Dr. Cooley wil hartenkoning blijven
SHEER
ZATERDAG 12 JANUARI 1980
PAGINA 23
Door
Jan de Klerk
Dr. Denton A. Cooley in Hous
ton is op weg om tijdens zijn
leven al een legende te wor
den. „Ik ben de beste hart
chirurg", zegt hij Ameri
kaans-pocherig en noemt
zichzelf „scheidsrechter
over leven en dood". „Daar
mee bedoel ik niet dat ik be
slis over wie er al of niet
sterft, maar wel welk leven
door een operatie al of niet
meer verlengd kan worden.
Ik zie dat als een zeer grote
verantwoordelijkheid die
mij is opgelegd", zegt de
filmsterachtig uitziende chi
rurg in een van zijn werk
kamers in het St. Lucaszie-
kenhuis in Houston.
Dr. Cooley is een ietwat rossige
zestiger; getrouwd en vader
van drie volwassen doch
ters, van wie er twee ge
trouwd zijn; hij werkt dage
lijks van zes uur 's morgens
tot negen uur 's avonds; in
het weekeinde beperkt hij
zijn werk tot het leiden van
de eerste werkvergadering
van een nieuwe week op
zondagavond om zes uur; hij
speelt nog altijd in een door
artsen bezette rock-and-roll-
formatie die de „Heartbeats"
heet en hij deelt graag foto's
met handtekeningen uit aan
patiënten die onder zijn zorg
zijn geopereerd.
In het Texas Heart Institute is
Denton A. Cooley al met een
standbeeld geëerd. Voor het
gebouw plantte een dankba
re kunstenaar na een gunstig
verlopen hartoperatie een
groot bruin marmeren
„open" hart op het gazon en
noemde dat kunstwerk „een
teken van uitmuntendheid".
In het nieuwe hartchirurgi-
sche centrum De Klokken-
berg in Breda krijgt Denton
A. Cooley ook al een stand
beeld. Het geld daarvoor
wordt opgebracht door zijn
oud-patiënten in ons land.
„Ik zal zeker bij de inaugura
tie van dat hartchirurgisch
centrum naar Nederland
komen", heeft dr. Cooley be
loofd. Hij komt niet alleen.
Ook de chef-cardioloog dr.
Hall van het Texas Heart In
stitute zal er van de partij
zijn.
In heel Houston wordt Denton
A. Cooley verafgood om het
werk dat Houston over de
hele wereld bekendmaakte
en de stad middelpunt van
de hartchirurgie liet wor
den. Bijna iedereen kent dr.
Cooley. Van horen zeggen
door familieleden, vrienden,
collega's of kennissen die in
Houston zijn geweest om er
te worden geopereerd. Maar
zelfs die patiënten hebben de
befaamde hartchirurg me
rendeels niet langer dan en
kele tientallen seconden ge
zien. Meestal op de voor
avond van hun operatie als
Cooley even de tijd komt
meedelen waarop de patiënt
in de operatiekamer wordt
verwacht. Na de operatie
komt hij één keer de ronde
langs de bedden doen, vrien
delijk glimlachend.
Denton A. Cooley verwacht
dat Nederlanders nog wel tot
ver in de jaren tachtig naar
„zijn" Texas Heart Institute
zullen komen om van hun
hartkwalen verlost te wor
den. „De oorzaken van de
hartkwalen en vooral de
kransslagadervernauwin
gen zijn dezelfde als in Ame
rika en overal elders in de
wereld. Onjuiste voeding, te
r Dr. Denton A. Cooley.
weinig beweging, maar
vooral spanningen in het
mensenleven", somt de hart
chirurg op. „Wat voedsel be
treft, kan men zeggen dat er
ook een tekort aan dierlijke
vetten is", zegt dr. Cooley
wat tegen de draad
algemene opinie in. „Maar
dan wel", voegt hij eraan toe,
„echte dierlijke vetten en
niet van dieren zoals die nu
kunstmatig in de bio-indus-
trieën worden gemest".
Van jongsaf is de in Houston
geboren hartchirurg een
prestatie-fenomeen. Met zijn
studies, in de sport, in de ij
ver om de gunst van de meis
jes te winnen, in alles boekte
hij meteen of na weinig in
spanningen meer resultaten
dan anderen. Uit teleurstel
ling over oneerlijkheid van
financiële adviseurs leerde
dr. Cooley zelf alles over in
vesteren, beleggen en specu
leren en werd in de kortste
keren een gevreesd tegen
stander van experts op dat
gebied in heel Amerika. Door
wat pech was het niet dr.
Denton A. Cooley die met de
eer van de eerste heuse hart
transplantatie ging strijken.
Maar sinds de Afrikaan dr.
Barnard hem die „eerste
plaats" afnam, heeft dr.
Cooley haastig ook tiental
len transplantaties verricht.
„Dat werk is
ger plan geschoven", zegt dr.
Cooley. In de gehele wereld
worden jaarlijks nog
een paar van zulke operaties
verricht. De hausse
transplantaties na die eerste
in het Grote Schuur-zieken-
huis in Kaapstad had dan
ook veel weg van een nek-
aan-nekrace van hartchirur
gen over heel de wereld om
„erbij te horen".
Dr. Cooley genoot wel de eer de
eerste te zijn die een patient
een tijdje liet leven op een
door hem en de Argentijn dr.
Liotta ontworpen kunsthart.
De eer van de eerste te zijn op
dat punt ontaardde \yel in
een aantal intriges die door
Cooley's collega's werden
gevoed en hem voor tucht
colleges en rechters bracht.
Cooley bleef overeind zonder
zich te verweren. Hij wil in
het pokerspel om een nobel-
prijs in de wacht te slepen -
(dat is de achtergrond van de
jalousie-du-metier in de
Amerikaanse hartchirurgie)
- hartenkoning zijn en blij-
HEERLEN - Om meer
dan 8000 kilometer van
huis in het Texas Heart
Institute in Houston
een hartoperatie te
kunnen doorstaan,
moeten patiënten uit
Nederland en hun be-
geleid(st)ers vooraf al
de tanden een paar
maal flink op elkaar
klemmen. Meer dan
pijn en lijden, zijn angst
en onzekerheid er de
oorzaken van.
Het afscheid thuis en op de
luchthaven Schiphol; de voor
velen eerste lange interconti
nentale vlucht naar Noord-
Amerika; de nogal haastige,
wat wreed aandoende schei
ding van patiënten en bege
leidsters direct na aankomst
in het bisschoppelijke Sint
Lucasziekenhuis in Houston
- (een paar seconden na aan
komst verdwijnen de patiën
ten in de ziekenhuisdoolhof
en zijn de begeleid(st)ers al op
weg naar het Tidelands-Mo-
torhotel dat voor een paar
weken hun bivak wordt) de
taalbarrière die voor velen
communicatie met behande
lende geneesheren en verple
gend personeel in het Ameri
kaanse ziekenhuis moeilijk
en soms zelfs onmogelijk
maakt; de reeks voorberei
dende onderzoeken die in de-
meestal twee - dagen voor de
operatie~nog verricht moeten
worden; het bezoek van de
pastoor die het beter vindt dat
elke patiënt daags voor de in
greep toch maar bediend
wordt en de vaak tot het laatst
durende onzekerheid of en
wanneer er geopereerd zal
worden; dat zijn enkele mo
menten en gebeurtenissen
waarop en waarbij tranen zich
gemakkelijk vooraan in de
ogen verzamelen; daarover
bestaat bij niemand die het
heeft meegemaakt twij
fel.
In oktober 1979 reisde ik ook
naar het Texas Heart Institute
om er een hartoperatie te on
dergaan. Zoals al een jaar of
drie zorgde het Bredase reis
bureau Meeus weer voor de
organisatie van de groepreis
voor een tiental patiënten en
begeleid(st)ers. Daar hoort
ook een reisverzekering bij.
Een premie van een paar
honderd gulden voor de pa
tiënt en maar van een paar
tientjes voor de ander moest
daarvoor worden betaald. Bij
informatie naar reden van het
verschil in premie antwoord
de een baliejuffrouw van het
Bredase reisbureau even bot
als dom: „Die hoge premie
moet u betalen om ook uw
stoffelijk overschot later naar
Nederland terug te kunnen
brengen". Opgezadeld met
zo'n boodschap kan de reis
dan beginnen.
Twijfel
Ruim drieëneenhalf jaar nu al
gaat er elke twee weken - (en
kele korte periodes in een jaar
uitgezonderd) - een groep
Nederlanders naar Houston
om daar in het Sint Lucaszie
kenhuis en Texas Heart Insti
tute te worden geope
reerd.
Achter de schermen wordt er
gesproken over stopzetting
van die luchtbrug als er in ei
gen land - bijvoorbeeld in De
Een verpleegster van het bisschoppelijke Sint Lucasziekenhuis in Houston controleert de hartslag van
een geopereerde Nederlandse patiënt (archieffoto).
Klokkenberg te Breda - of
dichterbij in het buitenland
nieuwe voorzieningen voor
hartchirurgie bijkomen. Be
halve de hartluchtbrug naar
Houston is er ook nog altijd
de in hetzelfde jaar 1976 be
gonnen hartluchtbrug naar
een nogal duur en luxueus
ziekenhuis van dr. Hahn in
Genève en de een jaar later
gestarte hartluchtbrug naar
het St. Antioniusziekenhuis
in Londen.
Vooral in Limburg zijn cardio
logen ervan overtuigd dat dr.
Denton A. Cooley in Houston
borg staat voor succesvolle
cardiochirurgie. De mortuali-
teit (het sterftecijfer) tijdens
en na de operaties in het
Texas Heart Institute beloopt
1 tot 1,75 procent.
Aan informatie over wat hen te
wachten staat, ontbreekt het
de patiënten in het Texas
Heart Institute niet. Al voor
het vertrek nodigen dr. P. van
der Schaar uit Lierop - (de
Nederlandse hartchirurg die
de schouders onder de lucht
brug naar Amerika zette) - en
zijn vrouw de patiënten en
hun echtgeno(o)t(e) uit naar
Eindhoven om hun daar te
vertellen wat ze te wachten
staat; uitvoerige informatie
over de reis, het verblijf en de
medische behandeling en in
grepen die weldadig,
werkt.
Het oorspronkelijke kinderzie
kenhuis Sint Lucas in het
medisch centrum van de
miljoenenstad Houston is
vooral door investeringen uit
de privë-schatkist van dr.
Cooley een van de meest
vooraanstaande centra voor
hartchirurgie in de Verenigde
Staten geworden. In totaal
telt Noord-Amerika een stuk
of zes klinieken van die klas
se. Het medisch centrum van
Houston is een aparte stad,
waarin negen grote zieken
huizen en nog een twintigtal
andere klinieken, onderzoek
centra en medische diensten -
(merendeels in torenhoge ge
bouwen) - bijeengegroepeerd
liggen. Het personeel in het
St. Lucasziekenhuis is me
rendeels zwart. Wennen is het
er wel aan die overigens aller
vriendelijkste zwarte ver
pleegsters met een omvang
van twee of drie normaal ge
proportioneerde mensen.
Kinderen
Het St. Lucasziekenhuis is
evenals de gehele stad Hous
ton cosmopolitisch. Allerlei
landslieden werken er. En
ook stromen patiënten uit alle
's heren landen toe om een
plaats in te nemen in de reus
achtige „Cooleytoren" die
midden op het ziekenhuis is
opgetrokken en waar cardio
logen en hartchirurgen dag-
in, dag-uit gebrekkige harten
kinderen opkalefateren.
Soms tot meer dan veertig
allerhande hartoperaties per
dag.
Toen ik er in die eerste week
van oktober vorig jaar was
„gelegerd", diende zich ook
een groep mensen aan uit Iran
met 30 kinderen met aange
boren hartafwijkingen en
-kwalen, gestuurd door een
wereldgezondheidsinstituut.
Ze werden in het Texas Heart
Institute geopereerd. Met
succes en allemaal op één
dag. Kennis, techniek, vaar
digheid. maar vooral ook een
Nederlands Jiieuwe hartchirurgisch centrum in het vroegere sanatoriumcomplex De Klokkenberg bij
Breda is op Houston-leest geschoeid. Er komt een vooraanstaand chirurg uit het Cooley-team om bij het
van de grond tillen van het instituut een poosje de leiding op zich te nemen: personeel voor De
Klokkenberg is in het Sint Lucasziekenhuis in de Amerikaanse stad geschoold en de organisatie is ook
van de Amerikanen afgekeken.
Het Klokkenberg complex herbergt al een reuma- en astmakliniek. De hartchirurgie wordt een derde poot
om op te staan. Door de overheid is werken onder de vlag vaneen algemeen ziekenhuis voorgeschreven
De Nederlandse Hartpatiëntenvereniging heeft kritiek op vooral de Nederlandse hartchirurg dr. P
van der Schaar niet onder stoelen en banken gestoken. Ingewijdendie deze specialist langere tijd
hebben gevolgd tijdens zijn perioden van werken in het Texas Heart Institute getuigen: .jZijn aanpak
en inzet zijn ongeëvenaard"
In het Texas Heart Institute en net St. Lucasziekenhuis in Houston zijn een stuk of tien Nederlandse
verpleegkundigen langere tijd voor het werk in De Klokkenberg getraind. Ad Hommel uit Oud-Vosse-
meer is er één van. Hij verwierf in Houston grote verdiensten door en passant een helpende hand te
bieden aan Nederlanders die in het Houstonse ziekenhuis behandeld en verpleegd werden. Er komen
ook nog een stuk of wat Amerikaanse verpleegkundigen naar De Klokkenberg
goedgeoliede organisatie
maken zulke grote aantallen
operaties in één kliniek op
één dag mogelijk. Uit heel de
wereld komen hartspecialis
ten naar die Cooleytoren om
iets van die organisatiema
chine te leren. Een Belgische
in een Amsterdams zieken
huis werkende cardioloog
vertrouwde mij in Houston
toe: „Cardiologie en hartchi
rurgie hoef ik hier niet te le
ren. Ik ben hier speciaal een
poosje naar toe gekomen om
achter die ongelooflijke orga
nisatie te komen".
Het houdt niet op met het eerste
informatiepraatje vooraf in
een Eindhovens hotel. Alles
wat de Amerika-reizigers
moeten weten, krijgen ze ook
schriftelijk mee naar huis. Bij
het vertrek een paar weken la
ter van Schiphol fungeren
dokter Van der Schaar en-of
zijn vrouw daar ook als
vraagbaak. Later krijgen de
patiënten in het Amerikaanse
ziekenhuis ook nog een uit
voerige uiteenzetting van de
operatie die hen te wachten
staat, in de vorm van een in
het Nederlands vertaalde in
formatiebrochure van een
pagina of vijftien. De groep
wordt in het ziekenhuis ook
nog eens door zuster Evelyn
van het cardiochirurgische
team in een vergaderkamer
bijeengeroepen voor een uur
tje voorlichting over de gang
van zaken voor, tijdens en na
de operatie. Voor de niet En-
gels-sprekende Nederlanders
gaat daarvan nogal eens wat
verloren door slechte verta
lingen van de Nederlandse
begeleidende verpleeg(st)
Voorschot
De begeleiding van de patiën
ten ligt grotendeels in handen
van een familielid. Meestal is
dat de echtgenoot of echtge
note. Van de reis- en verblijf
kosten moeten die zelf een
deel betalen; het andere deel
wordt - evenals de totale kos
ten voorreis en verblijf van de
patiënt - betaald door de Zie
kenfondsraad in samenwer
king met ziekenfondsen en
ziektekostenverzekeringen.
Niemand komt het St. Lucas
ziekenhuis bij aankomst,
dinsdagavond laat, in zonder
5000 dollar als voorschot op
de verpleeg- en behandelkos-
ten op de balie te leggen. Tij
dens de vliegreis wordt de
gehele groep - bijeengebracht
in de bovenste cabine van de
Boeing 747 - begeleid door
een verpleger of verpleegster
en een arts.
De groep waarmee ik op 2 okto
ber naar Houston reisde,
werd begeleid door een ver
pleegster en de cardioloog
dokter H. Penn uit Weert. Die
cardioloog diende met zijn
reis naar het Amerikaanse
hartcentrum een drieledig
doel. Hij begeleidde de gehele
groep, hield speciaal oog op
drie van zijn eigen patiënten
uit het Weertse, en bleef een
paar dagen in Houston om er
iets van de gang van zaken
daar op te steken. Op de te
rugreis werd de groep bege
leid door een arts die voor, tij
dens en na de vliegtocht zijn
mond niet opendeed tegen de
reisgenoten, die bij geruchte
hoorden dat hij in Den Bosch
woont en werkt.
Van de operatiedag blijft alleen
de herinnering aan het wak
ker worden op de speciale
bewakingsafdeling. Ontwa
ken uit een diepe narcose, op
een zaal die naarmate de dag
verstreek langzaam aan vol
liep met meer dan veertig pa
tiënten, die op één dag waren
geopereerd. Het rfterendeel
van de operaties in Houston
betreft verbeteringen van het
kransslagaderstelsel; slaga
deren rondom het hart die een
sleutelpositie in het lichaam
hebben en het hart van bloed
en zuurstof voorzien.
Bij zo'n kransslagaderoperatie
worden uit een of beide benen
aderen genomen die worden
gebruikt om nieuwe aderen
rond het hart te leggen en de
bevloeiing van het belang
rijkste orgaan in het lichaam
te vernieuwen. Wakker wor
den na de operatie betekent
dan niet alleen wakker wor
den met een wond van 30 cen
timeter lengte in de borst,
maar ook met een wond van
soms wel een meter lengte in
een of beide benen. Wakker
worden bovendien met tal
van slangen die in het lichaam
(in de mond, de borst, de hals,
de buik) zijn gelegd; wakker
worden ook gekoppeld met
allerlei „plakkers" aan con
trolemonitors.
s Avonds mogen dan de man
nen of vrouwen van de pa
tiënten even in de zaal op be
zoek om te zien hoe de patiënt
het allemaal heeft doorstaan.
Een bezoek dat het uiterste
vergt van de zenuwen na een
dag waarop het aan angstige
spanning toch al niet ontbro
ken heeft.
De mannen en vrouwen die de
Nederlandse patiënten ver
gezellen en begeleiden, blij
ven op de operatiedag in een
speciale wachtkamer bijeen -
(samen ook met een groot
aantal begeleiders van patiën
ten uit andere landen) - om er
elk half uur van een arts of
verpleegster het nieuws over
de voortgang in de operatie
kamer te vernemen. Op vrij
dag 5 oktober moest bij het
meedelen van dat nieuws he
laas ook melding worden ge
maakt van het feit dat een
man uit Roermond kort na de
operatie was overleden. Het
hoeft verder niet te worden
uitgelegd dat zo'n jobstijding
meer dan alleen verslagen
heid onder de wachtenden
teweeg brengt. Zij gaan op
zo'n dag - met bewonderens
waardige moed overigens -
door de hel.
Toerist
Het meest wonderlijke van de
operatiereis naar Cooley's
Texas Heart Institute is het
snelle herstel van de meeste
patiënten. Na een paar dagen
al stappen de patiënten voor
zichtig de ene na de andere
mijl af in de gangen van het
ziekenhuis. Wandelmijlen,
die op de deuren van de zie
kenkamers op speciale „di
ploma's" worden genoteerd.
Wandelmijlen, die worden af
gestapt, terwijl de pijn nog
plaagt. Pijn die op verzoek
door de zusters van Sint-Lu-
cas wordt weggespoten met
een „shot".
Het merendeel van de patiënten
verhuist na een week al naar
het hotel waar ook de bege
leidende partners wonen. Ze
zijn vanaf dat ogenblik geen
patiënt meer. maar toerist.
Nou ja, de wond aan de borst
en het doorgezaagde borst
been doen natuurlijk dan nog
wel veel pijn. Maar daar heb
ben artsen al dagenlang van
gezegd: „Just normal" („Da's
allemaal gewoon, dat noemen
wij Black en Decker-effect").
De last die het opengesneden
en weer dichtgenaaide been
nog oplevert, wordt met ge
lijke opmerkingen afge
daan.
De cardiologen van het THI
houden tot het laatst wel een
oogje in het zeil. Ze willen de
patiënten in de hotelweek
nog een keertje terugzien
voor een laatste controle. De
cardiologen hebben in die
dagen voor en na de operatie
dagelijks contact met de pa
tiënt, en laten dan vooral
voortdurend onderzoeken
verrichten om aard van de
omvang van de operatie aan
de chirug nauwkeurig te
kunnen aangeven en het ver
loop van het herstel nauwge
zet te kunnen bewaken. Chef
cardioloog dr. Hall - (eens
lijfarts van de Amerikaanse
president Dwight Eisenho
wer) - en zijn collega's dr.
Matthru en dr. Castro en nog
een handvol assistenten heb
ben duizendvoudig meer con
tact met de patiënten dan chi
rurg dr. Cooley.
Weer thuis denkt haast nie
mand meer aan hen. Toen ik
voor de laatste maal met een
handdruk afscheid nam van
dr. Hall. zei hij - fluisterend
bijna- „Als er in uw land weer
eens over het Texas Heart In
stitute gesproken of geschre
ven gaat worden, vergeet dan
ons cardiologen eens
