Iran hecht geen
waarde aan
uitspraak Hof
TIEN MAANDEN RESPIJT PALESTIJNSE KWESTIE
Arrestatie geestelijken in
roerig weekeinde Zuid-Afrika
Europese socialisten in Teheran
De eigenheid van
uw meubelwand
Basken toegang tot
Nederland geweigerd
Egypte
betreurt
aftreden
Weizman
Bush trekt zich
terug uit
presidentsrace
DINSDAG 27 MEI 1980
BUITENLAND
PAGINA 9
(Van onze correspondent Jaap van We-
sel)
CAïRO - Minister van buitenlandse za
ken Kamel Hassan Ali van Egypte
heeft voor het eerst gesproken over de
mogelijkheid van een alternatief bui
ten het kader van de Camp David-
overeenkomst, als huidige onderhan
delingen tussen Israël, Egypte en de
VS over Palestijnse autonomie op niets
uitlopen. Minister Ali deed dat in een
vraaggesprek gisteren, op de dag dat
de streefdatum voor de autonomie-on-
derhandelingen afliep.
Egypte is volgens Ali bereid de onder
handelingen nog tien maanden respijt
te geven. Vóór de Amerikaanse presi
dentsverkiezingen, in november, ver
wacht de Egyptische minister van bui
tenlandse zaken geen concrete resulta
ten, maar na de verkiezingen in Amen-
ka moet er binnen drie tot vier maan
den concreet resultaat zijn. "Als Israël
blijft weigeren de akkoorden van
Camp David uit te voeren, dan zullen
we alternatieven moeten gaan zoe
ken", aldus generaal Ali. "Het gevolg
daarvan is dat dan ook de Palestijnse
Bevrijdings Organisatie daaraan zal
deelnemen."
Het is de eerste keer dat door een Egypti
sche minister de mogelijkheid wordt
geopperd van een alternatief buiten
het Camp David-kader. Egypte wil ook
dat de landen van de Euronese Ge
meenschap wachten tot na de presi
dentsverkiezingen in de VS met een
nieuw Midden-Oosten-initiatief. Maar
direct na de verkiezingen zal Egypte
zo'n initiatief wel ondersteunen. Het
initiatief, waar de Europese Negen nu
nog binnenskamers aan sleutelen,
houdt een wijziging in van resolutie
242 van de Veiligheidsraad. Zodanig
dat niet alleen Israël wordt gevraagd de
bezette gebieden te verlaten, maar ook
de rechten van de Palestijnen worden
toegevoegd. In de huidige resolutie
wordt de Palestijnse kwestie als een
vluchtelingenprobleem aangeduid.
De uitspraken van minister Ali vallen
samen met geluiden uit Saoedi-Arabië,
die wijzen op een mogelijke toenade
ring tussen dat land en Egypfë. De Sa-
oedische kroonprins Fahd zei dit
weekeinde dat als Israël bereid is zich
uit de bezette gebieden terug te trek
ken, zijn land bereid is te bevorderen
dat andere Arabische landen en de
Palestijnen deelnemen aan een vre
desverdrag in het Midden-Oosten. Mi
nister Ali noemde de uitspraken van
kroonprins Fahd een positieve ont
wikkeling.
De boodschap die generaal Ali Israël en
Amerika geeft is: als Israël geen ernst
maakt met de autonomie en Amerika
geen efficiënte druk op Iraël uitoefent,
dan gaat Egypte samen met Saoedi-
Arabië naar een alternatief voor Camp
David zoeken, waar dan ook de PLO
aan kan deelnemen. De PLO komt op
dit moment in het Egyptische politieke
taalgebruik niet voor. Zowel Egypti
sche als Amerikaanse bronnen in Cairo
bevestigen dat de VS druk bezig zijn
om de kloof tussen Saoedi-Arabië en
Egypte te dichten. De toon van de Sa
oedi's is veranderd. Er werd geen
kwaad woord over president Sadat van
Egypte gesproken, die de Saoedi's nog
onlangs als een verrader van de Arabi
sche zaak aan de kaak hebben gesteld.
President Sadat zelfheeft vorige week in
zijn rede voor het Egyptische parle
ment een eerste stap gezet in de rich
ting van een verzoening met Saoedi-
Arabië toen hij een soort van verbale
wapenstilstand aankondigde in de ru
zie met de Arabische wereld over de
Camp David-akkoorden.
Alhoewel de uitspraken van kroonprins
Fahd geen verandering in de Saoedi-
sche politiek betekenen - generaal Ali
bevestigde dat - is het Egypte uiterma
te welkom dat juist 26e mei de toon van
de Saoedi's veranderde. Kroonprins
Fahd noemt Sadat geen verrader. Met
andere woorden: Egypte is niet langer
een verrader van de Arabische zaak.
Dat is voor de president te meer wel
kom omdat juist de 26e mei de datum
was waarop een Arabische reactie van:
"zie je wel" voor de hand had gelegen.
De geloofwaardigheid van de Egypti
sche politiek stond op het spel en Sa
oedi-Arabië heeft Egypte de helpende
hand toegestoken.
(Van onze redactie buitenland)
TEHERAN, DEN HAAG, WASHINGTON - De Verenigde
Staten overwegen een speciale zitting aan te vragen van
de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, als Iran wei
gert te gehoorzamen aan de opdracht van het Internatio
naal Hof van justitie de 50 Amerikaanse gegijzelden on
middellijk vrij te laten.
In het Vredespaleis in Den Haag
gelastte het Hof Iran zaterdag an
dermaal een einde te maken aan
de gijzeling. Bovendien moet
Iran de VS financieel schadeloos
stellen. Een delegatie van de So
cialistische Internationale heeft
gisteren in de Iraanse hoofdstad
Teheran besprekingen gevoerd
met president Bani-Sadr van Iran
en diens minister van buiten
landse zaken Ghotbzadeh.
De Amerikaanse onderminister
van buitenlandse zaken. Warren
Christopher, zei gisteren in Ge-
nève dat de uitspraak van het Hof
de situatie voor de gegijzelden -
die al vanaf 4 november vorig jaar
worden vastgehouden - „drama
tisch heeft veranderd". Juist om
dat alle 15 leden van het Hof,
inclusief de Russische en Poolse
rechters, unaniem tot hun vonnis
zijn gekomen, kunnen de VS nu
naar middelen grijpen, die voor
heen nog niet voorhanden waren,
aldus Christopher.
Sancties
De onderminister liet doorscheme
ren dat hij daarbij dacht aan ver
dere sancties tegen Iran. En dan
niet, zoals tot dusver, op basis van
acties van individuele regerin
gen, maar als zgn. „mandatoire
sancties onder het handvest van
de VN. Op die manier kan geen
enkele lidstaat zich aan eeh boy
cot onttrekken. Christopher wees
er veelbetekenend op dat de sta
tuten van het Hof (zelf een VN-
orgaan, red.) de Veiligheidsraad
van de VN de mogelijkheid bie
den naleving van de uitspraken af
te dwingen.
I Christopher zei te verwachten dat
Washington de regering van Iran
„waarschijnlijk een paar weken"
zal geven om de opdracht van het
Internationaal Hof na te ko
men
Teheran staat evenwel op het
standpunt dat de uitspraak van
het Hol' „zonder enige betekenis
is". Dat zei ajatollah Adebili, lid
van de Revolutionaire Raad, het
hoogste gezagsorgaan in Iran. De
ajatollah benadrukte dat alleen
de VS, slechts één van de twee
partijen in het conflict, de uit
spraak van het Hof erkende. Iran
heeft voortdurend geweigerd
voor het Hof te verschijnen om
dat, liet men tweemaal per tele
gram weten, de gijzeling niet los
kan worden gezien van 25 jaar
Amerikaanse onderdrukking van
Iran door de VS.
Opvallend is dat het Hof in de uit
spraak met geen woord rept van
de mislukte Amerikaanse red
dingsoperatie op 25 april. Wel zei
de president van het Hof, de Brit
Sir Humphrey Waldock, in zijn
mondelinge toelichting op het
vonnis dat de Amerikaanse mili
taire actie „het respect aantast
voor de juridische procesgang in
internationale betrekkingen,
maar dat de bevindingen van het
Hof daardoor niet zijn beïnvloed,
omdat het erom ging het gedrag
van Iran op 4 november 1979. de
dag van de gijzeling, te beoorde
len.
ADVERTENTIE
Wandsyslemen moeien haarlijn
passen. Bij uw wandruimle. En bi) u.
Ban*-Bord en Omnia doen dal. Ze
onderstrepen de eigenheid van
interieur.
Woon-dorado
voor de eigenheid van uw interieur.
de gijzelingskwestie zal behan
delen is echter in het gesprek met
de drie socialisten niet aan de or
de geweest,
brunu Kreisky heeft herhaaldelijk
verklaard dat zijn delegatie niet
naar Iran was gekomen om te
bemiddelen in de gijzelingszaak,
maar om informatie te verzame
len.
s hun gesprek met de Iraanse
De president van het Internatio
nale Hof van JustitieSir Humph
rey Waldock, leest de uitspraak van
het Hof voor.
Het vonnis van het Internationaal
Hof was in feite een bevestiging
van een voorlopige uitspraak, die
al was gedaan op 15 december vo
rig jaar. In een tweeëneenhalf uur
durende toelichting op het von
nis stelde Sir Humphrey Wal
dock vast dat de Iraanse regering
de volledige verantwoordelijk
heid voor de gijzeling op zich
heeft genomen, door die herhaal
delijk goed te keuren. Als gevolg
van aanmoedigingen van Irans
sterke man, ajatollah Chomeini
en verschillende andere topfigu
ren "zijn de militanten die de
Amerikaanse ambassade bin
nendrongen en de gegijzelden
gevangen houden, vertegen
woordigers geworden van de
Iraanse staat en is die staat zelf
verantwoordelijk voor hun da
den", aldus Sir Humphrey.
Socialisten
De delegatie van de Socialistische
Internationale, die een bezoek
aan Iran bracht, bestond uit de
Oostenrijkse kanselier Bruno
Kreisky, de Zweedse ex-premier
Olof Palme en Felipe Gonzalez,
de leider van de Spaanse socialis
tische partij. Het drietal heeft gis
teren uitvoerige besprekingen
gevoerd met de Iraanse president
Bani-Sadr en minister van bui
tenlandse zaken Ghotbzadeh.
Na afloop van de besprekingen
werden nauwelijks mededelin
gen gedaan over de inhoud. Pal-
me verklaarde slechts dat de be
sprekingen zeer positief waren
verlopen omdat wij de Iraanse
opvattingen nu beter kennen
Een woordvoerder van Ghotbza
deh zei dat zijn chef de positie van
Iran tussen de grote mogendhe
den uitvoerig had toegelicht. De
gijzeling was met geen woord ter
sprake gekomen, zei hij.
Daarentegen is het lot van de gegij
zelden wel besproken met de or
thodoxe islamitische leider aja
tollah Beheshti, wiens partij gro
te invloed heeft in het onlangs
gekozen Iraanse parlement. Het
parlement zal in een later sta
dium beslissen over vrijlating of
berechting van de gegijzelden.
De vraag wanneer het parlement
JOHANNESBURG - De arrestatie
van vijftig "naar hun kleding te
oordelen" geestelijk leiders op
pinkstermaandag in Johannes
burg, hervatting van de zwarte
schoolboycot in verschillende
gebieden, massale vechtpartijen
tussen zwaarbewapende poli
tiemannen en meer dan 3000
zwarte schoolkinderen in het
centrum van Kaapstad, een razzia
door 1700 politieagenten en ar
restatie van bijna tweeduizend
mensen in Johannesburg. Enkele
macabere hoogtepunten van een
Zuidafrikaans weekeinde vol so
ciale en politieke onrust.
Het pinksterfeest werd gisteren in
Johannesburg beëindigd met een
vreedzame demonstratie van
meer dan vijftig blanke zowel als
zwarte geestelijken die hiermee
wilden protesteren tegen de ar
restatie op zaterdag van John
Thorne van de Congregationele
Kerk. Deze had zich eerder soli
dair verklaard met de zwarte
boycotactie voor beter onderwijs.
Onder de arrestanten bevinden
zich de secretaris-generaal van de
MADRID - De vier Basken die
donderdag op de luchthaven
Schiphol de toegang tot Neder
land is geweigerd, zijn niet uit
geleverd of uitgewezen aan
Spanje door de Nederlandse au
toriteiten. Zij beschikten over
onvoldoende middelen van be
staan om het verblijf in Neder
land te bekostigen. De vier ble
ken slechts over een enkele reis
Aden-Amsterdam te beschikken.
Aardbevingen
in Californië
MAMMOTH LAKES, CALIFOR-
NIË (UPI) - Vrijwel heel Califor-
nië en delen van Nevada zijn zon
dag opgeschrikt door twee krach
tige aardbevingen die aardver
schuivingen tot gevolg hadden
en het vallen van rotsblokken op
wegen.
De schokken hadden een sterkte
van 6.0 en 6.0/6.5 volgens de
schaal van Richter en volgden el
kaar met een tussenpoze van vier
uur op.
Volgens een woordvoerder van het
seismografisch instituut van de
universiteit van Californië m
Berkeley stonden de aardbevin
gen niet in verband met de uit
barsting van de vulkaan de St.
Helens in de staat Washington.
De vulkaan is zondag opnieuw
stoom en vulkanische as gaan
spuwen. Een reusachtige zwarte
wolk steeg tot 12.000 meter hoog
en dreef af naar de stad Chehaiis
op 145 kilometer ten zuiden van
de hoofdstad Seattle.
Kelso, een stadje op 50 kilometer
ten westen van de berg werd be
dekt met een mengsel van as en
regen dat veranderde in modder.
De uitbarsting van zondag ging ge
paard met talrijke aardbevinkjes
rondom Mount St. Helens.
Na overleg met het ministerie van
justitie werd besloten de Span
jaarden niet toe te laten. Aldus
een woordvoerder van het minis
terie vanmorgen.
De Basken kwamen donderdag
met Koeweit-Airways vanuit
Aden op Schiphol aan. De lucht
vaartmaatschappij is in dergelij
ke gevallen volgens internatio
nale afspraken verplicht de pas
sagiers weer mee terug te nemen.
Koeweit-Airways had niet de
garantie dat Zuid-Jemen de
Spanjaarden zou toelaten en
heeft hen derhalve naar het land
van herkomst, Spanje, gevlo
gen.
Nederlandse medewerkers van In
terpol verrasten de Spaanse auto
riteiten vrijdag volkomen door
op het vliegveld van Madrid de
vier Basken aan de Spaanse poli
tie uit te leveren. Het Spaanse
ministerie van binnenlandse za
ken, dat niet op de hoogte was
van de komst van de vier Basken,
in gezelschap van de Nederland
se rechercheurs, bevestigde gis
teren dat de uitgeleverde Basken
lid zijn van de radicale afschei
dingsbeweging ETA-militar en
dat zij zich de afgelopen twee jaar
herhaaldelijk schuldig hebben
gemaakt aan het plegen van aan
slagen in het Spaanse Basken
land.
In veroand met mogelijke repre
sailles van ETA-militar tegen dit
onverwachte Nederlandse poli
tieoptreden. geniet het personeel
van de Nederlandse ambassade
in Madrid sinds gisterochtend
politiebescherming.
De vier Basken hebben samen met
acht andere leden van ETA-mili
tar en met enkele dissidenten van
de Palestijnse bevrijdingsbewe
ging PLO in Zuid-Jemen een
cursus gevolgd in wapenkennis,
het omgaan met explosieven en
in stadsguerrillatechnieken. De
terroristen wilden na een kort
verblijf in Amsterdam terugke
ren naar Spanje voor het uitvoe
ren van acties in Madrid en in het
Baskenland.
Zuidafrikaanse Raad van Ker
ken, Desmond Tutu en de angli
caanse bisschop van Johannes
burg, Timothy Bavin.
De vijftig hadden deelgenomen aan
een gebedsdienst voor John
Thorne en trokken onder leiding
van Desmond Tutu zingend door
de stad in de richting van het
hoofdbureau van politie. Voor
het gebouw werden ze omsingeld
door een zwaar bewapende poli
tiemacht onder leiding van bri
gadier Swanepoel en in arrestan
tenwagens afgevoerd.
Brigadier Theun Swanepoel - in de
volksmond bekend als „Rooie
Rus" - probeerde met zijn luid
spreker harder te schreeuwen
dan de kerkleiders konden zin
gen. Bij hun arrestatie boden de
laatsten geen enkele weerstand.
De vijftig - onder wie een zwarte
en een blanke vrouw - zijn van
ochtend in Johannesburg voor
geleid. Zij dienen zich te verant
woorden voor overtreding van de
wet op verboden bijeenkom
sten.
Duidelijk zichtbaar was dat de poli
tie, die was uitgerust met traan
gasmaskers, automatische gewe
ren en pistolen, bij de arrestatie
verscheidene keren gewelddadig
optrad. Onschuldige voorbijgan
gers werden meermalen met
stokken geslagen omdat zij zich
niet snel genoeg verwijder
den.
De politionele activiteiten in Zuid-
Afrika begonnen feitelijk al vrij
dagmiddag om zes uur met een
razzia door 1700 politiemannen,
geüniformeerd en in burger,
eveneens onder leiding van Swa
nepoel. De actie duurde precies
24 uur en was volgens een poli
tiewoordvoerder bedoeld om
„statistisch materiaal te verza
melen over misdadigheid in Jo
hannesburg en omgeving. Twee
honderd arrestanten verschenen
pinkstermaandag, die in Zuid-
Afrika niet wordt gevierd, voor
de rechter. Wie schuld bekende,
werd onmiddellijk veroordeeld
tot geldstraffen tussen 25 en 75
gulden.
De minister voor politiezaken,
Louis le Grange, heeft gewaar
schuwd dat het geduld van de re
gering op begint te raken en dat
degenen die een schoolboycot
willen gebruiken als politieke
confrontatie wel moeten beseffen
dat er grenzen zijn. Le Grange
doelde hiermee op plunderingen
door zwarte schoolkinderen van
winkelbedrijven in Kaapstad.
Ook hier volgden honderden ar
restaties.
Aan de universiteit van Zululand
probeerden demonstranten te
verhinderen dat Gatsha Buthele-
zi, leider van de Inkatha-bewe-
ging, aan een plechtigheid aldaar
zou kunnen deelnemen. De Zoe
loeleider werd echter door zijn
eigen mensen beschermd. Eerder
hadden de studenten brand ge
sticht in een laboratorium en een
keuken. Buthelezi verklaarde
gisteren dat de meeste studenten
blijkbaar geen belangstelling
hebben. Hij zei het te betreuren
dat geld dat voor betere doelein
den is zou kunnen worden, nu
nodig voor herstelwerk.
Intussen lijkt het enthousiasme
voor een schoolboycot af te ne
men, hoewel inmiddels ook de
zwarte universiteiten hebben ge
protesteerd tegen de acties van
de regering en het minderwaar
dige onderwijs voor zwarten en
kleurlingen.
TEL AVIV/CAiRO (Reuter/AFP/
UPI DPA) - De Egyptische mi
nister van buitenlandse zaken,
Kaman Hassan Ali. heeft zondag
het vertrek van de Israëlische
minister van defensie Ezer
Weizman betreurd en een teken
van aanzienlijke meningsver
schillen in het Israëlische kabinet
genoemd.
Premier Begin zal naar alle waar
schijnlijkheid morgen in het Is
raëlische parlement meedelen
dat hij voorlopig de functie van
minister van defensie op zich zal
nemen tot Weizman's opvolger is
benoemd. Het vertrek van Weiz
man kwam niet als een verras
sing. Hij had al herhaaldelijk met
ontslag gedreigd en nam binnen
de Israëlische regering een geï
soleerde positie in. Directe aan
leiding voor het vertrek van de
minister van defensie zou een
meningsverschil zijn met de mi
nister van financien Horowitz. De
laatste zou ongeveer 500 miljoen
gulden willen bezuinigen op de
fensie. Weizman verzette zich
hiertegen, maar kreeg binnen de
regering zo goed als geen steun
voor zijn standpunt. Verder was
Weizman één van de tegenstan
ders van het nederzettingenbe-
leid van de regering Begin. Ook
vond hij dat de Israëlische hou
ding in onderhandelingen met
Egypte en de Verenigde Staten
over Palestijns zelfbestuur veel te
star.
In zijn ontslagbrief had Weizman
Israël als de schuldige aangewe
zen voor het vastgelopen auto-
nomieoverleg. Premier Begin
heeft gisteren in antwoord op de
brief van Weizman deze beschul
diging ontkend. De premier deed
dit evenwel op ongebruikelijke
wijze namelijk door nog vóórdat
hij een formeel antwoord aan
Weizman schreef de telefoon te
pakken en Israëlische journalis
ten op te bellen. "Het is zonne
klaar. dat er geen greintje waar
heid zit in deze verklaring, want
onze onderhandelingsdelegatie
heeft niet afgelaten te proberen
overeenstemming te bereiken",
aldus Begin.
Naast Egypte hebben Arabische
leiders op de westelijke Jordaan-
oever en in Gaza hun spijt uitge
drukt over het heengaan van
Weizman als minister. Zij zeiden
te vrezen dat de Israëlische rege
ring nu een extremistischer koers
zal inslaan. Zegslieden die in
nauwe relatie staan met Weiz
man, verklaarden dat deze nu een
strategie zal gaan uitwerken om
een einde te maken aan de rege
ring van Begin.
Weizman zelf heeft gezegd dat hij
trouw blijft aan de coalitie. "Ik
stap niet uit de politiek. Dit is
slechts een moment van rust om
bij te tanken en mij uit te rusten
met nieuwe wapens".
WASHINGTON - George Bush
heeft zich teruggetrokken uit
de strijd om de Republikeinse
presidentskandidatuur. Hij
gaf maandag in zijn woon
plaats Houston toe dat hij
geen schijn van kans meer
had om Ronald Reagan van
de nominatie af te houden.
Enige dagen geleden reeds
had zijn organisatie besloten
in Californië geen verdere ac
tie te voeren, omdat de fond
sen voor een effectieve actie
niet meer binnen kwa
men.
Ronald Reagan is nu als de enig
overgebleven republikeinse
kandidaat zeker van een
overwinning tijdens het par
tijcongres in Detroit, begin
juli. Andere tegenstanders,
zoals Conally. Baker, Crane
en Dole haakten eerder af,
terwijl John Anderson zich
losmaakte uit de partijstruc
tuur voor een onafhankelijke
kandidatuur.
Vanuit de Republikeinse Partij,
waar met name de wat meer
gematigden niet erg tevreden
zi;n met kandidaat Reagan,
zal op de nieuwe partijleider
ongetwijfeld sterke druk
worden uitgeoefend Bush nu
aan te wijzen voor het even
tuele vice-presidentschap
Weliswaar heeft Reagan bij
herhaling verklaard een
plaatsvervanger te willen die
net als hij voorstander is van
een voorstel om de belastin
gen aanmerkelijk te verlich
ten, en Bush is dat niet, maar
te rechtse lijsttrekkers zou
den zeer snel hun aantrek
kingskracht op de kiezers
kunnen verliezen wanneer te
enigertijd moet worden ge
formuleerd welk beleid aan
de eindeloze stroom van ge
makkelijke slagzinnen van de
afgelopen maanden kan wor
den ontleend.
George Bush heeft twee jaar
geijverd voor zijn kandida
tuur en daarbij 15 miljoen
dollar uitgegeven. De gedele
geerden die Bush bij de voor
verkiezingen achter zich
heeft gekregen, heeft hij aan
bevolen Reagan te steunen.
De Democraten zien een con
frontatie met een duo Rea-
gan-Bush vol zorgen tege
moet. Reagan ligt al voor op
Carter in de openbare mening
en George Bush, een man van
onbesproken reputatie, grote
eruditie en ruime ervaring,
gevat in kreukvrij fatsoen,
straalt matiging uit. Bush
wijkt in zijn opvatting overi
gens niet doorslaggevend al
van Reagans filosofieën om
trent „de mouwen opstropen
en beginnen Amerika op te
kalefateren".
Gegegeven Reagans leeftijd (hy
zal net 70 zyn als volgend jaar
januari de nieuwe president
wordt ingehuldigd) ligt het
voor de hand dat de keuze van
een vice-president in zijn ge
val meer dan gewone aan
dacht krijgt. Hoe fit Reagan
ook mag zijn (voor zijn leef
tijd), het is zeer de vraag of de
last van het presidentschap in
de wereld van vandaag hem
niet te zwaar zal blijken. De
zoveel jongere Carter is in het
Witte Huis aangrijpend ver
ouderd.
