Wethouders lopen
weg in Den Haag
ZATERDAG 5 APRIL 1980
EXTRA
PAGINA 19
Residentie
verliest
derde
wethouder
in vijf
maanden
LEIDEN - "De Tweede
Kamen lam of leeuw?",
doopte wijlen Anne
Vondeling zijn in de
hem typerende "no-
nonsens-stijl" geschre
ven boek over het ac
tuele functioneren van
het Nederlandse par
lement. Als geen ander
had Vondeling daar een
zinnig ei over te leggen.
Een politicus met een
diep gewortelde ver
wantschap met de
grondbeginselen van
de parlementaire de
mocratie en met bo
vendien een indruk
wekkende staat van
dienst als kamerlid,
fractievoorzitter, minis
ter en kamervoorzitter.
Voor iedereen die Vondeling in
zijn werk had gevolgd, kon
het antwoord op de in de titel
van zijn boek gestelde vraag
nauwelijks verrassend uit
vallen. Zijn publicatie gaf een
uitvoerig overzicht van de
knelpunten die zich in het
kamerwerk voordoen, maar
verbond daar toch de conclu
sie aan dat deze in aantal zou
den verminderen als parle
mentariërs de (machts)mid-
delen die hen ten dienste
staan beter zouden hanteren.
Had Vondeling zijn boekje
twintig jaar geleden geschre
ven dan had hij zonder twijfel
tot andere conclusies geko
men. Niet zo zeer. omdat er
toen van een wezenlijk ande
re wetgeving sprake was,
maar veel meer omdat het
kamerlidmaatschap toen iets
was dat men er gezien de be
perkte honorering "bij" deed,
dus naast een veelal groot
aantal andere functies. Het
kamerwerk kreeg om die re
den in de verste verte niet de
aandacht die het verdiende.
Van een democratisch con
troleren van de handel én
wandel van de uiteraard wel
volledig betaalde ministers
ploeg kon geen sprake zijn.
Onthutsend
Wie kennis heeft genomen van
het ronduit onthutsende ni
veau waarop recentelijk in
steden als Amsterdam en Den
Haag gemeentepolitiek wordt
gemaakt, zal nauwelijks nog
kunnen wachten tot er in die
kring een nieuwe "Vonde
ling" op staat die zich eens
verdiept in het reilen en zeilen
van gemeentebesturen in gro
te steden. De problemen in
Amsterdam op bijvoorbeeld
de gebieden van stadsver
nieuwing, drugbeleid en on
derwijs mogen, gezien de
ruime aandacht in de media,
redelijk bekend worden ver
ondersteld. Van de nog geen
twee jaar geleden aangetre
den wethoudersploeg zijn er
al twee verdwenen. Rudi van
der Velde (CPN) vertrok na
een conflict bij de gemeente
lijke dienst onderwijs; Irene
Vorrink (PvdA) hield het vo
rig jaar wel voor gezien toen
zij zich in een confrontatie
met diverse buurtcomité's die
protesteerden tegen haar
drugbeleid, niet gesteund
wist door collega-wethou
ders.
Bonter
In de Haagse gemeenteraad
staan de zaken er nog bonter
voor. Door de raadszaal aan
de Groenmarkt ging vijf
maanden geleden een zucht
van verlichting toen WD-
wethoudster Klomp na
maandenlange druk van zeer
uiteenlopende kanten haar
collegezetel weer voor het
huishouden verruilde. Ter
beschrijving van de verras
singen waarop zij niet alleen
raadsleden, mahr ook haar
mede-collegeleden vergastte,
ontbraken simpelweg de
toetsen op de schrijfmachine
van de doorsnee gemeente
raadsverslaggever.
Du Chatinier: voeg om onduidelijke "privéredenen..
Voor de derde maal in vijf maanden is in het Haagse colle
ge van B en W een zetel leeg. Volkomen onverwacht
stapte afgelopen week het zwaargewicht van het CDA
Du Chatinier om niet nader omschreven "privérede
nen" op. Eerder verdwenen zijn partijgenoot Lammers
wegens ziekte en de liberale Klomp wegens wanbeleid.
Wat is er aan de hand in deze stad die bovendien nog met
een burgemeester is opgescheept die voor zijn komst al
door alle raadsfracties omstreden was? Fractievoorzit
ter Gerard van Otterlo noemt de dingen bij de naam in
een gesprek over het falende collegebeleid, en de nood
zaak om tot het aanstellen van politieke adviseurs voor
de wethouders te komen en raadsleden in staat te stellen
hun werk full-time te doen.
Niet lang daarna kondigde
wethouder Lammers (CDA)
van economische zaken
"wegens gezondheidsrede
nen" zijn vertrek aan en deze
week verdween, volkomen
onverwacht, zijn partijgenoot
Du Chatinier van de ene dag
op de ander. De ontredderde
CDA-fractie, met drie oud
bestuurders die op geen en
kele manier lonken naar een
wethouderspost en voor het
overige onervaren of kwalita
tief onvoldoende leden, kon
voor Lammers al nauwelijks
een opvolger vinden, zodat
over de vervanging van de
ras-politicus Du Chatinier
niemand een hoge pet hoeft
op te hebben. En of de narig
heid nog niet groot genoeg is:
een maand of wat geleden
stelde de Pvd A-fractie al daar,
in een aanvankelijk geheime,
maar door een waakzame
plaatselijke krant onder
schepte brief, het functione
ren van de voor zijn komst al
omstreden CDA-burgemees-
ter Schols aan de orde.
Door
Ton van
Brussel
Burgemeester Schols: bij aankomst al omstreden..
Gevoelig
Het zal nauwelijks nader betoog
behoeven dat "troonswisse
lingen" die elkaar in een der
gelijk snel tempo opvolgen
voor een stad als Den Haag,
waar de problemen toch al to
renhoog opgestapeld liggen,
een uiterst gevoelige klap
voor de kwaliteit van het be
stuur betekenen. Als bij het
zoeken naar oorzaken van het
falende gemeentebestuur in
grote steden, de typische
kenmerken van die stad even
opzij worden gezet, blijft een
tweetal overeenkomsten
overeind. De grootste
problemen doen zich voor in
afspiegelingscolleges, waar
van de wethouders een meer
dan noodzakelijke raads-
meerderhcid achter zich heb
ben staan en in steden waar
het gewicht van de op te los
sen problemen eigenlijk een
beter toegerust gemeentebe
stuur zou rechtvaardigen.
Tot die conclusie komt Gerard
van Otterlo, fractievoorzitter
van de PvdA in de Haagse
gemeenteraad, de man die de
brief over het functioneren
van Schols schreef en die na
het vertrek van wethouder
Lammers onder het kopje
"Wat nu" een nota schreef
over de knelpunten in het
Haagse gemeentebestuur.
Het plotselinge vertrek van
Du Chatinier maakt zijn nota
die de meerderheid van de
raad in feite al naast zich neer
heeft gelegd, opnieuw actu
eel.
Verbreding
"Wat ik in dat stuk suggereer is
een verbreding van het colle
ge van zeven naar acht wet
houders, een verhoging van
de bijdrage voor fractie-assis-
tentie en een verruiming van
de ondersteuning van raads
leden. Laten we hét maar
even punt voor punt doorne
men. Den Haag heeft zeven
wethouders. We hebben hier
een college met drie PvdA-
mensen (17 raadszetels), twee
CDA'ers (13 raadszetels),
twee WD'ers (11 raadsze
tels). D'66 heeft drie raadsze
tels en de PPR heeft er één,
maar zij zijn geen van beide in
het college vertegenwoor
digd. Na de vorige verkiezin-
niet zonder elkaar werken,
dus voor ons was de enige
mogelijkheid om mee te doen
aan een coalitie met deze twee
partijen. Van het uitwerken
van een beleidsprogramma
kwam ook al niet veel. De
VVD was tot veel inhoudelij
ke concessies bereid en dat
ligt natuurlijk ook voor de
hand, want zo'n collega re
geert nu eenmaal in de prak
tijk met steeds wisselende
meerderheden. De PvdA kan
tegen zijn CDA en VVD heb
ben samen een meerderheid
dus voorstellen van die kant
halen het toch wel. Het ene
moment doe je iets met de
VVD, dan weer met het CDA.
De rol van een collegepro
gramma ligt op zo'n moment
totaal anders dan in een colle
ge dat steun van alle verte
genwoordigde partijen nodig
heeft om aan een meerder
heid te komen", aldus Van Ot
terlo.
Zetelverdeling
"Het derde probleem in de on
derhandelingen deed zich
voor rond de zetelverdeling.
Den Haag had in het verleden
acht wethouders. Die waren
gewoon nodig om alles aan te
pakken wat aangepakt moest
ii den. Tijdens de formatie
'iden dat
de
Van Otterlo: fullt:
gen zijn we de onderhande
lingen ingegaan met een be
langrijk doel: er moet een
duidelijk beleidsprogramma
komen, waarna het college
zich gebonden voelt".
binatie van PvdA en CDA ol
PvdA en VVD niet haaibaai-
bleek. VVD en CDA willen
simpele reden dat wij
CDA en VVD geen vier moch
ten krijgen. Uitbreiding in de
richting van D'66 vonden die
partijen best, maar dan moes
ten wij beleidsterreinen inle
veren. Ik moet je zeggen dat
wij daar geen trek in hadden,
omdat er alle reden was om te
tw ij felen aan het progressieve
karakter van de D'66 fractie in
de Haagse raad. Daarnaast
vond ik een wethouder uit die
hoek ook een onverantwoor
de zaak, omdat twee van de
drie raadsleden van die partij
ervaring hadden. Kortom, wij
waren daar niets mee opge
schoten".
Sen wethouder inleveren, dat
bleek tijdens de onderhande
lingen m Den Haag de enige
mogelijkheid om aan een
college te komen. Een besluit
dat door puur politieke mo
tieven was ingegeven, welis
waar om de houtsnijdende
reden dat er anders nu nog
geen college zat (uitgaande
van het afspiegelingsprinci
pe), maar dat overigens wei
nig uitstaande had met een
redelijke afweging tussen
aantal bestuurders en het
aangeboden scala van
problemen. Nog afgezien van
de tekortschietende kwalitei
ten van enkele van de zeven
aangetreden wethouders was
de teamgeest in het college
ook al niet optimaal door het
functioneren van burgemees
ter Schols. Deze werd vier
jaar geleden tot verbazing van
de gemeenteraad op zijn
Haagse post benoemd, na een
al tijdens de begrafenis van
zijn voorganger Marijnen be
gonnen machtsstrijd in de
KVP, die Den Haag hoe dan
ook voor de eigen partij wilde
behouden. Loco-burgemees-
ter Happal, zo was aan de
Groenmarkt de verwachting,
had de beste papieren om Ma-
rijnen op te volgen. Hij was al
jaren wethouder in Den Haag,
had de steun van een meer
derheid in de raad en was bo
vendien lid van de KVP. Het
werd Schols, de beminnelijke
burgervaarder van het Lim
burgse Venray, maar met
nauwelijks voldoende ge
wicht om een soortgelijke
post in de Residentie te ver
vullen. Wethouder Happel
trad later om "privéredenen"
terug en ging zijn fractie in de
raad
Herbenoeming
Von Otterlo ziet de gebrekkige
leiderscapaciteiten van
Schols ook als een belangrij
ke oorzaak van de problemen.
Met de herbenoeming van
Schols in het vooruitzicht
heeft hij via een brief aan de
fractievoorzitters van de par
tijen in de gemeenteraad ge
poogd een evaluatie op gang
te brengen. Voorlopig ziet het
er niet naar uit dat het daar
van komt; Schols blijft
Kortom voor Den llaag een
gegeven. Een andere sugges
tie van Van Otterlo is de uit
breiding van de fractie-assis-
tentie.
"De belasting van raadsleden is
enorm. Wil je je werk goed
doen dan ben je zeker twee
hele dagen (in Den Haag
wordt ook in de ochtend- en
middaguren vergaderd, red.)
en vier avonden per week
kwijt. Er is een constante
stroom van papieren en stuk
ken die je moet lezen. Een
goed overzicht ontbreekt. Ie
dereen gooit zich daarom op
specialismen en dat brengt
urenlang debatten over aller
hande details met zich mee.
Andere zaken worden met
goed behandeld bij gebrek
aan tijd om je in te werken.
Het afgelopen jaar heeft de
raad dertig procent meer ver
gaderd. Afgelopen maandag
was het een uur, dinsdag wa
ren we pas om twee uur 's
nachts klaar. Door de pot voor
assistentie uit te breiden,
kunnen we de ondersteunig
van raadsleden uitbreiden en
bijvoorbeeld ook een raadslid
per fractie een extra toelage
geven, zodat hij zijn raads
werk full-time kan doen".
In de praktijk komt het er al op
neer dat het raadswerk in Den
Haag, maar ook in Amster
dam en Rotterdam, de om
vang van een fulltime-baan
gaat aannemen. Van Otterlo
heeft voor de opstelling van
zijn nota contact gezocht met
partijgenoten in de grote ste
den. In Amsterdam is in het
verleden ook de suggestie ge
daan om voor de wethouders
politieke assistenten aan te
stellen; mensen met een amb-
tenarenstatus die als politiek
adviseur kunnen optreden.
Ministers kennen dit soort
adviseurs al enige tijd. Van
Otterlo, gesteund door partij
genoten in soortgelijke posi
ties, vindt dat ook op plaatse
lijk niveau het aanstellen van
deze ambtenaren mogelijk
gemaakt moet worden." Ook
daar is in de Haagse raad geen
meerderheid voor. Zelfs D'66
voelt er niets voor. Waar
schijnlijk omdat ze zelf geen
wethouder hebben en het
probleem niet aan de lijve on
dervinden. Als ik naar onze
eigen fractie kijk met drie
wethouders in het college,
dan zie ik niet hoe het zonder
die hulp kan. Portefeuilles als
stadsvernieuwing en volks
huisvesting zijn in een stad
als deze zee"r zwaar, niet alleen
voor wethouders, maar ook
voor raadsleden die de zaak
volgen. Wij hebben zeventien
fractie-leden. De drie wet
houders daarvan zijn uiter
aard full-timers, vijf andere
raadsleden doen ook geen
ander werk, we hebben vijf
mensen met een part-time
baan en vier met een hele. Die
laatste groep heeft wel de
mogelijkheid om overdag ook
aandacht aan het raadswerk
te besteden".
Wat nu?
Het "Wat Nu" van de nota van
Van Otterlo staat kortom nog
recht overeind. De Haagse
gemeenteraad zal er niet om
heen kunnen om de proble
men bij de naam te noemen;
de PvdA-fractie, die van de
collegepartijen de meest fun
damentele bezwaren heeft te
gen het huidige functioneren
van de wethoudersploeg en
hun burgemeester zal ook
niet om de vraag of dit college
ondersteund moet blijven,
heen kunnen. Van Otterlo is
van plan het gewest 's Gra-
venhage van ztyn partij vroeg
tijdig en niet zoals afgespro
ken aan het einde van het
jaar, tot een uitspraak over de
problemen te vragen. Ook wil
hy op landelijk niveau in zijn
partij aandacht voor en uit
spraken over het probleem
van het dragen van bestuurs-
verantwooraelijkheid in gro
te steden, zonder voldoende
ondersteuning. "Het part-ti
me raadslidmaatschap moet
deZ'
ang
n verdwijnen", vindt hij,
een al de .stroom van werk
ir het rijk de gemeenten
opzadelt, rechtvaardigt
i besluit"
