^ThijP imponeert
vooral muzikaal
[/HflDi^progrmnna]
Dwaze en dwarse werkelijkheid aan IJ
toegelicht
Driehuys
voorgoed
naar YS
RADIO
VRIJDAG 6 JUNI 1980
RADIO - TV - KUNST
PAGINA 5
AMSTERDAM (GPD) - In de warme mid
dagzon schitteren de gouden tanden van
een zigeunerin, die met haar bonte familie
het Festival of Fools bezoekt. De vrouwen
zijn in hun blauwe en roze jurken neerge
streken op het terras aan de waterkant.
Slechts door het IJ water gescheiden van
het Centraal Station.
Het is alsof dit voormalige fabrieksterrein
van de Amsterdamse Droogdokmaat
schappij in aanleg bedoeld was om een
zelfde rol te spelen als het Lido in Venetië.
Een levendig plein, waar duizenden men
sen uit alle delen van de'wereld elkaar
ontmoeten. Je zou haast wensen dat de
loodsen en gebouwen, waar zich in betere
scheepsbouwtijden de koperslagerij, dt
machinefabriek, de slijperij en de gietei ij
bevonden, niet worden afgebroken. Je
zou willen pleiten voor de handhaving van
ten minste een deel van de 20 theaterruim
ten rond de oude ADM-haven.
Ook de Belgische spiegeltent, die Amster
dammers na aan het hart ligt sinds de tent
een aantal zomers op het Museumplein
stond, mag hiér blijven en het hotelschip,
waar honderden deelnemers aan dit festi
val overnachten, mag het anker definitief
laten vallen. Gemotoriseerde gondels
zouden dit theaterplein toegankelijk
kunnen maken voor romantici die niet
met de solide havenbond naar de Meeu
wenlaan wil oversteken. Maar zo ver zal
het waarschijnlijk nooit komen.
Het vijfde Festival of Fools staat in het teken
van "de bloei van het verval' en dat is
symbolisch voor de werf. De dwaze en
dwarse ideeën van de oorsrponkelijke
Fools uit 1975 zijn aanstekelijk genoeg
gebleken om zeventien dagen lang hon
derd groepen uit 25 landen naar Amster
dam te trekken. Tot en met 15 juni kan
men in dit gesubsidieerde stukje Amster
dam sublieme produkties bijwonen,, zo
wel binnen als buiten.
Het Festival of Fools 1980 is na een koude
start met kleine tegenslagen, zoals een
aangestoken brand in de requisietenhal
nog voor de opening veranderd in een pa
radijs voor de alternatieven en de geves-
tigden, de creatieven en de blijde toe
schouwers. Het is ook oefenterrein van de
eenlingen. De witte clown met zijn rode
warmgeklede man
met zijn kaarttruc. De koorddanseres in
haar satijnen jas en de gezonde soepver
koper.
Hasjtaartje
Een man van middelbare leeftijd vertelt, dat
hij zich zo vreemd voelde na het eten van
een hasjtaartje. Een mooie Engelsspre
kende acteur verkondigt, omringd door
gretige leerlingen, zijn filosofie. "We kun
nen wel eindeloos doorgaan met work
shops. Maar er zal hoe dan ook iets op de
planken moeten komen".
Het Festival of Fools heeft het theater let
terlijk op straat en dicht bij de mensen
gebracht.
ROELIE MEIJER
Langverwachte wereldpremière van Nederlandse opera
Leo Driehuys
HILVERSUM - De 48-jarige diri
gent Leo Driehuys zal zich met
ingang van 1 september van dit
jaar definitief in Amerika vesti
gen. Driehuys, die de afgelopen
vijftien jaar in vaste dienst van de
NOS jaarlijks dertig radioconcer
ten met het Radio Philharmo-
nisch Orkest, het Omroeporkest,
het Radio Kamerorkest en het
Promenadeorkest heeft vèr-
zorgd, werd drie jaar geleden be
noemd tot dirigent van het
Charlotte S'ymphonie Orkest in
North Carolina.
Hij vervulde zijn twee taken sinds
dien naast elkaar maar heeft nu
besloten het accent op zijn Ame
rikaanse verbintenis te leggen.
Het is wel de bedoeling, dat Drie
huys jaarlijks voor een korte pe
riode naar ons land zal terugke
ren om als gastdirigent van diver
se NOS-orkesten te fungeren.
Het kamerlid Mertens (D'66)
meent dat de gratis verstrekking
van het programmablad 'Visie'
van de Evangelische Omroep
(EO) in strijd is met de omroep
wet. Hij heeft hierover schrifte
lijke vragen gesteld aan CRM-
minister mevrouw Gardeniers-
Berendsen.
ADVERTENTIE
SCHEVENINGEN - In het
Circustheater werd gister
avond eindelijk de we
reldpremière gegeven van
de opera "Thijl" van Jan
van Gilse (1881-1944). Een
opera geschreven in de pe
riode 1937-1944 op een li
bretto van de criticus
Hendrik Lindt.
Een openlijke stellingname tegen
de Duitse bezetter dwong de
componist tot een uitermate on
rustig bestaan op een groot aantal
onderduikadressen tot hij uit
eindelijk aan kanker overleed. De
omvangrijke partituur van
"Thijl" is slechts dankzij de in
spanningen van toegewijde
vrienden uit Duitse handen kun
nen blijven en lag na de oorlog
voor uitvoering gereed. Een cyni
sche speling van het noodlot wil
de echter dat zijn librettist tijdens
de oorlog de andere zijde had ge
kozen. Uitvoeringen na de be
vrijding stuitten daardoor op hef
tig verzet met het gevolg dat Van
Gilse's "vrijheidsopera' in de kast
moest blijven liggen in een land
waar politiek verdachte Duitse
componisten na enige tijd alweer
zonder noemenswaardig protest
uitgevoerd mochten worden.
De vele discussies rond "Thijl" en
de jarenlange ophemeling van
deze dramatische legende door
fanatieke bewonderaars van Van
Gilse hebben misschien al te ho
ge verwachtingen geschapen,
hoewel dat aan de beschamende
opkomst van het publiek niet te
merken was. In elk geval is
"Thijl" ondanks de grote muzi
kale kwaliteiten niet onze "natio
nale opera" geworden. Weliswaar
heeft Lindt niet de fout gemaakt
om het bekende boek van Char
les de Coster als geheel tot een
opera te willen omwerken, maar
ook zijn concentratie op bepaalde
elementen er uit heeft geen dra
matisch overtuigend geheel op
geleverd. Het gezwollen taalge
bruik vol metaforen en symbo
liek verhindert primaire emoties
en conflicten een dramatische rol
te vervullen en daardoor blijven
de hoofdpersonen voor het me
rendeel sumbolen of typeringen.
Alleen Nele, de vrouw van Thijl,
ontsnapt daaraan, maar ook in
zijn scènes met haar blijft Uilen
spiegel zelf het symbool van
Vlaanderen en vrijheid en l,aathij
weinig menselijke emoties zien.
De aanpak van Lindt heeft wel
effect gehad in het tweede be
drijf, waar de presentaties van de
uit de opera 'Thijl
verschillende scènes door een
balladezanger de gebeurtenissen
in een kader plaatst, waarin de
symboliek doel op zich wordt en
daardoor wel tot leven kan ko-
De muziek van Van Gilse. een
mengeling van de Franse school
uit de eerste helft van deze eeuw
met uitgesproken Duitse invloe
den, maakt deze opera echter tot
een van de belangwekkendste
Nederlandse composities van de
ze eeuw. Hier en daar is de parti
tuur wat al te breedsprakig (de
voorstelling duurde bijna vier
uur) en enige neiging tot bombast
was Van Gilse kennelijk ook niet
vreemd, maar over het algemeen
klinkt zijn muziek bezield en
doortrokken van emoties waarbij
een effectief gebruik van herha
lingen en leidmotieven in combi
natie met een complexe maar
functionele instrumentatie voor
een hechte dramatische band
zorgen. De behandeling van het
orkestapparaat maakt wel dat de
verstaanbaarheid dikwijls erg
slecht is en dat de zangers meer
dan eens met moeite tegen het
orkestrale geweld konden op
boksen. Anton Kersjes, die in
1976 al een onvolledige concert
uitvoering verzorgde, slaagde er
met het Amsterdams Philhar-
monisch Orkest niet in hier vol
doende op in te spelen. Zijn grote
mate van toewijding en liefde
voor deze muziek liet de orkest
partij teveel een eigen leven lei
den en in de climaxen was er on
voldoende wisselwerking tussen
zangers en orkestbak. Het leek
alsof Kersjes de muziek teveel
wilde laten "klinken" waardoor
levendigheid en emotionaliteit in
het gedrang kwamen.
Stoer
De toéwijding van de solisten in de
55 gezongen rollen was be
wonderenswaardig. John Brö-
cheler presenteerde Thijl meer
stoer dan speels, een effect dat hij
voor de derde akte had moeten
bewaren, maar vocaal gaf hij de
rol onberispelijk gestalte. Zijn
Nele was Thea van der Putten die
hartveroverend zong en speelde
en als enige voor honderd pro
cent verstaanbaar was. Henk
Smit had kennelijk wat moeite
om de koddige en de
pecten van Lamme Goedzak met
elkaar te verenigen, maar Peter
van der Bilt was als Balladezan
ger een imponerende theaterper
soonlijkheid, zowel wat stem als
wat uiterlijk betreft, en het was
een genoegen Guus Hoekman na
jaren van afwezigheid nu in de rol
van Lumey te horen. Het buiten
beentje in het geheel was de ac
trice Loudi Nijhoff, die er niet in
slaagde de waanzinnige Katelijne
"over het voetlicht" te krijgen.
Ezio Frigerio ontwierp de dekors
voor een saaiogende eerste akte,
maar zorgde in de overige tafere
len voor schitterende toneelbeel
den, daarbij geholpen door de
kostuums van Franca Squarcia-
pino. De statische regie van Gil
bert Frigerio zorgde voor enkele
mooie "plaatjes", maar was soms
onlogisch, dikwijls oppervlak
kig. en sloot in de verste verte niet
aan bij de muziekdramatische
kwaliteiten.
De overige voorstellingen hebben
o.a. plaats op 7 juni (Schevenin-
gen) e-i 10,12 en 15 juni (Amster
dam).
PAUL KORENHOF
NEDERLAND I -
18.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.40 - Paspoort voor Spargaarden (NOS)
18.50 - Emilie (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Dirk van Haveskerke, tv-serie (AVRO)
19.25 - De langste dag (the longest day), speelfilm (AVRO)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - De langste dag, vervolg (AVRO)
23.00 - Gesprek met de minister-president (AVRO)
23.10 - Slachtoffers van dehkter. (HUM. VERB.)
23.45 - Journaal (NOS)
NEDERLAND II -
18.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Het huis aan de bosrand, tv-serie (NCRV)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - James Herriot, tv-serie (NCRV)
21.20 - Mini-voetbalshow (NCRV)
22.20 - Hier en nu (NCRV)
23.00 - Kerkepad 80 (NCRV)
23.35 - Journaal (NOS)
DUITSE TV
DUITSLAND I
20.00 Joum. 20.15 Geraubte Kusse
(Baisers voles), Franse speelfilm.
21.45 Rep. 22.30 Actual 23.00 Tatort
misdaadserie. 00.30 Joum.
(Reg.progr. NDR 18.00 Sport 18.30
Actual. 18.45 Kleuterserie. 18.55 St.
Pauli Landungsbrucken, tv-serie.
19.25 Reg. mag. 19.59 Progr.overz.
WDR: 18.00 Mein Freund Winnetou,
tv-serie. 18.30 Tekenfilmserie. 18.40
Mein Freund Winnetou, tv-serie
19.15 Achtual.).
DUITSLAND II
18.20 Zorro's Legion reitet wieder,
Amerikaanse westernserie. 19.00
Joum. 19.30 Rep. 20.15 Der Alte,
misdaadserie. 21.15 Showprogr.
22.00 Actual. 22.20 Cultureel mag.
22.50 Sport. 23.20 Stopt die Todes-
fahrt der U-Bahn 123 (The taking of
Pelham 123), Amerikaanse speel
film. 00.55 Joum.
DUITSLAND III WDR
18.00 Das Haus mit der Nummer 30,
Kinderserie. 18.30 Cursus gezond
heidsleer. 19.00 Vrüetüdsmag. 19 45
Journal 3. 20.00 Joum. 20.15 Doe.
film. 21.00 Momente. 21.15 Regli-
gieus progr. 21.45 Inform, progr.
22.00 Roots, Amerikaanse tv-serie.
Aansl.: Inform, progr. 23.00 Cultu
reel progr. 23.45 Joum.
BELGISCHE TV
BELGIË VLAAMS
18.30 Emilie. 18.35 Drie Kinderen en
een chimpansee, jeugdserie. 18.50
Klein, klein kleutertje. 19.05 Open
baar kuntbezit. 19.35 Meded. en
Morgen. 19.45 Joum. 20.10 Eddy
Coyle's vrienden, (The friends of
Eddy Coyle), speelfilm (1973). 21.50
Zomeragenda. 22.10 Joum. 22.25
Voetbal: samenvatting Belgie -
Roemenie.
NET II
Van 18.00-20.10 Zie Net 1. 20.10 To-
taalprogr. over de zeevisserij. 21.40
KTRC. 22.10 Intern, toernooi biljar-
Een kolossaal organisatietalent, een falanx van 42 sterren, drie
regisseurs (de Zwitser Bernhard Wicki.de Brit Ken Annekin en de
Amerikaan Andrew Marton), een onuitputtelijke hoeveelheid figu
ranten en materiaal en het voor die tijd gigantische budget van tien
miljoen dollar, stelden producer-oude-stijl Darryl F. Zanuck in het
begin van de jaren '60 in staat, een onuitvoerbaar lijkende wens te
verwezenlijken.
Zonder ook maar een snipper journaal-opnamen te benutten, ver
filmde hij Cornelius Ryan's relaas van de grootste militaire onder
neming uit de geschiedenis: operatie Overlord, de bestorming van
Noinnandië op 6 juni 1944. Vanavond, de 6e juni 1980, perst de
AVRO Zanucks grootscheepse reconstructie van een hels etmaal,
dat duizenden en duizenden jonge levens afsneed, binnen het daa r-
voor te bekrompen beeld van ons televisie-toestel.
Ondanks zijn tekortkomingen, zoals de onevenredig grote aan
dacht voor Britse excentriciteiten, de tiener-idolen en andere com
merciële concessies, het gemis aan diepgang en het vaak te sterke
accent op de .Jieroiek" van de strijd, is ..De langste dag" nog steeds
een indrukwekkende film. (Ned. 1, 1925 uur).
In de televisie-actualiteitenrubriek Hier en Nu van de NCRV
wordt vanavond een reportage uitgezonden over deeltijdarbeid.
Waarschijnlijk heeft Hier en Nu ook een bijdrage over de nieuwe
goudkoorts in verband met de stijgende goudprijzen. (Nederland 2,
22.00 uur).
"COULISSEN" - TROS. Zaterdagoch tend om 1025 uur via Hilver
sum 2. De laatste uitzending vanuit het Amsterdams Americain-
hotel.De komende maanden zal dit culturele programma weer in de
Hilversumse studio's gemaakt worden. Onderwerpen in deze
"Coulissenzijn: een optreden van de Utrechtsecabaratier Herman
Berkien. Hij wordt begeleid door een eigen trio onder leiding van
pianist Ad van Reyt. Verder bespreekt Joop Bromet de thealerpro-
duktie ABCDEFGvan het Ro-TheaterSimon van Collem heeft
het over het stuk "De ontdekking door Riant Produkties en ten
slotte aandacht voor het 25-jarig bestaan van het Nederlandse Ka
merorkest.
VRIJDAG 6 JUNI
HILVERSUM I
leder heel uur nieuws. KRO (18.11
Echo). 18 58 Marktber. 19 02 Punt
uit 19.55 Overweging. 20.03 Van oud
zeer tot zeer oud. 21 02 Nine o'clock
jazz. 22 02 Goal. NOS: 23.02 Met het
oog op morgen. TROS: 00.02 De
Nachtwacht.
HILVERSUM II
VOO 18 00 Staandebu.
OVERH.VOORL18 40 De Ned.
Antillen. PP.: 18.50 Uitz v«n de
PvdA. NOS: 20.00 Holland Festival
1980. Concertgebouw Orkest met
viool, klass. concert 22.30 Nws.
22.40 NOS-Cultuur mag. 23.30 Hori
zon. 23.55 Nws.
HILVERSUM III
Ieder heel uur nieuws. NOS: 18.03
ZATERDAG 7 JUNI
HILVERSUM I
Ieder heel uur nieuws. VARA: 7.03
Hallo hier Hilversum! (8.03 Dingen
van de dag). 9.30 ZI a la creme. 11 02
Verzoekplatenprogr. 12.03 Tussen
start en finish. 13.03 In de Rooie
Haan. 15 02 Muziek uit Studio l.
16.02 De speeldoos.
HILVERSUM II
TROS 7 00 Nws. 7.10 Ochtendgym.
7.20 TROS-Binnenkort. 7 30 Nws
7 36 Aktua. 8.11 Tocraktua. 8 30
Nws 8 36 Toeraktua. 9.00 Gym voor
de vrouw. 9.10 Waterstanden. 9 20
Van de binnenpag., klein nws. 10.35
Coulissen. 11.35 Janboel. 12 05
Bouwen op de basis. 12.26 Meded.
voor land- en tuinbouw. 12.30 Nws.
12 40 Aktua 13 00 Nws 13 16 Intro-
duktie Kernpunt 13.20 Onder de
mensen. 14.05 Kenrpunt 15.00 Sport
na sport. 15 30 Kieskeurig. 16 00 Ak
tua-extra 17.00 Aktua-extra kamer
breed, parlementaire rubriek. 17.24
Meded. 17.30 Nws. 17.36 Aktua.
HILVERSUM III
Ieder heel uur nieuws. NCRV: 7.02
Popfrisser. 9.03 Happy Sound. 10.03
Popstation. 11.03 Pop non Stop.
12.03 Los Vast 14.03 Op stap 15 03
Disco-expres. 16.03 NCRV-Zater-
dag-sport
HILVERSUM IV
AVRO. 7 00 Nws 7 02 Station tijde
lijk gesloten. 8.00 Klass. met Caroli
ne 9 00 Nws 9 05 Piano-an 10 00
Concerto Mattinale. 12 00 Nws. 12.05
Liever de lucht in. 13.15 Opera met
vakantie 14 00 Nws 14.03 Pup en
Klass 15 OOlngevar bezetting. 16 30
Dworsjak minder bekend: Klass.
muziek.
