McmcsmB
Bewind Marcos is door en door verrot
de weekbladen
Filippijnse bevolking is bang en „zo mak als schapen"
ELSEVIERS
DONDERDAG 14 FEBRUARI 1980
PAGINA 11
MANILA - In de cafetaria's van Manila en daarbuiten
wordt druk gespeculeerd over de gezondheid van
president Ferdinand Marcos. Het gerucht gaat dat
de president aan een ongeneeslijke ziekte lijdt die
het gevolg zou zijn van een ernstige nierkwaal. Er
wordt gefluisterd dat in het Malacanangpaleis een
nierdialyseapparaat staat voor Marcos.
Het is niet zozeer de gezondheid
van het staatshoofd waar men
zich om zorgen schijnt te ma
ken, maar de gevolgen voor
het land die een plotseling
overlijden van de president
met zich mee zou kunnen
brengen. Wie zal het machts
vacuüm vullen? Komt er een
machtsstrijd? Zullen de Fi
lippijnen terugkeren naar een
democratisch bestuur? Wor
den bestuurd door een mili
taire junta? Communistisch
worden of in een staat van
anarchie terechtkomen? Zo
wel in het presidentieel paleis
als in de huizen van de poli
tieke tegenstanders was men
flink geschrokken van de
waarschuwing van de
Zweedse econoom Gunnar
Myrdal die verklaarde dat de
„Filippijnen elk ogenblik in
een situatie verzeild kunnen
raken als in Iran".
^flyrdals waarschuwing kon
niet op een slechter moment
komen. „De Nieuwe Maat
schappij" (Kilusan Bagong
Lipunan), opgericht door
Marcos, staat of valt bij het
succes van haar economische
politiek die de kloof tussen
arm en rijk moet dichten.
Maar in de veertien jaar \fan
Marcos' alleenheerschappij
en zeven jaar van staat van
beleg is die kloof alleen maar
groter geworden. De voor
malige president Diosdao
Macapagal vertelt, dat een 38-
jarige boer in een buitenwijk
van de hoofdstad zijn tweeja
rig zoontje doodde door zijn
hoofd op de straatstenen te
verbrijzelen. Bij zijn arresta
tie, aldus Macapagal, beken
de de man dat hij zijn kind
vermoord had om een einde
te maken aan zijn honger en
lijden. „Ik hield van hem en ik
kon het niet langer aanzien
dat hij zijn dagelijkse eten
niet kreeg", zo had deze boer
gezegd.
Macapagal die ik thuis opzocht,
zegt dat er op de Filippijnen
een „wezenlijke armoede"
heerst. Maar de mensen ster
ven volgens hem niet van
honger. „Het komt door de
staat van beleg dat de kloof
tussen arm en rijk zoveel gro
ter is geworden. Achter dè fa
cade van geldverslindende
luxueuze hotels en majes
tueuze kantoorflats, in de
achter nette stenen muren
schuilgehouden sloppenwij
ken verkommeren de mensen
die, om aan de ellende en
honger te ontkomen, hun
dierbaren doden", zegt Ma
capagal. Hij beschouwt zich
als woordvoerder van de op
positie die zich in de Natio
nale Unie voor Democratie en
Vrijheid en de Nationale Unie
voor de Bevrijding (NUDF)
heeft verenigd.
Windvlaag
Macapagal vergelijkt het dicta
toriaal bewind van Marcos
met een vrucht. Als zij jong is
kan zij .tegen een windvlaag.
Maar naar gelang de tijd vordert
wordt zo n vrucht rijper en
rijper en dan valt zij zelf wel
van de stam. „Maar", zo zegt
hij, „het bewind van Marcos is
niet alleen overrijp maar het
is door en door verrot". Het
zal bij het minste of geringste
vallen, meent Macapagal, die
Marcos twee jaar of minder
geeft. Er is volgens de ex-pre
sident, die door Marcos wordt
genegeerd in diens politieke
activiteiten uitrees van hem
een „politiek martelaar" te
maken, geen sprake van „ge
lijke burgerrechten".
De arrogantie van de macht
staat in schrille tegenstelling
tot de vernedering van het.
volk, dat door angst en vrees
zo mak is geworden als scha
pen. Macapagal haalt voor
beelden van machtswillekeur
aan. Een kleinkind van minis
ter van buitenlandse zaken
Romulo maakte zich schuldig
aan verkrachting maar'wordt
vrijgesproken, evenals de
zoon van minister van defen
sie Enrile die beschuldigd
wordt van moord.
En een neef van de president
die betrokken was bij een
schietincident waarbij een
dode viel en toch niet wordt
vervolgd, ondanks het feit dat
er getuigen bij zijn geweest
„In de door de regering ge
controleerde pers wordt hier
over met geen woord gerept"
zegt Macapagal.
„Het volk is Marcos beu", zegt
hij. Macapagal meent dat een
opstand onvermijdelijk is
omdat de staat van beleg een
wezenlijk deel is van het sys
teem. „De president kan niet
zonder de staat van beleg re
geren. Daarom zal er geweld
aan te pas moeten komen om
aan deze noodtoestand een
einde te maken. Alleen de val
van Marcos kan de democra
tie terugbrengen in het land"
Macapagal acht het uitgeslo
ten dat Marcos vrijwillig zal
aftreden „omdat hij anders
blootstaat aan vergeldings
maatregelen"
Lastig parket
Dat de president 30 januari van
dit jaar regionale verkiezin
gen heeft laten honden en dat
zo plotseling heeft aangekon
digd, heeft naar zijn mening
ten doel om zijn „dictatoriaal
systeem te structureren"
Ook zou dat volgens hem ge
beurd zijn onder druk van de
Amerikaanse regering. Pre
sident Marcos weet dat de
Amerikanen op het ogenblik
in een lastig parket zitten. Zij
kunnen het niet aan de wes
terse wereld verkopen dat zij
een dictatuur op de Filippij
nen steunen, een land waar de
mensenrechten met voeten
worden getreden terwijl zij zich
opwerpen als de kampioen
van de mensenrechten. Om
de schijn te geven dat on
danks de staat van beleg de
mensen hun democratische
rechten kunnen uitoefenen
schreef Marcos deze verkie
zingen uit. Het mes snijdt,
vindt Macapagal, aan twee
kanten. Daarmee brengt Mar
cos de regering-Carter, van
wie hij economisch en mili
tair afhankelijk is, niet in
verlegenheid en anderzijds
door plotseling de verkiezin
gen te laten houden neemt hij
de oppositie de wind uit de
zeilen, want die heeft zich
nauwelijks kunnen organise
ren in die korte periode van
voorbereiding.
President Ferdinand Marcos.
Zijn verzoeningspoging met
aartsvijand Benigno Acquino
(47 J, leider en oprichter van de
Laban-partij, die Marcos ze
ven jaar geleden heeft laten
oppakken en die nog steeds in
de gevangenis zit. zou ook
onder druk van de Amerika
nen hebben plaatsgevonden.
„Maar", zo meent Macapagal,
„die slimme Marcos wilde
weten wat Acquino in de ge
vangenis heeft uitge
broed".
Acquino's plan om een Raad
van Leiders te vormen waarin
politici, militairen en geeste
lijken zitten die het land moet
sturen naar en normale toe
stand, werd door Marcos
verworpen. Hij vond dat Ac
quino, die grote aanhang
heeft onder het volk en getipt
wordt als mogelijke opvolger
van Marcos, er in zijn plan
vanuit is gegaan dat de presi
dent ernstig ziek is en dat het
land op derand van een crisis
staat. En deze twee uitgangs
punten, zo meent Marcos, zijn
onjuist. „Ik ben kerngezond
en ik probeer het zo te hou
den", verklaarde Marcos (62).
Maar westerse diplomaten is
het toch opgevallen dat de
president niet meer de ener
gieke man is van een halfjaar
geleden. Een westerse diplo
maat meende dat Marcos de
verkiezingen heeft laten hou
den als een excercitie voor
een mogelijke terugkeer naar
een normalisatie van de toe
stand en voor eventueel in
1984 te houden algemene
verkiezingen. Marcos zou se
rieus overwegen om af te tre
den, hij zou er de brui aan
willen geven na meer dan
veertien jaar aan het bewind
te zijn geweest. Hij is bezig
om een situatie te scheppen
waarin hij kan aftreden. Vol
gens deze diplomaat is Mar
cos teleurgesteld dat de be
loofde economische vooruit
gang niet is waarge
maakt.
Chaos
Macapagal vreest echter het
ergste voor Marcos. Als hij
ONZE CORRESPON
DENT IN ZUIDOOST-
AZIE, BOB MANTIRI,
WOONDE ONLANGS
OP DE FILIPPIJNEN
DE VERKIEZINGEN
BIJ EN SPRAK MET
DE LEIDERS VAN DE
OPPOSITIE TEGEN
DE OMSTREDEN
MARCOS
vrijwillig aftreedt komen de
krachten die hij al die tijd
heeft onderdrukt los en er ont
staat een chaos. Hij zegt dat
nij bet tot zijn levenstaak
neeft gemaakt om het land
weer aan een democratische
regering te helpen. „Ik wil
niet dat mijn kleinkinderen
opgroeien in een dictatoriaal
systeem", zegt hij. In het leger
signaleert de voormalige pre
sident een grote verdeeld
heid. Er is een stroom die
trouw heeft gezworen aan
Marcos en die de macht van
hem zal overnemen als de
president komt te overlijden
of door geweld opzij wordt
gezet.
Maar er is ook een andere stro
ming die het volk steunt in
zijn streven naar terugkeer
van de democratie. Het hangt
er nu maar van af wie op het
kritieke moment de overhand
heeft. Als de laatste groep zou
winnen dan verwacht Maca
pagal de normalisatie van de
toestand en zal er een presi
dent komen die door het volk
zal worden gekozen. Als de
eerste groep de overhand
krijgt dan lijkt het volgens
hem wel zeker dat het land zal
worden bestuurd door een
militarie junta. Maar diplo
matieke waarnemers menen
dat men ook in de' legertop
huiverig is voor een confron
tatie met het volk, die zou
kunnen uitlopen op een bur
geroorlog. Als de haviken en
loyalisten de macht in handen
krijgen, zullen zij waar
schijnlijk een scenario opzet
ten dat acceptabel moet zijn
voor het volk.
In dat scenario past de benoe
ming van stromannen (waar
onder Marco's echtgenote
Imelda), maar de militairen
blijven de teugels in handen
houden. Er wordt opgemerkt
dat de Filippijnen in feite al
min of meer bestuurd worden
door de drie generaals achter
Marcos: dat zijn de minister
van defensie Ponce Enrile, de
chef van de spéciale krijgs
macht Ramos en het hoofd
van de „Pretoriaanse wacht"
van Marcos, generaal Ver.
Het zouden deze drie generaals
zijn die ingrijpen wanneer er
wat gebeurt met president
Marcos. Macapagal geeft me
vrouw Imelda Marcos geen
kans op het presidentschap al
zou ze dat wel willen. ,,De
macht en gezag die zij heeft, is
een afstraling van haar man
en die zullen haar ontglippen
zodra haar man van het poli
tieke toneel is verdwenen",
meent hij. Hij verwijst naar
Isabel Peron in Argentinië en
de weduwe van Mao in China,
die het niet hebben kunnen
maken na de dood van hun
man.
Geen benul
Een ander criticus van Marcos
is de geestelijke leider van de
45 miljoen rooms-katholie-
ken. Jaime kardinaal Sin,
aartsbisschop van Manila.
Een gewiekst politicus, al
beweert hij dat hij geen benul
heeft van politiek. De katho-
liêke kerk op de Filippijnen is
wellicht de enige organisatie,
met uitzondering van het le
ger, die potentieel in staat is
om Marcos te laten struike
len. Zij is ook de enige organi
satie die Marcos niet onder de
duim heeft. Sin meent dat de
kerk op de Filippijnen ook
politiek moet bedrijven, want
politiek raakt de belangen
van het volk en de kerk dient
zich het lot aan te trekken van
het volk. Dat er een scheiding
wordt gemaakt tussen kerk
en staat is voor de Filippijnen
een zegen. Zo kunnen de fou
ten van de regering niet op de
kerk worden verhaald. Maar
scheiding van kerk en staat
betekent niet, vindt kurdinual
Sin, dat de kerk zich moet
isoleren. Het betekent dat
met de regering moet worden
samengewerkt als het gaat
om het welzijn van het
volk.
De kardinaal benadrukt dat de
kerk niet is geinteresseerd in
welk systeem ook dat regeert.
Zij is er en zal er altijd zijn: in
een monarchie als in Groot-
Brittannië, een dictatuur als
in Hitler-Duitsland, in het
Spanje van Franco, een
marxistische regering zoals in
Polen of in een constitutio
neel autoritair regeringssys
teem zoals hier op de Filippij
nen, aldus Sin. De kerk moet
voor iedereen opkomen. „Wij
kunnen daarom ook de presi
dent niet uitsluiten, want hy
is ook lid van de kerk, maar
tegelijkertijd moeten we ook
samen over problemen kun
nen gaan praten, al valt het de
president moeilyk om daar
over te praten". Sin voert een
beleid van kritische samen
werking jegens het Marcos-
regime.
Hij is van mening dat dit be
wind „goedaardig" is verge
leken met andere dictaturen.
„In ieder geval", zegt hij,
„geef ik de voorkeur aan dit
bewind dan aan een militaire
junta die via een staatsgreep
aan de macht komt". Zijn
grootste bezorgdheid geldt de
opvolging van Marcos. „Het
laat me koud of Marcos in het
Malacanangpaleis blijft. Wat
wel op korte termyn gedaan
moet worden is komen tot een
regeling die een soepele over
gang van de macht, zonder
geweld, mogelijk maakt. Er
moet iets op papier komen
over deze opvolgingkwestie,
voordat het te laat is". De
kans op een machtsstrijd en
een militair ingrijpen acht de
kardinaal groot. „Als Marcos
zijn vrouw op zijn stoel wil
hebben, dan moet hy daar
voor voorzieningen treffen.
Of zij door het volk geaccep
teerd wordt is een tweede,
maar het belangrijkste is dat
er geen machtsvacuüm on-
staat, waarin het leger kan in
grijpen", meent hij.
Volgens de grondwet wordt de
voorzitter van het parlement
bij overlijden van het staats
hoofd automatisch president
en wordt de vice-premier
premier. Maar er is tot op dit
ogenblik door Marcos nog
geen vice-premier benoemd.
Marcos bekleedt zowel de
fünctie van president als
premier. De naam van Imelda
Marcos is lange tijd genoemd
als mogelijke vice-premier,
maar na de golf van protesten
die loskwam is Imelda de
laatste maanden niet meer in
dat verband genoemd.
Moeilijke vrouw
Sin vindt Imelda Marcos een
„moeilijke vrouw", met wie
het moeilijk onderhandelen
is. Hij vindt haar een zaken
vrouw die snel besluiten
neemt en die geen tegen
spraak duldt. „Ik onderhan
del liever met haar man", zegt
hij lachend. Toen mevrouw
Marcos de kardinaal eens uit
nodigde om naar een concert
te gaan, wees de prelaat de in
vitatie diplomatiek van de
hand met het excuus: „Maar
madame, de mensen zullen
guan roddelen als ze ons sa
men zien".
Tussen het leger en de kerk be
staat grote spanning. Voor de
militairen is het een doorn in
het oog dat radicale priesters
en nonnen, samen met
marxistische groeperingen,
actief zijn in de sloppenwij
ken en in de arme streken. De
kardinaal heeft sympathie
voor deze radicalen, maar
hoedt zich ervoor om zich niet
al te enthousiast uit te laten.
Wel valt hij heftig uit tegen de
legertop als deze priesters
worden aangevallen. In juni
vorig jaar kwam het tot een
openlijke botsing tussen de
minister van defensie, Enrile,
en de kardinaal. Enrile be
schuldigde „religieuze radi
calen ervan een ondergrond
se campagne te leiden tegen
het Marcos-bewind".
Sin reageerde snel en scherp
met de verklaring dat hij zijn
buik vol heeft van de pogin
gen van de militairen om de
kerk af te schilderen als een
onbewust werktuig in han
den van de communisten.
„Dat de priesters betrokken
worden'in de problemen van
het volk komt omdat vele
mensen geen rechtvaardige of
redelijke behandeling krijgen
van de regering", aldus de
kardinaal.
Hij zegt dat er sociule onrust
heerst op de Filippijnen om
dat 95 procent van de rijkdom
in handen is van een kleine
groep. Hij verwerpt echter
een klassestrijd. Beter is,
vindt Sin, de rijken er van te
overtuigen dat zij de plicht
hebben om de armen te hel
pen. „Als wy allemaal arm
zijn, wie zal „ons dan moeten
helpen", zegt hij.
Kardinaal Sin begint onbe
daarlijk te lachen als hij wordt
vergeleken met ayatollah
Chomeini in Iran. „Ik heb
haar noch baard waaraan ik
mijn kracht kan ontlenen,"
voegt hij er aan toe. Hij zegtde
gevoelens van het volk te ver
tolken als hy de president
waarschuwt om een einde te
maken aan de al zeven jaar
durende staat van beleg die
het volk van zijn leider ver-
vreemt. De stemming op de
Filippijnen is vooral de laat
ste maanden politiek gela
den.
Taai bewind
Het bewind van Marcos lijkt op
het eerste gezicht nog even
taai als veertien jaar geleden.
Maar het volk begint zich
langzamerhand bewust te
worden van zijn situatie. Het
spiegelt zyn armoedig be
staan aan de nfflonumcntale
gebouwen in de steden en
daarbuiten en wordt zich be
wust van zijn armoede, vertelt
de vrouw van een voormalige
burgemeester in een dorpje,
niet ver van Batangasstad. Zy
vraagt zich af hoe lang dit nog
kan duren.
Er komt een tijd dat de maat vol
raakt. Een wanhopig mens
heeft niets te verliezen en is
tot alles in staat. In zo'n situa
tie kan het communisme,
marxisme of maoisme als een
alternatief worden gezien
door de mensen. Het zal er
niet van komen dat er een
communistisch bewind
komt, want het leger zal dat
niet toelaten. „Het gevaar is",
zegt zij, „dat de militairen
daarin een excuus vinden om
een dictatuur te vestigen op
de Filippijnen. En dan zijn we
even ver van huis", aldus deze
vrouw.
Molly Geertsema, de kleurrijke
commissaris van de koningin in
Gelderland, tooit het omslag van
Elseviers Magazine. Dit naar
aanleiding van zijn idee om alle
liberalen uit alle partijen in één
partijverband te brengen.
Linksige eigentijdse ideeën, onder
andere ontwikkeld en uitgedacht
tussen twaalf uur en half vier 's
nachts door een eenenzestigjarige
Commissaris der Koningin in een
streepjes-pak-met-vest in zijn
rijke burcht uit een feodaal tijd
perk". Het lijkt erop dat Alice
Oppenheim haar eigen oren en
ogen niet gelooft. Een man van
principes, naar blijkt uit zijn au
to-manieren: "Ik wil zelf niet rij
den; dat vind ik volstrekt onver
antwoordelijk. Als ik voor de
provincie op stap ben, doe ik dat
in de provinciale auto met een
provinciale chauffeur. Als ik voor
mezelf op stap ga, doe ik dat met
mijn eigen auto met een werkstu
dent". Verschil moet er tenslotte
zijn.
Evenals alle weekbladen deze
week, belicht Elsevier de
problemen van Oost-Groningen.
"Hoe ver durft Groningen in zijn
rebellie te gaan", vraagt men zich
af. Hoogendijk vindt in zijn
commentaar hierop ons volk
magr slechte gassjeiks.
Wiegel 'onthult' dat hij zeker lijst
trekker zal worden voor de WD.
Maar dan mag deze partij geen
vrijage aangaan met de PvdA om
het CDA buiten spel te zetten.
Een "bah-verschijnsel" noemt
Wim Schumacher de grote horde
kleine kinderen ("Die Blech-
trommel") die op het witte doek
verschijnt. Althans de beheer
sing die de telgjes over hun
traanklieren hebben kan Schu
macher niet verkroppen.
Pierre Huyskens beschrijft hoe het
permanente Olympia er uit zou
kunnen zien Wanneer het aan El
sevier ligt - en velen zijn het blad
hierin bijgevallen - dan worden
de Olympische Spelen voortaan
alleen nog in de plaats van oor
sprong gehouden: in het Griekse
Olympia.
blik op oneindig. William Shaw-
cross constateerde als eerste de
dreigende ondergang van Cam
bodja. Hij schrijft nu over "Het
einde van Cambodja"
van John Kroon, verslaggever
van deze krant. Een liberaal" die
het ver geschopt heeft, althans
ver geschopt is. Kroon gaat in dit
artikel nog eens in op de zaak
Daey Ouwens.
"Het zou te ver gaan om, hoewel hij
eerstverantwoordelijk is, alleen
Vis de fouten te verwijten die de
gemeente Leiden in de affaire
Daey Ouwens heeft gemaakt.
Tenslotte werd hij steeds gesteund
door de wethouders en de meer
derheid van de gemeenteraad.
Wat wel opvalt is de onverzoen
lijke, spijkerharde houding die
Vis permanent in de affaire Daey
Ouwens hoefi nnngnnomen"
Mannenemancipatie, mannen
beweging en radicale mannen-
therapie komen steeds meer "in".
"En tenslotte kruipen we nog even
lekker bij mekaar en bevoelen el
kaar een beetje en geven elkaar
nóg een paar knuffels. Tjezus ja,
ik vond het eerst ook vreselijk eng,
ik zat gewoon te blazen en te puf
fen en een beetje te huilen, totdat
je merkt datje lucht krijgt en alles
veel helderder wordt. Om kort te
gaan, dat is nou radicale man-
nentherapie"legt een van de
deelnemers Van Amerongen uit.
Het vertrek van Leidens burge
meester Vis is in Vrij Nederland
goed vooreen paginagroot artikel
Martin van Amerongen bezocht
enkele mannenpraatgroepen.
Het kleurkatern van VN is gewijd
aan de mijnwerkers van Yorkshi
re. Een zeer trieste aflevering van
Coronation Street eigenlijk.
De leden van het Werkteater sieren
de voorpagina van HP deze week.
Het tienjarig experiment van dit
gezelschap kan zeer geslaagd
worden genoemd. Hansmaarten
Tromp beschrijft het ontstaan
de conflicten en de successen van
een ongewoon toneelgezelschap,
waarvan actrice Loudi Nijhoff
zegt "Ze spelen met hun hele lijf,
met al hun emoties. Ik houd van
het Werkteater".
Daan Dijksman volgde Carters te
genstander Ted Kennedy op
toemee in New Hampshire. Hij
registreerde de gekunsteldheid,
de ongeïnteresseerdheid en de
Ook De Tijd constateert dat de
linkse liberalen in beweging zijn.
Naast Molly Geertsema komen
over dit onderwerp PvdA'er Wim
Meyer ("akkoord mogelijk") en
D'66'er Brinkhorst ("voorlopig
wishfull thinking") aan het
woord.
Een portret van de Socialistische
Uitgeverij Nijmegen (SUN), een
reportage over de KEMA en de
slachtoffers van het radio-actief
afval, en de nieuwe schreden van
Fré Meis op het oorlogspad, zijn
eveneens in De Tijd te lezen.
[hervormd
nederland
"Te veel geld maakt de mensen
gek". Deze uitspraak mag Hilde
Slotemaker deze week in Her
vormd Nederland doen. En zy
kan het weten. Opgevoed in een
zeer welgesteld' milieu, be
schermd tegen de gruwelen van
eerste wereldoorlog en opko
mend nazisme, komt zij, eenmaal
volwassen, tot de ontdekking dat
geld mensen tot monsters maakt.
Haar denken wordt linkser, meer
genuanceerd.
Nu, na twee wereldoorlogen en veel
ellende, zegt zij: "Het is toch te gek
dat we aankoersen op een derde
wereldoorlog om onze overvloed
te handhaven, terwijl miljoenen
verhongeren.Dat begrijp ik niet"
Ook HN maakt zich zorgen over de
klappen die Oost-Groningen te
verduren krijgt "Als Gnmingen
zich laat afschepen met de komst
van de PTT, met een nieuw ISP,
met het gevaarlijke vloeibare
aardgas en het nog explosiever
LPG, dan is de Groninger brand
snel geblust". Die brand zal, vol
gens HN, over vyf jaar weer uit
breken, aangezien dan zal blijken
dat er met al die zoethouders
niets wezenlijks is veranderd
voor de werkgelegenheid in dit
gebied.
Verder in HN een samenvatting
van de bisschoppelijke vasten
brief 1980, waarin wordt gepleit
voor een verandering van het
westers economisch systeem, en
een verslag van Laurens Hoge-
brink van een reis naar Cuba:
"Koffie is luxe, bier is duur en
melk is goedkoop. En zo hoort
het".
ANNEMIEK RUYGROK
