Iran weer
naar de
stembus
Top op wereldniveau bleef uit
Tass bevestigt
gesprek
Muskie-Gromiko
Haal de nietjes uit uw
Panorama en u hebt
de mooiste foto van
Koninginnedag in
reuze-formaat
Meer hulp voor Indonesië
China neemt
kernproef
Rallis wordt nieuwe
premier Griekenland
Frankrijk
bouwt aan
atoom -
kathedraal
VRIJDAG 9 MEI 1980
BUITENLAND
PAGINA 9
Bij begrafenis president Tito
(Van onze correspondent Anton
Koene)
BELGRADO - De overleden Joe
goslavische president Tito heeft
nog tijdens zijn ziekte duidelijk
gemaakt dat hij hoopte dat zijn
begrafenis zou mogen leiden tot
een verzoening tussen de groot
machten. De verwachte infor
mele topconferentie op wereld
niveau is echter uitgebleven. De
belangrijkste staatshoofden in de
wereld woonden de staatsbegra
fenis wel bij, met uitzondering
van de Amerikaanse president
Carter, die zijn vice-president
Mondale en zijn bejaarde moeder
afvaardigde; daaraan heeft het
hoogstwaarschijnlijk gelegen,
dat de drie machtigste blokken
ter wereld niet nader tot elkaar
zijn gekomen.
Veel is er heen en weer geschoven
tussen de niet-gebonden landen,
waarvan Tito de niet gekozen lei
dende drijfveer was. Zijn groot
ste rivaal, de Cubaanse president
Fidel Castro, liet het bij de begra
fenis ook afweten.
De derde sterke figuur onder de
leiders van de niet-gebonden
landen, Indira Gandhi, was be
halve wegens haar bewondering
voor de staatsman Tito duidelijk
ook aanwezig om de gelegenheid
aan te grijpen om het vacuum dat
Tito onder de niet-gebonden lan
den heeft achtergelaten, op te
vullen. Gisteravond weigerde zij
tijdens een persconferentie nader
in te gaan op de vraag met wie zij
in de 48 uur dat zij in Belgrado is
geweest, precies had gesproken.
Niettemin was intussen uit ande
re bronnen bekend geworden dat
Indira Gandhi gesprekken had
gevoerd met onder anderen de
Chinese minister-president Hua
Guofeng, de Russische staats- en
partijchef Leonid Brezjnjev en
met de Amerikaanse vice-presi
dent Mondale.
Dat laatste onderhoud was wegens
tijdgebrek van beide gesprek
spartners uiterst kort. Volgens
ingewijden heeft Indira Gandhi
met de verschillende staatshoof
den en vice-president Mondale
overleg gevoerd over Afghanis
tan en over de positie van India's
buurland Pakistan.
De Indiase president is niet de eni
ge die dingt naar de opvolging
van Tito als leider van de niet-ge
bonden landen. Zowel de Roe
meense president Ceauscescu als
de Oostenrijkse bondskanselier
Bruno Kreisky willen uit eigen
binnenlandse overwegingen hun
relatie met de niet-gebonden lan
den versterken. Daarom hebben
Ceauscescu en Kreisky een aan
tal besprekingen gevoerd met de
leiders van niet-gebonden en
ontwikkelingslanden.
Van de vertegenwoordigers van de
Europese landen heeft de West-
duitse bondskanselier Helmuth
Schmidt tijdens zijn korte ver
blijf in Belgrado duidelijk ge
tracht een bemiddelende en lei
dende rol te spelen, om te probe
ren in de gevaarlijke internatio
nale toestand enige ontspanning
te brengen.
De Japanse regeringsleider Ohira is
na de begrafenis direct naar de
Westduitse hoofdstad Bonn
doorgevlogen voor besprekingen
met de bondskanselier. Zij zullen
vooral spreken over de interna
tionale economische situatie in
verband met de voor juni in Ve
netië belegde topconferentie van
de belangrijkste industrielan
den.
De Russische president Leonid
Brezjnjev, die zich gedurende de
begrafenisplechtigheden in een
voor zijn doen goede conditie
toonde, heeft zich opmerkelijk op
de achtergrond gehouden en is
gisteravond direct naar Moskou
teruggekeerd. De Chinese minis
ter-president Hua Guofeng heeft
het zich gemakkelijker gemaakt
door genoegen te nemen met een
verblijf in een van de grootste
luxe hotels in de Joegoslavische
hoofdstad. Binnen de beveiligde
muren van dit nobele hotel heeft
hij vrijuit kunnen confereren met
iedereen die zijn delegatie in de
De weduwe van Tito, Jovanka, werd gisteren bij de begrafenis omringd door Tito's zonen uit een eerder
huwelijk.
Het officiële optreden van Jovanka was de grote verrassing bij de begrafenisplechtigheidB ijjia vier jaar geleden
verdween zij plotseling uit de openbaarheid. Zij zou toen om politieke redenen de laan zijn uitgestuurdMaar van
een offiële scheiding is nooit sprake geweest.
laten zij een wit-marmeren graf
steen achter, met daaronder de
resten van een legendarische,
historische Europese staats-
hallen of liften van het hotel te
genkwam.
Joegoslavië kijkt volgende week,
als de rouwperiode voorbij is,
met wat meer vertrouwen de toe
komst in, maar blijft niettemin
politiek en militair op zijn hoede.
Intussen zijn de vele staats- en
regeringshoofden naar hun lan
den teruggevlogen. In Belgrado
MOSKOU (UPI) - De Russische
minister van buitenlandse zaken
Gromiko en zijn Amerikaanse
ambtgenoot Muskie zullen eikeer
volgende week ontmoeten tij
dens hun gezamenlijke bezoek
aan Wenen, zo is gisteren door het
Sowjetpersbureau Tass meege
deeld. De datum van de ontmoe
ting is volgens Tass 16 mei.
De ontmoeting in Wenen is de eer
ste Amerikaans-Russische op ni
veau na de Sowjet-inval in Af
ghanistan. Het is geen teken van
zwakte en betekent niet dat er
enige wijziging komt in het be
leid van Washington tegenover
Moskou wegens deze inval. Inte
gendeel, zo bleek uit de woorden
van woordvoerder Hodding Car
ter van het Amerikaanse ministe
rie van buitenlandse zaken, de
Verenigde Staten "willen de
grondslagen voor ontspanning
niet wegnemen, doch uitsluitend
precies de prijs aangeven die de
Russen voor de actie moeten be
talen en de verdere prijs bepalen
voor het geval de Sowjets hun
agressie voortzetten".
De beide ministers, zo zei hij, zullen
"zaken van wederzijds belang
bespreken". Dit werd ook door
Tass geze'gd.
In Moskou 2
ontmoeting de wil van het Krem
lin om de dialoog voort te zetten.
Moskou zou zich niet willen ont
trekken aan de discussie over een
kwestie, die ten grondslag ligt
aan de huidige crisis tussen de
twee supermogendheden.
De Sowjetrussische minister Gro
miko heeft in een gelukwenstele-
gram aan de nieuwe Amerikaan
se minister van buitenlandse za
ken, de hoop uitgesproken dat
zijn aanstelling "de constructieve
ontwikkeling van de Sowjet-
Amerikaanse betrekkingen zal
bevorderen", aldus een ander be
richt van Tass.
Volgens Gromiko's telegram is die
constructieve ontwikkeling "in
het belang van de volkeren van
beide landen en een sterkere vre
de
Het Britse parlement heeft gisteren
in een gezamenlijke motie van
alle drie grote partijen de rege
ring verzocht te pogen een bij
eenkomst op korte termijn te or
ganiseren tussen president Car
ter en de Sowjet-staats- en par
tijleider Brezjnjev "teneinde een
nieuw afglijden naar een wereld
conflict te voorkomen".
Nooit heeft de wereld na de Cuba-
crisis dichter aan de rand van een
mondiaal conflict gestaan dan
door de gebeurtenissen in Af
ghanistan en Iran", zo stelt de
motie.
Van welingelichte zijde in Was
hington is gisteren vernomen dat
de officiële woordvoerder van het
Amerikaanse ministerie van bui
tenlandse zaken, Hodding Carter,
waarschijnlijk tegen 1 juli af
treedt.
Hodding-Carter, die sinds drieë
neenhalf jaar woordvoerder van
het ministerie van buitenlandse
zaken is en daarbij veel lof van de
Amerikaanse media heeft
geoogst, stond op zeer goede voet
met de afgetreden minister van
buitenlandse zaken Cyrus Vance,
die vorige week opstapte uit pro
test tegen president Carters be
sluit een reddingsactie in Iran te
ondernemen.
In Washington vermoedde men dat
de opvolger van Vance, Edmund
Muskie, zijn eigen woordvoerder
zou aanstellen.
AMSTERDAM - De IGGI, de Inter-
Gouvernementele Groep voor
steun aan Indonesië, gaat ak
koord met de aanbeveling van de
Wereldbank om een bedrag van
2,1 miljard Amerikaanse dollar in
Indonesië te pompen voor ont
wikkelingsprogramma's.
De IGGI, in de wandeling ook wel
donorlanden genoemd, besloot
gisteren hiertoe na een twee
daagse bijeenkomst in Amster
dam. Tot de IGGI behoren o.a.
Amerika, Japan, West-Duitsland,
Frankrijk, Canada en Neder
land.
Minister De Koning van ontwikke
lingssamenwerking die, zoals
gewoonlijk, optreedt als voorzit
ter van de vergadering, bestem
pelde de tweedaagse bijeen
komst als een su9ces. De Koning
vond dat ondanks de huidige
gunstige economische situatie in
Indonesië als gevolg van de olie
prijsverhogingen, Indonesië nog
altijd tot de armste landen in de
wereld behoort, met een inko
men per hoofd van de bevolking
van maar 370 dollar (740 gulden)
per jaar.
Ondanks de verbetering van de fi
nanciële positie zal Indonesië
volgens De Koning nog vele jaren
WELLINGTON (AFP) - Binnen
kort zal China een kernproef
houden in het zuiden van de Gro
te Oceaan. De Nieuwzeelandse
premier Robert Muldoon heeft
gisteren bekendgemaakt dat de
Chinese regering hem op de
hoogte heeft gesteld van haar
voornemen een proef te houden
met een lange-afstandsraket met
kernkoppen. Wanneer de proef
plaatsvindt is niet bekend.
Volgens bronnen rond de regering
in Wellington zal de kernproef
worden gehouden bij de eilanden
Tuvulu en Kiribati. Premier
Muldoon benadrukte het belang
van de proef niet alleen omdat zij
zal plaatsvinden in de Grote Oce
aan maar ook vanwege de ach
terliggende redenen. Hij zei de
omstandigheden te begrijpen die
China ertoe brengen zijn militaire
kracht op te voeren. Muldoon be
treurde echter wel de situatie die
een wapenwedloop teweeg
brengt tussen de supermachten.
aanzienlijke bedragen aan bui
tenlandse financiële en ook tech
nische hulp nodig hebben.
De IGGI-landen verwachten dat de
betalingsbalanspositie over en
kelejaren, omstreeks het midden
van de jaren '80, weer een tekort
zal vertonen.
Minister De Koning verklaarde
verder dat de Indonesische rege
ring voor een gigantische taak
ATHENE - De Griekse minister
van buitenlandse zaken, George
Rallis, is gisteren door de parle-
mentsfractie van de regerings
partij Nieuwe Democratie tot
nieuwe voorzitter gekozen als
opvolger van de oprichter van de
partij, Konstantin Karamanlis,
die president wordt. Hij kreeg 88
stemmen, vier meer dan zijn ri
vaal, de minister van defensie
Averof; er waren drie blanco
stemmen.
De nieuwe voorzitter wordt auto
matisch premier van de nieuwe
regering, met de vorming waar
van hij vandaag door de - aftre
dende - president Tsatsos is be
last.
Averof zal overeenkomstig een af
spraak vooraf minister blijven in
Rallis' kabinet en daarin ook als
een van de twee vice-premiers
optreden, naast de veteraan Pa-
pakonstandinou, die gisteren de
'stemmingsprocedure leidde.
Algemeen heerst de indruk dat de
70-jarige Averof - met aanbedin-
gen van ministerportefeuilles etc.
- veel intensiever aan zijn verkie
zing heeft gewerkt dan Rallis, en
de uitslag is dan ook voor de
meeste Grieken een verrassing -
tot letterlijk de laatste minuut
had het grootste rechtse kranten
concern met koeieletters Averofs
verkiezing zeker genoemd.
Voor velen zal bovendien de ver
rassing aangenaam zijn, want al
heeft Averof ongetwijfeld een
krachtiger instelling, met zijn
dikwijls ultra-traditionele taal
(nationaal denkend, Griekse
waarden enz.), ongetwijfeld zou
deze de Griekse politiek verder
hebben gepolariseerd en de pas
sies uit de burgeroorlog nieuw
leven hebben ingeblazen.
Wel zwaaien velen, ook buiten de
regeringspartij, de nu verslagen
minister van defensie - die tij
dens de laatste dictatuur pleitte
voor het slaan van een 'brug naar
de kolonels' - lof toe voor de wijze
waarop hij de afgelopen jaren de
nog junta-gezinde militaire ele
menten kalm heeft gehouden.
Enkelen vragen zich af of hij dat
ook na de jongste teleurstelling
met dezelfde loyaliteit zal blijven
doen.
De nieuwe Griekse premier Rallis
is 62 jaar en geboren in Athene.
Anders dan de van oorsprong li
berale Averof komt hij uit een
door en door rechts en vanouds
monarchistisch nest.
In 1950 kwam hij na een rechten
studie in het parlement. Vanaf
1954 nam hij diverse ministerpor
tefeuilles waar onder de premier
Papagos en Karamanlis. Met
laatstgenoemde kwam hij echter
in 1958 in conflict, hetgeen op een
kabinetscrisis uitliep. In 1961
keerde hij in Karamanlis' gelede
ren terug.
Tijdens de dictatuur is hij viermaal
gearresteerd en heeft hij zes
maanden als gedeporteerde op
het eilandje Kasos gezeten. Na
het herstel van de democratie in
1974 was hij, wederom onder Ka
ramanlis, onder andere minister
van onderwijs, economische
coördinatie en buitenlandse za
ken.
Rallis, een ernstig, rechtlijnig man
van weinig woorden, heeft niet de
openlijke steun van Karamanlis
gehad bij deze verkiezingen,
maar diens broer Achilles (on
derminister in het vorige kabinet)
zou met circa 15 afgevaardigden
wel zijn gewicht in de schaal
hebben gelegd. Veel feller dan
Averof bestookte Rallis de ultra
rechtse elementen binnen en bui
ten de partij en hij prefereert naar
eigen zeggen een 'verlicht rechts'.
TEHERAN (UPI) - De Iraniërs zijn vandaag naar de stem
bus gegaan om een islamitisch parlement te kiezen dat zal
beschikken over het lot van de 53 Amerikaanse gegijzel
den in Iran.
IGGI akkoord met Wereldbank:
staat om werkgelegenheid te
scheppen voor de groeiende be
volking, waarvan bijna twee der
de (63 procent) onder de 25 jaar is.
Volgens De Koning is het nood
zakelijk dat de programma's van
volksoverplantingen vanuit
dichtbevolkte gebieden, zoals
Java en Bali, naar dunbevolkte
streken moeten worden ver
hoogd.
Radio-Teheran deelde mee dat het
stemmen begon in 15.000 lokalen
in het hele land. Niet echter in 22
steden, vrijwel de hele streek van
Koerdisten grenzend aan Irak,
waar Koerdische opstandelingen
in een brede berggordel vechten
tegen regeringstroepen.
Voor het tellen van stemmen wor
den ditmaal computers gebruikt.
Na de eerste ronde, toen met de
hand werd geteld, werden veel
beschuldigingen geuit over ma
nipulatie. Het ministerie van
binnenlandse zaken meent met
de computers manipulaties uit te
sluiten en sneller het resultaat
bekend te kunnen maken.
Evenals in de eerste ronde vindt de
verkiezingsstrijd plaats zonder
dat televisie en radio erbij be
trokken worden. De kandidaten
voeren hun campagne door mid
del van advertenties in de kran
ten en het op straat uitdelen van
vlugschriften. Ajatollah Cho-
meini, Irans geestelijke leider,
staat boven deze regels. In een
toespraak voor de televisie riep
hij de kiezers op te stemmen op
gelovige en de islam toegewijde
kandidaten en niet op diegenen
die "links of rechts" aanhangen.
De door de geestelijkheid gedomi
neerde Islamitische Republi
keinse Partij (IRP) haalde meer
dan de helft van de zetels in de
eerste ronde. In de periode daar
na leek de IRP erop uit te zijn de
macht van president Abolhassan
Bani-Sadr te beknotten. Bani-
Sadr die met een meerderheid
van 76 procent tot president werd
gekozen probeerde de strijd tus
sen de verschillende politieke
machtscentra in het post-revolu-
tionaire Iran in zijn voordeel te
beslechten. Hij kwam daarbij
verscheidene malen in conflict
met geestelijke leiders en politie
ke waarnemers geloven dat de
IRP voordeel haalde uit deze
conflicten.
Strijd
Als het stempatroon van de eerste
ronde zich herhaalt en de IRP de
absolute meerderheid krijgt in
het parlement zal er een strijd
losbranden tussen het parlement
en de president. Bani-Sadr stelt
bij monde van zijn krant 'Islami
tische Revolutie' dat zijn grote
verkiezingsoverwinning in ja
nuari hem de wettige nationale
leider maakt, gesteund door de
wil van het volk. Door de lage op
komst in de eerste ronde voor de
parlementsverkiezingen ziet Ba
ni-Sadr zich gesterkt.
Ajatollah Behesjti, woordvoerder
van de IRP, zegt dat in de grond
wet is verankerd dat het hoogste
gezag ligt bij het parlement en dat
de president moet buigen voor de
wil van het parlement. Bani-Sadr
heeft herhaaldelijk gezegd dat hij
beseft dat voor de politieke sta
biliteit van het land is vereist dat
hij de steun van het parlement
krügt.
De president werd woensdag wel
iswaar door ajatollah Chomeini
gemachtigd een eerste-minister
te benoemen en een regering sa
men te stellen, maar het parle
ment moet de nieuwe regering
het vertrouwensvotum geven.
Het vooruitzicht van overheer
sing van de IRP in het nieuwe
parlement dwingt Bani-Sadr een
regering samen te stellen die de
goedkeuring van de IRP weg kan
dragen.
Gegijzelden
Het nieuwe parlement zal zich ook
moeten uitspreken over de kwes
tie van de Amerikaanse gegijzel
den. Tussen Bani-Sadr en de be
zetters van de Amerikaanse am
bassade ontstonden verscheide
ne conflicten over de gegijzelden.
Nadat ajatollah Chomeini zei dat
het parlement moet beslissen
over wat er met hen moet gebeu
ren, probeerde de president een
overdracht van de gegijzelden
aan de revolutionaire raad, tot dit
ogenblik de feitelijke regering
van Iran, te bewerkstelligen. De
revolutionaire raad kon het niet
eens worden over een overdracht
en uiteindelijk sprak ajatollah
Chomeini zich uit tegen over
dracht.
Waarnemers menen dat de Ameri
kaanse poging om de gegijzelden
te bevrijden verkiezingsvoordeel
zal opleveren voor de IRP. In
kringen rond de IRP en zelfs on
der reeds gekozen liberale par
lementsleden wordt gezegd dat
de beste oplossing voor het
probleem van de Amerikaanse
gegijzelden zou zijn het berech
ten van sommige of alle gegijzel
den op beschuldiging van spio
nage. De straf die ze dan zouden
moeten krijgen opgelegd is uit
wijzing. Het doel van een derge
lijk proces zou zijn het aan de
kaak stellen van de Amerikaanse
steun aan het bewind van de sjah.
PALUEL (AFP) - Frankrijk is
druk bezig met de bouw van
een atoomcentrale die met
vier reactors van 1.300 mega
watt een van de grootste
kerncentrales ter wereld gaat
worden. De centrale verrijst
bij Paluel, tussen Dieppe en
Fecamp in Normandie.
Maar om ervoor te zorgen dat de
vier 70 meter hoge gebouwen
met koepels van 50 meter
doorsnee nauwelijks zicht
baar zijn in het landschap zijn
acht miljoen kubieke meter
krijt weggegraven uit de rot
sen, waardoor de centrale kan
worden "opgeborgen" in een
reusachtig gat van 800 bij 400
meter. Aan de zijkanten is het
krijt in kunstmatige heuvels
opgeworpen, zodat alleen de
zeekant vrij blijft.
negen
n heb
ben samengewerkt om te
voorkomen dat de nieuwe
atoomkathedraal het land-
schapsschoon aantast.
De nieuwe centrale zal het ge
bied van Rouen en Parijs van
elektriciteit gaan voorzien
met ingang van lente 1983.
Daarna worden er nog drie
gebouwd met een even groot
vermogen, in de drie daarop
volgende jaren.
Volgens de leiding van het
Franse elektriciteitsbedrijf is
de grote centrale goedkoper
in gebruik en onderhoud en
wordt het aantal noodzakelij
ke vestigingsplaatsen erdoor
beperkt.
De totale kosten van Paluel
worden op 7,5 miljard gulden
geschat.
De gebruikelijke geweldige
koeltorens zijn er overbodig
omdat de centrale met zeewa
ter wordt gekoeld. In bedrijf
wordt elke seconde 180 ku
bieke meter water dat 15 gra
den warmer is dan de zee uit
gestoten op 700 meter van de
kust.
Daardoor ontstaat een vlek van
twee vierkante kilometer
waar het water één graad
Het zeewater wordt door filters
van 20 meter doorsnee aange
zogen en het zal nog moeilijk
worden de mosselen te ver
wijderen die zich graag aan
dergelijke installaties vast
hechten.
Aan de bouw werken ongeveer
3.800 arbeiders mee en dat zal
over een jaar tot 5.000 man
zijn uitgebreid.
Maar wanneer de centrale een
maal in bedrijf is zijn er
slechts 650 werknemers no
dig.
Na Paluel gaan de bouwers naar
Penly, ten oosten van Dieppe
in Normandië, waar de vol
gende centrale aan zee zal
worden gebouwd.
Libanees protest
NEW YORK (Reuter) - Libanon
heeft gisteren -een krachtig pro
test bij de Veiligheidsraad inge
diend naar aanleiding van de Is
raëlische commando-actie,
waarbij volgens de regering in
Beiroet vijf mensen zijn omge
komen.
Volgens de Libanese ambassadeur
bij de VN was de Israëlische actie
in strijd met talrijke resa'uties
van de Veiligheidsraad en met
het Libanees-Israëlische alge
mene bestandsakkoord van 1949.
Op 24 april werd Israël voor een
dergelijke actie tegen Palestijnen
in Zuid-Libanon veroordeeld
door de Veiligheidsraad.
ADVERTENTIE
En dat is nog maar één onderdeel DA MHD A U A
van Panorama rHIIUIUtlVlH
Barstensvol boeiend nieuws
