Op doen sergeants naar macht Voorzichtige toenadering in Rhodesië Diplomatieke drukte rond Afghanistan Luchtvaartgeschil opgelost Voor echte ingewijden hing het eigenlijk al een tijdje in de lucht, maar in Nederland is de staatsgreep in Surina me toch als een verrassing gekomen. Die verrassing zal wel overgaan als in de ko mende dagen blijkt dat de militaire opstand mede een gevolg is van de wijze waar op Nederland in 1975 Suri name als zelfstandige re- publick heeft achtergela ten. John Serkei (27) legt in bij gaand artikel uit hoe het zover kon komen. Hij werd geboren in Suriname, kwam op 16-jarige leeftijd met zijn familie naar Nederland, werd in Utrecht fysiothera peut. en is net terug van een verblijf van drie maanden in Suriname, waar hij erachter probeerde te komen of hij na elf jaar in Nederland nog weer aan dat land kon wen nen. Hoewel hij Suriname in een chaos, vol corruptie aantrof, is hij toch ontdaan over de huidige gebeurtenissen. DINSDAG 26 FEBRUARI 1980 (Door John Serkei) UTRECHT - Maandag, 25 februari 1980, de dag waarop aan de wan kelende Surinaamse democratie een triest einde kwam. Om zeep geholpen door corruptie, onver antwoordelijke leiding en een zinloze machtsstrijd. Deze staatsgreep luidt een tijd in van machtswellust waar regimes zich altijd aan te buiten gaan. En het Surinaamse volk krijgt mis schien weer leiders, links of rechts, het doet er niet toe. die zullen dicteren, die de cultuur van het schrijven weer handig zullen gebruiken. Wat zich eerst voordeed als een zinloze prestigeslag tussen Arron en de Bond van Militair Kader is uitgelopen op een bloedige staatsgreep. De arrogantie van Arron, het zich niet houden aan afspraken en een inconsequente politiek zijn zeker de voedings bodem geweest waar mensen ge bruik van hebben kunnen maken om deze militairen voor hun kar retje te spannen. De gevolgen zijn nu nog niet te overzien. Op 25 november 1975 trok de TRIS, de Troepenmacht in Suriname, zich terug en maakte plaats voor de Surinaamse krijgsmacht. De ze Surinaamse krijgsmacht werd toen samengesteld uit vrijwilli gers, Surinaams kader, dat daar voor in dienst was van het Ne derlandse leger, en dienstplichti gen. De Surinaamse krijgsmacht kreeg ADVERTENTIE waardevol woonadvies. anders denken over wonen Leiden: Nieuwe Rijn- Den Haag Rijswijk Le.den. Leidschendam Rotterdam Eindhoven. Hilversum Zwolle Mogelijk militaire samenwerking Egypte-Israël JERUZALEM (DPA) - Het bezoek van vijf dagen van de Egyptische minister van defensie, Kamal Hassan Ali, aan Israël heeft aan leiding gegeven tot speculaties over mogelijke militaire samen werking tussen de twee landen. Terwijl Ali en zijn Israëlische ambtgenoot Ezer Weizman bij de aankomst van de Egyptische be windsman gisteren de nadruk legden op de normalisering van de betrekkingen tussen hun twee staten, opperde radio-Jeruzalem de mogelijkheid dat het komende bezoek van de Egyptische mili taire afvaardiging aan de 'Israëli sche vliegtuigindustrie' (IAI) verband houdt met eventuele plannen voor samenwerking, met inbegrip van de Verenigde Staten. In eerste aanleg zouden Israëlische produkten - bijvoor beeld elektronische apparaten - aan de VS kunnen worden ver kocht, waarna zij doorgeleverd zouden worden aan Egypte, al dus radio-Jeruzalem. Weizmans plaatsvervanger, .Mor- dechai Zippori, maakte intussen in een vraaggesprek met de Is raëlische militaire radio bekend, dat Israël nu vastbesloten is zijn gevechtsvliegtuig van de 'vol gende generatie' zelf te bouwen. Minister Ali, die met militaire eer in Israël werd verwelkomd, zei dat hij kwam als leider van twee de legaties, één voor de normalise ring van de betrekkingen en de andere voor onderhandelingen over terugtrekking op de defini tieve grens. Volgens inlichtingen uit Cairo ho pen de Egyptenaren dat Israël nog voor het overeengekomen tijdstip van april 1982 ook het oostelijke deel van de sinds 1967 bezette Sinai zal ontruimen. Poli tici in Jeruzalem hebben derge lijke speculaties tot dusver afge wezen. Ah en Weizman waren het er echter over eens dat de terug trekking van de Israëliërs uit de westelijke Sinai en de uitwisse ling van ambassadeurs het "be gin van een nieuw tijdperk'' in het Midden-Oosten betekenen. In de door Israël bezette strook van Gaza wordt rekening gehouden met een algemene staking van 24 uur, wanneer vandaag de nieuwe Egyptische ambassadeur Morta- da zijn geloofsbrieven overhan digt aan president Navon. Bur gemeester Rasjed al-Sjawa heeft tot een dergelijke actie opgeroe pen. Of ook het bezette westelijke deel van Jordanië zich bij de sta king zal aansluiten, was gisteren nog niet duidelijk. echter dezelfde functie als de TRIS. De TRIS, het Nederlandse leger dus, had tot taak Suriname als deel van het Nederlands ko ninkrijk, te verdedigen. De Suri naamse militairen namen deze taak over en hadden dus in feite niets te doen. Er viel, een enkel grensincident daargelaten, niets te verdedigen. Een geldverslin dende leegloperij dus, die tot on vrede leidde. Binnen de Surinaamse krijgsmacht was er ook een rangeninflatie. Militairen die in Nederland hun top bereikt hadden, werden voor veel geld naar Suriname gehaald en gepromoveerd, tot groot on genoegen van anderen die in de Surinaamse situatie iemand, die daarvoor een gelijke was, min of meer opeens als meerdere moes ten zien. Enkele topmensen van de Suri naamse krijgsmacht hebben zich schuldig gemaakt aan corruptie, hetgeen de overheid door de vin gers zag. De leiding binnen de krijgsmacht verloor op die ma nier steeds meer aanzien en werd ook een bron van onvrede. De vrijwilligers in het leger waren daarnaast nog steeds burgers. Zo Hoewel gisteravond nog niet dui delijk was hoe sterk de positie van de militairen, voornamelijk onderofficieren en manschap pen, is, kwam uit contacten met de Surinaamse hoofdstad een beeld van rust naar voren: van verzet tegen de militairen was geen sprake. Verwacht werd dat vandaag gesprekken zouden plaatsvinden tussen de leiders van de rebellerende manschap pen en politici uit regering en op positie. De opstand van de militairen, naar schatting 300 van de 800 man tel lende Surinaamse legermacht, begon in de nacht van zondag op maandag met een bezetting van de Membre Boekoekazerne in Paramaribo. De opstandelingen namen daarna vanaf een pa trouilleboot het hoofdbureau van politie onder vuur; daarbij zou den twee doden en ettelijke ge wonden zijn gevallen. Ook in an dere delen van de stad hadden gevechten plaats; precieze cijfers van het aantal slachtoffers waren niet te krijgen, maar de meeste meldingen uit Paramaribo gaan uit van zeven doden en tientallen gewonden. Vier sergeants De opstandige militairen worden geleid door vier sergeants: Horb. Abrahams, Neede en Sital. In Pa ramaribo circuleren geruchten dat de militairen worden ge steund door oppositionele politi ci. Oppositieleider Lachmon van de Hindostaanse Volkspartij ontkende gisteravond in een tele fonisch vraaggesprek met AVRO's Televizier enige band met de militairen. Lachmon meende dat de opstand (hij wilde het nog geen staatsgreep noe- BONN/NIEUW DELHI/PARIJS (UPI/Reuter) - De kwestie-Af- ghanistan heeft gisteren aanlei ding gegeven tot een druk diplo matiek verkeer. In Londen ont moette de Bfitse premier That cher de Westduitse bondskanse lier Schmidt, die bij zijn terug keer in Bonn op zijn beurt de Spaanse premier Suarez ontving. In de Westduitse hoofdstad was ook de Italiaanse minister van buitenlandse zaken, Ruffini. op bezoek voor een gesprek met zijn Duitse ambtgenoot. In Parijs werd bekendgemaakt dat een hoge ambtenaar een bezoek aan Moskou zal brengen. In Nieuw Delhi bespraken de Indiase en Joegoslavische ministers van buitenlandse zaken het Britse voorstel inzake een neutraal Af ghanistan. Tenslotte werd in Bonn meegedeeld dat men wei nig voelt voor een bemiddelings rol van Willy Brandt tussen de Sowjet-Unie en de Verenigde Staten. In Bonn ontkende regerings woordvoerder Klaus Boelling dat de voormalige bondskanselier Willy Brandt is gevraagd te be middelen tussen Moskou en Washington, wier betrekkingen sinds de Russische interventie in Afghanistan ernstig zijn ver koeld. Zondag meldde het West kon het ook nog gebeuren dat burgers militairen moesten be velen, tot groot ongenoegen van beide partijen. Om onder meer dit probleem te re gelen, stapte de Bond van Militair Kader vorig jaar naar Arron. Deze deed tijdens het onderhoud met de militairen toezeggingen, die de regering nooit is nagekomen. Het enige wat de regering deed, was een onderzoekscommissie instellen, die later met een rap port kwam, waarin duidelijk stond dat het leger een geldver slindende machine was die óf een andere functie moest krijgen óf moest worden opgeheven. Begin dit jaar lieten de militairen, het wachten en de onzekerheid men) had kunnen worden voor komen wanneer hij een bemid delingspoging tussen regering en militairen had kunnen voortzet ten. Het Surinaamse Nieuws Agent schap staat volgens een bron in Paramaribo onder controle van de militairen, die elk half uur via de radio de bevolking oproepen kalm te blijven, en de avondklok, die om 18.00 uur ingaat en om 07.00 uur afloopt, op te volgen. Volgens communiques van het SNA hebben de militairen niet alleen de politietop, maar ook enkele ministers aangehouden. Verklaring De rebellerende militairen gaven kort na hun actie een verklaring uit, waarin zij zich presenteerden als de Nationale Militaire Raad van Suriname. In de verklaring werd gesteld dat het bestuur van Suriname door deze raad was overgenomen. "Ieder rechtge aarde ingezetene van Suriname wordt opgeroepen zich ter be schikking te stellen van de so ciaal-economische, maatschap pelijke en morele heroriëntatie en opbouw van de republiek Su riname". Alle orders van de raad zouden strikt moeten worden opgevolgd, aldus de verklaring, ondertekend door de sergeants Sital en Neede. Een uur later volgde een oproep van de regering en oppositie in Suriname, die onder meer was ondertekend door Ferrier en Lachmon. Daarin werd een be roep op de bevolking gedaan de kalmte te bewaren, en "Zich niet te buiten gaan aan overtredingen, zodat daardoor de mogelijkheid kan ontstaan de nu heersende si- duitse tijdschrift Der Spiegel dat president Carter en de Russische ambassadeur in Bonn. Wladimir Semionov, de mogelijkheid van een dergelijke bemiddelingsrol hadden geopperd. Dit bericht werd gisteren in leidende krin gen van de Westduitse regerings partij SDP, waarvan Brandt (Van onze correspondent Frans van Hasselt ATHENE - Een kentering ten goe de heeft zich de afgelopen dagen voorgedaan in de betrekkingen tussen Turkije en Griekenland. De burgerluchtvaart boven de door de twee landen omstreden Aegeische Zee, die sinds de Cy prus-crisis van 1974 was geblok keerd. kan op korte termijn wor den hervat. Volgens internationale regelingen moesten vóór 1974 burgervlieg tuigen die boven deze zee vlogen zich melden bu een van de con- Premier Arron: alles op zijn be loop gelaten. tuatie tot een aanvaardbare op lossing te brengen" Het was vannacht rond het mid dernachtelijk uur niet bekend of de leden van de Surinaamse rege ring nog op vrije voeten waren. Afgaande op de mededelingen van het SNA zouden de opstan delingen nog op zoek zijn naar premier Arron. Volgens een bron in Paramaribo hebben de onder voorzitter is, bevestigd, hetgeen dus in tegenspraak is met de uit latingen van Boelling. Inmiddels heeft de vooraanstaande SDP'er Egon Bahr gezegd dat Brandt be reid is. voor zover het binnen zijn mogelijkheden ligt, politieke hulp te verlenen bij het weer op gang brengen van de gesprekken troletorens op de Griekse eilan den waarmee deze zee tot vlak onder de Turkse kust is bezaaid. In de gespannen situatie van au gustus 1974 kwam Turkije met een publikatie aan personeel in de lucht waarin werd bepaald dat vliegtuigen zich al halverwege die zee bij controletorens op het Turkse vasteland moesten mel den. Griekenland vervaardigde vervol gens automatisch zijn eigen maatregelen uit, waarbij het hele luchtruim boven de Aegeische Zee onder deze omstandigheden tot gevaarlijk gebied werd ver beu geworden, als bond van zich horen door acties te voeren op het terrein van de Membre Boekoe kazerne. De legerleiding, waarin opmerkelijk veel familieleden van Arron zitten, verbood de ac tie en in een telegram aan de rege ring, dat door de pers verdraaid werd, liet de bond weten dat zij haar acties nu op straat zou voe ren. Arron erkende geen bond, stuurde alle bestuursleden afzonderlijk een uitnodiging tot een gesprek en het conflict was een feit. De militairen wilden hun bond net als de politiebond erkend zien. Er kwam dus geen gesprek, de ac ties werden voortgezet in het sta dion in Paramaribo. officieren de touwtjes in handen en zouden zij kunnen rekenen op steun van de bevolking*Plunde raars, die in de zakenwijk van Pa ramaribo hun slag wilden slaan tijdens de troebelen, zijn door de militairen gearresteerd. Latei- werd door de Militaire Raad meegedeeld dat plunderaars zonder pardon zouden worden doodgeschoten. tussen de Amerikaanse en Russi sche regering, maar dat deze niets voelt voor een bemiddelings functie. Volgens Bahr zou Brandt nu afwachten of Moskou hem uitnodigt voor een gesprek. Bahr zei tevens dat president Carter tijdens een onderhoud met de voormalige bondskanselier in klaard. De meeste maatschappij en stopten hierop hun vluchten Athene-Istanbul (40 minuten); slechts een enkele, zoals de Sa bena, ging een of twee keer per week door met deze rechtstreek se verbinding, maar dan met een grote omweg van anderhalf uur over Bulgarije. De Turkse regering heeft nu maat regelen de bij wijze van "gebaar van goede wil" ingetrokken, waarna de Griekse regering het zelfde deed. De Aegeische Zee is weer veilig, althans voor de bur gerluchtvaart, die zich vanouds van speciale corridors bediende. Het volk verleende, daartoe opge roepen, steun door voedsel, de kens, dranken e.d. te brengen. De regering reageerde erop door met veel machtsvertoon de militaire politie of) onderofficieren en dienstplichtigen af te sturen met de opdracht te schieten! Er waren toen ongeveer driehonderd on gewapende militairen in het stadion aanwezig. Een bloedbad kon worden voorkomen doordat de vrouwen van de militairen en hun kinderen zich tussen de par tijen plaatsten. De militaire poli tie heeft toen jacht gemaakt op de leiders van dit verzet, Sital. Nee de en Abrahams. Deze zijn gear resteerd, met in het vooruitzicht een straf van maximaal twaalf jaar. Deze arrestaties verscherpten hot conflict en het werd duidelijk dat deze mensen als voorbeeld zou den moeten dienen. De dagen daarop werden bepaald door een strijd van hevig geëmotioneerde mensen, die in feite met hun ge zinnen opkwamen voor duide lijkheid en bestaanszekerheid. Een officier bood zijn rang en in signes aan. Het volk kreeg steeds Washington heeft verklaard, dat het goed zou zijn als Brandt de Sowjet-lciders zou duidelijk ma ken dat de Amerikanen de dia loog met het Kremlin willen voortzetten. Daarmee ontkent hij dus ook de woorden van Boelling dat Brandt niet om bemiddeling is gevraagd door de Verenigde Staten. De regeringswoordvoer der heeft tegenover journalisten ook verklaard dat Brandt slechts een bemiddelingsrol op zich zou kunnen nemen als de kanselier, de minister van buitenlandse za ken en de gehele Westduitse re gering dat zinvol achten. Hij zei dat Schmidt en Brandt het met elkaar eens waren dat een be middeling buiten de macht van de Bondsrepubliek ligt. In Bonn circuleerden gisteren geruchten dat de twee hi t niet eens waren over een dergelijke rol. Bondskanselier Helmut Schmidt en de Britse premier Margaret Thatcher verklaarden gisteren na hun onderhoud in Londen, dat het voorstel van de Europese Gemeenschap inzake een neu tralisering van Afghanistan "een goede basis" is. Verder waren, de twee regeringsleiders van oor deel dat de derde wereld meer be trokken moet worden bij de po gingen om de knsis rond Afgha nistan op te lossen. PAGINA 13 meer sympathie voor de actie, omdat de militairen met schoonmaak- en hulpacties dui- deliik aangaven voor het volksle ger te willen zijn, dat zich wil in zetten voor hulp en diensten aan het volk. Arron dacht het verzet gebroken te hebben door de leiders te arreste ren en ging daarmee tegelijker tijd voorbij aan wat er werkelijk aan onvrede leefde. Arrogant liet hij alle problemen liggen en liet alles op zijn beloop. Hij gaf daar mee een kans aan andere krach ten die deze onvrede gebruikten om tot een staatsgreep te komen. En militair verzet was, als hij wer kelijk ingegaan was op de problemen, nooit uitgegroeid tot een staatsgreep. Daarvoor waren de acties in de laatste week van januari te weinig georganiseerd, te weinig doordacht. Waar deze staatsgreep toe zal leiden, is nog lang niet duidelijk. De onderoffi cieren hebben zelf te weinig ka der om het land te kunnen bestu ren. Waar het met Suriname nu naar toe gaat, zal blijken uit de werkelijke leiders achter de schermen. Maur het trieste is dat de regering met haar corrupte verdeel- en heers politiek de werkelijke problemen heeft laten liggen, die nu tot ge volg hebben dat onze democratie doodgemaakt is. Een zwarte bladzijde in de Surinaamse ge schiedenis. veiligheidstroepen. De Ne derlandse waarnemers, Utrechts burgemeester Henk Vonhoff, oud-staatssecreta ris dr. P. H. Kooijmans, staatsraad mr. Th. van Lier en BZ-ambtenaar mr. L. P. van Vliet, houden heter voorlopig op dat de intimidatie plaats vindt van beide zijden: van de Rhodesiërs en de aanhang van bisschop Muzorewa, maar ook van de nog vrij rondlopende ZANLA-troe- pen. In elk geval worden de aanwij zingen steeds sterker, dat en kele terreurdaden van de laatste dagen gepleegd zou den kunnen zijn door eenhe den van de Rhodesische vei ligheidstroepen. In de politieke discussies komt intussen steeds sterker de mogelijkheid naar voren dat Joshua Nkomo en zijn Pa triottisch Front na de verkie zingen een centrale rol zou den gaan spelen bij de rege ringsvorming. Een coalitie van Nkomo met Mugabe's ZANU-PF en elementen uit Muzorewa's UANC - zonder de bisschop zelf - zou volgens sommigen de beste kans bie den op vrede. HANNOVER (ANP/DPA) - De 30- jange Nederlander Ronald Au- gustin, die in de gevangenis in Hannover een straf van zese neenhalf jaar uitzit, komt waar schijnlijk volgende week op vrije voeten. (Van onze redactie buitenland) PARAMARIBO, DEN HAAG - Rebellerende militairen van het Surinaamse leger hebben gis teren in Paramaribo de avondklok ingesteld, nadat zij eerder de macht van de Surinaamse regering hadden overgenomen. De drie bestuursleden van de Bond van Militair Kader en leiders van de militaire staatsgreep in Suriname, ua hun proces in Paramaribo. Links midden Abrahams, rechts boven Sital en rechts onder Neede. Van onze verslaggever Fred Sanders) SALISBURY - De aankomst van 650 guerrillastrijders van Joshua Nkomo's leger, het ZIPRA, in een kazerne van het Rhodesische leger, leek gisteren een eerste stap te zijn na;ir verzoening tussen de partijen in het conflict in Rhodesië. De woordvoerder van de Britse gouverneur in Rhodesië, Lord Soames, liet gisteravond weten dat ook de commandanten van het ande re guerrillaleger, het ZANLA van Robert Nugabe, in begin sel hebben ingestemd met een integratie van tien pro cent van hun strijdmacht in het Rhodesische leger. Over de manier waarop de ZANLA-troepen zullen gaan samenwerken met de Rhode sische strijdmacht, wordt nog overleg gevoerd; de troepen van het Gemenebest hebben de leiding over het experi ment in de Rhodesische le gerplaats Essexvalc. Een andere positieve ontwik keling was, dat er een zekere toenadering lijkt te ontstaan tussen de Rhodesische troe pen en de guerrillastrijders die zijn samengebracht in de zgb. Assembly Points. Sinds gisteren laten de guerrilla strijders kleine hoeveelheden van het Rhodesische leger toe in deze gebieden, waarin zij met behoud van hun wapens zijn samengebracht. Ook zullen de Rhodesiërs de ver antwoordelijkheid voor de voeding van de 22.000 guer rillastrijders in de verzamel gebieden overnemen van de troepen van het Gemenebest. Intussen lijkt het overleg tussen gouverneur Soames, zijn mi litair adviseur generaal Sir John Acland en de leiders van de Gemenebesttroepen ërtoe te leiden dat deze troepen in elk geval niet onmiddellijk na de verkiezingen zullen ver trekken. In plaats van toe zicht houden, wordt hun taak tijdens de verkiezingen die op 27. 28 en 29 februari worden gehouden, er een van contact onderhouden tussen (blanke) Rhodesiërs en de guerrilla strijders en de training van deze guerrillastrijders. Terwijl op deze wijze de militai re spanning binnen Rhodesië enigszins werd getemperd, gingen terreur en intimidatie rondom de verkiezingen, die het land, Zimbabwe begin maart zijn echte onafhanke lijkheid moeten geven, on verminderd voort. Onder het mom van een bomaanslag haalde de Rhodesische politie gistermorgen het hoofdkwar tier van Robert Mugabe's ZANU-PF overhoop. Ook het huis van Mugabe, in een bui tenwijk van Salisbury, had de politie willen doorzoeken, maar Mugabe, die zwaar wordt bewaakt door zijn ei gen mensen, weigerde de po litie toegang. Ook gisterochtend werden 26 ZANU-PF aanhangers, onder wie de politicus Nathan Seke- ramayi, gearresteerd in hun hotel Masandira Pombwe. Dit hotel ligt vlakbij het terrein waarop bisschop Muzorewa vierdagen lang per helikopter strak georganiseerde politie ke bijeenkomsten bezocht. Tien Van deze ZANU-PF- mensen zaten gisteravond nog vast, net als vele honder den anderen. Dwars tegen de officiële be kendmakingen van Rhodesi sche en Britse kant in, circu leren er in Salisbury steeds meer rapporten van onafhan kelijke waarnemers, die wij zen op de intimidatie van de bevolking en terreurdaden die worden bedreven door de Rhodesische veiligheids troepen, met name de Auxi liaries, de hulptroepen die loyaal zijn aan bisschop Mu zorewa. Een groep Canadese en Ameri kaanse waarnemers heeft gis teren een rappor! uitgabi acht over een aantal ziekenhuizen. Een meerderheid van de daar ondervraagde gewonden bleek zijn verwondingen te 'danken' te hebben aan de

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1980 | | pagina 13