Boodschappen doen
met rieten mandje
N,
Eeatrix in haar Leidse studententijd
un,
U U
PAGINA 40
EXTRA
ZATERDAG 26 APRIL 1980
LEIDEN - De contacten
tussen het Oranjehuis en
Leiden zijn zeer talrijk
geweest, in het bijzonder
met de Leidse universiteit.
Die werd gesticht door een
voorvader van de huidige
vorstin; Willem de Zwij
ger.
Talrijk zijn de namen van
leden van het Oranjehuis,
die nauw bij de historie
J og maandenlang
heeft het kopje waaruit
prinses Beatrix in haar
Leidse studententijd in
een Leids café koffie
dronk op een ereplaats
bij de bar gestaan. Het
was voor deze kastelein
een eer om iemand van
koninklijke bloede aan
de toog te hebben ge
had. De verhalen die
daarover in Leiden de
ronde doen, zijn le
gio.
Als je al dat gepraat zou moeten
geloven, dan zou de aan
staande vorstin zo vaak in de
Leidse cafés hebben rondge
doold, dat er voor haar studie
nog maar weinig tijd over
bleef.
Dit is volgens monarchisten
„kwaadsprekerij", want, ver
telt de toenmalige rector-ma-
ginificus van de Leidse uni
versiteit Beatrix was „een
uitblinkster":
„Ware de prinses een gewone
studente, dan zou haar naam
worden doorgegeven aan het
ministerie van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen
als een studente met bijzon
dere intelligentie".
De prinses heeft zeker hard ge
werkt in haar studietijd, zegt
pedel (een bediende Van de
universteit die onder andere
de examens regelt) D. W.
Spierenburg van de Leidse
universiteit. Hij werkte in de
tijd dat Beatrix in de Sleutel
stad studeerde bij de Leidse
universiteit en kwam daarbij
regelmatig met de prinses in
contact.
Kroon
Vrijdag 7 juli 1961 zette Beatrix
de kroon op haar studie door
met succes het doctoraal
examen rechten vrije studie
richting af te leggen. Toen de
kroonprinses in 1956 haar
studie in Leiden begon, lag
het in de bedoeling dat ze
maar een aantal college's zou
gaan volgen.
Die colleges zouden haar van
pas moeten komen als ze haar
moeder is opgevolgd.
Dit liep anders, want na verloop
van tijd gaf Beatrix toch de
voorkeur aan een „normale"
studie in de rechtsgeleerd
heid in de vrije studierich
ting. Deze studie was volgens
de toenmalige rector-magni-
van de Leidse universiteit
verbonden zijn: graaf Jus-
tinus van Nassau, die in
1576 als student werd in
geschreven, prins Maurits
die korte tijd in de Sleutel
stad studeerde, de graven
Hendrik Casimir en Wil
lem Frederik, die op 14- en
13-jarige leeftijd al als stu
dent hun intrede in Leiden
deden, prins Willem III in
de tweede helft van de ze
ventiende eeuw, erfprins
Willem Frederik in de
tweede helft van de acht
tiende eeuw, prins Frede
rik in 1814, erfprins, later
koning Willem III in 1834,
prins Alexander I in 1835,
prins Willem (oudste zoon
van koning Willem III) in
1856, prins Alexander II in
1870 (die zeer intensief aan
ficus „allerminst een oplei
ding, die speciaal in het leven
is geroepen voor koninklijke
studenten, doch zij bestaat
reeds sedert de vaststelling
van het zogenaamde Acade
misch Statuut, dat wil zeggen
ruim veertig jaar".
Het examen werd afgenomen
door de hoogleraren Rijpper-
da Wierdsma, Van Panhuys
en Polak. Het vond plaats in
de kamer van de faculteit der
rechtsgeleerdheid. In het bij
zijn van koningin Juliana en
haar dochters Irene en Ma-
griet zei prof. Polak in zijn
hoedanigheid van decaan van
de faculteit, dat de faculteit
„met genoegen" had besloten
Beatrix te bevorderen tot
doctorandus in de rechtsge
leerdheid. Prinses Beatrix is
daarmee de eerste Neder
landse vorstin met een vol
tooide academische oplei
ding.
Opschudding
Vlak voor de feestelijke gebeur
tenis, waaraan een handteke
ning van Beatrix in het zoge
naamde zweetkamertje nog
herinnert, was er bij de wo
ning van de prinses aan het
Rapenburg 45 de nodige op
schudding ontstaan toen
bleek dat een groot aantal fo
tografen koningin Juliana
stond op te wachten.
„De bedoeling was", zo weet
pedel Spierenburg zich te
herinneren, „dat de fotogra
fen pas na het examen foto's
mochten maken. Ze was
enorm boos toen bleek dat er
toch fotografen voor het be
gin van de plechtigheid aan
wezig waren".
Koningin Juliana zou toen ver
ontwaardigd hebben uitge
roepen: „Ik ben hier als moe
der, niet als vorstin".
Overigens kregen de Leidse
journalisten na afloop van de
plechtigheid van Beatrix een
pluim op de hoed. „Zij heb
ben het haar mogelijk ge
maakt een studente onder de
studenten te zijn", aldus een
woordvoerster van de prinses
toen.
„En een studente onder de stu
denten is ze echt geweest",
zegt Spierenburg. „Het was
het studentenleven deel
nam), koningin Wilhelmi-
na die in 1925 het eredoc
toraat verwierf, koningin
Juliana die in 1927 als stu
dente werd ingeschreven
en tenslotte Beatrix, die
als eerste van de reeks de
studie op normale wijze
heeft gevolgd en met een
doctoraal examen be
kroonde.
Door
Thijs Jansen
Twee Leidse plaatjes van de toe
komstige vorstinBeide genomen op
RapenburgFoto links: Vóór num
mer 45 .haar studieadres in de Sleu
telstad; foto rechts: met haar moe
der op een zonnig Rapenburg?ia
haar bevordering tot doctorandus
in de rechtsgeleerdheid.
wel een andere tijd met ande
re meisjes dan nu, maar ze
heeft hier hard gewerkt. Al
denken veel mensen dat dat
niet zo is. Ze heeft heel serieus
gestudeerd en ze is ook wel
voor een aantal vakken afge
gaan. Ze is trouwens de eerste
van de familie die een acade
mische opleiding heeft afge
rond".
Niet anders
Spierenburg over die tijd: „Ik
kan niet zeggen dat ze on
vriendelijk was. Ze kon wel
eens uit haar slof schieten als
ze haar zin niet kreeg, maar
met een paar krachttermen
dreef ze die doorgaans toch
wel door. Ze was niet anders
dan anderen in het studen
tenleven van die tijd".
Volgens Spierenburg reageerde
de prinses altijd heel spon
taan en vriendelijk. „Zo
kwam ik op een keer ergens
binnenlopen en zag daar ie
mand zitten. Ik zei: Zo zit je
daar nog alleen. Ze draaide
zich om en toen zag ik dat zij
het was".
„Het was natuurlijk geen aan
spreektitel, wat ik tegen haar
zei. We hadden opdracht ge
kregen haar met hoogheid
aan te spreken. Ik heb het één
keer geprobeerd, maar het is
me nooit gelukt".
„Ze ging gewoon boodschap
pen doen in de stad. Ze droeg
daarbij een rieten mandje. Ze
deed heel gewoon. Zc was
echt wel vriendelijk. Niet dat
je zou zeggen, wat een ver
wend kind".
Beatrix is volgens Spierenburg
haar Leidse studententijd
nog niet vergeten. „Regelma
tig informeert ze nog naar het
wel en wee van de universi
teit. Samen met haar man.
Het zijn vriendelijke men-
Prinses Beatrix woonde in haar
Leidse tijd in een statig pand
aan het Rapenburg „op ka
mers". Daarbij kwamen nogal
wat veiligheidsaspecten om
d'; hoek kijken. Het pand zelf
had geen achteruitgang. Via
de buren moest de kroon
prinses in geval van nood een
goed neenkomen zoeken.
In Leiden doet nog steeds een
verhaal de ronde dat Beatrix
op haar kamer een grote doos
bonbons had staan, waaruit
ze herhaaldelijk een greep
deed. De cabaretier Paul van
Vliet is iemand die dat zou
kunnen bevestigen, want hij
kwam in zijn studententijd
wel eens bij de prinses op be
zoek. Hij wilde hierop desge
vraagd geen antwoord geven.
Via zijn secretaresse liet hij
weten niets over die tijd te
willen vertellen.
„Er waren ook altijd recher
cheurs in de buurt van de
prinses", zegt Spierenburg.
„Ze had er altijd het grootste
plezier in om ze kwijt te ra
ken. Dat lukte haar vrij aar
dig. Ze hield ook van hardrij
den met de auto door de
stad".
Over het algemeen is haar stu
die in Leiden vrij normaal
verlopen. „Fr werd in de stad
nooit vervelend gedaan. Bea
trix heeft zich altijd vrij kun
nen bewegen. Ook prinses
Margiet, die in leiden heeft
gestudeerd, heef: hier geen
noemenswaardige proble
men gehad. Die zag je trou
wens nooit. Ze heeft overi
gens haar studie in Leiden
niet afgerond met een exa
men".
„Pieter van Vollenhoven heeft
ook nog in Leiden gestu
deerd. Hij was één van de aar
digste kerels die ik uit de stu
dententijd ken", zegt Spie
renburg. „Je had soms echte
corpsballen die erg vervelend
waren, zoals een jonkheer die
nog minister is geweest. Van
Vollenhoven niet. Die men
sen hebben dat niet no
dig".
„Het zijn allemaal zulke nor
male mensen. Als ik bijvoor
beeld de koningin meemaak,
is ze altijd een tikkeltje verle
gen, ontwapenend. Ze kijkt je
soms aan en vraagt, waar
moet ik zitten? Ik liet tijdens
het honderdste lustrum var.
de Leidse universiteit in iy75
voor de koningin uit toen ik
haar tegen de vrouw van de
voorzitter van het college van
bestuur van de Leidse uni
versiteit hoorde zeggen:
Heeft u ook zo'n hekel aan
schrijden?"
AMSTERDAM - Rob Stolk zegt
over de koninklijke familie:
„Het zijn in alle opzichten nog
dezelfde boeven die het altijd
al geweest zijn, die lui. Ik zag
laatst een gesprek met Bern-
hard op de televisie in een
wildpark ergens in Afrika. Hij
zat met een camera en een
geweer in zo'n jeep. De inter
viewer vroeg waarvoor hij dat
geweer had. Bernhard zei:
„Om me in geval van nood te
verdedigen". Toen vertelde
de prins dat hij het onlangs
had gebruikt om een paar
stropers, die hij in het park
betrapte, onder schot te hou
den en op te brengen. Dus hij
jaagt niet op dieren, maar op
mensen. Vroeger werd in de
adellijke bossen ook op arme
stropers gejaagd die op geen
andere manier een stukje
vlees in de pan konden krij
gen".
Rob Stolk is als provoleider be
trokken geweest bij de acties
tegen het huwelijk van prin
ses Beatrix met Claus von
Amsbeig. Hij heeft nu een
drukkerijtje in Amsterdam.
Hij geeft ook een historisch
tijdschrift uit, met een paar
vrienden, „De tand des tijds"
waarin de koninklijke familie
op de voet wordt gevolgd
„Ik heb wel zin om zelf iets
leuks, iets origineels te doen
met de troonswisseling, maar
ik heb er nog geen idee van
wat. Ik verwacht wel dat er
wat toestanden van zullen
komen. Amsterdam is een le
vendige stad en er zijn na
tuurlijk altijd mensen die hun
tegenzin vorm willen geven.
Maar hoe? Ik zie het niet als
mijn taak om bonje te schop
pen of tegen te houden. Het
Handelsblad-pand - tegen
over de Nieuwe kerk waar
Beatrix beëdigd zal worden -
is gekraakt, van daaruit zou
men acties kunnen onderne
men. Maar alles zal van tevo
ren wel zorgvuldig worden
uitgekamd en afgezet. En bo
vendien zal de beëdiging vast
heel snel en efficiënt worden
afgehandeld. Het nieuwe ko
ninklijke paar zal heus geen
rondrit in de Gouden Koets
door Amsterdam maken.
Tenslotte zit ook de meerder-
heid van het volk thuis bij de
buis om het gebeuren te vol
gen. Ach, het is tenslotte
slechts een onbelangrijke
eruptie van het koning
schap".
„Op mij komt die plotselinge
aankondiging van Juliana's
abdicatie een beetje over als
een coup: men heeft geen tijd
om zich te bezinnen. Alle
kranten staan vol met „zo'n
lieve, wijze vrouw", politici
r Ex-provoleider Rob Stolk.
hebben er op dezelfde manier
de mond van vol. Ik neem het
de politici hoogst kwalijk dat
ze er zo makkelijk over doen.
Ze denken allemaal dat het
koningschap onbenullig en
onbelangrijk is. Ze zeggen dat
de koninklijke macht gere
duceerd is tot bijna niets,
maar mij overtuigt dat niet.
Wie houdt zo'n koning of ko
ningin tegen wanneer die iets
ondemocratisch in de zin
heelt? Ik kan me nauwelijks
voorstellen dat iemand een
ploeg marechaussees bij el
kaar krijgt om Beatrix te zeg
gen dat zij zich minder met
allerlei zaken moet bemoeien.
Wie kan er tegen de koning
op? Als de monarch op een
gegeven moment een kwar
tiertje zendtijd vraagt, dan
kan een Van Agt wel zeggen:
„Ik ben het er niet mee eens",
maar dan kan hij dat mooi
niet tegen houden". „Ik heb
niet zoveel tegen op ieder
van die mensen van die fami
lie, maar ik vind dit gewoon
een waanzinnige situatie. Er
felijke opvolging van openba
re machten is belachelijk, uil
de tijd, en strijdig met de de
mocratie. Er moet om zo'r
functie openlijk gewedijverd
worden, op grond van inzich
ten en ideeën. De beste mo
narch heeft geen ambitie, is
gespeend van elk politiek
en bestuurlijk talent, is liefst
wereldvreemd. Een domme,
lieve man of vrouw die zich
gewillig op de vingers laat
tikken wanneer hij of zij bui
ten het potje piest. De laatste
generaties hadden we steeds
dat soort volstrekt willoze fi
guren. Iedereen kan makke
lijk over het koningschap
doen, omdat het steeds slap
pelingen waren".
„Maar krijg je er nou een die er
zin in heeft, die er wat mee
wil, die zegt „nou ja, ik heb me
er een hoop moeite voor moe
ten getroosten, en ze laten ons
nou eenmaal op deze plek zit
ten, nou dan wil ik er ook wat
mee doen", dan heb je de
poppen aan het dansen. Zo'n
iemand lijkt Beatrix wel te
zijn. Zij heeft door haar hu
welijk kenbaar gemaakt dat
zij haar privéleven op geen
enkele manier ondergeschikt
wil maken aan het staatsbe
lang. Zij volgde niet de tradi
tie van haar moeder en
grootmoeder die zich in de
keuze van hun echtgenoot lie
ten leiden. Door het huwelijk,
ondanks alle raadgevingen
om dat niet te doen, in Am
sterdam te laten plaatsvin
den, liet zij nadrukkelijk zien
dat zij niet zo'n volgzaam ty
petje is. Als zij op essentiële
punten haar poot stijf houdt,
wie weerhoudt haar dan? Tot
nu toe niemand".
„Uit alles datje over haar hoort
en van haar merkt, blijkt dat
zij zich heeft voorbereid op
een ambitieus, persoonlijk
koningschap. Zij zal niet te
vreden zijn zoals de Zweedse
koning, met een koningschap
louter voor de sier lintjes
doorknippen en uitreiken.
Als de figuur die op de troon
zit de maatstaf is voor wat het
koningschap voorstelt, dan
kan het niet gevaarlijker dan
met Beatrix: een intelligente,
ambitieuze, krachtige vrouw!
De regels van het spel worden
door zoveel mensen met voe
ten getreden. Waarom zou zij
daarop een uitzondering
vormen? Zij zal zoeken naar
de grenzen van de -ontplooi
ing van haar invloed, zoals ie
der ambitieus mens in zijn be-
roep doet. Waarom begint zij
aan zo'n baan? Zij wil zich la
ten gelden. Daarom gaat ze
ook in Den Haag zitten. Daar
kunnen de mensen af en aan
rijden, en niet alleen met ver
zoeken om een brug te ope-
„En die nieuwe hofhouding die
zo bedrijfsmatig wordt opge
zet. Die lui worden echt niet
alleen aangenomen om uit
nodigingen voor galadiners te
aanvaarden of af te wijzen!
Nee, als ze zich niet in het
zelfde onbenul hult als haar
moeder, en daar ziet het niet
naar uit, dan is de boot aan. Ik
beschouw het koningschap
dan ook als een kwestie van
tijd".
„Maar aan de andere kant* zoals
de monarchie de afgelopen
generaties heeft gefunctio
neerd, is het een belediging
van het gezonde verstand en
dat vindt volgens mij Beatrix
zelf ook. Daarom zal ze er
waarschijnlijk meer inhoud
aan geven. Misschien heeft
dat wel een uitwerking ten
goede. Ik stel me voor dat er
in de komende jaren genoeg
situaties zullen zijn waarin
een koningin meer macht aan
zich kan trekken. Eigenlijk
heeft de monarchie weer ero-
te toekomstmogelijkheden".
SCARLET PAASMAN
