Wat onevenwichtige
oorlogsencyclopedie
"ledereen wil
in de krant"
Nawilde paradijs
nu het wilde land
Wereldgeschiedenis
ZATERDAG 26 APRIL 1980
"Zij komen Ans van der Heide-
Kort. Uitg.WestFriesland.Prijsf
2150.
Dagboek van de zee van misère tussen
Dolle Dinsdag (5 september 1944) en
de bevrijding in mei 1945. Ans van der
Heide-Kort heeft deze periode als
jonge vrouw van zeer nabij meege
maakt. Haar verhaal speelt zich ten
dele af in deze regio.
"Strijd en ondergang van het getto
in Warschau". Prof. Bernard
Mark. Uitg. West Friesland. Prijs
35.-
Prof. Mark schetst de opstand in het get
to van Warschau aan de hand van op
gespoorde stukken en getuigen
verklaringen. Voor het eerst wordt de
ze strijd niet getekend als spontaan en
semi-romantisch, maar geanalyseerd
op het historische vlak, als een deel
van de algemene Poolse vrijheids
strijd.
"De onschuldigen in Neurenberg".
Seweryna Szmaglewska. Uitg.
West Friesland. Prijs f. 45-
Na bijna drie jaar in het concentratie
kamp Birkenau te hebben doorge
bracht, moest Seweryna Szmaglews
ka het doorstane leed voor een tweede
keer doorleven, toen zij begin 1946 in
het proces van Neurenberg ging ge
tuigen. Op haar rustte de taak het Mili
tair Tribunaal en de wereld duidelijk
te maken, hoezeer het Poolse volk ge
leden had onder de nazi-bezetting.
"Bedriegers en Bedrogenen". Frans
A. Janssen. Uitg. De Bezige Bij.
Prijs f.21.50.
Opstellen over het werk van Willem Fre-
derik Hermans.
"Het dubbele gelijk". Maartje Luc-
cioni. Uitg. De Bezige Bij. Prijs f.
24.50.
Roman. Is Denise getrouwd met Camil-
les minnaar of gaat Camille naar bed
met Denises man? Dat is maar hoe je
"In een lege kamer een garendraad-
je". Jacques Hamelink. Uit. De
Bezige Bij. Prijs f. 21.50.
"De ambitie", Rudolf Geel. Uitg. De Be
zige Bij. Prijs 32.50.
"Hotels, motels en restaurants".
Samensteller J. Drent. Uitg. Las-
schuit. Prijs f. 4.50.
Adresboek van Hotels, Motels en Res
taurants in Nederland, waarvan de
samensteller meent dat zij de toets der
kritiek kunnen doorstaan. Het is de
64ste uitgave van dit 296 pagina's tel
lende zakformaat-gidsje.
"Kleine gids bij echtscheiding"Mr.
Elisabeth van Veggel. Uitg. Bek
king A'foort.
Een handige gids voor degenen die in de
huwelijksboot wat ongemakkelijk
zijn komen te zitten. Eüsabeth van
Veggel verstrekt informatie over de
dagvaardiging, comparatie, boedel
scheiding, alimentatie, kinderrechter,
sociale wetten en 'vertaalt' bovendien
de moeilijke woorden.
"Goed ademhalen houdt gezond".
Dr. Udo Derbolowsky. Uit. Zomer
en Keuning. Prijs. f. 17.50.
lijk en lichamelijk fit te blijven. Udo
Derbolowsky is arts in Hamburg en
erelid van het Duitse artsengenoot
schap.
"Ivanhoe" Sir Walter Scott. Uitg.
Veen. Prijs f. 16.90.
Een televisie-editie van Walter Scotts in
1819 verschenen historische roman.
In het boek foto's uit de tv-serie.
"Naar vriendschap zulk een mate
loos verlangen"Samensteller:
Hans Hafkamp. Uitg. Bert Bak
ker. Prijs f. 25.-
Bloemlezing uit de Nederlandse homo-
erotische poëzie van 1880 tot nu.
"Troelstra en het model van de
nieuwe staat. ^Samenstellers:
Ernst HuetingFrits de Jong Edz.,
en Rob Neij. Uitg. Van Gorcum.
Prijs f. 45-
i de s
'Sociaal Histori-
"Een man uit Singapore"Renate
Rubinstein. Uitg. Erven Thomas
Rap. Prijs f. 10.%
Een kort verhaal in zakvest-formaat, in
een éénmalige oplage van 5000 exem
plaren.
"Gerrit Samensteller: Herla van
Rens. Uitg. Impress (Thomas
Rap). Prijs f. 15.-.
De architect en meubelontwerper Gerrit
Rietveld heeft veel schrijfwerk nage
laten, waaruit zelden is gepubliceerd.
In dit boekje een viertal teksten, door
hem geschreven in de jaren 1939-1963.
Op 2
"Encyclopedie van de Tweede
Wereldoorlog", samenge
steld door de Winkler Prins
redactie, uitgave van Else
vier, Amsterdam. Prijs
195,- (twee delen).
Op een uitgekiende datum (het
is bijna 35 jaar geleden dat
Nederland werd bevrijd)
komt Elsevier met een "En
cyclopedie van de Tweede
Wereldoorlog" op de markt.
Het kon niet uitblijven: die
duizenden riemen papier en
liters inkt die in al die jaren
zijn besteed aan de beschrij
ving en analysering van de
gebeurtenissen in de jaren
1939-45 moesten eens uit
monden in een encyclopedie
om alle kennis handzaam te
ordenen.
De publikatie van zo'n werk is
zeker toe te juichen. Of de
Winkler Prins redactie geheel
is geslaagd in wat zij beoogde,
moet toch wat worden betwij
feld. Een definitief oordeel
kan pas worden gevormd als
ook deel 2 is verschenen.
Het begin van deel 1 is veelbe
lovend met een compacte,
evenwichtige inleiding van
prof. dr. H.W. von der Dunk
over de betekenis van de
Tweede Wereldoorlog. In zes
bladzijden zet hij de hoofdza
ken schitterend op een rij.
Wat daarna volgt is stellig
gehavende Rijksdaggebouw geplaatst.
leerzaam en zeker nuttig voor
wie snel wat wil weten over
bepaalde facetten en begrip
pen in die fel bewogen jaren,
maar niet van dezelfde kwali
teit.
De letter A telt als eerste woor
den Aardappelcake, aardap-
pelkoek en aardappelsmeer
sel met de volledige recepten
daarvan en de vrees overvalt
je dan al dat het evenwicht -
het grootste probleem bij elke
encyclopedie - in het geheel
van feiten en gebeurtenissen
zoek zal raken. En dat is ook
wat naar mijn gevoel is ge
beurd.
Een paar voorbeelden. Een ac
teur als Leslie Howard, die in
het licht van de gebeurtenis
sen in de Tweede Wereldoor
log van geen enkel belang is
geweest. krijgt evenveel
ruimte als mensen als As-
scher en Cohen, de leiders
van de beruchte Joodse Raad.
Willem Frederik Hermans is
ongetwijfeld één van onze
belangrijkste auteurs, maar
de aandacht die hij in déze
encyclopedie krijgt omdat hij
"De Donkere Kamer van
Damocles" en "King Kong"
heeft geschreven, is overdre
ven. Daarentegen wordt Hi-
rosjima, waar notabene de
eerst atoombom viel, nogal
karig bedeeld.
Waarom ontbreekt Van Door-
ne? En over Max Hirschfeldt
zou nog wel iets meer (en
minder aardigs) te zeggen zijn
geweest dan Elsevier nu heeft
gedaan.
Opvallend is verder dat van tal
van figuren de naoorlogse
carrière nog wordt gevolgd
(Adenauer, Churchill. Drees.
Eisenhower, De Gaulle enz.)
maar dat men dat bijv. bij
prins Bernhard heeft nagela
ten.
Zijn "verhaal", dat overigens
niet eens melding maakt van
zijn SS-lidmaatschap in zijn
jonge jaren, eindigt op 5 mei
1945. Was het Elsevier te pijn
lijk om op de misstap van de
prins in de Lockheed-affaire
te wijzen?
Zo zouden er nog tal van one
venwichtigheden aan te wij
zen zijn.
Daarnaast dient ook gewag te
worden gemaakt van het vele
goede dat de encyclopedie
biedt. Met name de culturele
en artistieke sector (film,
dans) is met grote zorgvul
digheid behandeld en dat wil
nogal eens de hoek zijn waar
normaal weinig licht op
wordt geworpen.
RUUD PAUW
"ledereen wil in de krantdoor Theo Kroon, met tekeningen van Ar ie
Oostdijk. Handleiding voor hen die namens een organisatie de contacten
met radio, televisie en pers onderhouden. Uitgegeven door Terra, Zut-
phen. Prijs fl2j0.
Wie Theo Kroon is, weten de lezers van dit dagblad zo langzamerhand wel.
Als vaste medewerker va n de rubriek geestelijk leven i en dan vooral voor
de ontwikkelingen in de roomskatholieke sector) heeft hij de afgelopen
jaren een reeks van artikelen geproduceerd. Daarin deed hij zich kennen
als een man zonder tierelantijneneen ouderwetse midvoor recht op het
doel af. Hij kent het publiciteitsvak van haver tot gort,eerst als verslag
gever van hel dagblad Het Binnenhof, vervolgens als voorlichtingsamb
tenaar van het toenmalige ministerie van onderwijs, kunsten en weten
schappen en tegenwoordig als perschef van de ANWB. Een man dus die
wat publiciteit betreft voor en achter de toonbank heeft gefunctioneerd
en goed in staat is om een dergelijke handleiding te schrijven.
Theo Kroon heeft geen nieuw werk geschrevenzoals hij zelf direct toegeeft.
Wat elders op dit gebied in dikke boeken i.s neergelegd heeft hij zeer
overzichtelijk samengevat in zeventig bladzijdenEn daarmee ben ik
dan tevens beland bij de tenige) kritiek op zijn werk. Want hij had wat
mij betreft er best een geheel eigen hoofdstuk aan toe mogen voegen: iets
minder uitgaand van officiële stellingen en wat meer van de praktijk
van alledag. Die stellingen zijn overigens nuttig. Ik citeer er hier twee,
omdat tal van organisaties er keer op keer blijk van geven daar niet van
op de hoogte te zijn:
t organisatie te verkondi-
a) de pers heeft niet de plicht de mening i
gen,
is nauwelijks een contactmiddel tussen een organisatie en de pers dat
i beide kanten zoveel teleurstellingen kan wekken, als de persconfe-
ct,.i soort journalistieke eenheids-
Als allen die herhaaldelijk met publiciteit te maken hebben (burgemees
ters. wethoudersgemeenteraadsledenvoorzitters, secretarissen, direc
teuren. voorlichters, politiefunctionarissen e.v.a) dat boekje nu eens
aanschaften dan zou iedereen in één klap ran een hoop misverstanden en
misvattingen af zijn.
R. D. PAAUW
"Het wilde land" door Constance Gluyas. verschenen bij uityeverij De
Kern in Bussum.
Dit boek is een vervolg op "Het wilde paradijs" waarin de schrijfster voor
het eerst de beeldschone Caroline Fane en haar stoutmoedige en zwieri
ge geliefde, de struikrover Justin Lawrence ten tonele voerde. Het was
onvoorstelbaar welke vernedering Constance Gluyas voor haar hoofdfi
guren kon verzinnen. En met dat wrede spelletje gaat zij in "Het wilde
land" door. Het tweetal woont in een nederzetting omringd door bloed
dorstige Indianen, die hen natuurlijk te pakken krijgen. Het biedt Con
stance alle gelegenheid zich weer geestelijk te bevredigen met het be
denken en in details beschrijven van allerlei beestachtige wreedheden.
Constance zou aan een derde boek over het tweetal bezig zijn. We zijn er
niet nieuwsgierig naar.
KP
"Universele Wereldgeschiedenis", deel 12, onder redactie
van Johan H A. Jansen. Uitgegeven door Scheltens
Giltay, Den Haag. Prijs 125.
Met de verschijning van deel 12 is de Universele Wereldgeschiedenis
voltallig. In dit laatste werk treft men nog aan: Algemene literatuurwe
tenschap" door E. Kunne-Ibsch en D.W Fokkema. De ontwikkeling
van de algemene taalwetenschap door Simon C. Dik en "De ontwikke
ling der sociologie sinds de Tweede Wereldoorlog" door B.C. van Hou
ten.
Verder vindt men in dit deel de zeer nuttige "Wereldgeschiedenis in tref
woorden" van 1945-1979 aan. Verreweg de meeste ruimte (zo'n 500 pagi
na's) wordt ingenomen door het vooral voor een hele speciale encyclo
pedie als deze, onontbeerlijke register.
In besprekingen van vorige delen is al opgemerkt dat de "Universele
Wereldgeschiedenis" niet van jaartal naar jaartal of van oorlog naar
oorlog springt maar de cultuur-historische samenhang der dingen be
schrijft.
R.P
Met een boekenweek rondom ons
die ogenschijlijk meer met her
drukken dan met origineel werk
op de proppen komt, baart een de
butant per definitie al meer opzien.
Helemaal een beginneling is Theo
de Jong overigens niet. De in 1943
geboren auteur is de liefkozende
vader van een gedichtenbundel
"Een hele onderneming", 1978) en
bovendien redacteur van bladen
als "Toneel Teatraal" en "De Vo
gelvrije Fietser".
Geen carrière om van achterover te slaan,
maar misschien verandert dat als het
publiek zich met gretigheid op De Jong's
nieuwe (en eerste) verhalenbundel "Het
houden van vrouwen" (uitg. Meulenhoff,
Amsterdam 1980) zal storten?
Die gretigheid is, ironischerwijs, niet hele
maal denkbeeldig. Ik heb de gevarieerde,
absurde en tragikomische verhalen voor
minstens 80 procent met plezier gelezen.
Een betere start kan een neo-prof niet ver
langen.
Het boek bevat 13 verhalen, waarvan het eer
ste tevens de titel èn grotendeels het thema
van de hele bundel weergeeft. De meeste
vertellingen draaien inderdaad om "het
houden van vrouwen", zijn vanuit een
mannelijk perspectief gezien en tonen dan
ook veel Amoureuze Tragiek.
In het titelverhaal wordt de lijn al duidelijk:
het vermengen van hartstobberijen met ab
surdistische motieven. Hoofdpersoon Gerit
Stikkelrij, gedegen burgerlijke voorne
mens ten spijt, ziet zich in zijn streven naar
Geluk in Gezin en Werkkring gedwars
boomd door zijn respectievelijke partners.
"Gerrit was gelukkig, maar hij bleef met bei
de benen op de grond staan. Kirrie wilde
blijven werken. Gerrit was het daar hele
maal mee eens, want het idee dat zijn zoet
gevooisde, knappe vrouw de hele dag op
vrije voeten zou zijn, stond hem niet aan. Hij
kocht een grote, zwarte aktentas en begon
aan een avondcursus reclametechniek. Kir
rie stond daar helemaal achter, bewonderde
zijn ijver, zijn vorderingen en tenslotte het
diploma en daaruit voortvloeiende salaris
verhoging". (p.8)
Enigszins venijnig wordt hier al een merk
waardige onderstroom duidelijk: het juist
niet houden van vrouwen, want vrouwen
denken aan weinig andere zaken dan zich
zelf, de kinderen, de materiële omstandig
heden, hun minnaar i.p.v. het Hogere dat
aan de man of echtgenoot voorbehouden is.
Zo ook Gerrit en Kirrie. "Wat Gei rit betreft
kon nu het echte leven beginnen. Een kind,
een Amerikaanse keuken, eten in de stad,
nog een kind, een bootje voor de weekends,
al die genoegens waar hij tot nu toe geen tijd
voor had gehad. Maar Kirrie gooide roet in
het eten. Ze mopperde en sukkelde en
zeurde, sloot zich iedere morgen een half
uur op in de badkamer en zag er nog slecht
uit. Gerrit dacht dat ze een kind nodig had,
maar er bleek iets anders achter te zitten: ze
had een vriend, iemand die een kop groter
was dan zij", (p.8)
Deze relatieproblematiek, overigens luchtig
en terloops-ironisch verteld, vormt in de
verhalen vaker een omlijsting van en aan
loop tot de belangrijker, absurdistische of
fantastische verhaalwending. In het geval
van Gerrit komt een wonderlijke spuwing
zijn gemoedsleven ten goede. Regelmatig
spuugt hij (reminiscenties aan Guido Go-
lük's "Het Vlekkenbeest") vreemde dier
tjes uit, spoelt ze angstig weg tot hij ontdekt
dat het mini-mensjes zijn - beter nog: mini-
vrouwtjes. Het feit dat ze kleiner zijn dat de
kortuitgevallen Gerrit is balsem voor zijn
frustratie.
Twee minuscule dames houdt hij voortaan
liefhebbend in een aquarium, met tot slot
de (verwachte) pointe: "Hij pakte haar
voorzichtig beet en zette haar in palm van
zijn hand. Ze vond het blijkbaar eng, keek
om zich heen en waagde zich niet uit het
veilige middelpunt. Gewoon verder leven,
zoals met Kirrie, met Wanna? Dat was pas
abnormaal. Ze ging zitten en schudde het
zand uit haar haar. Het kietelde. Hij glim
lachte. Ze ging weer staan en keek omhoog.
'Je kijkt tegen me op. hè?' fluisterde hij en
zette haar liefdevol terug in de bak", (p. 15)
Ook andere verhalen hebben, als gezegd, deze
"Mannelijke mislukking" omraming, zoals
Droge ogen" w.i. een futuristisch verval van
Amsterdam centraal staat, het magisch-
i ealistisch "Een duivels genoegen", "Bloed
onder de nagels" ("We waren met z'n zeve
nen, vier jongens, drie meisjes, allemaal te
gen de twintig en fans van Nescio" - we
horen Jeroen Brouwers brommen!); Een
kerstkaart zonder sneeuw" vooral, e.a.
Tot deze reeks Gezinsleed behoort ook een
van beste verhalen, "Stilte", handelend
over een aan rumoer en stadsla waai gewen
de Amsterdammer. Op een veiling koopt hij
een collectie opgeprikte vlinders, raakt ge
fascineerd, maar krijgt bij zijn vlinderhob-
bie plots steeds meer hinder van geluid en
herrie. Hij verhuist polderwaarts met zijn
tegenstribbelend gezin, tot in een molen
bouwsel toe. Als hij zelf daar gestoord
wordt door laagvliegende straaljagers,
timmert hij zich in een geluiddichte kamer
Maar vergeet de luchttoevoer...
Ook een wielervertelling-vol-leed-en-afzien
ontbreekt niet, maar is (wie durft tegen
woordig trouwens nog over fietsen te
schrijven?) door de voorspelbare afloop van
mindere kwaliteit Tot de beste verhalen
horen m elk geval degene die later in de
bundel voorkomen, zoals "De een z'n
dood", het fraaie absurd/komische "De
poort naar het noorden" en vooral "Vier
handen"
Hierin het beknopte levensverhaal van een
heer die geboren is met vier armen, wat ui
teraard niet bevorderlijk is voor hartelijke
sociale contacten. Een carrière als pianist
mislukt door gebrek aan talent, tot ook voor
deze outcast een maatschappelijk relevante
positie blijkt weggelegd - als kermisattrac»
tie en medewerker in een bokstent. "Van
het geld dat hij voor zijn piano kreeg kocht
hij een woonwagen Hij liet een zwarte
badjas maken waar achterop met witte let
ters de naam stond die hu voor zichzelf had
bedacht Fred 'Monster' Johnson. Zo werd
hij eindelijk wat hu was", (p. 117)
Al is Theo de Jong nog lang geen Belcamp»of
Roald Dahl, de verwantschap is duidelijk
en door de aangehaalde motieven van
Problematiek bij Gehuwde Dertigers zeker
een boek dat bij uitstek geschikt is om een
doorsnee-Vaderdag luister bij te zetten.
ROB VOOREN
