Kwetsbaar met
de kwetsbaren
Blik in de weekbladen
HP
deTijd
EISEVIERS
DONDERDAG 31 JANUARI 1980
Door drs. H. Mulder
Hij kan echter een electoraat
niet voldoende inlichten over
hetgeen de door dat electo
raat gekozenen uitvreten,
omdat hem de stukken wor
den onthouden.
Bijvoorbeeld, zoals in Katwijk,
omdat hij naar het oordeel
van een lokale hotemetoot
geen "aardige" stukjes
schrijft.
Ooit heb ik eens de theorie van
de "bromsnor-curve" ont
vouwd. Die theorie zegt dat
de bereikbaarheid van leden
van colleges van B en W on-
gekeerd evenredig is met de
omvang van de gemeente.
Dat, met andere woorden bur
gemeester Polak van Am
sterdam heel wat sneller aan
de telefoon is dan zijn collega
uit Zoeterwoude. Ik kies die
laatste gemeente niet hele
maal toevallig, omdat nog
niet zolang geleden de bur
gemeester van die gemeente
in deze krant een heel verhaal
had, waarom hij commissie
vergaderingen geen dag eer
der openbaar zou maken dan
de wet hem verplichtte. Ak
koord, de man loopt tegen
zijn pensioen, maar veel jon
geren zitten op dezelfde golf
lengte.
Simultaan
golflengte gesproken:
toevallig heb ik me simultaan
met mijn hoofdredactionele
bemoeienissen ook nogal op
het terrein van de andere me
dia bewogen; t.v. en vooral
radio. Dan ziet men veel van
de regionale elite in een vol
strekt andere gedaante. Om
voor de camera of microfoon
te komen, is menigeen niets te
dol. Ik zou al die burgemees
ters en wethouders die op een
laat uur nog zonder veel aan
moediging naar de studio in
Hilversum kwamen om daar
live in "Met het oog op mor
gen" op te treden, niet graag
de kost geven.
Met andere woorden, voor de
regionale krant gelden andere
maatstaven. Zij behoort ken
nelijk naar de mening van
velen nog altijd haar plaats te
weten. Omdat een nieuwe ge
neratie van hoofdredacteuren
en journalisten dat anders
ziet, botst het.
Middenstand
Een hoofdstuk apart vormt de
lokale middenstand. Toch al
niet een segment uit de sa
menleving dat veel talent in
de sfeer van public relations
heeft opgelverd. Alle zeven
jaren heeft men niet afgelaten
de braderie in het winkelcen
trum bij de redactie op te vrij
en. De modale woordvoerder
van de winkeliersvereniging
richt zich in eerste instantie
tot een stadsredacteur met
een toon waarin ouwejon-
genssfeer en dreigement
dooreen zijn gemengd. Een
vast element in het verkoop
verhaal is dat de winkeliers
van het centrum zo druk in de
krant adverteren. Wanneer de
redacteur dan ontsteld rea
geert met te zeggen dat het
advertentionele en het redac
tionele gedeelte van de krant
strikt gescheiden dienen te
worden gehouden, moet hij
maar niet te zeer op veel be
grip rekenen.
Niet vaak is het volgende sta
dium in de controverse een
brief van de winkeliersver
eniging aan de directie van de
krant.
De directie, let wel, en niet de
hoofdredactie, want dat de
hoofdredactie verantwoor
delijk is voor de journalistie
ke inhoud van de krant en dat
zulks in allerlei regels is vast
gelegd, het zogenaamde
redactiestatuut, daarvan
heeft menige winkeliersver
eniging of sportclub of aanne
mersbedrijf of advokaat nog
nooit gehoord.
En één ding zou toch iedereen
die wel eens met de pers te
maken heeft of ermee te ma
ken wil hebben met grote let
ters boven zijn bedje moeten
hangen: probee»' nooit via de
directie de redactie warm te
maken om een lekker stukkie
te krijgen. Falen is verzekerd.
tjes in het hoofdredactionele
bureel als "ik zou graag op
korte termijn de relatie van de
winkeliersvereniging - ooit
met u verbeterd zien". Als
dan het antwoord luidt: "m'n
beste man, we hebben hele
maal geen relatie met u, een
goeie noch een slechte", dan
blijft het geruime tijd stil aan
de andere kant van de lijn, zo
is mijn ervaring.
Cultuur
Nergens in die zeven jaar is mij
de emotionele verstrengeling
van wat men er zelf van vindt
en wat de krant zou moeten
schrijven, zo opgevallen als in
de min of meer culturele sec
tor. Veel van de correspon
dentie in die jaren behelst het
reageren op mensen die boos
waren om de één of andere re
censie. Klassiek bijna was de
nimmer aflatende toorn om
een intussen teruggetreden
muziekrecensent. Op den
duur moest ik mij in mijn ant
woord bedienen van een stan
daardbrief, waarin alleen
maar de namen van het uit
voerend gezelschap en de ge
speelde werken behoefden te
worden ingevuld.
Ik ben als hoofdredacteur van deze krant vandaag
voor het laatst. Ik heb het gewichtig kleed van
commentator op de voorpagina al afgelegd en stel
me nog éénmaal kwetsbaar met de kwetsbaren op.
Waar kan dat beter dan op de Meningenpagina, de
sprekershoek van hen die ergens een opinie over
hebben.
Zeven jaar ervaring met het hoofdredactieschap inspireren mij tot
twee stellingen:
1. de regionale kranten als groep krijgen in Nederland bij de
spraakmakende gemeente, niet de aandacht die zij verdienen. De
voortdurende kruisbestuiving binnen het Haagse politieke we
reldje brengt met zich mee een overdreven belangstelling voor de
buis en de landelijke pers;
2. op lokaal niveau zien politici en andere belanghebbenden bij het
plaatselijk gebeuren de regionale krant nog te vaak als verleng
stuk van gevestigde belangen.
Om met punt twee te beginnen, voorbeelden kunnen een lang
verhaal aanzienlijk bekorten.
Onlangs zei een wethouder uit Katwijk tijdens een lunch met
redactieleden van deze krant: "als een journalist aardig schrijft,
mag hij best vooraf inzage hebben in de stukken van commissie
vergaderingen". Op de vraag, wie dan wel zou uitmaken, of die
redacteur "aardig" schreef, antwoordde die wethouder zonder
aarzelen: "ik"
Men moet de man nageven dat hij zich niet van het wollige proza
van zijn professionele broeders in Den Haag bediende, maar wat
hij zei was op zich natuurlijk bij de beesten af. Immers, hij zou in
zijn oneindige wijsheid de journalistieke pennevruchten wel op
hun verdiensten wegen. De welgevalligheid als criterium
Daarbij moet men dan nog bedenken dat het om openbare commis
sievergaderingen gaat. Ooit openbaar gemaakt om de democra
tie, de regering door het volk, de demos, beter te doen functione
ren. Die mensen komen natuurlijk niet allemaal naar de publieke
tribune, maar de journalist doet dat natuurlijk wel
De man oordeelde zonder
goeiigheid maar mét aanziens
des persoons. Dus waren de
maatstaven bij het Resi
dentieorkest anders dan bij
het muziekgezelschap van de
Leidse politie. Maar in beide
gevallen nam hij de uitvoe
renden wél serieus. Zoiets
moet men ook, want wie zijn
verrichtingen van voldoende
niveau vindt om in het open
baar te concerteren, moet zijn
verantwoordelijkheden ken-
Die muziekrecensent was niet
gauw tevreden. De brieven
die hij van gramstorige abon
nees ontving, trokken bijna
zonder uitzondering zijn des
kundigheid in twijfel. Maar
als hij het van tijd tot tijd wel
goed vond, ging het krante
knipsel met de recensie van
hand tot hand in het Leidse
muziekwereldje.
Bioscoopexploitanten hielden
op te adverteren vanwege on
gunstige filmrecensies. Op
nieuw dus die brancheverva
ging tussen redactie en adver
tentie-afdeling. Eén exploi
tant moest zelfs eens met een
kort geding gedreigd worden,
toen hij trachtte een redac
teur de toegang tot zijn film
paleis te ontzeggen.
Vervlechting
De vervlechting van het één (de
eigen belangen) met het an
der (de krant zou optimaal
voor die belangen moeten
opkomen) is een hebbelijk
heid van de clientèle van de
regionale krant. Maar er moet
wel iets bij. Veel komt ook
voort uit een grote betrok
kenheid bij het reilen en zei
len van een stad als Leiden.
De scheidende hoofdredac
teur Han Mulder (links) met op
de achtergrond een deel van de
redactie van deze krant.
Dat blijkt bijvoorbeeld uit de
grote geestdrift, waarmee de
onlangs in het leven geroepen
"Gastkolom" wordt volge
schreven. Trouwens, van al
len die we voor de gastkolom
aanschreven kregen we per
omgaande post een ja.
Alleen iemand van de universi
teit en iemand van een groot-
winkelfiliaal namen niet eens
de moeite om onze brief te
beantwoorden. Dat zal de
sceptici stijven in hun me
ning dat de universiteit t
vooral voor zichzelf is e~
het grootwinkelbedijf ,n de
Breestraat derft grotelijks in
zijn Leidsenhaagse filiaal
wordt vergolden.
Bundelen
Terug naar stelling één. Regio
nale kranten plegen hun
krachten te bundelen. Deze
krant maakt deel uit van de
Gemeenschappelijke Pers
Dienst, afgekort GPD. Der
tien kranten binnen die GPD
vertegenwoordigen samen
950.000 abonnees. Er is een
parlementaire en departe
mentale redactie in Den Haag
van twaalf man. Men heeft
correspondenten in alle grote
en minder grote hoofdsteden
van de wereld. Zowel in Den
Haag als in de wereld heeft de
GPD meer mankracht ingezet
dan De Telegraaf, de grootste
krant, <of de NRC, de kwali
teitskrant.
Maar de landelijke politici in
Den Haag is dat toch maar
moeilijk aan het verstand te
brengen. Zo komt het meer
dan eens voor dat een zaak in
het Haagse circuit pas aan
hangig wordt gemaakt als de
landelijke pers zich heeft ont
fermd over problemen die al
lang in de kolommen van re
gionale kranten spelen. Ook
deze krant kan daarvan mee
praten. Denk maar aan de
controverse die in het Aca
demisch Ziekenhuis in Lei
den ontstond rond beenmerg
transplantaties, de zaak-
Daey Ouwens. de "Welzijns-
bron" en het nieuwe zwem
bad.
Vervreemding
Misschien is een deel van de
vervreemding die men con
stateert tussen "Den Haag"
en het kiezersvolk in de ver-
'rooiing wel uit de veront-
achtzaming door de politici
van de regionale pers te ver
klaren. Op plaatselijke partij-
afdelingen waar van tijd tot
tijd een landelijk politicus
wordt geparachuteerd, ver
neemt men vanzelfsprekend
maar gedeeltelijk wat in een
regio leeft.
Daarbij vertoont het merendeel
van de politici een niet te stil
len honger naar de buis. De
inflatie in de aandacht voor
dergelijke optredens, be
weegt menig politicus ertoe,
vaak onwillekeurig waar
schijnlijk, om zijn woorden
steeds dramatischer te kie
zen. Recent voorbeeld is de
uitroep van professor Goud
zwaard: "slechts een wonder
kan mij ertoe brengen lid van
het CDA te blijven". U kent
het vervolg.
Praatjes vullen geen gaatjes.
Het loopt af met sissers. Dat
zeg ik dan bezorgd en aarze
lend, met het ehe been nog in
het oude medium en met het
andere al bijna in het nieuwe.
Net als vier jaar geleden is HP-re-
dacteur Daan Dijksman weer
naar de VS afgereisd om daar de
verkiezingscampagnes voor het
presidentschap te volgen. Hij
buigt zich onder meer over Ken
nedy's dramatische nederlaag.
Een boer uit Iowa: "Ik heb wel
eens het gevoel dat hij eigenlijk te
gewoon is. Hij spiekte op de uni
versiteit, werd toen in '69 op
Chappaquidick dronken met een
stel leuke meiden, dingen die ie
dereen kunnen overkomen".
Ook Republikein Ronald Reagan
redde het niet in Iowa, waarbij
bovendien zijn optreden voor een
lokale radio de mist in ging. Vol
gens zijn staf omdat het interview
werd doorsneden met reclames
pots over thema's als ouder wor
den en impotentie.
In de serie Crimineel dit keer het
wel zeer tot de verbeelding spre
kende geval van incest. Pa had
gemeenschap met twee dochters
"Ze zat altijd bij me op schoot. Ze
knuffelde me, ze wilde mijn ha
ren knippen en kammen, en daar
was ik niet ongevoelig voor want
ik vind het zalig als ze aan mijn
kop zitten te frunniken". En van
het één kwam het ander "Bij het
wassen komt ze naast me staan en
ze raakt mijn geslachtsdeel aan"
John Jansen van Galen reisde in
het kader van zijn weekboek af
naar Utrecht, waar afgelopen za
terdag vrouwen zich tegen de
porno keerden. Hij zag NOS-ver-
slaggever Peter Meijers met een
exemplaar van het gewraakte
sexblad Chick in zijn jaszak. "Als
hij het voor de camera houdt om
de kijkers thuis te tonen wat de
aanleiding is tot de demonstratie,
storten enige dames zich op hem
en pakken het af'.
hervormd
nederland
Fraai staaltje van journalistiek.
Hervormd Nederland is bij Lau
rens ten Cate voor een vraagge
sprek naar aanleiding van zijn
medewerkerschap aan het VA-
RA-programma "Wat voor weer
zou het zijn in Den Haag". Dan
belt Hans Jacobs op en meldt Ten
Cate dat hij niet aan het pro
gramma mag meewerken omdat
hij "te autoritair" zou zijn. Wat
zou Ten Cate daar van vinden,
vraag je je als lezer af, zo niet ech
ter verslaggever Cees Veltrnan
die het telefoontje volledig onbe
sproken laat.
Wel wordt gepraat over de kernwa
pendiscussie in de Tweede Ka
mer, waarbij Ten Cate opmerkt:
"Jan van Houwelingen en de ne
gen anderen hebben Lubbers
baas laten zijn over God en ik ge
loof dat God nog steeds belang
rijker is dan Lubbers en dat de
dissidenten God ontrouw zijn
geworden".
Ook in HN een interview met de
Leidse ethicus Wessel Verdonk
over de "nieuwe Koude Oorlog".
Hij heeft het over een faillisse
ment van de machtspolitiek.
"Een politiek die zegt: op grond
van kracht en overwicht zullen
we ontspanning bevorderen,
blijkt die ontspanning te blokke-
Heleen Dupuis geeft in HN een
voorproefje van haar boekje
"Goed te leven, reflecties op de
moraal". Een wollig verhaal
waaruit te concluderen valt dat
vroeger de moraal door de sterk-
sten werd opgelegd en nu een
zaak van ieder afzonderlijk is.
Een aardig artikel in De Tijd over
het leven in de Bijlmcrmeerse
Gliphoeve. De zo gevreesde cri
minaliteit is teruggelopen en be
vindt zich nu op Amsterdams peil
(wat natuurlijk toch altijd niet ge
ring is), maar zegt hoofdinspec
teur Visser: "Dat ligt voor de
hand. De meeste criminaliteit
kwam van de drugsverslaafden
en die zijn verdreven naar de bin
nenstad".
Verder een discussie over de ver
antwoordelijkheid van de psy
chiatrie bij de behoefte van een
patient aan de dood. Dr. René
Diekstra, lector in de klinische
psychologie in Leiden zegt:
"Vaak wordt de psychiatrische
patiënt van het kastje naar de
muur gestuurd. Als niemand
hem dan helpt, ook niet op
menswaardige wijze te sterven,
moet hij zich wel voor de trein
gooien of in volle vaart met een
auto tegen een boom rijden".
In de boekenbijlage mag de Belgi
sche schrijver Jef Geeraei ts het
zeggen. Onder meer over zijn
angst voor de dood en het schrij
ven. "Demoeilijkheid m dit leven
is dat mensen die wat meemaken
niet schrijven en mensen die
schrijven maken nooit wat mee"
L/T~l
VRU NEDERLAND
Terwijl de H-agse Post praatte met
havenslepers over de rechtzaak
tegen hen, constateert Vrij Ne
derland dat er bij Smit Interna
tionale een a-sociaal beleid wordt
gevoerd. "Mensen die probeer
den enig sociaal beleid binnen
het concern tot stand te brengen,
liepen met hun kop tegen de
De naar Gorki verbannen dissident
Andrej Sacharov gaf zijn laatste
interview aan ci Néderlandei
Samina. Over de Russische inval
in Afghanistan "Het komt voort
uit de imperialistische politiek
van onze regering". Over de rela
tie VS-Iran: "De Verenigde Sta
ten willen niet interveniëren in
Iran. Ze zijn alleen bang voor
verdere Sowjet-expansie in dat
gebied". Over de kernwapendis
cussie en het Nederlandse stand
punt daarin: "Onjuist en zelfs ge
vaarlijk voor de vrede".
De boeren in Oklahoma zijn in elk
geval niet zo te spreken over de
Amerikaanse graanboycot. "Dit
is een maatregel die voor onze na
tionale veiligheid in het alge
meen belang werd genomen,
maar hij wordt op een groep af
gewenteld, de boeren, die slechts
drie procent van de bevolking
vormen".
In VN's kleurenbijlage een portret
van de Israëlische premier Mena-
chem Begin onder de kop "Me
neer de president, over een half
uur begint de Sabbat, we moeten
het gesprek beemdigen".
MACA7INE
Elsevier heeft weer eens een keer
een enquete onder de Nederland
se bevolking gehouden, dit keer
over deelneming aan de Olympi
sche Spelen. 58 Procent zegt ja en
41 procent zegt nee tegen een Ne
derlandse boycot. Opvallend is
dat, politiek bekeken, de meeste
ja-zeggers bij de PvdA zitten cn
de meeste nee-zeggers bij de
VVD. Dat is in het verleden (Ar
gentinië) wel eens andersom ge-
Mr. Edzo Toxopeus, commissaris
van de Koningin in Groningen
praat in Elsevier over het werken
in het hoge noorden. Op het per
soonlijke vlak, zoals de reacties
bij zijn vertrek uit Den Haag:
"Daar waren heel wat mensen bij
met een gezicht van: jullie gaan
naar Spitsbergen verhuizen. We
zullen jullie wel nooit meer zien.
Bijna met tranen in de ogen". En
op het professionele vlak, zoals
over de economische toestand:
"Als de economie in Nederland
en in de hele Westerse wereld in
elkaar zakt, gebeurt het hier
sneller. Daar staat tegenover dat
als de economie in haar geheel
weer aantrekt, dat wij dat minder
snel naijlen".
Commentator Van Rosmalen vindt
de verbanning van Sacharov
weliswaar een ernstige zaak.
"Maar in politieke termen is die
Sowjet-maatregel niet meer dan
een symptoon van een reeds lang
bestaande toestand. In elk geval
wordt de wereldvrede er niet
door bedreigd".
Tenslotte in Elsevier een impressie
van het bezoek van de Kamerle
den aan de Nederlandse Antillen.
Een oude neger met grijs haar
sprak tot hen en zei: "Wij kunnen
niet los van u en we willen het
niet. Alstublieft, houdt u ons.
desnoods als souvenir van uw
koloniaal verleden". Dat maakt
indruk. Behalve op Van Loijen-
horst. Die is in slaap gevallen.
BARTJUNGMAN
