STEEDS
Lezers
schrijven
DONDERDAG 3 APRIL 1
LEIDEN - Halverwege deze maand
verschijnt een bijzonder boek
over de historie van Leiden. Het
bevat een honderdtal foto's af
komstig uit het Gemeentearchief
van Leiden, voornamelijk af
drukken van glasnegatieven,
waarvan de meeste nog niet eer
der in boekvorm zijn gepubli
ceerd. Waarin het boek van ande
re Leidse fotoboeken - die in de
loop der jaren zijn verschenen -
onderscheidt, is dat hetaccent
ditmaal volledig ligt op het "ge
wone volk".
Fotoboeken over Leiden, die tot
dusver werden uitgegeven bevat
ten steeds veel burgemeesters,
hoogleraren en textielfabrikan
ten. Of werden gevuld met
"mooie plaatjes". De samenstel
lers van dit boek vinden dat over
deze onderwerpen al voldoende
is geschreven. "Wij willen laten
zien, hoe de mensen, die wel de
lasten maar niet de lusten van de
industrie droegen, vroeger leef
den, woonden en werkten", zo
zeggen de auteiirs in een woord
vooraf.
Reeks
Het boek, getiteld "Leiden, verle
den tijd" behandelt de periode
1850-1940 en maakt deel uit van
een historische reeks, die wordt
uitgegeven door de uitgeverij
Elmar BV uit Rijswijk. Al eerder
verschenen in deze serie histori
sche fotoboeken over Delft en
Rotterdam, terwijl Dordrecht,
Middelburg en Nijmegen voor de
komende jaren op het program
ma staan.
Uitgever Roodnat sr. is bijzonder
verheugd over de opzet van het
boek, "Meestal tref je in dit soort
boeken niet meer dan wat uitge
breide foto-onderschriften aan.
Die vertellen dan waar dit win
keltje of dat bedrijf gevestigd was
en wanneer het werd afgebroken
of opgeheven. De jongens, die dit
boek hebben gemaakt, wilden
wat meer doen. En daarin zijn ze
uitstekend geslaagd".
De tekst van het 132 pagina's tel
lende boekwerk werd samenge
steld door drie bijna afgestu
deerde Leidse historici Sjaak van
der Velden, Cor Smit en Maarten
Versteegh. Ze werden'bijgestaan
door Henk Nagtegaal, werkzaam
bij een drukkerijbedrijf. Voor het
verzamelen van de gegevens
brachten ze vele uren door in de
leeszaal van het Gemeentearchief
aan de Boisotkade.
Gesprekken
Maar een niet onbelangrijk deel van
de feiten werd bijeengebracht via
een groot aantal gesprekken dat
met oudere Leidgnaars werd ge
voerd. In die interviews vertel
den ze uitgebreid over hun leven
en werken in de periode voor de
"Geen centrum
daklozen in
Pancras-West"
LEIDEN - Een daklozencentrum
moet er komen, maar niet in Pan-
cras-west. Bij die mening bleef de
projectgroep Pancras-west gis
termiddag tijdens het overleg
tussen gemeente en de wijk. De
projectgroep is en blijft van me
ning dat er in de wijk genoeg so
ciale voorzieningen zijn en dat
een daklozencentrum nog meer
auto's en mensen met zich mee
brengt.
Ze heeft de gemeente twee weken
geleden dan ook verzocht de be
sluitvorming over het daklozen
centrum nog even op te schorten.
In plaats van zo'n centrum zou
den er op de Middelweg bejaar
denwoningen moeten worden
gebouwd, aldus de projectgroep.
Ook de plannen om aan de Kaas
markt een parkeergarage te bou
wen konden weinig genade vin
den. De Kaasmarkt, zo redeneert
de projectgroep, is het enige punt
in de wijk dat nog ruimte biedt
aan woningbouw.
Bovendien is de ontsluiting niet op
een grote hoeveelheid auto's be
rekend. Het punt werd terugge-
ketst naar de buurt, die binnen
kort haar mening over de plan
nen van de gemeente (öf een
school, öf een parkeergarage)
mag geven.
Het plan dat ambtenaar Eggen-
kamp voorlegde om in de kelders
onder de Hoogstraat een restau
rant te bouwen kon wel genade
vinden in de ogen van de buurt.
Het idee is nog summier uitge
werkt. De resultaten van het
bouwtechnisch onderzoek zijn
nog niet bekend. De kosten die de
bouw van het restaurant met zich
meebrengt ook niet, evenmin als
de consequenties van het op
knappen van de kelders.
Tweede Wereldoorlog. Volgens
de auteurs waren deze gesprek
ken een onschatbare bron van in
formatie, zonder welke het boek
niet geschreven had kunnen
worden.
Om het authentieke karakter van
de interviews te bewaren is in een
deel van de tekst de gebruikte
taal ongewijzigd opgenomen.
Verder werd gebruik gemaakt
van feitenmateriaal uit enquetes
die door een parlementaire on
derzoekcommissie werden ge
houden over de werkomstandig
heden in de bedrijven.
Ondervraging
Zo bevat het boek de ondervraging
van een bij de Leidsche Broodfa
briek werkende bakkersgezel C.
J. Campfens (30 jaar) en de direc
teur van het inmiddels verdwe
nen Leidse bedrijf G. J. de Caspa-
De commissie: "Als de nachtploeg
van vrijdag op zaterdag 14 of 18
uur moet werken, krijgen die lie
den dan meer rust"?
Campfens: "Nee, alleen tweemaal
tien a vijftien minuten om de bo
terham op te eten".
De commissie: "Kunt gij zóólang
met zóó weinig doorwerken, of is
het gevolg, dat gij het laatste ge
deelte van de werktijd minder
doet"?
Campfens: "Als de ene club het
doet, moet de andere het ook wel
doen; men weet eenmaal dat het
werk afgedaan moet worden,
maar op het laatst beeft het ge
hele lichaam van overspanning".
Campfens zou graag zien "dat wij,
als andere werklieden, op
christelijke wijze behandeld
werden, dat wij rusttijden van
anderhalf uur schafttijd kregen
en 's zondags niet hoefden wer
ken".
Directeur De Casparis reageerde
hierop onder andere met de op
merkingen: "Ze hebben eigenlijk
geen rust, ik huur geen knechts
op rusttijd". "Ook als de vraag het
hoogst is, hebben de mensen
rust, althans genoeg om te eten,
niemand is ooit van de geeuw
honger omgevallen" en "Ik weet
geen fabriek waar de werklieden
het beter hebben
Sociale kant
Campfens verdiende rond 1890 tien
gulden per week. De LBF maakte
toen voldoende winst om de aan
deelhouders 20 procent dividend
uit te keren. Watje in die tijd met
een tientje per week kunt doen
staat ook in het boek te lezen: het
weekbudget van een willekeuri
ge fabrieksarbeider bij Cranen-
burg geeft daarvan een beeld.
Zo bevat het boek een groot aantal
zaken, dat nauw samenhangt met
de sociale kant van het Leidse le
ven. Bijvoorbeeld de crisisjaren
met de werkverschaffing die
leidde tot het ontstaan van de
Leidse Hout, het drankprobleem
onder de fabrieksarbeiders en-
niet te vergeten de "stijfselbaan"
die een belangrijke rol vervulde
in het "uitgaansleven" van de
Leidenaar in vroeger dagen.
Op 10 april zullen de eerste exem
plaren van het boek van de per
sen rollen. In eerste opzet worden
er 3500 exemplaren vervaardigd.
De prijs van het boek na ver
schijning bedraagt f 29,90, de in
tekenprijs is vijf gulden minder.
BRAM VAN LEEUWEN
de Langebrugdie de vrouwen de mogelijkheid verschafte om in de fabriek te gaan werken.
Typerend beeld uit Leidenverleden tijd" i
werkverschaffingde Leidse Hout aanlegden
EEN STUIVER VOOR ELKE
CENT. Dat boden twee ver
woede centenverzamelaars
vorige week middels een ad
vertentie in deze krant.
"Da's niet eens zo bijzonder
hoor want in Utrecht en Am
sterdam wordt nu al meer dan
een dubbeltje voor een cent
geboden", aldus diezelfde
centenverzamelaars. Het is
duidelijk. De cent is een ge
liefd spaarobject aan het
worden nu beslist is dat dit
muntstukje uit de roulatie zal
worden genomen.
"Het is begonnen als een grap
je", vertellen de twee "cen
tenmaniakken", die hun na
men liever niet zwart op wit in
de krant zien staan omdat het
wettelijk verboden is om
munstukken aan de geld
markt te onttrekken. Immers,
de cent is nog niet officieel uit
de roulatie genomen.
Dat grapje is dus flink uit de
hand gelopen want de twee
genoemde verzamelaars
struinen tegenwoordig stad
en land af op zoek naar cen
ten. "We hebben eerst gepro
beerd om op een normale
manier aan centen te komen.
Maar dat liep al snel spaak.
Vervolgens zijn we begonnen
met advertenties in de krant.
Eerst twee cent voor elke
cent. Toen daar de klad in
kwam vier cent voor elke cent
en nu dus een stuiver. Maar
zelfs dat zet nog nauwelijks
zoden aan de dijk want de
laatste advertentie heeft alles
bij elkaar maar vierduizend
centen opgeleverd. Grote par
tijen opkopen is er niet meer
bij. En meer dan een dubbel
tje gaan betalen is natuurlijk
absurd. Het moet leuk blij
ven. Daarom hebben we maar
besloten om er mee te kap
pen. Met die advertenties
dan".
Dat er meer mensen op het idee
zijn gekomen om centen te
gaan verzamelen ervaart
"ons" verzamelduo, dat in
middels een verzameling van
ruim vijftigduizend centen
onder redactie van René van der Velden en Jaap Visser
heeft opgebouwd, vrijwel da
gelijks. Een van hen zegt:
"Laatst hoorde ik de groente
boer tegen een oud vrouwtje
dat naast mij stond zeggen:
"Mevrouwtje, u krijgt eigen
lijk nog drie cent terug maar
die kan ik u niet geven omdat
ik ze niet heb. Er is werkelijk
haast geen cent meer te krij
gen". Zegt dat vrouwtje tegen
mij: "Snapt u dat nou? Wat
zouden ze toch met al die cen
ten doen? Sparen mis
schien?" Ik heb me maar van
de domme gehouden en ge
zegd dat ik er ook niets van
begreep".
'HERIJKLOKAAL' staat er op
de deur in van het stadhuis.
Soms zie je iemand naar bin
nen schuifelen die zich een
hernia tilt aan een doos vol
gewichten. Eens per twee jaar
moeten gewichten worden
herijkt en als ze niet kloppen
'gejusteerd'. Ook vaten en
kannen moeten worden ge
controleerd. De klant mag
tenslotte niet bedot worden.
De scherprechters van het ïj-
kwezen hebben nu hun ten
ten opgeslagen in het stad
huis. Nou ja, tenten, in een
kamer op de benedenverdie
ping staan allerhande weeg
schalen, eu soms hoor je ha
mergeluid als in een smidse.
Wie komen er uit Leiden en re
gio voor de herijking?
"Marktkooplui, petroleum-
verkopers en boeren bijvoor
beeld; ook mensen die ge
wichten of tinnen kannetjes
voor de aardigheid thuis heb
ben staan". Gistermiddag ook
een vrouw van eon bakker:
"Voor banket maakt het niet
uit, maar brood moet een be
paald gewicht hebben en vol
gens de regels zijn samenge
steld". Ook aardig als een ij
ker bij het ijkwezen komt. een
reparateur van weegschalen
met een hele reeks zwartijze-
ren gewichten. Ze zijn oud,
soms een beetje roestig en
niet allemaal meer goed op
gewicht. Op de balans wordt
bepaald hoeveel lood erbij
moet. Op het aambeeld wor
den de loden balletjes van
onderen in het gewicht vast-
geslagen. Voor de ongeveer
twintig gewichten is hij vijf
entwintig piek kwijt, minder
dan een nieuw gewicht van
twee kilo hem zou kosten.
Zou daar nou nog veel handel in
zitten, m gewichten? Er zijn
nog twee fabrieken in Ne
derland: een in Delft voor het
grotere werk en een in Rhoon
voor kleine roestvrijstalen
gewichtjes. En in de kring
Zuid-Holland, zo melden de
ijkers, worden altijd nog veer
tigduizend gewichten ge
bruikt.
Een gewicht van 50 kilo mag
een afwijking hebben van 8
gram, 10 kilo mag zon ander
halve gram afwijken, maar de
gewichten van het ijkwezen
zelf, kloppen die wel? Die
worden gecontroleerd in
Delft aan de hand van nóg of
ficiëlere gewichten. Daar. in
Delft hebben ze in een kluis
een héél nauwkeurige kilo.
En die héél nauwkeurige kilo
windt eens in de tweali jaar
gecontroleerd aan de hand
van de heel heel erg nauw
keurige kilo die in Frankrijk
wordt bewaard: de interna
tionale standaardkilo.
Dit is overigens maar een fractie
van het werk van het ijkwe-
hele land af, want overal valt
wel iets te meten: weegscha
len in winkels en fabrieken,
benzinepompen en voorraad-
tanks. Het nameten van de
grootste tank bij Europoort
(23 meter hoog. 88 meter in
doorsnee) is tien dagen werk.
En het is allemaal ooit zo simpel
begonnen: sis u het kleine
trappetje aan de voorgevel
van het stadhuis oploopt kunt
u zo zelf nagaan of uw Rijn
landse el nog klopt.
Horeca
"De binnenstad moet ontzien wor
den, dat vinden wij ook. Dat is
één van de hoekstenen van onze
motie."
Dit waren de letterlijke woorden
van CDA-raadslid Walenkamp
bij de behandeling van de horeca-
kwestie afgelopen maandag in de
gemeenteraad. Samen met de
VVD en D'66 werd een hechte
strijd gevoerd om in Leiden vijf
nachtcafé s te krijgen. Maar de
binnenstad zou ontzien worden,
klonk het ook uit de mond van
VVD-er Kuijers.
Alle tegenstanders van de motie
werd door Walenkamp verweten
niet goed te hebben geluisterd of
slecht te hebben gelezen wat zijn
oprechte bedoelingen waren. En
de PPR, die aandrong op het
noemen van de plekken die Wa
lenkamp in z'n hoofd had voor
die nachtcafé's. werd tegenge
worpen dat eerst over het schone
principe besloten moest worden.
De drie rechtse gemeenteraads
fracties hadden hun overwinning
nog nauwelijks behaald of dit
dagblad informeerde bij Walen
kamp welke plekken hij op het
oog had voor die nachtcafé's. Hij
dreunde er een aantal op, maar
wie schetst onze verbazing toen
hij ook de Beestenmarkt en de
Stadstimmerwerf noemde.
nnenstad! In
cings en café s die daar 's nachts
uitgaan.
Walenkamp had dan z'n best ge
daan om de tegenstanders van
zijn idee ontoerekeningsvatbaar
te verklaren, het-zal nu duidelijk
zijn dat juist aan de oprechte be
doelingen van de heer Walen
kamp ernstig moet worden ge
twijfeld. Bij oude dames zal hij
veel succes hebben als hij zich
met een vriendelijk gezicht aan
biedt "in do tuin even te verzor
gen Wordt er voorzichtig ge
vraagd hoeveel geld dat zal gaan
kosten den zegt Weienkamp ach,
mevrouwtje, dat zal best mee
vallen. maar we maken er een
mooi tuintje van. De rekening die
hij achteraf presenteert zal zijn
slachtoffers vervolgens een be
roerte bezorgen.
Mevr V. Guillen
buurtvereniging D Oude Morsch
Morsweg 2
Leiden
GESLAAGD
LEIDEN - Aan de universiteit van
Utrecht zijn gflMWl VOOT het
doctoraalexamen scheikunde: J.
Korteland, Alphen aan den Rijn.
Nederlands recht mevr B.d'Ar-
naud Gerkens, Wassenaar. An-
druagie C H. J. N. Huynen,
Valkenburg.
