Hevige spanning p Jord aan-oever o Reactie Moskou op dood Tito van grote betekenis Onrust in Franse kalimijn Iraanse communisten: „Wij wisten van YS-actie Drie Palestijnen land uitgezet Weer onrust in Gorleben Betrouwbaar antwoord voorlopig niet te geven (Van onze correspondent) PARIJS - In de Elzasser kali mijn is het 6300 man tellende personeel een serie stakingen begonnen. De eisen van de stakers hebben weliswaar ook betrekking op salarissen en werktijden, maar de direc te aanleiding tot de actie is de onzekerheid over de toe komst. Het Rijnzoutverdrag tegen de vervuiling van de Rijn is weliswaar door de Franse regering niet gete kend, maar onder het perso neel van de kalimijnen heerst toch onrust over de uitkomst van de onderhandelingen die deze regering met de andere Rijnstaten, waaronder Ne derland, aan h« is. Nadat de Franse regering vorig jaar december moest capitu leren voor de druk van de El zasser lobby in het parlement en moest bekennen aan de verplichtingen ten aanzien van het Rijnzoutverdrag niet te kunnen voldoen, is van Franse zijde voorgesteld een fabriek bij de mijnen te bou wen die het afval zal zuiveren en zout zal produceren, in plaats van er het Rijnwater mee te vervuilen. De stakers vrezen dat bij een eventueel mislukken van de nieuwe Franse plannen, de produktie van de kalimijn drastisch zal worden verminderd om op die manier de Rijn vervuiling tegen te gaan. Het nieuwe Franse plan tot het bouwen van een zoutzuive- ringsinstallatie heeft tot nog toe weinig weerklank gevon den. Bij zijn bezoek aan Ne derland in maart kreeg de Franse premier Barre van eerste-minister Van Agt een lauwe reactie, die erop neer kwam dat de Nederlandse re gering de vraag van de zout fabriek voorlopig wilde openlaten. De Nederlandse zoutindustrie is allerminst gebaat met nog een fabriek op een markt die al verzadigd is. In „Le Mon de" van 8 februari hadden ook de Franse zoutproducenten zich in een pagina-grote ad vertentie fel tegen het idee van een dergelijke fabriek verzet. Ook zij achten de zoutmarkt verzadigd en spre ken in de advertentie ten aan zien van de evntuele nieuwe fabriek van een „nutteloze industrie" die „een enorme energieverspiller" zou zijn. Van vakbondszijde is gevraagd om uitbreiding van de pro- dukten die de kalimijn kan opleveren. Men denkt in de richting van een geheel nieu we chemische fabriek. De minister voor de industrie heeft echter in een interview in een Elzasser krant gezegd dat hij voor een dergelijke nieuwe chemische fabriek niets voelt. Allemaal redenen voor de wer kers in de kalimijn zich onge rust te voelen. Ze besloten bij geheime stemming en met ruim 64 procent van de stemmen om een serie sta kingen te beginnen. Zowel de communistische, de socialis tische als de christelijke vak bonden hebben zich achter de actie geschaardEn ze hebben erbij verteld dat het nog maar „om een eerste waarschu wing" gaat. 99 TEHERAN - De Iraanse communistische partij, een trouwe volgeling van Moskou, had voorkennis van de Amerikaanse militaire operatie in Iran en heeft de Iraanse autoriteiten daarvoor gewaar schuwd. De secretaris-generaal van de Tudeh-partij, Nouredim Chanoeri, zei vrijdag dat zijn partij „iman Chomeini, dertig uur voor de invasie van de Ameri kanen plaatsvond, heeft gezegd dat een Amerikaanse actie binnen twee etmalen te verwachten was". Op de vraag of hij details van de Ameri kaanse actie wist, antwoordde Chanoeri: „Wij hebben direct contact opgenomen met imam Chomeini en wij hebben hem de details van het hele plan van de Ame rikanen uitgelegd. Wij hebben gezegd dat die Amerikanen van plan waren om het gebouw van de televisie over te ne men en om vier militaire bases aan te leggen op verschillende punten rondom Teheran tot 300 kilometer er vandaan. Wij hebben hem ook gezegd dat zij hem als doel hadden en daarna de gegijzelden en dan de Llaamse republiek". Op de vraag waar hij zijn informatie had gekregen, wilde Chanoeri eerst niet antwoorden. Later zei hy: ..Wij hebben ook onze kanalen. En zoals bleek, onze informaties waren juist". Op de vraag of de Iraanse autoriteiten zijn inlichtingen geloofden en wat zij als te genmaatregelen hebben genomen ant woordde Chanoeri: ,,Ik ben zeker dat imam Chomeini en de andere leiders van de revolutie mijn inlichtingen voor waar hebben aangenomen. Daarom geloof ik helemaal niet in de technische proble men van de Amerikanen. Deze hebben in ieder geval na de landing plaatsge vonden en blijkbaar na hun snelle ver trek. En door de snelheid van hun ver trek is blijkbaar de botsing ont staan". - Waarom zijn ze dan zo snel weggegaan. nadat zij bijna vier uur in de woestijn hadden gezeten?. Chanoeri: „Omdat zij blijkbaar een teken gekregen hadden dat duidde op de mo bilisatie van de Iraanse lucht macht". Chanoeri bevestigde dat de Sowjet-Unie Iran heeft voorgesteld een nieuw radar systeem te leveren. Moskou wil daarvoor de Amerikaanse radarapparatuur die Iran nu heeften de overblijfselen van de helikopters en het transportvliegtuig ruilen. Op die manier hoopt de Sowjet- Unie te ontdekken of de Amerikanen speciale apparatuur op hur. radar ge bruiken die de Russische apparatuur kan uitschakelen. De Iraanse minister president Bani-Sadr zei gisteren niet te weten dat Chanoeri ajatollah Chomeini voor de Amerikaanse operatie had ge waarschuwd. „Voorzover ik weet heeft Chanoeri mij niets verteld. Maar zij heb ben de inlichtingen en het kan waar zijn. Mijn opinie is echter dat Chanoeri dit vertelt om propaganda voor zyn partij te maken". Op de vraag of een secretaris van een met de Sowjet-Unie bevriende partij met dergelijke verklaringen kan komen zon der daarvoor de toestemming van Mos kou te hebben, antwoordde Bani Sadr „Ik geloof niet dat de een secretaris van welke communistische partij dan ook, kan liegen. (Van onze correspondent) JERUZALEM - Het Israëlische militaire bestuur op de bezette westelijke oever van de Jordaan zal met harde hand optreden tegen verdere or deverstoringen. Deze nieuwe politiek heeft tot doel het ondermijnde Israëlische gezag in de bezette gebieden te herstellen. en de burgemeester van het na burige Halahoel. Mohammed Milchem. De gouverneur van het bezette gebied, generaal Ben Eliezer lichtte dit besluit zaterdag op een persconferentie in Hebron De militaire gouverneur van de westelijke Jordaanoever heeft een aantal strafmaatregelen ge nomen naar aanleiding van de aanslag in Hebron van vrijdag avond. Verdergaande besluiten zijn door de Israëlische regering niet genomen, ondanks hevige aandrang van de rechtse haviken in het kabinet-Begin. Drie Palestijnse leiders op de wes toever werden in de nacht van vrijdag op zaterdag het land uit gezet naar Libanon: de burge meester van Hebron, Fahd Kau- wasme, de kadi (religieuze rech ter) van Hebron, Sjeikh Tamini, Weer gegijzelde vrijgelaten LONDEN - De bezetters van de Iraanse ambassade in Londen hebben gisteravond een vierde gegijzelde (een Syrische journa list) vrijgelaten. Hij leed aan ern stige buiklachten en was door een arts onderzocht. Op verzoek van de bezetters zijn er verder ge sprekken begonnen tussen het Britse ministerie van buitenland se zaken, de ambassadeur van Saoedie-Arabië en de zaakgelas tigde van Jordanië. De gijzelaars hadden ook geëist dat de ambassadeur van Irak bij deze onderhandelingen betrokken zou worden. En hoewel deze door het ministerie werd benaderd, is hij tot nog toe buiten de gesprek ken gehouden. Het is bekend dat de Iraanse regering in Teheran bezwaren maakt tegen contacten met de diplomatieke vertegen woordiger van Irak, omdat dit land sympathiseert met de doel stellingen van de gijzelaars. toe. Hij wees erop dat deze drie mannen door hun opruiende uit spraken van de laatste tijd een klimaat hadden geschappen waarin de aanslag mogelijk was geworden. Burgemeester Kauwasme had een maand geleden op een protest bijeenkomst in Hebron gezegd, dat het zionistische rijk ten onder zal gaan zoals het Britse impe rium en het Derde Rijk. Zijn col lega Milchem uit Halahoel voeg de daaraan toe, dat datgene wat met geweld is afgenomen, met geweld teruggenomen dient te worden; een geliefde uitspraak van wijlen president Nasser van Egypte. De kadi ten slotte pleitte voor de bevrijding van héél Pale stina, inclusief plaatsen als Jaf fa. Leerschool Dat alles werd gezegd in antwoord op een Israëlisch besluit om in het centrum van Hebron een joodse leerschool te vestigen. Toen al drongen het Goesj Emo- niem (het blok der gelovigen) en de bevolking van Kiriat Arba, de joodse wijk van Hebron, aan op strenge straffen. Minister van de fensie Weizman gaf in feite vrij dagnacht toe aan deze eisen van een maand geleden, door de drie mannen uit hun bed te laten ha len en met een helikopter naar Zuid-Libanon te transporte- Het bleef niet bij deze strafmaatre gelen: twee huizen waarin tien winkels gevestigd waren, gele gen tegenover het Hadassage- (Van correspondent) bouw in Hebron, waar de aanslag vrijdagavond plaatsvond, wer den opgeblazen. Er is in Hebron een uitgaansverbod, de bruggen over de Jordaan naar Jordanië zijn gesloten en de overige bur gemeesters op de westoever heb ben te verstaan gekregen dat zijn hun woonplaats niet mogen ver laten en de pers niet te woord mogen staan. Bovendien is de burgemeesters van Ramalla en Nabloes te verstaan gegeven dat ook zij uitgewezen zullen worden als in hun stad on geregeldheden plaatsvinden. Dat zal gebeuren zonder voorafgaan de waarschuwing. De militairen zijn met name gebeten op bur gemeester Shaqa van Nabloes, die zij een half jaar geleden te vergeefs probeerden uit te wij zen. Hij staat, naar algemeen wordt aangenomen, boven aan de lijst van kandidaten om het land uitgezet te worden. De militaire autoriteiten zijn met de nieuwe harde lijn in feite terug gevallen op een oude politiek, die sinds 1967 periodiek is toegepast, ook onder Weizmans voorgan- Overlevenden van de Arabische aanslag in Hebron (waarbij vijflsraé- gers Dayan en Peres: het stellen li s omkwamen; een zesde overleed dit weekeinde aan zijn verwondingen van een voorbeeld, zoals verban- bidden bij de begrafenis van de omgekomenen. ning, en collectieve straffen, zoals Op de voorgrond één der bewapende burgers die voor de beveiling van de het opblazen van huizen. Doel de bevolking en de leiders onder druk te zetten om zichzelf actief tegen aanslagen te verzetten, uit eigen belang. De gedachte achter de daarachterliggende gedachte is dat iemand die weet dat hij het land uitgezet zal worden of dat zijn huis opgeblazen kan worden, geen oogje dicht zal doen als hij de planning van een aanslag vermoedt dan wel kan vermoe den. Bezordheid De Israëli's hebben reden tot be zorgdheid, zoals generaal Ben Eliezer ook toegaf: „De aanslag van vrijdagavond was de ernstig ste die sinds 1967 op de westoever heeft plaatsgevonden. Beter ge pland en uitgevoerd dan enige ac tie ooit tevoren, terwijl de daders in de verwarring wisten te ont komen". Ben Eliezer zei dat alles erop wijst, o.a. gevonden sigaret- belangstellenden zorgdroegen. tepeuken van lokaal fabrikaat, dat het om een plaatselijke actie gaat. Van de daders is geen spoor, ondanks een groots opgezette klopjacht. Het is niet alleen de aanslag van vrijdag die tot de Israëlische koerswijziging heeft geleid. Het verzet tegen de bezetting op de westoever wordt steeds openlij ker. Israëlische soldaten krijgen veelvuldig stenen naar hun hoofd, burgemeesters spreken harde taal. De Israeli's die zich op de Jordaanoever willen vestigen hebben Weizman al geruime tijd ervan beschuldigd te zachtzinnig te zijn. Zo hebben de soldaten uitdrukke lijk instructies om niet te schie ten als er stenen naar ze worden BONN - Ongeveer 2000 tegenstan ders van kernenergie uit alle de len van de Bondsrepubliek heb ben zaterdag een terrein bij Gor leben bezet. Ze willen verhinde ren dat in de toekomst een derde diepteboring wordt uitgevoerd om te testen of de ondergrondse zoutlagen geschikt zijn om radioactief afval op te slaan. In middels zyn de demonstranten begonnen met de bouw van een „anti-atoomdorp". Minister-president Ernst Albrecht van de deelstaat Nedersaksen, waartoe Gorleben behoort, heeft verklaard dat de politie niet zal ingrijpen als de eigenaresse van de bezette grond, de Duitse maat schappij voor heropwekking van kernenergie-elementen, daar rtiet om vraagt. Vorig jaar heeft de deelstaatrege ring van Nedersaksen in principe toestemming gegeven om een opslagcentrum voor atoomafval in Gorleben te bouwen. In strijd met de wens van de Bondsrege ring weigerde ze echter de goed keuring voor de bouw van een opwerkingsfabriek, omdat dat „politiek niet te verkopen De bewoners van het gebied rond om Gorleben zijn in overgrote meerderheid tegenstanders van kernenergie. Vorig jaar maart is in Hannover een anti-atoomde- monstratie gehouden, waar on geveer 100.000 mensen aan heb ben meegedaan. Deze week nog overdracht De bewoners van de joodse wijk van Hebron, Kyriat Arba, eisen het aftreden van Weizman. Zij hebben al weken geleden harde maatregelen geëist, en het uit blijven daarvan is volgens hen de oorzaak van de aanslag van vrij dag. Premier Begin heeft de kritiek op Weizman, die ook bij de extre misten binnen het kabinet be staat, meteen de kop ingedrukt door de regering collectief ver antwoordelijk te stellen voor de politiek op de westoever. Intussen zijn de besprekingen voor Palestijnse autonomie in Herzlia vastgelopen rond de vraag of Is- raëls veiligheidsbehoefte op de westoever al dan niet op de agen da diende te komen. De Israëli's staan op het standpunt dat zij al leen verantwoordelijk dienen te blijven voor alles wat met veilig heid te maken heeft. De aanslag van vrijdag gebruiken zij als een extra argument om hun stand punt te ondersteunen. VS doden TEHERAN - De overdracht van de stoffelijke resten van de acht Amerikanen die om het leven kwamen bij de mislukte red dingsactie in Iran, zal deze week plaatsvinden. Dit heeft een woordvoerder van de Zwitserse ambassade in Teheran gezegd. "Ik ben niet in de gelegenheid een precieze datum te geven. Wij proberen dit probleem zo snel mogelijk tot een goed einde te brengen" aldus de woordvoer der. Hij voegde eraan toe dat de verkoolde resten van de Ameri kanen worden gebalsemd en in speciale loden kisten naar Zwit serland zullen worden vervoerd waar functionarissen van het Ro de Kruis ze zullen overdragen aan de familie. MOSKOU - Wat gaan de Sowjet- machthebbers doen? Dat is de centrale vraag nu met de dood van maarschalk Tito het lang verwachte „Na-Tito-tijdperk" is aangebroken. Een betrouwbaar antwoord op die vraag is voorlo pig echter niet te geven. In de eer ste plaats, omdat de Kremlin-he- ren zich gewoonlijk niet in de kaart laten kijken. In de tweede plaats, omdat zij het misschien zelf nog niet precies weten en voorlopig hun kansberekeningen aanpassen aan de ontwikkelin gen om pas later te beslissen over een directe of indirecte inmen ging in Joegoslavië. Het spreekt vanzelf, dat de Russen in alle toonaarden de eerbiedi ging van de Joegoslavische soe vereiniteit verkondigen en bena drukken. Enige scepsis is hier echter wel geboden. In Joegosla vië is men nog niet vergeten, dat de opstandige Hongaarse pre mier Imre Nagy in 1956 zijn toevlucht zocht in de Joegoslavi sche ambassade in Boedapest, nadat de opstand was onderdrukt met behulp van Sowjet- tanks. Moskou verzekerde Belgrado en Nagy. dat hem geen haar ge krenkt zou worden indien hij te voorschijn zou komen. De ver slagen regeringsleider kwam daarop inderdaad te voorschijn, waarna hij onmiddellijk werd gearresteerd en later werd geëxe cuteerd. Een maand voordat hij met behulp van het Rode Leger ten val werd gebracht, werd de Afghaanse leider Hafizoellah Amin eind vorig jaar door de Sowjet-pers nog geprezen als een betrouwbaar bondgenoot van Moskou. Is er enige duidelijkheid te vinden in de Russische media over Mos- kou's bedoelingen met Joegosla vië? Interessant is in ieder geval de discussie tussen Moskou en Belgrado die via de media werd gevoerd. De Joegoslavische lei ders keurden de Vietnamese in menging in Cambodja af, waarop de Russische pers de Joegoslavi sche pers op dit punt aanviel. Opmerkelijk was een open brief in het dagblad „Sowjetskaja Ros- sia" van 20 december vorig jaar, waarin politiek commentator Goncharow het Joegoslavische blad „Borba" aanvalt, nadat Bor- ba in een commentaar de voor stellingen van het Sowjet- dagblad over de Vietnamese in val in Cambodja had gekriti seerd. „Hulp" Het centrale punt in de discussie was het principe van niet-inmen- ging in de interne aangelegenhe den van een soevereine staat. Commentator Goncharow zegt hier, dat Moskou evenals Belgra do altijd een politiek heeft ge voerd van niet-inmenging in an dermans aangelegenheden. Maar in de Cambodjaanse affaire lag dat anders, aldus de Russische commentator. „De Vietnamezen juichten een spontane opstand tegen het sa distische bewind van Pol Pot toe. Daarom is het logisch, dat Viet nam het verzoek van de Cam bodjaanse patriotten inwilligde en hun strijd tegen de bendes van Pol Pot steunde met wapenge weld". Als het volk dus in op stand komt en om hulp vraagt, dan mag een naburige macht „te hulp" snellen. Er hoeft dus niet eens een zogeheten vriend- schaps- en samenwerkingsver drag te bestaan zoals tussen de Sowjet-Unie en Afghanistan om een bezetting te rechtvaardi gen. Zo'n verdrag bestaat niet tussen Moskou en Belgrado, omdat pre sident Tito zich daar altijd met hand en tand tegen heeft verzet. Welnu, verdrag of geen verdrag, ook als niet-autoriteiten om „hulp" roepen, kan men blijk baar „te hulp" snellen, vooral als het om een „spontane opstand van patriotten" gaat. De media in de Sowjet-Unie beho ren aan de staat, dus bovenstaan de redenering zal zeker niet ont sproten zijn aan het brein van een of andere commentator, maar eerder geïnspireerd zijn vanuit de hoogste machtskringen zelf. Het levert een potentieel „argument" om na Tito's dood in te kunnen grijpen. Voordelen Een Russische interventie in Joe goslavië waardoor Belgrado weer wordt ingelijfd in de bond van socialistische (communistische, red.) gelederen, heeft voor Mos kou diverse grote voordelen. In President Tito de eerste plaats wordt de pijnlijke rebellie van 1948 eindelijk weer ongedaan gemaakt. In de tweede plaats wordt elke politieke dro mer in het Oostblok duidelijk gemaakt, dat de gangbare poli tieke koers die van het Kremlin is en dat afwijkingen daarvan na kortere of larlgere tijd weer ge corrigeerd worden. Een harde les voor Roemenië De inlijving van Joegoslavië in het Warschau-Pact zou een belang rijke militaire verschuiving in Europa teweeg brengen ten gun ste van Moskou. En ten slotte zou via Joegoslavië de Middellandse Zee direct toegankelijk worden voor de Russische luchtmacht en voor de Sowjet-i een belangrijke deuk betekenen voor de zuidflank van de NAVO Grote voordelen dus voor hel. Kremlin. Zijn er nadelen voor Moskou indien men tot ingrijpen zou besluiten? Een direct militair ingrijpen leidt waarschijnlijk tot verzet van de Joegoslaven zelf. Die hebben in de Tweede Wereldoorlog bewe zen, dat ze veel mans zijn tegen over een bezetter en ze hebben sindsdien te pas en te onpas ver klaard dat zij die demonstratie van onafhankelijkheid indien nodig zouden herhalen. Boven dien zijn ze nu voor een guerrilla veel beter toegerust dan in de ja ren '40. Verder grenst Joegosla vië aan twee lidstaten van de NAVO, Griekenland en Ita lië. Zou de NAVO ingrijpen, als deze landen zich bedreigd voelen of als het NAVO-bondgenootschap meent, dat inlijving van Joego slavië in het Sowjet-blok een on aanvaardbare verschuiving ver oorzaakt in Europa? Deze moge lijkheid vormt een (zeer) groot ri sico voor het Kremlin, omdat in grijpen van de NAVO tot een Eu ropese oorlog en daarmee tot een Derde Wereldoorlog zou kunnen leiden. Dit risico is volgens de Amerikaan se ex-ambassadeur in Moskou, George F. Kennan, dan ook een van de redenen die een ingrijpen in Joegoslavië voor Moskou te onberekenbaar en daarmee te onaantrekkelijk maken, aldus de Amerikaanse commentator Ja mes Reston in „The New York Times". Maar dezelfde Kennan beweert in een artikel in het Westduitse weekblad „Der Spiegel" bijna gelijktijdig (11 februari), dat de Russische invasie van Afghanis tan zo'n onbegrijpelijke manoeu vre is, dat daaruit de conclusie ge trokken moet worden dat er bin nen het Kremlin een machtsver schuiving ten gunste van de or thodoxen heeft plaatsgevonden. Onder de politieke waarnemers in de Sowjet-hoofdstad zijn de meningen verdeeld ten aanzien van de waarschijnlijkheid van zo'n machtsverschuiving. George Kennan meent overigens, dat het Westen na de door hem gesignaleerde machtsverschui ving met meer realisme, moed en terughoudendheid moet reage ren op de politiek van het Krem lin, omdat de huidige risico's en gevaren „nog groter zijn, omdat we niet precies weten met wie we nu aan sowjet-zijde te doen heb ben". Als Kennan gelijk heeft, dan levert dat een uiterst gecompliceerde situatie op. Moet het Westen be hoedzaam reageren op de drei ging van een Russische interven tie (al of niet militair) in Joegosla vië7 Dat kan ertoe leiden, dat Moskou deze waarschuwing als niet realistisch beschouwd en be schouwt en ingrijpt. Of moet het Westen van tevoren duidelijk maken, dat men Joegoslavië een oorlog waard vindt7 Een zeer harde verklaring die een gewapend conflict misschien (tijdelijk) kan voorkomen, maar zeker zal leiden tot een verder af glijden in de richting van een nieuwe koude oorlog, vooral als het klopt dat na de machtsver schuiving in het Kremlin de or- Bom Aangenomen dat Moskou zich na Afghanistan voorlopig geen nieuwe militaire avonturen wü of kan veroorloven, blijven er nog voldoende mogelijkheden over om het federatieve bouwwerk van Joegoslavië te ondergraven nu de sterke persoonlijkheid verdwenen is die dat bouwwerk met vernuft en krachtige hand voor instorting heeft weten te be hoeden. Verder bieden de ver schillende sluimerende grens conflicten van Joegoslavië met de communistische buurstaten altijd nog een mogelijkheid tot het creèeren van onrust, druk en tenslotte een of andere vorm van inmenging of interventie. tijdens Tito's laatste bezoek aan Moskou heeft Brezjnjev de theo rieën over eventuele Russische inmenging na de dood van de Joegoslavische leider als „absur de hersenspinsels" van de hand gewezen. Maar de Russen waren met burid om Ulo en farantty te geven, dat het Kremlin na zijn heengaan niet zou ingrijpen tn het met-gebonden Joegoslavië. De invasie in het eveneens niet-ge- bonden Afghanistan is daarna vooral in Belgrado als een bom ingeslagen. De Russische reactie op de dood van Tito plus het daarop volgende antwoord van Joegoslavië en van het Westen, zullen dientengevolge van ingrij pende betekenis zijn voor de Eu ropese en misschien zelfs voor de wereldpolitiek in «le komende ja ren '80.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1980 | | pagina 9