"Arron
heeft
staats
greep
zelf
voor
bereid"
Door
Henk Dam
r., v7 -v
V i 'i-JL
ZATERDAG 8 MAART 1980
Leden van de militaire
junta op bezoek bij Presi
dent Ferrier.V.l.n.r. Dennis
Horb, Laurens Neede, Van
lleij, de President, Daisy
Buulerse en Badressein Si-
tal.
PARAMARIBO - Hij komt om acht uur thuis, Uzi in
de ene hand, een blauwe map met papieren in de
andere. Het wapen wordt in de slaapkamer neerge
zet. Handen schudden. „Geef me even de gelegen
heid om een douche te nemen". Eerste-luitenant
Michel van Rey (33) klinkt vermoeid.
Even later komt hij weer uit de slaapkamer, een handdoek om zijn
middel geknoopt. Hij gaat een andere kamer binnen en komt
terug met zijn jongste zoontje op de arm. Hij wilde hem nog even
Zijn vrouw Linda brengt het zoontje weer naar bed, en hij gaat naar
beneden om te douchen. We kijken de huiskamer door. De kleu
ren bruin en oranje overheersen. Grote portretten van zijn drie
kinderen hangen aan de muur Twee koperen granaathulzen
staan op de kast.
Van Rey komt even later weer binnen, vrijetijdskleding aan. „Zul
len we op het balkon praten?" We gaan zitten, de geluiden van de
tropennacht om ons heen. Linda, kom je erbij zitten7" Tegen
ons: „Ik zie haar zo weinig de laatste tijd"
Wat een totaal andere man zit hier dan de zelfbewuste, wat arrogant
overkomende militair die we twee dagen eerder met andere leden
van de Nationale Militaire Raad een persconferentie zagen ge-
Toen: degene in de raad die duidelijk overheerste, de man die de
moeilijkste vragen beantwoordde, degene die uitviel als vragen
hem niet bevielen. Nu praat hij met zachte stem over zijn be-
met de staatsgreep. Een kopje thee en een gekookt ei
het avondmaal.
Hij vertelt hoe hij van 1966 tot 1975 bij de Koninklijke Landmacht
heeft gediend. „Ja, ik heb in Schaarsbergen gezeten, en in West-
Duitsland, SeedorfHoe hij daar onderofficier was, en dat hij in
1975 officier werd.
Band
„Toen Suriname onafhankelijk werd, ben ik teruggegaan en kwam
ik als officier in het Surinaamse leger. Maar omdat ik zelf onder
officier ben geweest, is er altijd een band met onderofficieren
blijven bestaan".
In het Nederlandse leger leerde Van Rey de waarde van inspraak en
overleg kennen. „En dat geldt natuurlijk ook voor veel van onze
andere militairen. Die zijn of in Nederland opgeleid, of hebben in
Suriname les gehad van Nederlandse instructeurs. Al die n
waren gewend geraakt aan een andere geest"
Luitenant Van Rey: rukte ster
In het leger van de sinds 25 no
vember 1975 onafhankelijke
republiek Suriname merkten
de aan belangenbehartiging
gewend geraakte militairen
dat de regering niet ae be
reidheid had aan „redelijke
eisen van inspraak te vol
doen".
Het was een strijd van de on
derofficieren, die erkenning
wilden van hun vakbond, en
Van Rey was de eerste officier
die zich achter het verzet op
stelde.
„Toen zè in de verdrukking
raakten, vond ik, dat je ver
antwoordelijkheid -hebt voor
je onderhebbend^n. En die
zijn er niet als ze zich keren
tegen een bepaald gezag",
zegt hij hierover.
„Bovendien waren hun eisen
terecht. Ze kregen inderdaad
te weinig aandacht van de re
gering. De Surinaamse rege
ring wilde maar niet beseffen
dat ze te maken had met een
homogene groep mensen, ze
wilde maar niet inzien dat een
stukje communicatie nood
zakelijk was".
Formeel
Toen januari 1979 de eerste pro
testacties kwamen, stelde de
legerleiding zich formeel op.
We blijven achter de autori
teiten staan. „Maar omdat er
onderhebbenden bij betrok
ken waren, heb je toch een
bepaalde verantwoordelijk
heid".
T
T* TT
Jonge Surinamers, die van de gelegenheid gebruik maakten om te plunderenkregen van
ren lik op stuk. "Een stevig pak slaag heeft meer effect dan opsluiten", meent luitenant va
den over deed een rapport te
schrijven, en toen dat uit
kwam, bleef het geheim. Het
werd september.
Van Rey: „Vanaf dat moment
begon de politieke strijd. Er
zouden verkiezingen komen,
en dus stelden alle politici
zich op het standpunt: gedoe
in het leger moet de volgende
regering maar uitzoeken. De
onderofficieren raakten nu
helemaal in de verdrukking.
Hun geloofwaardigheid werd
door al dat uitstellen aange
tast".
Op 30 januari van dit jaar esca
leerde de zaak. De regering-
Arron besloot bruut op te tre
den en zette met karabijnen
gewapende politiemensen
tegenover demonstrerende,
ongewapende militairen. Mi
chel van Rey nam op deze
zwarte woensdag een drama
tische beslissing.
Hij rukte de luitenantsster van
zijn schouders en stuurde een
briefje naar Arron. „Daarin
schreef ik dat ik niet meer aan
de andere kant van de onder
officieren kon staan, nu ik
had besloten geweld te ge
bruiken".
Daar liet Van Rey het niet bij.
Via de radio riep hij het Suri
naamse volk op in verzet te
komen. Vervolgens ging hij
naar huis, om daar de ont
wikkelingen af te wachten;
Was hij de enige officier die zo
nadrukkelijk achter de on
derofficieren stond?
Klein
„De groep officieren die bereid
was in een of andere vorm een
daad te stellen, was klein.
Protest opbrengen kostte hen
moeite, maar ik kan me niet
voorstellen dat de officieren'
achter het beleid van Arron
stonden", aldus Van Rey.
Met de onderofficieren ging het
van kwaad tot erger. Ze wer
den de kazerne uitgejaagd en
een drietal werd gearresteerd.
Op 20 februari kwam de eis.
Tien maanden, en ontslag uit
militaire dienst. „Zo zouden
drie gezinnen brodeloos zijn
gemaakt", aldus Van Rey.
„Maar dat was niet het ergste
Op 27 februari zou het vonnis
vallen". En de militairen
konden bevroeden hoe dat
zou uitpakken. „Dan zou alles
ophouden, dan had de rege
ring een juridische grond om
op te treden. Ik zou dan na
tuurlijk ook aangepakt kun
nen worden".
Nu kon het niet meer anders, er
moest worden ingegrepen.
Van de verkiezingen van de
27ste maart had niemand veel
verwachtingen dus daarop
hoefde ook niet te worden
gewacht. „Bij de verkiezings
strijd deden alweer dezelfde
oude verhalen van altijd de
ronde", aldus Van Rev.
- Wanneer werd dan tot de in
greep besloten? Van Rey
geeft een symbolisch ant-
„Dat zou u eigenlijk aan Arron
moeten vragen. Hij heeft
feilloos het klimaat gescha
pen om de ingreep mogelijk
te maken".
- Waren er anderen bij de coup
betrokken dan degenen die
nu in de Militaire Raad zit
ten?
Hetzelfde symbolische ant
woord: „Nogmaals, de in
greep is door Arron voorbe
reid".
En dan nog een vraag waarop de
eerste-luitenant geen ant
woord wil geven. Wat er ge
beurde in de nacht voor de
25ste februari, toen Suriname
in enkele uren een andere ei
genaar kreeg.
„Ik geloof dat we dat tot de ge
heimen van dit land moeten
laten behoren".
Bijval
Vaar hij wel uitgebreid over wil
praten, is de onmiskenbare
bijval van grote delen van de
bevolking, toen de militairen
eenmaal de macht in handen
hadden. „Door die bijval zijn
we ons gaan realiseren hoe
groot onze verantwoordelijk
heden zijn. Dat kunt u wel een
schokeffect noemen, ja".
„Uitgangspunt", aldus
Rey, „is altijd geweest dat
de grondwet niet opzij z
Var
den zetten. Vergelijkt u het
maar met dit huis. Dit huis is
de grondwet, mijn vrouw het
staatshoofd, ik de regering en
de kinderen het parlement.
Als de regering het nu niet
goed doet, moet die mis
schien wel verdwijnen, maar
dan blijft de rest nog wel be
staan"
- Toch zal het democratische
systeem, zoals dat tot dusver
in Suriname werd gehan
teerd, een drastische veran
dering krijgen. De Nationale
Militaire Raad blijft een rol
van betekenis spelen.
„We werken aan een regering,
maar we kunnen ons niet de
weelde veroorloven de burge
rij in de steek te laten, en te
rug te gaan naar de kazerne.
De militairen èn de burgers
gaan samen aan de slag".
Hoewel de uiteindelijke ver
houding tussen regering en
militairen maar moet worden
uitgedokterd door de staats
rechtsgeleerden - de Univer
siteit van Suriname werkt
daaraan - wil Van Rey nog
wel zeggen hoe hij zich een en
ander voorstelt.
„Ik denk dat de Nationale Mili
taire Raad controle zal uitoe
fenen op de regering". Des
gevraagd bevestigt Van Rey
dat die controle zover zou
kunnen gaan, dat de Natio
nale Militaire Raad een rege
ring naar huis stuurt, als die
haar werk niet goed zou
doen.
Veel goed nieuws bereikt de
nieuwe machthebbers van
Suriname uit Nederland. „De
Surinamers in Nederland
staan heel positief tegenover
ons. We krijgen pakken met
post. Mensen sturen ons geld
op. Anderen vragen of ze
moeten overkomen", aldus
Van Rey.
En over de blanke Nederlan
ders: „Er is natuurlijk een
grote groep die zich er niet
voor interesseert wat zich in
Suriname afspeelt. Van men
sen die zich wel betrokken
voelen bij dit land, kan ik mij
niet voorstellen dat ze nega
tief tegenover ons staan. Dan
kennen ze de vraagstukken
van Suriname niet".
- Maar de Nederlandse politici
hebben toch niet staan jui
chen toen u de regering aan
kant zette?
Subtiel
„Ik ben militair, en al die di
plomatieke taal - belangrijk is
wat Nederland al op de 25ste
zei, dat de ontwikkelingssa
menwerking niet op de hel
ling zou worden gezet, en dat
is een subtiel soort erken
ning".
i als oud-minister
Pronk dan. die zich hebben
afgevraagd wat u met de
mensenrechten doet?
Van Rey: „De heer Pronk kent
dit land en hij weet natuurlijk
ook wel dat hij zich niet met
de interne aangelegenheid
van een ander land moet be
moeien. Maar ik wil u best
uitleggen hoe het zat met die
afstraffingen".
„Er zijn nu eenmaal groepen die
voordeel proberen te halen
uit zo'n ingreep als die van
ons. Dit is een militaire in
greep, en dus moeten we hard
optreden tegen dit soort uit
wassen. Wij wilden een voor
beeld stellen, wij wilden dui
delijk maken dat we roof en
diefstal niet konden tolere
ren. Ik vind niet dat we men
senrechten schenden. Als we
dat zouden doen, zouden we
de afstraffingen toch nooit op
de televisie hebben laten
Hoewel Van Rey bevestigt dat
er tot dusver geen officieel
contact met de Nederlandse
regering is geweest, is er wel
correspondentie gevoerd met
de Nederlandse ambassade.
Er is ook contact geweest met
het hoofd van de Nederlandse
militaire missie, kolonel Valk,
en over hem legt Van Rev een
verrassende verklaring
af
„Door persoonlijke tegenstel
lingen heeft de militaire mis
sie nooit optimaal kunnen
functioneren. Maar wij heb
ben alle vertrouwen in Valk.
Als hij bereid zou zijn de Su
rinaamse nationaliteit aan te
nemen, dan kan hij belangrij
ke bevoegdheden krijgen bij
de verdere ontwikkeling van
dit land".
- Ov
belangrijke bevoegdhe
den gesproken, hoe zit het nu
eigenlijk met Brums? Eerst
zei hij, dat hij regeringsve
rantwoordelijkheid op zich
Heeft u hem onder druk ge
zet? Misschien omdat er zo
veel oppositie tegen hem
Rechtlijnig
Van Rey: „Neen. Als militair
moet je rechtlijnig zijn. Als
wij Bruma in de regering
hadden willen hebben, dan
had hij op zijn kop kunnen
gaan staan, maar dan was hij
er gekomen. Maar wij hebben
ons op het standpunt gesteld,
dat politiek herkenbare figu
ren niet in de regering komen.
Dus geen Bruma, geen
Lachmon".
- De vluchten naar Nederland
zitten nog steeds stampvol.
Gaat de uittocht riou niet ge
woon door, en vindt u dat
daar maatregelen tegen moe
ten worden genomen?
Van Rey: „Als de uittocht door
gaat, dan heeft onze ingreep
geen vertrouwen gewekt. De
regering zal op zo kort moge
lijke termijn maatregelen
moeten nemen om de mensen
hier te houden. Ik ben er
evenwel geen voorstander
van. dat die maatregelen vrij
heidsbeperkend zjjn".
Gevraagd of hij echt denkt dat
de Surinamers in Nederland
zo enthousiast zijn over de
coup, dat ze massaal naar het
vaderland zullen terugkeren.
Komt daar niet meer bij kij
ken? Het verschil in welvaart
bijvoorbeeld, aan weerszij
den van de oceaan?
„Als ik in Nederland was geble
ven, dan behoorde ik nu tot de
groep van de succesvollen.
Dan had ik een eengezinswo
ning, meteen tuin van drie bij
drie. Desondanks zijn we in
1975 teruggegaan Ik denk dat
ook anderen, die nu nog in
Nederland zitten, die stap
zullen willen maken".
„Maar dat moet dan gedegen
worden voorbereid, ook door
de Nederlandse regering. Het
moet niet zo zijn, dat de jum
bo's maar de een na de andere
landen op Zanderij".
Hij pauzeert e1
„Ik wil zelfs
/iller
rlater
verklaarde de Natióhale Mili
taire Raad. dat Bruma s taken
bij de formatie van de rege
ring zouden zijn afgelopen.
derland
Nederlande
Neder lande
erder
rdttekleir
i zegt dan:
Ne-
r de
Voor blanke
r harde
Wij hebben de ruimte Als
Nederlanders hier willen ko
men, zijn ze welkom".
