Politiek drukt op
het bedriifsleven
Carter moet
inflatie
beteugelen
KLSEV1ERS
DONDERDAG 13 MAART 1980
Het Nederlandse be
drijfsleven gaat steeds
dieper gebukt onder
regelingen en lasten die
vanuit de politieke
sfeer worden opgelegd.
Soms weet men er geen
raad meer mee en men
probeert zijn eigen
gang te gaan. Zo draai
en de belastingen
steeds meer dol en ont
staat een vrijwel on
grijpbaar zwart circuit.
De vakbeweging gaat daarbij
ook niet vrijuit. Door haar in
vloed op de politiek weet zij
soms dingen door te drukken
waarmee het heel moeilijk
werken is. Het duidelijkste
voorbeeld is de vermo-
gensaanwasdeling, waarmee
de minister van sociale zaken
weer wappert om de vakbe
weging te paaien. Deskundi
gen die daarmee moeten wer
ken, zoals met name het insti
tuut van accountants, hebben
er geen goed woord voor
over.
Draai
Maar nu de vakbeweging zelf
door de loonbeheersing ge
pakt wordt, maakt zij een
draai van 180 graden. Ook zij
neemt het niet als zij door de
politiek geringeloord wordt.
Dit is een uiterst belangrijke
ontwikkeling. De politiek
wordt de gemeenschappelij
ke vijand zowel van de werk
gevers als van de vakbewe
ging. Geen van beide sociale
partners kan meer uit de voe
ten met wat er vanuit de poli
tiek over hen komt.
Bedrijfsleven en politiek leven
meer en meer in eigen denk
sferen. Het bedrijfsleven
beoordeelt maatregelen op
hun resultaten, de politiek op
hun doelstellingen. Dan kun
nen er situaties ontstaan
waarin men eikaars taal niet
of nauwelijks meer verstaat.
Ieder gaat zijn eigen gang.
Verspilling
Ik
naast de vermo-
gensaanwasdeling enkele
andere onderdelen van het
economisch beleid waar ik
toevallig enig verstand van
heb. Dat zijn de woningbouw-
en huurpolitiek, de land
bouwpolitiek en het subsidié-
ren van verliesgevende be
drijven. Dat kost miljarden
guldens en het resultaat is al
leen maar doorzeurende wo-
prof. dr. F. Hartog
Meningen op deze
pagina zijn voor
rekening van de
auteurs.
ningnood, voortdurende bo
terbergen en andere onver
koopbare overschotten en
verspilling van geld dat ge
bruikt had kunnen worden
voor het scheppen van nieu
we arbeidsplaatsen.
Een ander voorbeeld is de on
mogelijk ingewikkeld ge
worden inkomstenbelasting.
Een Tilburgse promovendus
heeft kort geleden laten zien
dat deze hele rimram kan
worden opgeruimd door de
inkomstenbelasting te ver
vangen door een proportio
neel tarief van 30 procent bo
ven de belastingvrije voet. De
huidige progressie is in
hoofdzaak alleen maar schijn.
Het kan super-eenvoudig,
zonder de opbrengst voor de
overheid te verminderen en
het spaart hoge kosten
uit.
Al deze beleidsonderdelen zou
den wat de voornaamste pun
ten betreft gerust in een plas
tic zak aan de rand van de
straat kunnen worden gezet,
in Den Haag of in Brussel.
Toch gebeurt het niet. Dat
komt doordat de politiek niet
op de resultaten let. Argu
menten dat het niet werkt,
glijden van de poütici af als
het water van een eend. Men
zoekt helemaal niet naar din
gen die goed werken, maar
naar het hoog houden van de
ethiek. Men rekent de uit
komst niet, maar telt het doel
alleen. Als in hoorzittingen
van de Tweede Kamer des
kundigen al dit soort dingen
vernietigend onderuit halen,
knutselen de politici toch rus
tig door. Het is alsof zij er niet
bij zijn geweest.
Gesloten circuit
Een belangrijke factor is ver
moedelijk dat het politieke
circuit steeds meer gesloten
wordt. Vroeger hadden we
nog wel eens een zakenkabi
net, waar met het kiezen van
ministers in de eerste plaats
werd gelet op praktische des
kundigheid. Tegenwoordig
worden ministers zoveel mo
gelijk uit het parlement gere-
cruteerd. Bij een kabinets
wisseling worden zij dan in de
vijver van het Binnenhof te
ruggezet en er weer uitge
schept bij een nieuwe kabi
netswisseling, als hun partij
opnieuw aan de beurt is. Men
komt nooit meer met de prak
tijk in aanraking.
Wanneer oud-ministers ont
snappen naar het bedrijfsle
ven geldt dat eigenlijk als on
behoorlijk. In het bedrijfsle
ven kunnen er twee dingen
met hen gebeuren. Als zij lang
in de politiek hebben ver
keerd bestaat er grote kans
dat zij niet meer geschikt zijn
voor het bedrijfsleven. Als zij
maar kort in de politiek heb
ben verkeerd is de kans groot
dat zij de politieke kijk van
zich af weten te schudden en
leren hoe de werkelijkheid'
echt in elkaar zit. Het zou van
belang zijn als de laatstge
noemde politici nog eens
zouden kunnen terugkeren in
het politieke circuit, maar
daar kan men mensen met
oog voor de werkelijkheid
juist niet goed gebruiken.
We kunnen ons afvragen: waar
moet dat heen, hoe zal dat
gaan? Er zijn enkele voor
beelden van landen waar de
vervreemding tussen politiek
en bedrijfsleven nog verder is
voortgeschreden. Daarvoor
moeten we in het algemeen
naar het Zuiden kijken. Al in
Belgiè leven de twee werel
den nog verder langs elkaar
heen dan bij ons. In Frankrijk
maakt men het veelzeggende
onderscheid tussen het wet
telijke en het werkelijke
land.
Schijnvertoning
niet meer tegenkomen is Ita
lië. In Milaan en Turijn trekt
men zich totaal niets van Ro
me aan. De politiek is daar
een schijnvertoning, zonder
enig contact met de werke
lijkheid. Zou dat echt een
oplossing zijn? We kunnen
immers moeilijk zeggen dat
het bedrijfsleven in die lan
den slechter functioneert dan
bij ons. Het is dan ook hele
maal niet zeker dat het niet
meer gehoorzamen aan Den
Haag en Brussel tot een on
mogelijke situatie zal leiden.
Als Den Haag en Brussel
vanuit hun schijnwereld
steeds meer het bedrijfsleven
aan hun doelstellingen opof
feren, is de uitweg van het
zich niet meer gelegen laten
liggen aan de politiek mis
schien de enig mogelijke.
Maar daarbij moeten we één
ding niet vergeten. Ook als
het bedrijfsleven de politiek
helemaal niet meer kan vol
gen gaat de politiek toch door.
De kosten daarvan zijn enorm
hoog en die moeten door het
bedrijfsleven worden opge
bracht. Dat gebeurt ook in
Italië. Als men daar Rome zou
kunnen amputeren zou het
een grote zegen zijn voor de
welvaart. Maar dat kan nu
eenmaal niet. De Financiële
last van de politiek moet dus
altijd worden meegesleept.
Het wordt steeds meer een
schimmenspel zonder vat op
de werkelijkheid. Maar wel
een zeer duur schimmen
spel.
Een ommekeer in de politiek in
de richting van meer zinvolle
bezigheden valt niet te ver
wachten. Politici worden
steeds minder aanspreek
baar. Voor mensen met wer
kelijkheidszin is hun taalge
bruik soms nauwelijks meer
te volgen. Probeer het met
ondertiteling, zegt Wim Kan.
Ik vraag mij inderdaad wel
eens af: zou men het allemaal
voor Wim Kan doen?
President Carter.
WASHINGTON - De
inflatie in de Verenigde
Staten is geëxplodeerd
tot rond 19 procent op
jaarbasis. President
Carter heeft zijn eco
nomische adviseurs,
ambtenaren en het
Congres al ruim veer
tien dagen onder de
wapenen, in een poging
door herziening van
zijn begroting voor 1981
de geldontwaarding af
te remmen door onder
meer scherpe beper
king van de overheids
uitgaven, strikte con
troles op kredieten en
strakker toezicht op
loon- en prijsvor
ming.
De economische toestand is
echter zo onzeker en het voor
spellen van de ontwikkelin
gen dermate ongewis, dat het
begrotingsbureau van het
Congres dat vorige week nog
rekende met een begrotings
tekort van 20 miljard in 1981,
nu zegt dat Carters budget
een gat van 25 miljard zal ver
tonen, terwijl het Witte Huis
in zijn aanvankelijke becijfe
ringen niet verder kwam dan
een tekort van 16 miljard.
Betrouwbare voorspellingen
over de economische ont
wikkelingen in de VS worden
ernstig bemoeilijkt door een
in omvang snel groeiende on
dergrondse economie van
transacties die buiten de boe
ken worden gehouden en zo
doende ook in de belastingbe
taling niet worden meegere
kend. Volgens de Federale
Reserve Bank van St. Louis
geven de officiële statistie
ken, die zijn gebaseerd op
vastgelègde transacties, geen
getrouw beeld van de omvang
en groei van handel, inko
men, werkgelegenheid en
produktie.
Probleem
Het is een probleem van niet
alleen groeiende maar ook
van verbluffende omvang,
want sommige economen
schatten dat de 'ondergrond
se economie' zo ongeveer 25
procent beslaat van de zicht
bare economie. Een gevolg:
voorspellers van economi
sche ontwikkelingen gaan er
meer en meer van afzien cij
fers omtrent inkomen mede
in aanmerking te nemen, daar
deze geen betrouwbaar beeld
van het werkelijke inkomen
meer bieden.
De economen verwachten dat
de maatregelen waarmee Car
ter uiteindelijk te voorschijn
zal komen, althans voor enige
tijd rust kuryien brengen op
de financiële markten en een
Door Henk Kolb
deuk kunnen Slaan in opvat
tingen omtrent de economie
bij de burgerij, die de VS
steeds dieper in de inflatie
drukken. Maar voor de infla
tie, die thans zo ruimschoots
in de dubbele cijfers is be
land, bestaat geen snelle op
lossing. En
publiek Carters
leid zou vertalen als een po
ging zich in de'verkiezingstijd
te ontdoen van een lastig poli
tiek gegeven, zou het zelfs alle
vertrouwen in verdere over
heidsbemoeienis kunnen
vernietigen. In tijden van
onmiskenbare economische
nood kan dat, gekoppeld aan
een politieke overgangsfase
als de verkiezingscampagne,
leiden tot een opmerkelijke
ruk naar rechts. Opmerkelijk
omdat die veel verder zou
kunnen gaan dan de bewe
ging naar rechts die een in
doorsnee conservatief man
van het midden als Carter se
dert zijn verkiezing in 1976
reeds heeft gemaakt.
Bezuinigingen
Carter en zijn raadgevers willen
op de uitgaven voor het belas
tingjaar 1980 (dat loopt tot 1
oktober van dit jaar) nog vier
miljard bezuinigen, en van de
onlangs ingediende begro
ting voor 1981 (dat belasting
technisch op 1 oktober 1980
begint) de uitgaven en in
komsten zo wijzigen, dat in
totaal 20 miljard wordt ver
diend. Velen vrezen dat dit
niet genoeg zal zijn, omdat
voortdurend slecht econo
misch nieuws in de komende
maanden de positieve uit
werking van de regerings
maatregelen kan ondergra
ven, en maatregelen ter be
strijding van de inflatie door
gaans minstens een jaar nodig
hebben om zichtbaar resul
taat op te leveren.
En dan nog: volgens het begro
tingsbureau van het Congres
zou een bezuiniging op de be
groting 1981 met 20 miljard
economisch verkoelend wer
ken en ook de werkloosheid
aanwakkeren, maar zou het
inflatiecijfer na twee jaar
slechts met 0,1 procent ver
minderen. Senator Edward
Kennedy, Carters voornaam
ste politieke tegenvoeter,
heeft zondag in het CBS-pro-
gramma 'Face the Nation'
uitgeroepen dat de mythe van
ingrijpende besnoeiing van
de begroting geen verlichting
zal brengen op het punt van
de inflatie, zelfs al ontdoet zij
het Witte Huis van enige poli
tieke druk.
Carter heeft tot nog toe steeds
gezegd dat hij geen verplichte
loon- en prijsbeheersing wil,
een maatregel die Kennedy
van harte voorstaat. Maar zo
lang een recessie uitblijft, die
een afkoelen van de economie
kan bewerkstelligen, heeft hij
op den duur volgens vele
listen geen andere
keuze. Carters drukke verga
deren met de Amerikaanse
economie als inzet niet alleen,
maar dus ook de welvaart, de
macht en nationale en wes
terse veiligheid, verraadt in
welke stroomversnellingen
deze natie zich economisch
bevindt.
Consumenten
De Amerikaanse consumenten
evenwel, aangegrepen door
de 'zekerheid' dat binnenkort
alles nog veel duurder zal zijn,
blijven kopen. Er zijn gezin
nen die nu reeds hun kerst
aankopen voor december
doen. De inflatie verspringt
vrijwel van dag tot dag, maar,
zo schreef The Wall Street
Journal, er wordt geen pijn
geleden. Van de arbeidende
bevolking zijn meer mensen
aan het werk dan ooit tevoren,
en vijf jaar achtereen is de
Amerikaanse economie nu in
expansie. Dit aanzienlijke fi
nanciële dagblad waarschuwt
echter dat die pijn nog zal
komen, en het citeert de om
standigheden in Duitsland
anno 1923: in juli een werk
loosheidspercentage van 3,5 -
in december van 28,2.
Carters pogingen om via de her
ziening van zijn nieuwe be
groting de economie opnieuw
hanteerbaar te maken, duren
naar veler oordeel te lang.
Aanvankelijk zou op defensie
niet worden bezuinigd; nu
schijnt dat onder druk van li
berale zijde weer wel het ge
val te zijn. Op olie zou een im
portbelasting worden gelegd
en in het algemeen zou wel
benzine duurder moeten
worden, maar zouden andere
olieprodukten in die prijsstij
ging niet mogen meedelen.
Bijvoorbeeld: tien miljard
dollar per jaar zouden kunnen
worden opgebracht door een
verhoging van de benzine
prijs van zo'n 8 tot 10 procent.
Op het hakblok: program
ma's voor het scheppen van
arbeidsplaatsen (voorname
lijk ten behoeve van de zwarte
sector van de bevolking),
hulp aan de grote steden,
werkloosheidsuitkeringen en
sociale bijstand. Maar bij alle
maatregelen ter beperking
van krediet zouden die voor
auto's en huizen buiten be
schouwing blijven, omdat die
sectoren van de industrie al in
moeilijkheden verkeren.
De
kelzaag van Congressio-
nele bemoeienis, openbare
mening en de aanhoudende
indruk dat Carter tegen zijn
presidentiële taak niet volle
dig is opgewassen, draait op
volle toeren. Ten tijde van zijn
verkiezing in 1976 vertoon
den cartoonisten Carter on
veranderlijk als een groot ge
bit, met daaromheen een
klein gezichtje. Dat is nu an
ders: Carters tanden zijn niet
meer te zien, het gezicht is wat
groter geworden, met vele ver
afzakkende plooien in het
vel.
De Haagse Post vraagt zich deze
week af of de uitspraak in het kort
geding de FNV wel zo goed uit
komt. Door verwijtend in de rich
ting van de 'partijdige rechter' te
wijzen, had de staking op een
eervolle manier kunnen worden
beëindigd, denkt het blad. Vice-
voorzitter Wim Spit reageert ge
belgd op die vooronderstelling:
"Dat is een zeer perfide manier
van zaken beoordelen. Dat zou
twijfel doen rijzen aan de ernst
van onze acties".
Columnist Brugsma komt terug op
de laatste uitzending van Koot en
Bie, waarin hem 'doemdenken'
werd verweten. Dat deed hij ne
genjaar geleden al, dus "van mijn
kant niets nieuws onder de zon",
aldus Brugsma.
HP komt verder met een portret
van Republikeins kandidaat
John Anderson. De winnaar van
de voorverkiezingen in Massa
chusetts, blijkt een opvallende
duif tussen de Republikeinse ha
viken Zo pleit hij voor steun aan
de nieuwe premier van Zimbab
we, Mugabe, al schuilen achter
die opstelling uitsluitend prakti
sche motieven. De uitspraak "Ik
draag mijn hart lihks en mijn por
tefeuille rechts", wijst trouwens
ook in de richting van een prakti-
In de uitstekende serie Crimineel
dit keer het onderwerp heroïne-
moord. De misdadiger in kwestie
wil zijn straf rustig uitzitten en
tegenover de politie geen namen
van vooraanstaande heroine-
dealers noemen. "Ik ga in mijn
uppie geen Don Quichotte spe
len".
Het portret van schrijver Joseph
Roth is vooral dank zij de aardige
anekdotes rond 's mans voorlief
de voor alcoholica erg lezens
waardig. Roth bezocht nooit
mensen thuis omdat in huizen
nooit voldoende drank aanwezig
was en in het café stonden altijd
twee glazen binnen handbereik.
"Hij hoefde dan nooit te wachten
met doordrinken als er een glas
leeg was". Sterk maar wel heel
leuk is Roths ervaring met water.
In de veronderstelling jenever te
drinken, nam hij een ferme slok
en viel prompt flauw.
"Bad Neuschanz". Als het aan bur
gemeester Koek en projectont
wikkelaar Pan Eurohome ligt, zal
in het Oostgroningse Nicuwe-
schans een kuuroord verrijzen.
Wanneer de proefboring maan
dag goed uitvalt, lijkt dat ook ze
ker niet onwaarschijnlijk. Het
kuuroord zal dik tweehonderd
banen opleveren.
Behalve obers, winkelpersoneel en
kamermeisjes "zal ook nog eens
het park moeten worden schoon
gehouden", aldus burgemeester
Koek.
De Antilliaanse schrijver Frank
Martinus Arion zit voor De Tijd
op Suriname. Van daar meldt hij
dat oud-minister Pronk hier ten
onrechte als een groot Surinamc-
deskundige wordt beschouwd.
Ook van de Nederlandse journalis
tiek heeft Arion geen hoge pet op.
"Typerend is dat de meeste Ne
derlandsejournalisten het land al
weer hebben verlaten. Er vallen
geen doden meer".
ze weck stelt de eerste dat Ne
derland met de erkenning van de
Nationale Militaire Raad een
nieuwe streep onder het kolo
niale verleden zou kunnen trek
ken.
Onthullend is de reportage over de
achtergrond van de overvallers in
de Mozes en Aiironkerk. Bene
veld door drank en teleurgesteld
in een politiek avondje van een
obscure rechtse groepering (Na
tionale Centrum Partij) waren de
jongelui naar de kerk getrokken,
waarin illegale buitenlandse
werknemers protesteren. Voor
man van de NCP, dr. Henn
Brookman overweegt nu de par
tij maar op te heffen.
Ook
VN
spraak. "Wij zijn hier voor de s
ritualiteit maar meer nog voor
spiritualiën".
Tien jaar Dolle Mina is voor Vrij
Nederland reden tot een bijlage.
Voor een handelaar in vuurwerk
was Dolle Mina "een (ware uit
voering van een gillende keu
kenmeid" en feministe Connv
van den Berg zou zonder Dolle
Mina "een vrouw in de overgang
zijn met vee' despressies en pijn-
Over Vrij Nederlandjournalist Ge
rard van Westcrloo is Arion ech
ter wel te spreken. In VN van de-
>en kostelijk verhaal
over een scheiding binnen de
Nederlandse Vrijmetselarij. Het
vrijblijvende karakter van de
beweging heeft een paar metse
laars naar de iets meer politiek
getinte zuiderburen gedreven.
Toch lustten ze daar ook wel een
drankje getuige de gevatte uit-
hervormd
nederlandl
listen. Ze is lerares op een Haags
conservatorium en merkt dat
"het merendeel van de leerlingen
niet zoveel talent heeft" En: "ik
heb altijd gedacht dat hard wer
ken voor iedereen een van
sprekende zaak is, maar zij
gen zich geloof ik af: heb ik e
in of niet?"
De perikelen van onze ec
waren voor HN aanleiding voor
een omslagverhaal. De niet op
zienbarende conclusie luidt dat
er in de eerste plaats genoeg ver
trouwen in de maatschappij moet
zijn, om "pijnlijke operaties tot
een goed eind te brengen". D 66
kamerlid Nijpels pleit in dat ka
der nog eens voor een samenhan
gend inkomensbeleid.
Een groepje vooraanstaande CDA-
leden heeft in een pas verschenen
boekje zijn visie gegeven op een
christelijke politiek. Aantjes
heeft zijn jargon aangepast en
vindt dat "niet geknield mag
worden voor de afgoden van
macht en geweld". En wie zou dat
niet met hem eens zijn?
Sietze Bosgra belicht de situatie :n
Zimbabwe nu Robert Mugabe
het roer in handen heeft. Hij stelt
vast dat uit de verkiezingen is
gebleken dat de bevrijdingsbe
wegingen de authentieke verte
genwoordigers van de bevolking
zijn. Zijn impliciete besehuldi
ging dat de Engelse regering mo
gelijk achter de moordaanslagen
op Mugabe zat, geeft overigens
wel te denken.
Over de fiscusjacht op de horeca'is
in deze krant ook al geschreven.
Elsevier doet de goed uitgedach
te operatie nog eens haarfijntjes
uit de doeken. Over koffie en bier
blijken de belastingmensen alles
te weten. Ook het aantal drinkers
"zwart zonder suiker" (koffie ui
teraard) is bij de fiscus bekend.
Accountant Koops vreest voor
eksen faillissementen en pleit
da;
al pa
Hans Knoop is ook weer bezig. De
meesterspeurder' (Menteni wil
nu in de politiek, want "de demo
cratie staat op een zijspoor". Van
de parlementariërs deugt weinig
'Het doorsnee Kamerlid kan
nog geen di opwinkei leiden") en
VNO-voorzitter Van Veen "is een
boerenkool waar de nachtvorst
een paar maal overheen is ge-
Evenals een aantal andere bladen
portretteert Elsevier Robert Mu
ga be. Tegenover het blad ver
klapt hy iets van zgn taktiek.
"De kapitalisten zullen wij voorlo
pig met zijden handschoenen
aanpakken. Eer onze (arme)
zwarte bevolkmg aan haar trek
ken komt, moet er geconsoli
deerd worden".
Franse communistcnleidei
Georges Marchais blijkt eer
"Aantjes-verleden" te hebben
Hij zou in WO II als vnjwilligei
naar Duitsland zijn vertrokken
Fi «inknjk staat op zijn kop,
Elsevier.
BART JUNGMAN
ldt
