elke
boekwinkel te koop.
Bijna elk Japans gezin heeft
kleurentelevisie en in veel ge
zinnen staat een videorecor
der. Net als alle elektronische
zaken zijn kleurentelevisie
toestellen in Japan naar onze
begrippen goedkoop. (In 1980
worden er in Japan dan ook
zes miljoen kleurentelevisies
verkocht). In dc straten v^n
de zakenstad Osaka zag ik al
kleurentelevisies voor 500
huis. Hierdoor kunnen alle
kykers echt in een program
ma meepraten. Het is ook
mogelijk om tussen twee ge
zinnen contact te maken, zo
dat een soort televisie-tele
foongesprek worden ge
voerd.
In Hi-Ovis worden ook lokale
televisie-uitzendingen vanuit
scholen, het stadhuis, het zie
kenhuis en de peuterspeel
zaal verzorgd met behulp van
kleine „televisiebussen", die
naar die lokatie rijden en de
camera's slechts in reeds
aanwezige contactpunten
hoeven in te pluggen. Met ex
perimenten als Hi-Ovis voert
Japan proeven uit die in Ne
derland wettelyk niet moge
lijk zijn. De Japanse regering
vindt het echter zo belangrijk
om ervaring op te doen voor
de toekomst, dat wettelijke
restricties opzij worden ge
schoven.
Hotel
Een ander kabelexperiment is
opgezet in hotel New Otani in
Tokio. Het Japanse bedrijf
Pioneer installeerde in dat
In het experimentele Hi-Ovis
kabeltelevisie systeem staat op
elk tv-toestel een tv-camera.
Rechts op het beeldscherm de
schrijver van dit artikel, drs.
Chriet Titulaer.
bedrijven is Matsushita (in
Nederland bekend van Na
tional en Panasonic). Toen K.
Matsushita het bedrijf sticht
gulden en een goed zwart-wit
toestel voor 150 gulden.
Televisie-uitzendingen zijn in
Japan nu al in stereo. Het ste
reokanaal wordt soms ge
bruikt om een programma in
het Engels en in het Japans
uit te zenden, de kijker kan
dan zelf beslissen welke taal
hij wil horen. Bij andere uit
zendingen is het geluid in ste
reo en wordt er een verbin
ding gemaakt met de hifi-in-
stallatie, die ook zelden in het
Japanse huis ontbreekt.
In Nederland is er nog steeds
veel gekrakeel over de komst
van de televisiesatelliet. In
Japan is die er al. De BSE-1
satelliet, in de wandeling Yuri
genaamd, verzorgt al twee
jaar experimentele uitzen
dingen. Japan wil met de te-
levisiesateïliet vooral pro
gramma's brengen naar ge
bieden waar nu nog geen te
levisie is. Het klinkt wat gek,
maar toch is het waan in het
technologisch hoogontwik
kelde Japan kan nog lang niet
iedereen televisie kijken.
Vooral in bergachtige gebie
den en op kleine afgelegen
eilanden kan nog geen enkel
programma worden ontvan
gen. De televisiesatellieten
moeten die plooi in de tech
nologische samenleving
rechtstrijken.
Toen ik eind mei in Japan was,
viel juist één van de twee zen
ders van Yuri uit. Dit incident
geeft nog eens aan hoe
kwetsbaar die satellieten zijn.
Desondanks besloot Japan
om acht televisiesatellieten in
gebruik te gaan nemen. De
experimentele Yuri zal wor
den opgevolgd door twee
operationele televisiesatellie
ten, die in 1984 en in 1985 (in
de Japanse verklaring stond
in het jaar 59 en 60) worden
gelanceerd.
Kabeltelevisie
Nog opmerkelijker is het feit
dat kabeltelevisie in Japan
nauwelijks bestaat. De grote
steden vormen een oerwoud
van antennes, die een chaoti
sche aanblik bieden. Het is
duidelijk dat kabeltelevisie,
met een groeiend aantal ka
nalen en met een sterker wor
dende wens naar goede
beeldkwaliteit in het land van
de rijzende zon onontkoom
baar is. De Japanse regering
heeft daarom besloten flink te
investeren in een aantal proe
ven op het gebied van kabel
televisie. Het grootste expe
riment, Hi-Ovis, vormde het
hoofddoel van mijn reis.
Hi-Ovis is een proef in een klei
ne stad m de buurt van Osaka,
waarbij 164 gezinnen zijn be
trokken. Die gezinnen heb
ben allemaal een door de re
gering betaalde aansluiting
op het experimentele kabel
net gekregen. Alle verbindin
gen zijn gemaakt met dunne
glasvezeltjes, die in de toe
komst de koperen kabel
eventueel kunnen vervangen.
Elk aangesloten gezin kan
kiezen uit 29 kanalen. Op die
kanalen worden de tien ge
wone NHK en commerciële
zenders aangeboden, lokale
televisie, drie kanalen met ex
tra films (van videobandjes),
vier kanalen waarop men ex
tra films naar keuze kan be
stellen en de rest zijninforma-
tiekanalen (met bijvoorbeeld
dienstregelingen van trein en
bus, medische informatie, het
weer, het laatste nieuws.
De informatiekanalen vormen
een kruising tussen de twee
nieuwe systemen, teletekst
en viditel, die thans door res
pectievelijk de omroep en de
PTT in ons land worden ge
test. Alle aangesloten gezin
nen hebben een televisieca
mera en een microfoon in
Op dit bushaltepaaltje is te
de bus zich precies
Service voor het
publiek
Assemblagelijn van video
recorders in de Matsushita fa
briek.
hotel voor eigen rekening in
alle 2057 kamers een kabel
aansluiting. De hotelgasten
kunnen kiezen uit acht gewo
ne televisiezenders, acht ka
nalen met hotelinformatie en
acht kanalen met extra films
waarvoor betaald moet wor
den. Het kost ongeveer een
tienfje om zon film in je ka
mer te bekijken. Met die tien
tjes wil Pioneer de investe
ring terugverdienen.
De nieuwe kabeltelevisie in het
hotel New Otani is in mei van
dit jaar in gebruik genomen.
Het was juist dit nieuwe ka
belnet dat mij deed besluiten
in dat hotel een kamer te ne
men. Ik denk dat Pioneer
weinig moeite zal hebben de
investering terug te krijgen.
Na een dag slenteren in Tokio
blijf je graag even op je kamer
en bij de acht films zit er altijd
wel één die je wilt zien. Bo
vendien is in Japan om tien
uur 's avonds alles dicht, als
westerling rest je dan weinig
anders dan het bekijken van
een film in je hotelkamer.
De eigen hotel-kanalen gaan
wat langer door. Met de ka
beltelevisie in hotel New Ota
ni kan de kijker ook antwoor
den geven in kwisprogram-
ma's, hij kan reageren en
wensen kenbaar maken. Dit
soort gesloten kabelnetten
met extra betaal-tv-kanalen
en met tweerichtingsverkeer
zal er in Nederland in de grote
hotels ook wel komen.
Snufjes
Een van de redenen voor my om
een studiereis door Japan te
maken was om te kijken hoe
ver men in Japan met bepaal
de ontwikkelingen was
gevorderd. Ik keek vooral
naar (kabeltelevisie, de
beeldplaat en de ruimtevaart.
Natuurlijk kwam ik ook veel
andere zaken tegen die de
moeite van het vermelden
waar zijn.
Een greep daaruit in Tokio kun
je bij een bushalte vaak zien
hoe laat de bus van de vorige
halte is weggereden en dus
hoe laat je de bus kunt ver
wachten. Dit meldingssys
teem voor de aankomst van
bussen doet erg plezierig aan,
de passagier weet dan hoe
lang hij nog moet wachten en
ook of hij beter een taxi kan
nemen. Het aardige is nu dat
sedert het invoeren van het
aankomstmeldingssysteem
by de bussen het aantal pas
sagiers is toegenomen!
In het algemeen heeft Japan
veel belangstelling voor het
openbaar vervoer. In de grote
steden worden de stoplichten
allemaal geregeld aan de
hand van tellingen in de ver
keersstroom (via ultrasone
detectoren boven de weg ge
registreerd), die in een com
puter worden verwerkt. Met
tellingen, stoplichten en
computers alleen voorkom je
by een groot verkeersaanbod
geen files. Daarom werden er
boven het bestaande wegen
net (tol)autowegen gecon
strueerd. Het openbaar ver
voer werd bevorderd door de
aanleg van snelle verbindin
gen, vooral de bullettrain (ko-
geltrein), die 300 kilometer
per uur haalt, is bekend. Het
meest opmerkelijke is dat alle
treinen precies op tijd rij
den!
We kunnen op veel terreinen
wat leren van de Japanners.
In de eerste plaats beleefd
heid. Gedurende mijn hele
trip heb ik geen enkele onbe
leefde Japanner gezien. Inte
gendeel. het dienstbetoon
kwam me steeds byna over
dreven voor. Nu ik terug ben
in Nederland besef ik pas
goed wat inzet, motivatie en
hoffelijkheid betekenen.
Goede klant
De Japanner weet waar Neder
land ligt en hy weet vaak veel
over ons land. De Japanse
camera- en elektronicabe
drijven houden ook rekening
met de Nederlandse klant die
ze een kritische consument
noemen. De vertegenwoordi
ger van de Akai-fabrieken
vertelde dat Akai geen enkel
nieuw produkt uitbrengt
zonder in Nederland te polsen
hoe men het beoordeelt. Ons
land is een goede klant van
Japan. Enkele tienduizenden
camera's van de één miljoen
die Pentax per jaar maakt,
worden in ons land ver
kocht.
Japan heefi een hoog econo
misch peil bereikt, dank zij
inzet en dank zy visie. Die vi
sie wordt onderstreept door
te investeren in de toekomst.
Dit jaar, het jaar 55, geeft Ja
pan weer 40 miljard gulden
uit aan onderzoek op het ge
bied van wetenschapnen
technologie. De enige goede
raad die je na een reis naar Ja
pan aan Nederland kunt ge
ven is, om het Japanse voor
beeld goed te bekijken. In het
jaar één van de regering van
koningin Beatrix moeten we
daarmee beginnen.
