„De Komiek is
mijn therapie"
3000Auto
plaatsen:
(W)V_andaag^
toegelicht
r/RAÜS\prggmmma]
FREEK DE JONGE
OP ZELFONDERZOEK
Sater boeit met
lode Zondag'
Onbevredigend optreden
van duo Strümphler-Vos
RADIO TV KUNST
DONDERDAG 6 MAART 1980
AMSTERDAM (GPD) -
„Mijn kinderen worstelen
met de vraag van wie je
bent. Van wie ik ben is niet
duidelijk voor hen. Ja,
jongen, als ik eerlijk ben,
dan zeg ik, ik kap ermee.
Maar die stap hangt af van
de verslaafdheid aan het
vak en de verslaafdheid
aan jezelf.
Ik ben van de zomer twee
maanden met vakantie
geweest. Pas dan merk je
hoe verslaafd je aan de dy
namiek bent. De eerste
twéé weken kan ik mijn
energie niet kwijt, kan ik
mijn draai niet vinden. Na
vijf weken hoef ik niet
meer terug".
Jkdenk diLS dat het mogelijk moet
zijn om ermee op te houden. De
trein tot stilstand te brengenHeel
stoer zeg ik nu: dit is voorlopig
mijn laatste programma. Ik ben
nu twaalf, dertien jaar aan één
ruk door bezig geweest. Het moet
mogelijk zijn om een tijd lang niet
op de planken te staan. Dan moet
ik wel bereid zijn minder te ver
dienen".
Op van tijd tot tijd samenzweerde
rige toon wordt het gesprek met
Freek de Jonge gevoerd. Binnen
twee maanden („Dat kunstje ken
ik nou eenmaal") nadat Neer-
lands Hoop vervloog is hij terug
met een nieuw programma. De
Komiek, dat hij in nauwe sa
menwerking met de filmer Olof
Seunke ontwikkelde en dat zich
op het ogenblik in proefvoorstel-
lingen aan het uitkristalliseren is,
vormt een breekpunt in de thea
terloopbaan van De Jonge.
En niet alleen omdat de mogelijk
heden die de combinatie van
Bram Vermeulen bood kennelijk
uitgeput waren. Freek, die tel
kens onderuit zakt in zijn keu
kenstoel als het gesprek intiem
dreigt te worden, gaat rechtop zit
ten op momenten dat hij mag
theoretiseren over zijn eigen po
sitie. „Tien jaar hebben wij met
Neerlands Hoop de harde lijn ge
hanteerd. Met onze kop tegen de
muur gelopen".
Zijn linkerhand beweegt in een
scherpe, diagonale curve over de
keukentafel, waaraan we zitten te
praten. „Dat heeft niets uitge
haald. Nu probeer ik te laten zien
dat er ook nog een zachte lijn
haalbaar is. Althans ik hoop dat-
ie haalbaar zal zijn". Zijn rechte-
'rand legt een tegengestelde route
af.
De Jonge probeert onder woorden
te brengen dat hij de afgelopen
jaren zijn functioneren als be
klemmend ervaren heeft. Een te
eenzijdige ontwikkeling. De har
de komiek met de cynische, bij
tende grap kan niet zonder twee
slachtige gevoelens op zijn eigen
loopbaan terugkijken. „Toen we
begonnen, toen werden we door
een bepaald deel van de pers
beetgepakt en in de linkse hoek
gezet. Vijfjaar lang hebben Bram
en ik ons daar behaaglijk bij ge
voeld. Hebben wij de mening ge
voed alsof wij die positie zelf ge
kozen hadden".
Prijs voor
„Langzamerhand word je vanzelf
onschadelijk als je je daar nou
maar bij neerlegt. In die hoek zit
je, en daar blijf je zitten. Zo wer
ken bijvoorbeeld ook alle colum
nisten zich naar hun eigen hoekje
toe. Leuk ironisch schrijvend.
Maar een tegenovergestelde me
ning zullen zij nooit debiteren.
Dat kan niet; dat verwachten hun
lezers niet. Dat zou een fenomeen
van de eerste orde zijn. Dat zou
pas agitatie oproepen"
Dwangbuis
„In deze voorstelling probeer ik
andere facetten van mezelf te la
ten zien. Zo eist het publiek datje
vorm geeft aan je materiaal. Je
merkt in De Komiek dat ik me
juist niet te zeer in vormen pro
beer vast te leggen. Dat is nu he
lemaal mijn gevecht. Voor mij is
het vormgeven aan wat ik bedenk
te concreet; dan heb ik het gevoel
dat ik te veel tegemoet kom aan
wat het publiek wil. Je ziet dat
vaak bij kunstenaars. De vorm
die ze aan hun werk geven wordt
maar al te vaak de dwangbuis van
hun eigen vondst".
Hoezeer Freek ervaart dat hij wordt
geclaimd, moge blijken uit de
verbaasde reacties op de manier
waarop hij de presentatie van het
tv-programma Denk-beeld op
zich nam. De intelligentsia rea
geerde met paniek en afgrijzen.
Eén tv-criticus schreef dat hij de
wijze waarop De Jonge begrip
bleek te kunnen opbrengen voor
zaken van metafysische en le-
vensovertuigende aard, ervoer
als een zelfontheiliging. Literator
K. Schippers wierp de plotsklaps
Serieuze komiek voor de voeten
dat hij „thans zekerheden hielp
verspreiden, waar hij vroeger
twijfels zaaide" en columnist
Blokker meende zelfs dat De
Jonge ons al die jaren „een loer
had gedraaid en nu zijn werkelij
ke gezicht liet zien".
„Opvallend", noemt het lijdend
voorwerp van die kritiek de op
merking van Blokker. „In die
Denk-beelduitzendingen heb ik
een ander beeld van mezelf gege
ven; of minstens met het beeld
dat anderen van mij hadden. Dat
veroorzaakt opwinding bij het
publiek. De mensen willen je
namelijk beet kunnen pakken.
Hier, hier, ben je van ons. Hier
klopt het. Daar niet meer. Ik zoek
dat contrast met het beeld dat
anderen van mij hebben bewust
op. Zó ben je niet, wordt er ge
zegd. Onzin! Zó kan ik óók
zijn".
Twijfels
„In dit nieuwe programma laat ik
de dokter die ik consulteer zeg
gen dat De Komiek van therapeu
tische waarde voor mij zou kun
nen zijn. Daar zit veel waars in.
Dit is een programma waarin ik
de problematiek van wat ik met
mijn theaterwerK wil bereiken
duidelijker dan ooit betrokken
heb bij het creatieve proces. Zo'n
voorstelling is er in de Neerlands
Hoop-tijd niet geweest. In De
Komiek - dat is nu eenmaal per
definitie een mannetje met som
bere en vrolijke kanten, ja - pro
beer ik mijn twijfels te laten
zien".
„Vroeger was de afstand met me
zelf veel groter. Nu de harde weg
van Neerlands Hoop niets heeft
Guus Kuijer
DEN HAAG (ANP) - De schrijver
Guus Kuijer heeft gisteravond
tijdens een feestelijke bijeen
komst in Den Haag uit handen
van minister Gardeniers van
CRM de staatsprijs 1979 voor
kinder- en jeugdliteratuur - dit
maal in de vorm van een object
van Frans de Wit - gekregen. De
prijs, waaraan tevens een bedrag
van 6500 gulden is verbonden,
werd hem toegekend voor zijn to
tale oeuvre.
In het juryrapport wordt Guus
Kuijer onder meer geroemd voor
zijn heldere manier van schrij
ven, de ironie en de humor die
spreekt uit zijn boeken en zijn be
trokkenheid als schrijver met zijn
lezers, de kinderen.
Minister Gardeniers typeerde de
schrijver Guus Kuijer door op te
merken dal hij uit zijn boeken te
voorschijn komt als een bondge
noot van de kinderen, die met ze
mee kan spelen en van wie zij te
gelijkertijd uitleg krijgen.
Hij werd al eerder voor zijn werk
onderscheiden met de Gouden
Griffel (2x) en de Zilveren Griffel.
LEIDEN - De voetbalwedstrijd Strassbourg-Ajax was
gisteravond zonder enige twijfel mede de oorzaak
van de zeer geringe belangstelling voor 'Rode Zon
dag', geschreven door Trevor Griffiths en gespeeld
door de in Amsterdam domicilie houdende toneel
groep 'Sater'.
De theaterintroductie spreekt van een 'bijzonder
boeiend stuk over het dilemma van links Italic om de
strijd aan te gaan tegen het fascisme'. Het behoeft na
het zien van 'Rode Zondag' geen betoog, dat vooral
Wim Meuwissen (Kabak). maar zeker ook Jaap van
Donselaar (Gramsci), Hans Ligtvoet (Libertini), Ma-
rie-Louise Stheins (Polya) en Yvonne Petiti (een zeer
bescheiden rol als Angelica) door hun geëngageerd
spel de verwachtingen, die voor de schouwburgbe
zoeker uit de theateraankondiging spreken, volledig
waarmaken.
Er zal ongetwijfeld een bepaald genre toneelcritici op
staan, die genadeloos afrekent met 'Rode Zondag',
niet in de laatste plaats omdat in het stuk een groot
aantal linkse sympathieën van toneelauteur Trevor
Griffiths zijn verweven. Maar het is juist de combina
tie van decorbouw, requisieten, dia's en niet in de
laatste plaats het sterk geprofileerde toneelspel dat
'Rode Zondag' zich doet onderscheiden van talloze
maatschappij-kritische toneelstukken in hetzelfde
genre.
Behalve in Duitsland en Spanje viel ook in Italië des
tijds een uiterst intrigerende strijd te signaleren tus
sen de communisten en de fascisten, die zoals be
kend in alle drie de landen op een overwinning voor
de laatsten uitliep. 'Sater' weet die dreiging, die
strijd, die sabotage-drang en de politieke instabiliteit
zeer treffend in haar toneelspel weer te geven. Het
was die warrige wereld van besluiteloze sociaal-de
mocraten, fanatieke fascisten en marcherende
communisten, waarin de auteur Trevor Griffiths
'Rode Zondag' situeerde.
Juist als je de ontwikkeling en de afloop van die strijd
kent is het uitermate boeiend de strijd van het Ita
liaanse arbeidersproletariaat aan jé voorbij te zien
trekken. De inbreng van de groot industrie ('God gaf
z'n fiat aan Fiat en er was Fiat') is bovendien zeer
functioneel in de totale dramatische ontwikkeling
gesitueerd. Resumerend: een uiterst boeiende to
neelavond van Sater.
BERT KOEKEBAKKER
LEIDEN - In de kapelzaal van K en
O concerteerden gisteravond de
harpiste Sarah Strümphler en de
fluitist Henk Vos. Het program
ma vertoonde een plezierig veel
zijdig aspect en wekte grote ver
wachtingen.
Toch heeft dit concert niet hele
maal bevredigd. Van de twee uit
voerenden was Henk Vos het
meest ontspannen. Hij heeft geen
opvallend grote toon, maar hij
was muzikaal en exact.
Sarah Strümphler daarentegen
maakte een veel minder zekere
indruk. Haar spel kwam ook niet
tot die concentratie die in een
samenspel noodzakelijk is. Het
kwam vaak nogal nerveus en on
ritmisch over. Maar een harp is
een moeilijk bespeelbaar instru
ment, en de spanning voor een
optreden kan haar parten hebben
gespeeld. Zoiets is begrijpelijk.
In zeker opzicht is het jammer, dat
men zich niet exact aan het pro
gramma heeft gehouden. Temeer
omdat de toevoegingen niet heb
ben geleid'tot een hoger uitvoe
ringsniveau. Het zou misschien
meer aanbeveling hebben ver
diend, het oorspronkelijke pro
gramma met nog groter zorg te
hebben voorbereid.
Het was echter goed bedoeld.
Het meest bevredigd heeft naar ons
gevoel "Une flüte dans les ver
gers" van P. de Brevielle, waar
van de fluitist het impessionisti-
sche karakter goed heeft getrof
fen.
Er was voor dit concert vrij veel
belangstelling.
BEP RIJNDERS
Freek de Jonge: "Ik zoek het contrast met het beeld dat anderen van mij hebben bewust op".
opgeleverd - als ik zo was door
gegaan dan was ik een bejaarde
en bedaagde revolutionair ge
worden - kom je eigenlijk tot de
essentie. Wat wil je met mensen,
wat kun je zelf? Al die mensen die
jarenlang met mijn bus zijn mee
gereden zullen merken dat ik op
eens hard op de rem trap. Dan
dondert de lading dwars over me
heen door de vooruit. Ze moeten
dat maar voor lief nemen".
„Ik doe aan zelfonderzoek in dit
programma. Eerst zou ik het al
lemaal op het leven van een filo
sofiestudent baseren. Die zich
zelf tegenkwam. Maar toen be
dacht ik me: straks kom je met De
Komiek in Carré (april - red.) te
staan. Als ik nu zou beginnen in
theaters als De Balie of Shaffy,
dan zou het kunnen. Ik moet niet
dadelijk dodelijk zijn voor een
groot publiek. De stap niet te
groot maken. Ik hou daarom het
geheel zo dicht mogelijk bij me
zelf en op mezelf betrokken. Het
maakte het schrijven overigens
een stuk eenvoudiger".
Freek gokt er toch op dat het de aan
zichzelf twijfelende komiek zal
accepteren. Heeft het voldoende
incasseringsvermogen voor een
voorstelling waarin de commu
nicatie tussen artiest en zijn ge
hoor aan de kaak wordt gesteld?
Hoe ziet het de vreemde relatie
tussen De Komiek (is Freek),
diens oude, bevende vader (die
eveneens door Freek gespeeld
wordt) en zijn doofstomme gewe
ten in de persoon van een amok-
makend broertje (is Olof Seun
ke)?
Freek: „De zoon, De Komiek dus,
wil eigenlijk niet leuk zijn en kan
het ook niet, maar is het ten slotte
desondanks. De vaderfiguur, die
inderdaad, ja - het is een afsplit
sing van mijn persoonlijkheid -,...
die is niet leuk, maar vindt dat
erg. Hij voelt een verantwoorde
lijkheid naar het publiek toe. Die
mensen hebben betaald en dus
recht op amusement. Sanne, mijn
broer, is dus als het ware wéér een
ander facet van Freek de Jonge.
Het niet-sprekende gedeelte. Het
stomme geweten, dat de Komiek
bewust probeert te maken. Aan
het eind van de voorstelling pro
beert hij dat er bij De Komiek
zelfs met allerlei voorwerpen in te
slaan".
Therapie
„Dit programma is therapie voor
mij. Hierna moet het afgelopen
zijn. Nu kan ik nog even als bu
schauffeur op de rem trappen en
naar de nieuwe weg voor een leu
ke trip zoeken. Straks moet ik
weten wie ik ben. Dan moet ik
weer terug naar de wortels."
ADVERTENTIE
WINKELCENTRUM LEIDSENHAGE, LEIDSCHENDAM
LEIDSCHENDAM
Maar dat is gemakkelijk.
Dat je je auto zomaar kwijt
En nog helemaal gratis ook
Trouwens, je vindt in
Leidsenhage alles
watje hartje
Wat 'n winkels,
wat 'n keus!
En gezéllig, mensen!
NEDERLAND I
18.00 Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.30 - Sesamstraat (NOS)
18.45 - Paspoort, voor Turken (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Alleen op de wereld (AVRO)
19.25 - Doe-de-dance (AVRO)
19.50 - Ik slik slikt u ook? informatief programma (AVRO)
20.30 - Jonge mensen op het concertpodium (AVRO)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Den Haag vandaag (NOS)
22.10 - Sartre over zichzelf (NOS)
0.05 - Journaal (NOS)
- doven en slechthorenden (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - De Hulk. tv-serie (TROS)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - Een gelukkige hand, toneelstuk (TROS)
22.10 - Aktua tv (TROS)
23.00 - Soap, tv-serie (TROS)
23.30 - Journaal (NOS)
DUITSE TV
DUITSLAND I
(Region, progr. NDR: 18.00 Inform,
progr. 18.30 Actual. 18.45 Kleuter-
progr. 18.55 Polizeiinspektion 1,
tvdserie. 19.25 Region, magazine.
19.59 Progr.overz. 18.00 Actueel
progr. 18.15 Eine amerikanische
Familie, tv-serie. 19.15 Actual. 19.45
Licht progr.) 20.00 Journ. 20.15 Ac
tuele documentaire. 21.00 Vragen-
spel. 21.45 Filmreportage. 22.30 Ac
tual. 23.00 Die Wildente, tv-spel. 0.45
DUITSLAND II
18.20 Der Buergermeister, tv-serie.
19.00 Journ. 19.30 Mode en muziek.
20.30 Inform, progr. 21.00 Actual.
21.20 Region, progr. 22.05 Moliere.
tv-filmsene. 23.00 Verhalen. 23.35
Joum.
DUITSLAND III WDR
18.00 Gevar. kinderprogr. 18.30 Tv-
cursus natuurkunde. 19.00 Jeugd-
magazine. 19.45 Actueel progr. 20.00
Journ. 20.15 Das Fotomodell (The
Model Show), speelfilm. 21.50 Hob
bymagazine. 22.35 Actueel progr.
23.35 Joum.
BELGISCHE TV
BELGIË VLAAMS
18.00 Tekenfilmserie. 18.05 Inform,
kinderprogr. 18.35 Jeugdserie 19 00
Korte film. 19.05 Sport. 19.35 Meded.
en Morgen. 19.45 Joum. 20 10 Ike.
tv-serie. 20.55 Panorama. 2145
Edelman. bedelman. schutter,
spion, tv-serie. 22.35 Joum.
NET II
18 00-20 10 Zie Net 1. 20.10 Filmru-
briek. 21.00 De ijzeren Gustav, tv-se
rie. 22.00 Documentaire.
Per jaar komen ongeveer tien tot vijftienduizend mensen in het
ziekenhuis terecht door verkeerd gebruik van medicijnenDe meeste
gebruikers welen niet wat de werking van hun medicijn is en wat de
bijverschijnselen zijn Het gevolg is dat men teveel geneesmiddelen
gebruikt of een verkeerde combinatie. Momenteel wordtvijf procent
van de ziekenhuisbedden bezet door mensen met geneesmiddelen-
vergiftiging.
Dit vertelt Ria Bremer, samenstelster van de documentaire ,,lk
slik...slikt U ook?". Ria Bremer hoopt in dit programma duidelijk te
maken dat we wat voorzichtiger moeten zijn met het slikken van
geneesmiddelen. Enige tijd geleden wees zij in Televizier Magazine
op de mogelijke bijwerkingen van het inmiddels voor een halfjaar
uit de handel genomen slaapmiddel Halcion.Ria Bremer vroeg zich
af wat er na dat halfjaar zou gebeuren en informeerde bij het
ministerie voor volksgezondheid: ,Het ministerie vertelde dat de
bijsluiter gebruiksaanwijzing en samenstelling van het produkt
wordt veranderd. Maar ze zeiden ook dat dit elk jaar met zo'n
vijfhonderd bijsluiters gebeurt. Bovendien worden de bijsluiters
niet meer gelezen door mensen die al tien jaar hetzelfde middel
gebruiken".
De documentairedie door de AVRO vanavond wordt uitgezonden,
is opgehangen aan twee actualiteiten: het ministerie van volksge
zondheid heeft besloten dat er per 1 juli op de verpakking van alle
pijnstillers een waarschuwing over de bijwerkingen moet staan.
Bovendien heeft de Ziekenfondsraad vorige week advies uitge
bracht aan staatssecretaris Veder-Smit van volksgezondheidom
zoveel mogelijk goedkopere alternatieven voor te schrijven in
plaats van de duurdere merkgeneesmiddelen
Ria Bremer verwacht veel reacties op de documentaire te krijgen:
„De telefoon staal nu al roodgloeiend, omdat reel mensen opbellen
die slechte ervaringen met medicijnen hebben. Ik vind het belang
rijk dat de mensen mondiger worden en dat de kloof tussen arts en
patiënt kleiner wordt. We moeten minder makkelijk worden in het
innemen van medicijnen"
(Nederland) 1 om 19.50 uur.)
"Een sjieke autobiografie". Zo heeft de Franse schrijver en filo
soof Jean-Paul Sartre het filmportret genoemd, waarin hij zijn hele
leven tot het begin van de jaren zeventig uit de doeken doet. De film,
die in Frankrijk alleen in de bioscopen is vertoond omdat Sartre
uitzending via de televisie als gevolg van een diepgaand conflict
met de autoriteiten verbood.zal door de NOS op 6 en 13 maart op de
Nederlandse beeldschermen worden gebracht.
De film is samengesteld uit een aantal zorgvuldig voorbereide ge
sprekken, waarin Sartre's vriendin sinds 1929de schrijfster Simo-
ne de Beauvoir.en een groepje vrienden en leerlingen dè belangrij
ke periodes uit zijn leven nagaan.
De makers van de filmtwee Fransen, hebben de film beschreven als
"de reisroute van een intellectueel" en "het verhaal van een in alle
opzichten vrije man".
Nederland 1,22.10 uur)
af 20.02 (S)NCRV-55: klas:
22.02 (S) Bij de tijd. NOS: 23.02 (S)
Met het oog op morgen. KRO: 0.02
(S) De Nachtspiegel. 1 02 (S) Tussen
de hoezen met3.02 (S) Herrie of
Harry op 1. 6.02 (S) Country Urne.
6.50 Het levende woord.
HILVERSUM II
IKON: 18.05 Kleur. 18.35 Ned Israel.
Kerkgenootschap PP: 18.50 Uitz.
van het CDA. AVRO 19.00 Zo hoor
je nog eens wat. 19.20 (S) In de kaart
gespeeld, klass. verzoeken. 21.00 (S)
Residentie Orkest met sopraan en
piano en de Experimental-studio
der Heinrich Strobel Stiftung des
Suedwestfunks met Ondes Marte-
not Hedendaagse muziek. (22.30
Nws.) 23.15 (S) Jazz Spectrum. 23.40
AVRO's Radiojourn. 23.55 Nws.
HILVERSUM III
NOS: 18.03 (S) De Avondspits met
de Nationale Hitparade TROS:
19 02 (Si Poster 2d <>2 (Si Kerry
werk.
VRIJDAG 7 MAART 1980
HILVERSUM I
NOS. Ieder heel uur nws. KRO 7.03
Echo. 7.13 (S) Even na zeven. (8 03
Echo.). 9.03 (S) Gevar. progr 12.03
HILVERSUM II
VPRO: 7.00 Nws. 7.10 Ochtend
gymnastiek. 7.20 VPRO-expresr
(7.30, 8.00 en 8.30 Nws.) 9 00
Gymnastiek voorde vrouw 9 10 Wa
terstanden. 9.15 Expres-VPRO
NCRV: 10.30 Onder schooltijd.
NOS: 10.45 Werkbank 10 55 NOS-
programma-overzichL AVRO: 11.00
Schoolradio. TR< >S 11 20 Week in -
Week uit 12 26 Meded. voor land en
tuinbouw. 12.30 Nws 12 36 Aktua
NOS 13 00 Nws 13.11 Meer ov<
minder. 14 20 Op de zeepkist... kon
u maar. 14.45 't Kan van nut zijn e
Rechtoprecht. 15 00 Stad en land.
waarin de NOS-Visrubriek. 15.15
Knollen voor citroenen. 15.30 Va
onze redaktie. 15.30 Kijk op de Der
de Wereld en Oost-Europa. 16 10
Kijk op West-Europa. 16 20 Kijk op
Den Haag 16 30
VOQ 17.00 (S) Info-radio 17 30
Nws.).
HILVERSUM III
NOS: Ieder heel uur nws EO 7 02
(S) Ronduit op drie 8.03 EO-Metter-
daad-Memo. 8 05 (S) Tijdsein 9.03
(S) De muzikale fruitmand 10.03 (S)
Te elfder ure NCRV 11 03 (S> Pop
non :-VP 12 03 1
VOO M4 03 (S) Upparadc la 2«MSi
Popjoumaal 15 30 (S) Top-40 (16 45
Concertnws).
HILVERSUM IV
NOS: 7 00 Nwt. 7 02 (S) Vroeg klass
9 00 Nws. 9 02 (S> Muz. uit d> Mid
deleeuwen en Renaissance 9.30 (S)
Vrijdagmorgenconcert VOO: 11 00
(S) Muz. voor miljoenen. (12 00
Nws EO: 13 00 (S) KUnkspu g. 1
14.00 Nws. 14 02 (Si Theologie i.«
verkenningen. 14 20 (S) Klass con
cert VPRO: 15.00 (S) Muziek-op-
vier. "Myn vader was koetsier".
