Salarissen KNIL hoeve niet betaald Zaak Menten juridische puzzel AR -minister Boer eerste ivil op De lijst Veel bewoners Lekkerherk weg uit woonplaats Veel getuigen opnieuw gehoord Nieuwe Bosch ruitewissers. BOSCH Albeda verlengt tijd van melden illegalen COC hekelt Youth for Christ VRIJDAG 9 MEI 1980 BINNENLAND DEN HAAG (GPD) - Drie jaar na dat de Amsterdamse rechtbank een begin maakte met het ontra felen van de waarheid in de zaak- Menten mag de Rotterdamse rechtbank dinsdag proberen die poging tot een goed einde te brengen. Daarbij heeft de bijzon dere strafkamer van de Rotter damse rechtbank niet de gemak kelijkste weg gekozen. In plaats van de zaak af te handelen op ba sis van de verhoren zoals die in dertijd in Amsterdam onder ede zijn afgelegd, worden de belang rijkste getuigen tegen de nu tach tigjarige Menten opnieuw aan de tand gevoeld. Drie jaar na hun eerste verklarin gen zullen getuigen uit Neder land, Polen, Israël en Rusland nog eens onder ede moeten ver tellen wat zij over de oorlogsmis drijven weten waarvan Menten beschuldigd wordt. Het bewijs materiaal dat ze drie jaar geleden aandroegen voor de Amsterdam se rechtbank was toen voldoende om Menten te laten veroordelen tot vijftien jaar gevangenis straf. Doorslaggevend waren toen onder meer de verklaringen van de drie Poolse zusters Seiner. Een van de drie, mevrouw Karolina Tuzi- mek-Selner (63), zei toen er zeker van te zijn dat Menten in juli 1941 zelf een van de bewoners van het door de Duitsers bezette Poolse - en nu Russische dorp - Podho- rodce heeft neergeschoten. „Hij is de man op de foto in het uni form met de hoge pet op", liet ze de Amsterdamse rechtbank we ten. „Hij richtte een wapen op Olekski Novickyj (de beheerder van het landgoed van Menten in het naburige Sopot). Er vielen twee of drie schoten en ik zag No vickyj neervallen". Daarna zag mevrouw Tuzimek ook nog dat Menten de echtgenote van de landgoedbeheerder en de Pool Alfred Stepan doodschoot. Haar zus, mevrouw P. Tyczynska- Selner (61), zei ook dat ze Menten meteen herkende na al de jaren. Ze verklaarde de hand van Men ten omhoog te hebben zien gaan en het schot gehoord te hebben. Wat voor wapen hij in de hand had wist ze echter niet. Ze kon ook niet bevestigen dat Menten nog meer mensen dan Novickyj had doodgeschoten. „Ik was te bang en had mijn ogen gesloten. Wel hoorde ik schoten en kreten. Later heb ik van anderen ge hoord wie er doodgeschoten zijn". Menten zelfheeft altijd ontkend dat hij heeft deelgenomen aan execu ties in het betroffen gebied. Hij heeft al de jaren van zijn proces een beschuldigende vinger uit gestoken naar de Oostbloklan den die vervalst materiaal zouden hebben geleverd en die getuigen „voorgekookt" zouden hebben. „Er is zelfs in totaal vier keer een proces-verbaal gemaakt van de verklaringen van mevrouw Tu zimek", riep Menten beschuldi gend uit tijdens een van de Am sterdamse zittingsdagen. Tijdens het proces dat dinsdag in Rotterdam begint zal Menten on getwijfeld met dezelfde beschul digingen aan het adres van getui gen komen, tenzij zijn gebruike lijke strijdlust gebroken zal blij ken te zijn door het slepende pro ces. Waarschijnlijk is dit echter niet, aangezien hij vrijwel steeds, ondanks zijn leeftijd en ondanks zijn slechte gezondheidstoe stand, opmerkelijk actief is ge weest tijdens de vele zittingsda gen. In Rotterdam zal ook Haaviv Ka- naan weer aanwezig zijn als ge tuige van het Openbaar Ministe rie. De Israëlische journalist (67) bracht de zaak-Menten vier jaar geleden aan het rollen nadat hij in een Nederlandse krant gelezen had dat Menten van plan was om in Amsterdam een deel van zijn kunstbezit te veilen. Dat bezit be staat volgens Kanaan voor een groot deel uit kunstschatten die in de oorlog uit Polen geroofd zijn en naar Nederland zijn overge bracht. Kanaan, die voor zijn emigratie in 1935 naar Israël David Krumholz heette, vertelde in 1977 de Am sterdamse rechtbank dat hij Menten vaak had gezien toen de ze in de twintiger jaren in het huis van zijn vader kwam. Deze trad op als beheerder van het land goed van een zakenrelatie van Menten, Izaak Pistiner, die een oom van Kanaan was. ,,'s Zomers gingen wij vaak met zijn allen naar Podhorodce om daar te vis sen en door de bossen te wande len", aldus Kanaan. Het verweer van Pieter Menten was simpel. „Ik heb nooit contact met dat soort mensen gehad. Dat stond mijn positie niet toe. Wat moest ik bovendien met een toen zestienjarige jongen beginnen?". De mededeling van Kanaan dat Menten een liefhebber van foto graferen was gaf de Blaricummer een nieuwe uitweg. „Hij verwart mij met mijn broer Dirk, die was een groot liefhebber van fotogra feren". Ook in deze nieuwe fase van het proces zal Menten ongetwijfeld proberen aan te tonen dat alle ooggetuigen hem hebben ver ward met zijn nu in Frankrijk wonende broer Dirk. Deze heeft echter tot nu toe ontkend iets met de executies te maken te hebben gehad. Bij de honderd twintig ge tuigen die Menten zelf heeft op geroepen zijn er twee die volgens de verdachte duidelijk kunnen aantonen dat niet hij maar zijn broer Dirk bij de executies in Podhorodce aanwezig was. De twee getuigen waar Menten op doelt zijn de dochter van zijn broer Dirk, Hilja Fogelberg, en haar moeder. Ze hebben inmid dels bij een notaris in Den Haag een verklaring onder ede gede poneerd die zij tijdens het proces in Rotterdam willen herhalen. Daarin beweren zij dat Dirk Men ten in juli 1941 in Podhorodce bij de executies aanwezig is geweest. Zij hebben, aldus moeder en dochter, foto's gezien die Dirk Mr. PJ.C. Schipper, voorzitter van de Bijzondere Strafkamer va Rotterdamse Rechtbank, die dinsdag begint met het proces Menten. Menten destijds van de executies gemaakt heeft. Welke Menten er destijds in het Poolse dorp geweest is zal onge twijfeld uitvoerig ter sprake ko men tijdens het Rotterdamse proces. Een van de getuigen die het Openbaar Ministerie heeft opgeroepen is namelijk de West duitser Hans Geisler (67) die in Amsterdam een foto toonde die begin juli 1941 in het Poolse Lemberg was gemaakt en waarop een zekere Von Menten voor kwam. Achterop de foto stond de tekst „Mijn eerste dag in Lem berg. Naast mij een Hollander, Von Menten, die hier grote bezit tingen bezit en ze nu weer wil De foto was belastend voor Menten omdat hij steeds ontkend heeft begin juli in de omgeving van Podhorodce geweest te zijn. Geisler, die bij het Einsatzcom- mando van dr. Eberhard Schon- garth heeft gewerkt, verklaarde destijds dat Menten „eregast" is geweest bij het commando en volledige bewegingsvrijheid had. Menten zelf heeft altijd volge houden dat hij onder dwang zijn diensten als tolk aan Schoen- garth had moeten verlenen. Ook morele verplichting bestaat niet DEN HAAG (GPD) - Nederland heeft niet de morele ver plichting KNIL-militairen alsnog salaris te betalen over de periode die zij in Japanse krijgsgevangenschap heb ben doorgebracht. Dat schrijft minister Wiegel (binnen landse zaken) aan de Tweede-Kamercommissie voor ambtenarenzaken en pensioenen. De bewindsman laat dit standpunt, dat alle opeenvolgende Neder landse regeringen na de oorlog hebben ingenomen, weten in zijn schriftelijke antwoorden op vra gen van de kamercommissie. In zijn antwoorden laat de minister maar weinig ruimte voor hoop over bij de KNIL-militairen. Nadat de bewindsman heeft vast gesteld dat ons land nimmer juri dische aansprakelijkheid heeft gedragen - een standpunt dat door diverse rechterlijke uit spraken is bevestigd - wijst hij ook morele verplichtingen jegens de KNIL-soldaten van de hand. Met de in Nederland getroffen maatregelen inzake de opvang in Nederland, de voltooiing van de rehabilitatie-uitkeringen toen de republiek Indonesië de betaling daarvan staakte, de sanering van de Indonesische pensioenen en de uitvoering van de Wet Uitke ringen Vervolgingsslachtoffers, heeft ons land genoeg gedaan, zo meent de minister. Op de rehabilitatie-uitkeringen gaan de antwoorden ook uitvoe rig in. Toen na de oorlog de vraag zich voordeed, of de salarissen van getroffenen als de KNIL-mi litairen en ambtenaren over de oorlogsjaren '42 tot en met '45 alsnog zouden moeten worden betaald, meende de luitenant gouverneur-generaal van Ne- derlands-Indië dat dat niet kon. Het land was zo arm, dat, als men tot volledige schadeloosstelling zou overgaan, de „enige weg om zulk een schadeloosstelling draagbaar te maken voor deze zeer verarmde maatschappij zou zijn een gelijktijdige heffing op die uitkeringen tot zodanige om vang, dat zij tot een minimum zouden worden beperkt" aldus het antwoord. Daarom werd besloten tol zoge naamde rehabilitatie-uitkeringen ten behoeve van alle getroffenen. Daarmee was de nabetaling van salarissen definitief van de baan, aldus de minister. Toen Indone sië zelfstandig werd, en daarmee in de rechten en plichten van Ne- derlands-Indië trad, moest de nieuwe republiek de nog niet be taalde rehabilitatie-uitkeringen voor haar rekening nemen. Toen dat land zulks weigerde, heeft de Nederlandse regering die uit keringen alsnog zelf betaald. Omdat met de rehabilitatie-uit keringen de nabetaling van sala rissen voorgoed van de baan was, heeft de Nederlandse regering er ook nooit bij de Indonesische re gering op aangedrongen die sala rissen alsnog te betalen, zo schrijft Wiegel. De minister wijst er verder op, dat de gouvernementsambtenaren en de KNIL-militairen tijdens hun Japanse gevangenschap in dienst van de rechtspersoon Ne- derlands-Indië waren. Ook van uit dat oogpunt beschouwd, heeft de Nederlandse Staat (immers een andere rechtspersoon) geen verplichtingen jegens de KNIL- militairen. De kamercommissie voor ambte narenzaken en pensioenen heeft gisteren een eerste mondeling overleg met de minster over zijn antwoorden gevoerd. Die verga dering was in hoofdzaak proce dureel van aard. Over twee we ken wordt er weer een vergade ring gehouden, die meer inhou delijk zal zijn. Het is de bedoeling dat dan nog voor het zomerreces een kamer debat over de KNIL-pensioenen wordt gehouden. DEN HAAG (GPD) - AR-voorzitter Hans de Boer moet eerste blijven op de kandidatenlijst van de ARP voor de verkiezingen van vol gendjaar. Dat vindt minister J. de Koning (ontwikkelingssamenwe rking), die op die lijst als tweede is geplaatst. Ambtenaren geen vrij voor Olympische Spelen DEN HAAG (GPD - De rege ring heeft besloten aan rijks personeel geen buitenge woon verlof toe te kennen voor het deelnemen aan of het bijwonen van de Olympische Spelen in Moskou. Tot nu toe werd wel buitengewoon ver lof verleend. Dit besluit werd de ambtena renbonden gisteren meege deeld door minister Wiegel (binnenlandse zaken). Enkele ambtenarenbonden vonden dit besluit nogal kras en wil den eerst hun leden hierover raadplegen. Het Ambtena- rencentrum bestempelde de ze gang van zaken als "een overvaltechniek van het ka binet". De Koning reageerde daarmee op de berichten dat een flink deel van de AR-achterban de door het bestuur voorgestelde kandida tenlijst wil veranderen. Zo zou den de AR-loyalisten (kritische AR-kamerleden) met Hans de Boer voorop, diverse plaatsen moeten zakken. Maar minister De Koning vindt dat De Boer zowel vanwege zijn per soonlijke kwaliteiten als vanwe ge de politieke situatie de AR- lijst, die later dit jaar met die van KVP en CHU tot één CDA-lijst wordt samengevoegd, moet blij ven aanvoeren. Overigens hebben zowel De Ko ning als De Boer de berichten gis teren afgewezen. Volgens hen is de stemmenprocedure - waarbij de AR-kiesverenigingen. zich over de ontwerplijst kunnen uit spreken - nog niet afgesloten en zijn de berichten over verande ringen niet meer dan voorbarige speculaties. De Boer zei geheel niets te weten van verschuivingen. Volgens hem is het geen zaak van het par tijbestuur om de binnenkomen de uitslagen van week tot week na te pluizen. „Ik heb me daar tussentijds ook helemaal niet mee bemoeid". Hij zei wel het een blijk van wan trouwen te zullen vinden, wan neer de AR-achterban hem in derdaad van de eerste plaats ver wijdert. Hij wees erop dat de ontwerplijst is vastgesteld door het dagelijks én het (uitgebreide) algemeen bestuur van de AR, en dat hij in beide gevallen unaniem op de eerste plaats is gezet. In tegenstelling tot eerdere berichten LEKKERKERK (GPD) - Veel be woners van de gifwijk in Lekker- kerk voelen er niet voor om na de schoonmaak var. de buurt weer in hun huis terug te keren. De en quête, die de afgelopen dagen onder de bewoners is gehouden, wijst uit dat nu al een kleine 60 mensen het voor gezien houden. Daarnaast zijn er nog ruim 40 twijfelaars. Dit wijkt erg af van de eerste resul taten van het onderzoek die woensdagavond werden be kendgemaakt. Toen zag het er naar uit dat ongeveer 80 procent van de wijkbewoners hun eigen huis wel weer willen bewonen zodra de giftige stoffen uit de ADVERTENTIE AMSTERDAM - Het pand (midden foto) Oudewijds Voorburgwal 268 in Amsterdam is één van de veertien panden in de hoofdstad dieB&W willen kopen voor jongeren huisvesting De panden liggen vrijwel alle in de binnenstad. De gemeenteraad zal worden voorgesteld met de koop akkoord te gaan. Vooreen heldere kijkopdeweg! Jaarlijks legt elke ruitewisser meer dan 100 km af. Op den duur gaat de ruitewisser strepen achterlaten en vermindert het zicht langzaam maar zeker. Zo wordt een rit in de regen in werkelijkheid een levensgevaarlijk avontuur. Kies daarom minstens éénmaal per jaar Deze hebben een dubbelzijdig micro-profiel vooreen dubbele werking, alsmede een bijzonder slijtvast wisrubber. Zeker is zeker Krakers op NIEUW-AMSTERDAM (ANP) - Een echtpaar van zeventig jaar heeftin Nieuw-Amsterdam (gem. Emmen) een woning gekraakt. Het minder valide paar, dat in Barge-Oosterveld woonde, wachtte al meer een jaar op een woning in Nieuw-Amsterdam waar hun kinderen wonen. Het wachten duurde te lang en ze be trokken op eigen initiatief een leegstaande woning in die plaats. Ze moeten zich zonder licht, gas en water zien te redden, daar deze voorzieningen zijn afgesloten. DEN HAAG (GPD) - De termijn waarbinnen illegalen kunnen worden aangemeld bij de ar beidsbureaus om in aanmerking te komen voor regularisatie, wordt met anderhalve week ver lengd. Die concessie heeft minis ter Albeda (sociale zaken) gedaan tijdens een interpellatiedebat over de dinsdag bekendgemaak te overgangsmaatregel voor ille galen. In de overgangsmaatregel.,, die het voor illegalen onder stride voor waarden mogelijk maakt hun verblijf te wettigen, staat dat zij tot 16 mei de tijd hebben zich door hun werkgever te laten aanmelden. De meerderheid van de Tweede Kamer vond, dat die tijd wel wat erg kort is Daarop liet Albeda weten, dat hij de aanmeldingstermijn wilde ver lengen tot dinsdag 27 mei. Niet eens was hij het met kritiek van PvdA en D'66, dat de tijd die een illegaal bij een en dezelfde werk gever moet hebben gewerkt - in de overgangsmaatregel is sprake van 22 maanden - te lang zou zijn. Inmiddels zijn gistermiddag in de Mozes en Aaronkerk in Amster dam ongeveer 180 illegale werk nemers een hongerstaking van 48 uur begonnen die bedoeld is als protest tegen de overgangsmaat regel. De groep bestaat in hoodf- zaak uit Marokkanen die speciaal voor de actie naar de hoofdstad zgn getogen. grond zijn verwijderd. Op dat moment hadden 178 gezinnen ge reageerd. Gisteravond waren bij na 100 nieuwe enquète-formulie- ren ingeleverd. Elf van de 272 ge zinnen moeten nog van zich laten horen. Opvallend is het aantal bewoners van koopwoningen dat „nee" te gen een terugkeer zegt. Maar liefst 55 gezinnen hebben genoeg van de buurt, terwijl 42 gezinnen nog geen besluit hebben geno men. Een en tachtig gezinnen la ten weten na de schoonmaak beurt wel weer naar hun huidige stek terug te willen. Op de vraag of ze hun huis, dat het rijk nu aankoopt, te zijner tijd weer wensen over te nemen, ant woorden 68 gezinnen bevesti gend. Zes en vijftig reacties zijn ontkennend en op 54 formulieren wordt geen antwoord gegeven. In het informatiecentrum van Lek- kerkerk wordt geconcludeerd dat veel wijkbewoners die mo menteel met een te zware hypo theek zitten, dank zij de gifaffaire uit de financiële moeilijkheden geraken. De schaderegeling lost hun probleem op. De eigenaars van koopwoningen willen op den duur hun huizen dan huren. De huur zal echter veel hoger zijn dan die van woningwetwonin gen. De bewoners van de huurwoningen spreken zich voor het overgrote deel uit vóór een retour naar hun wijk. Van de 79 gezinnen die hebben gereageerd, willen er acht onder geen beding volgend jaar hun huis weer in. Drie gezin nen hebben nog geen me ning. Voorzitter Van Veen van de bewo nersvereniging wijst erop dat huurders nauwelijks mogelijk heden hebben om uit te wijken. Ze moeten wel terug, omdat ner gens huurwoningen beschikbaar zijn. Eigenaars van koopwonin gen hebben daarentegen meer armslag. Van Veen vindt het lo gisch dat velen van hen voorgoed vaarwel tegen de wijk zeggen. "Het is vooral een psychologi sche kwestie. Er blijven twijfels bestaan of het allemaal wel wer kelijk goed komt". Burgemeester Ouwerkerk kijkt er anders tegenaan. Hij zegt dat vol gend jaar in Nederland geen schoner plekje zal bestaan dan de nu met gif besmette wijk in zijn gemeente. Ouwerkerk vindt het wel begrijpelijk, maar niet ver standig dat mensen de wijk de rug willen toekeren. Ouwerkerk benadrukt dat uit an dere enquêtes is gebleken dat ie dereen goed woont in Lekker- kerk. Om die reden adviseert de burgemeester om niet te snel de banden met de gemeenschap door te snjjden. Ouwerkerk vermoedt dat met na me de kopers denken dat hun huis hoe dan ook onverkoopbaar wordt. Nu kunnen ze er goed uit springen, omdat de schaderege ling volgens hem bepaald niet kinderachtig is. De Lekkerkerk- se burgemeester is er evenwel van overtuigd dat het geloof in de wijk op den duur terugkeert. Veel mensen zullen wel hun besluit herroepen als de schadeafwikke ling tijdens de komende dagen haar beslag krijgt, aldus Ouwer kerk. De gifaffaire in Lekkerkerk levert het rijk een schadepost op van meer dan 100 mihoen gulden. Dat bedrag moet worden betaald voor de aankoop van de huizen in Lekkerkerk-West en voor de aan schaf van een kleine 200 stacara vans en wisselwoningen, waar de uit hun wijk verdreven bewoners tijdelijk in worden onderge bracht. Van dat bedrag moet ook de gigantische schoonmaakope- ratie worden betaald. DEN HAAG (GPD) - De afwij zende houding van de evan gelisatie-organisatie Youth For Christ (YFC) tegenover homoseksualiteit is veel ge vaarlijker dan die van de Ne derlandse bisschoppen. Het YFC maakt zich schuldig aan onderdrukking van homo fielen die met deze beweging in aanraking komen. Kerken en overheidsinstanties die het jeugd- en hulpverlenings- werk van YFC fmanciaal steunen, zouden zich moeten afvragen of ze nog verant woordelijk kunnen zijn voor het YFC-werk. Dit staat in een brochure van de belangenvereniging van ho mofielen COC die gisteren in Den Haag werd gepresen teerd. In de publikatie is een aantal interviews met homo fiele ex-YFC'ers en een pro testantse en rcoms-katholie- ke theoloog opgenomen. Zij proberen de werkwijze en het beleid van de 'religieuze mul tinational' aan de kaak te stellen aan de hand van talrij ke ervaringen van homofielen met YFC en officiële stand punten van deze evangelisa- tie-organiatie in het YFC- maandblad 'Aktie'. In het maart-nummer van Aktie' van vorig jaar, zo meldt de brochure, zegt een jongen die van zijn homoseksuele ge richtheid volgens de YFC- methode (bidden) te zijn 'ge nezen': „Ik heb er lang over gedaan om me te verenigen met het idee dat God homo fielen op dezelfde plaats stelt als dieven en moorde naars". YFC-directeur dominee Pieter Boomsma, die van het COC de gelegenheid kreeg voor de brochure een weerwoord op de beschuldigingen te schrij ven, ontkent dat zijn organi satie van mening is dat iedere homo een hetero moet wor den. „Het is niet waar dat YFC opvangcentra heeft die zijn opgezet om van zieke homo's levenslustige hetero's te ma ken", aldus Boomsma. Stagneren bouw koopwoningen kost veel geld DEN HAAG (GPD) - De stagnatie in de verkoop van reeds gebouw de koopwoningen kan grote fi nanciële gevolgen krijgen voor de rijksoverheid. Als dit en vol gend jaar 10.000 vrije-sectorwo- ningen minder worden gebouwd, vloeit ongeveer 380 miljoen gul den minder aan btw in de rijks kas. Bij 10.000 premie-koopwo ningen ligt dat bedrag tussen 190 tot 230 miljoen. Dat zei minister Van der Stee (fi nanciën) gisteren in de Tweede Kamer in antwoord op vragen van de CDA'er Van Dijk. Overi gens betekent dit volgens de be windsman nog niet dat de staat dat geld ook nooit krijgt, want wanneer mensen hun geld niet aan huizen besteden, dan geven ze het wel aan iets anders uit, waarover ook btw moet worden betaald. TIEN MAANDEN - De officier van justitie bg de rechtbank m Den Haag mr. R.A. Schimmel, heeft gisteren tien maanden gevange nisstraf geëist tegen de 24-jange G.C. J. de V. uit Hoeven. Verdach te wilde niet in militaire dienst op grond van de wet gewetensbe zwaarden, doch hij had daarna als zogenaamde "totaalweigeraar" ook alle vervangende dienst ge weigerd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1980 | | pagina 7