U blijft leek in alle eeuwigheid, amen!
ZATERDAG 8 MAART 1980
EXTRA
PAGTOA 21
Met het resultaat, dat thans voor ons ligt, had de bij
zondere synode van paus en Nederlandse bis
schoppen medio januari jl. beter achterwege kun
nen blijven. De besluiten zijn nl. van dien aard, dat
de opzet: collegialiteit, of met een moeilijk Romeins
woord "communio", tussen paus/curie en bis
schoppen, bisschoppen onderling en bisschoppen
en "Gods volk onderweg", in feite is mislukt.
En waar het eventueel wel is gelukt, is het ten koste
gegaan van anderen.
Immers, de collegialiteit van
paus/curie en de bisschoppen
kan met de synode zijn ge
diend, maar dat betekent nog
niet dat de onderlinge colle
gialiteit tussen de bisschop
pen daarmee is bevorderd. En
is de collegialiteit tussen de
bisschoppen en de gelovigen
er op vooruitgegaan? Het
antwoord op deze vraag kan
op basis van vrijwel alle reac
ties alleen maar ontkennend
worden beantwoord. Het
doel: de collegialiteit, "die
ons zou behoeden voor erger
nis aan spanningen, irritaties
en misverstanden", zal dan
ook niet worden bereikt. In
tegendeel zelfs, alles wijst er
'op dat het tegendeel het geval
Want wat staat er nu in feite in
die synodebesluiten? Eigen
lijk niet veel meer dan in de
besluiten van het Tweede Va
ticaans Concilie. Maar dat is
inmiddels 15 jaar geleden.
Over zichzelf schrijven de
bisschoppen vrij positief,
maar wie had anders ver
wacht? Onder druk van paus
en curie konden zij niet an
ders. Maar helaas hebben ze
hiermede wel hetgeen zij de
jaren na het Tweede Vati
caans Concilie hebben opge
bouwd, teniet gedaan.
Pennestreek
Al het werk van de alom geres
pecteerde kardinaal Alfrink is
met één pennestreek van de
tafel geveegd. Al het goede
van het Pastoraal Concilie is
tot nul gereduceerd. Toen
spraken de bisschoppen met
vertegenwoordigers van de
basis en over en weer. En in
de stukken kwam men vaak
als een eenheid naar voren.
Dat is nu voltooid verleden
tijd. Nu is men in feite niet
verder gekomen dan uitslui
tend en alleen met zichzelf
bezig te zijn geweest. En waar
het de anderen betreft alleen
negatief. Wat prof. Schille-
beeckx op de jl. gehouden
vergadering van de basisbe
weging te berde heeft ge
bracht, onderschrijf ik dan
ook ten volle. "Wij staan er
buiten, vóór ons gaat het werk
gewoon door, de synode was
van en voor de bisschoppen"
Want wat schrijven de bis
schoppen over hun taak en
houding t.o.v. de kerk en el
kaar? Eigenlijk niet veel meer
dan wat kretologie en wat
open deuren. Wat te denken
bv. van de zinsnede "wij zijn
het eens met de kerkelijke
leer en regels"? Stel je eens
voor, dat dat niet het geval
was. Ze zien overigens wel
"verschillen in gevoeligheid
voor de wijze waarop het ge
loof wordt verkondigd". En
ze delen ons vervolgens mee,
dat ze wat duidelijker zullen
worden. Dat werd dan ook
wel tijd na al die jaren. En zij
zullen alles doen om de ver
deeldheid tegen te gaan o.a.
"door zich te onthouden van
verklaringen, die schade
kunnen berokkenen aan een
medebisschop". In gewoon
Nederlands: we zullen niet
meer over elkaar in het open
baar roddelen. Het is toch
droevig, dat mensen van dat
niveau jaren niet tot elkaar
konden geraken en 17 dagen
op bevel van de paus in Rome
moesten verblijven om tot
deze gewoon menselijke
handelwijze te komen.
In het gareel
Dat de hele zaak in feite was op
gezet om kardinaal en bis
schoppen weer in het gareel
te krijgen, dat was voor ieder
een duidelijk. Om die buit
binnen te halen moest de
paus natuurlijk wel een veer
laten. Hij moest - want daar
ging het om - ook iets on-
vriendelijks zeggen over col
lega Gijsen. De bisschoppen
werden op hun wenken be
diend: hun Roermondse col
lega moet in den vervolge
meedoen op het gebied van
de pauselijke missiewerken,
vastenactie en week van de
missionarissen. Eigenlijk te
gek om over te praten.
De Roermondse monseigneur,
die met zijn uitroep in Else
vier om pauselijk ingrijpen
vroeg, zal wel fijntjes hebben
geglimlacht, want verder
kreeg hij pluim op pluim. Hij
werd zelfs met ere en als enige
in het stuk genoemd, waar het
ging om zijn Rolduc. De na
righeid werd over de hoofden
van zijn collegae, met uitzon
dering van zijn vriend Simo-
nis, gestort. Vandaar dat de
Groningse bisschop Möller
naderhand zei: "Wij zijn wat
veranderd". En zijn Bredase
collega Ernst: "Ik besef dat ik
moeilijk werk te doen krijg"
En hij niet alleen."
In de pas
De enige Nederlander, die er
zonder kleerscheuren af
kwam, is de Rotterdamse bis
schop Simonis. En dat is niet
zo verwonderlijk, want hij
loopt helemaal in de pas. Hij
houdt zich aan de Romeinse
regels en is ook collegiaal ten
opzichte van zijn collegae.
Want hij hoeft zich ook niets
aan te trekken van het ver
wijt. dat achter de ruggen van
de bisschoppen om nogal wat
vuil is gespuid naar Rome. Dat
kwam maar uit één hoek. Een
goed verstaander heeft maar
eep half woord nodig. Daar
moest en zou een einde aan
gemaakt worden. Daarvoor
had kardinaal Alfrink zich al
menigmaal sterk gemaakt,
maar geen poot aan de grond
gekregen.
Paus en curie waren nu niet
onwillig. Uiteindelijk hadden
zij de buit binnen en zij moes
ten toch ook wat geven. De
Curie mag zich in den vervol
ge niet meer zonder de bis
schoppen verlaten op infor
matie uit Nederland. Het zgn.
"verraderscircuit" is daarmee
ontmanteld. Tenminste... Het
werd wel tijd. De eerlijkheid
gebiedt overigens te zeggen,
dat "rechts", want uit die
hoek kwam het, bij de bis
schoppen geen gehoor kreeg
(krijgt) en "links" het er wel
vaak naar heeft gemaakt.
Maar goed, als de Curie zich
aan de afspraak houdt, dan
zijn we van dat geroddel af.
Celibaat
In een sterk hiërarchisch inge
stelde katholieke kerk komen
na de bisschoppen de gewijde
priesters, de ongehuwde wel
te verstaan. Over hen zijn de
besluiten kort en duidelijk:
het celibaat wordt gehand
haafd, punt uit!
De bisschoppen spreken "een
stemmig hun dringend ver
langen uit om bijgestaan te
worden door een celibataire
clerus" en "zij willen eensge
zind trouw zijn aan de beslui
ten van de pausen om de celi-
baatsregel te handhaven".
En wanneer daardoor geen
priesters komen, dan hebben
we, populair gezegd, pech ge
had. Paus en bisschoppen
zeggen dat natuurlijk wat an
ders, luister maar: "dan ho
pen wij op de Heer"! Voor de
r De pausen kardinaal Willebrands in een'intiem onderonsje
opleiding van priesters moe
ten er weer seminaries komen
a la Rolduc of convicten (te
huizen) voor studenten aan de
theologische hogescholen.
Zagen de bisschoppen de bui al
hangen toen zij eind vorig jaar
het Ariëns-convict in Utrecht
oprichtten? Anderen dan on
gehuwde mannen kunnen het
vergeten. Zelfs de gehuwde
man, voor wie paus Pius XII
destijds toch de opening
maakte, toen hij de wijding
toestond van de Duitse domi
nee Goethe. Hoe is deze sy-
nodeuitspraak overigens te
rijmen met het besluit van de
wereldsynode van bisschop
pen in 1971, toen zij met in
stemming van paus Paulus VI
deze mogelijkheid van de ge
huwde man bevestigde? Over
de gehuwde priesters straks
meer. De vrouw komt hele
maal in het stuk niet voor.
maar dat zijn ze in de Kerk
wel gewend.
„Hindernis"
Voordat de „beminde gelovi
gen" op de korrel worden ge
nomen. moesten paus en bis
schoppen nog wel even de
„hindernis" van de religieu
zen nemen. Daarover waren
ze gauw uitgepraat. Ze heb
ben hoge achting voor de reli
gieuzen, maar verwerpen de
zg. „derde weg" als een staat
tussen celibaat en huwelijk.
Niet geheel ten onrechte ove
rigens. Ja en dan komt de ge
wone man met zijn confectie-
pakkie aan (Louis Davids). De
wijze, waarop die categorie
wordt behandeld tart alle be
schrijvingen. Die bestaat ge
woon niet, evenmin als de
vrouw.
Over wie wel wordt gesproken
zijn de pastorale werkers, die
dachten op slinkse wijze een
nieuw ambt te hebben ge
creëerd. De bisschoppen
hebben wel waardering hoor.
maar ze laten geen onduide
lijkheid over de staat van deze
werkers in de kerk. U blijft
leek in alle eeuwigheid,
De bisschoppen zyn nl. be
ducht voor verwarring, zeg
gen ze, en zijn van mening dat
de sacramentele bediening
moet blijven voorbehouden
aan de gewijde priesters. On
der het hoofd „leken" worden
ook de gehuwde priesters ge
rangschikt. Zij moeten
"rechtvaardig en broederlijk
worden behandeld".
Het staat er echt Ze mogen
voortaan niet meer worden
toegelaten tot de priesterlijke
bedieningen. Mgr. Simonis,
die dezer dagen een dergelijk
geval afwees, handelde dus
volkomen in de lijn die in
Rome was afgesproken. Het
stuk besluit dan even met op
te merken dat de persoonlijke
biecht weer wordt ingevoerd,
de generale absolutie is ver
boden, iedereen op zijn minst
iedere zondag en verplichte
feestdag naar de Kerk moet
en dat het gekrakeel tussen
„links" en „rechts" afgelopen
moet zijn. De bisschoppen
zeiden dat ze duidelijker zou
den worden. Dat klopt, dui
delijker kan het bijna niet.
Lef
Met dit resultaat, als boven in
vogelvlucht weergegeven,
hebben de bisschoppen het
lef, om te beweren dat de sy
nodebesluiten niet zijn te
gengevallen. Je houdt het niet
voor mogelijk. Ik denk dat ze
bedoelen voor zichzelf, inclu
sief paus en curie. Akkoord,
voorde bisschoppen in relatie
tot „Rome" zal het wel een
goed resultaat zijn. Voor
„Rome" zelf overigens ook.
Maar voor de bisschoppen
zelf waag ik het nog te betwij
felen blijkens uitlatingen van
enkelen onder hen. Ik ben
zelfs geneigd die vraag voor
die enkelen met „neen" te
beantwoorden. Maar voor de
gewone gelovigen is het ant
woord op de vraag gewoon:
De besluiten zijn wél tegenge
vallen en goed ook. Dat weten
de bisschoppen donders
goed. Hun constatering, dat
„in brede kring loyaliteit en
welwillendheid" aanwezig
was moet dan ook met een
grote korrel zout worden ge
nomen. Of staan ze werkelijk
zo ver van de basis vandaan?
Hun hoop dat „de uitvoering
van onze besluiten ons allen
ten goede zal komen" zal dan
ook ijdel blijken te zijn.
Teleurstelling
In grote delen van de Neder
landse katholieke gemeen
schap, en daar niet alleen,
heersen gevoelens van teleur
stelling en zelfs verbittering.
Er zijn zelfs groepen van ge
lovigen die zich bedreigd
voelen door de resultaten, zo
erkende kardinaal Wille-
brahds in een lezing dezer da
gen voor het genootschap van
hoofdredacteuren. Wij zyn,
zoals oud-minister Klompé
het uitdrukte „teruggeflo
ten". Wij moeten terug naar
af. Paus en bisschoppen mo
gen „tot op de bodem van de
moeilijkheden in Nederland
zijn gegaan", wij moeten er
doorheen. Zij zijn „verrezen",
en laten ons achter.
Niet voor niets verzuchtte de
pastoraal theoloog prof.
Haarsma dan ook: „Het is veel
erger dan ik had verwacht".
Dat de besluiten geen decre
ten zijn, „maar dienen ter
verduidelijking en verbete
ring van de eenheid tussen
gelovigen en bisschoppen", is
een kardinale (Willebrands)
bewering, die nergens op
slaat. De besluiten zijn gete
kend. En daar hou ik hem aan.
En ik zal de enige niet zijn.
De eerste zitting van de voorge
stelde heropening van het
twee jaar geleden verdaagde
Landelijk Pastoraal Overleg
zal dan ook een tumultueus
geheel worden, waarin mat
heid, verwarring en onmacht,
die thans nog de toonzetting
zijn, zullen worden omgezet
in felheid, duidelijkheid en
verbaal vermogen. Zoals
vanouds: veel geschreeuw
maar weinig wol. En de ge
wone man met zijn confcotie-
pakkie aan is, zoals altijd,
weer de sigaar.
