Bibliotheek in legermuseum
is unieke boekenschat rijk
Gastkolom
Universiteit wil reacties
op rapport Leeuwenhoek
Onbekend
fenomeen
in Leiden
met een
waarde
van vele
miljoenen
<k
VRIJDAG 11 JANUARI 1980
Onderdeel van het koninklijk
huisarchief dat in 1964 in bruikleen
is gegeven aan de bibliotheek van
het legermuseum is een uniek foto
boek van de "Pupillenschool"Dit
fotoboek werd in 1889 geschonken
aan Koning Willem III (bescherm
heer van de in Nieuwersluis geves
tigde Pupillenschool) ter ere van
zijn veeertigjarig ambtsjubileum.
De Pupillenschool was het laatste
overblijfsel uit de Napoleontische
tijd toen het heel gewoon was dat
jonge knaapjes een militaire oplei
ding kregen. Immers Napoleon had
bij zijn veroveringstochten nogal
wat mankracht nodig
Voor deze knaapjes was het afzien |l
geblazen. Ook voor de jongens van
de Pupillenschool, al werden zij
heel wat minder afgeknepen dan
hun voorgangers in de tijd van Na
poleon.
De Pupillenschool werd opgericht
in lt 77 en opgeheven bij koninklijk
besluit van 11 november 1895. Deze
foto van de slaapzaal van de Pu
pillenschool is overgenomen uit het
fotoboek dat aan Koning Willem III
werd geschonken.
LEIDEN - Wanneer het Ko
ninklijk Nederlands Le
ger- en Wapenmuseum
"Generaal Hoefer" in de
loop van de jaren tachtig
in z'n geheel naar Delft
verhuist zal Leiden naast
één van z'n populairste
musea ook een unieke
boekenschat kwijtraken.
De bibliotheek van het
legermuseum is met z'n
kwart miljoen banden
namelijk de grootste mi
litaire museum-biblio
theek van Europa. Een
bijna volstrekt onbekend
fenomeen deze biblio
theek, althans in Leiden
zelf.
Pesthuis
Vandaar eerst maar even en stukje
geschiedenis. Het legermuseum,
toen nog Nederlands Artillerie
Museum geheten en onderge
bracht in het kasteel "De Door-
werth", werd geopend in augus
tus 1913. Tijdens de bezetting
werd het kasteel verwoest en van
de inmiddels openbare biblio
theek gingen 15.000 boeken ver
loren.
Na de oorlog verhuisden i
en bibliotheek naar
lige Pesthuis in Leiden (gebouwd
in 1658). De bibliotheek startte
met 25.000 boeken, maar deze
verzameling werd in 1968 enorm
uitgebreid. In dat jaar namelijk
vonden de 200.000 boeken van de
historische bibliotheek van het
ministerie van defensie onderdak
in Leiden. Bovendien werd een
groot deel van het koninklijk
huisarchief in bruikleen afge
staan aan het Legermuseum.
Inmiddels is de bibliotheek ge
splitst. Het grootste deel van de
collectie bevindt zich in het
Delftse Armamentarium, maar
het meest waardevolle deel (alle
boeken tot en met de Tweede We
reldoorlog) is nog altijd in Leiden
te vinden.
Trieste zaak
"Een trieste zaak", noemt biblio
thecaris J. van der Meij de nood
gedwongen verhuizing van zijn
bibliotheek naar de Prinsenstad.
"Al zal het mijn tijd wel uitdie
nen. In ben nu 51 en tegen de tijd
Bibliothecaris J van der Meij: "Militairen zie je hier niet vaak'
van die verhuizing zal ik wel aar
dig tegen de zestig lopen en dan
hoop ik toch wel van de VUT ge
bruik te kunnen maken"
Een korte rondleiding door de
bibliotheek, die door een kan
toorruimte in twee afzonderlijke
gedeeltes wordt gesplitst, leert
dat een nieuw onderkomen voor
een dergelijk gigantisch boeken
bestand geen overbodige luxe is.
Bij gebrek aan ruimte staan de
boeken, overigens ordelijk ge-'
rangschikt, in metershoge stel
lingen. Tussen de vele stellingen
is nauwelijks bewegingsruimte.
Van der Meij toont de meest kost
bare werken. "Hier", en hij wijst
op een rijtje prachtig gebonden
boeken, "dat zijn de atlassen van
Blaauw. Vijftigduizend gulden
per deel. En deze serie hier is een
ton waard en deze serie schijnt
meer dan twee ton waard te zijn.
Hoeveel alles bij elkaar waard is?
Ik heb geen idee. Het heeft ook
weinig zin om een schatting te
maken. Wanneer ik namelijk
vandaag een schatting van de to
tale waarde van het boekenbe
stand maak, dan klopt daar mor
gen al niets meer van. Maar hou
het maar op vele miljoenen"
Eenmansbedrijfje
Van der Meij, geboren en getogen
Rijnsburger, nu woonachtig in
Katwijk, begon zijn loopbaan bij
het legermuseum in 1963. "Ik heb
altijd al een enorm grote histori
sche belangstelling gehad. Van
daar dat ik hier heb gesollici
teerd. Toen ik begon was het een
eenmansbedrijfje. Bibliotheek
technisch klopte er niet veel van.
Alle boeken lagen verspreid, dus
ik ben begonnen om de hele zaak
eerst maar eens op orde te bren
gen. Dat is een heel karwei ge
weest. Het ordenen van dit hele
boekenbestand is eigenlijk m n
levenswerk geworden"
Van een eenmansbedrijfje is allang
geen sprake meer. Van der Meij:
"Ik heb nu twee magazijnmees
ters, een typiste en een documen-
taliste in dienst. Het conserveren
van de boeken doen we zoveel
mogelijk zelf. We zijn in staat om
kleine opknapbeurten zelf uit te
voeren. Ingrijpende restauraties
worden door kunstboekbintster
Dieuwke Kollewijn gedaan.
Vroeger woonde zij in Voorscho
ten, tegenwoordig in Friesland.
Eens in het jaar breng ik haar een
paar banden die gerenoveerd
moeten worden. Daar is ze dan
zo'n beetje het hele jaar mee be
zig"
Verleidelijk
zeer verleidelijk beroep: "Wan
neer ik bepaalde boeken moet ca-
telogiseren dan besteed ik wel
eens te veel tijd aan één boek.
Wanneer je eenmaal in zo'n boek
begint te lezen dan is de verlei
ding om door te blijven lezen na
melijk zeer groot. Tenminste
voor mij want ik beschouw elk
boek als een ooggetuigenverslag
van een brokje geschiedenis"
Hoe is het eigenlijk om elke dag
maar weer met oorlog te worden
geconfronteerd?
Van der Meij: "Ach, dat valt wel
mee. Het is hier niet allemaal
moord en doodslag wat de klok
slaat. Maar hoe je het wendt of
keert, onze geschiedenis is na
tuurlijk altijd nauw verweven
geweest met de krijgsgeschiede
nis. Je kunt daar natuurlijk met
een wijde boog omheen lopen,
maar dan sluit jewel je ogen voor
de realiteit. Neem nou de oude
bijbelboeken. Die staan vol met
oorlogen. Toch zijn dat veel gele
zen boeken"
Wat is er de oorzaak van dat de
bibliotheek van het legermuseum
nauwelijks bekendheid geniet?
Van der Meij: "Dat komt omdat wij
niet als een gewone uitleenbiblio
theek fungeren. De reden daar
voor is de zeldzaamheid en de
grote antiquarische waarde van
de boeken. Je kunt moeilijk ie
mand een boek met een waarde
van meer dan duizend gulden
mee naar huis laten nemen. Wel
bestaat te allen tijde en voor ie
dereen de mogelijkheid om hier
boeken te komen inkijken"
Belangstelling
"Wat voor mensen van deze moge
lijkheid gebruik maken? Voor
namelijk studenten en mensen
uit de grote kring van donateurs
van het legermuseum. Dat zijn
meestal gewone burgers met gro
te belangstelling voor de (militai
re) geschiedenis. Militairen zie je
hier niet zo vaak en dat vind ik
jammer. Je mag dan wel niet
verlangen dat iedere militair in de
krijgsgeschiedenis is geïnteres
seerd maar je ziet tegenwoordig
wel steeds vaker het verschijnsel
dat soldaten weinig of niets van
hun eigen onderdeel afweten.
Dat geeft mij te denken. Maar ja,
je kunt ze die belangstelling nu
eenmaal niet opdringen"
JAAP VISSER
Drempels in
Lekstraat en
Lingestraat
LEIDEN - Om het te hard rijden
tegen te gaan wil de gemeente in
de Lekstraat en Lingestraat een
viertal verkeersdrempels aanleg
gen. Dit gebeurt op verzoek van
bewoners van deze straten. Door
de lengte van de Lekstraat en de
Lingestraat hebben automobilis
ten nogal eens de neiging harder
te rijden dan is toegestaan.
In dit plan is ook de aanleg van 23
parkeervakken in de Drecht-
straat opgenomen, zodat de be
woners hier verlost zullen wor
den van geparkeerde auto's op
hun stoep.
De plannen zijn gemaakt in overleg
met vertegenwoordigers van de
Slichting Meerburg.
Van laboratoria en faculteiten
Van Riesen
gaat weg
LEIDEN - De heer J.J. van Riesen,
de gemeentelijk inspecteur van
onderwijs, zal per 1 april 1980 zijn
werk bij de gemeente neerleggen.
Vanaf 1 oktober 1964 was de heer
van Riesen, die nu op grond van
de VUT-regeling vervroegd met
pensioen gaat, in dienst van de
gemeente. De gemeenteraad zal
hem eervol ontslag verlenen.
LEIDEN - Het college van bestuur
van de Leidse universiteit heeft
de beheerders van de laboratoria
in het gebied Leeuwenhoek en de
betrokken faculteiten een vra
genlijst gestuurd met het verzoek
commentaar te leveren op de on
langs openbaar gemaakte risico
analyse van dat gebied.
De Leeuwenhoek is een omstreden
gebied omdat zowel de gemeente
Leiden en de universiteit er een
oogje op hebben laten vallen. De
gemeente Leiden wil er woning
bouw gaan plegen, terwijl men
bij de universiteit van mening is
dat dit te gevaarlijk is voor de
volksgezondheid.
De betrokken partijen hebben toen
een bureau in de hand genomen,
die een risico-analyse van het ge
bied moest maken. Onlangs werd
de analyse afgerond en nu heeft
het college van bestuur een pro
cedure op gang gebracht om een
standpunt te kunnen gaan inne-
Het college van bestuur wil aan de
hand van de vragen, die voor het
eind van de maand worden te
rugverwacht, een voorlopig
standpunt innemen. In de loop
van de volgende maand gaat het
college van bestuur overleg ple
gen over deze zaak met de com
missie van de universiteitsraad
die hiermee is belast, het bestuur
en directie van het Academisch
Ziekenhuis Leiden en een verte
genwoordiger van het ministerie
van onderwijs en wetenschap
pen.
Eind februari zal het college van
bestuur een definitief standpunt
over De Leeuwenhoek innemen,
waarna op 17 maart de zaak in de
universiteitsraad zal worden be
handeld.
Door
Joop Walenkamp
raadslid voor
het CDA
Met de stemming over de moties
is afgelopen maandagavond
een einde gekomen aan de be
raadslagingen over de begro
ting voor het jaar 1980.
Voor menig Leids Gemeente
raadslid is er in het verloop
van de begrotingsbehande
ling wel aanleiding geweest
om 's nachts de tanden - in
dien niet in glaasje water
naast het bed - eens ferm'in
het kussen te zetten. Voor me
nigeen was dit de enige ma
nier waarop de machteloos
heid afgereageerd kon wor
den.
Het is immers bepaald geen lol
letje om als college van Bur
gemeester en Wethouders we
gens het falend beleid op ver
schillende punten publieke
lijk met de billen bloot te moe
ten. Evenmin lijkt het me bij
zonder bevredigend voor
PvdA en WD om als college
partijen maar steeds te moe
ten verkondigen dat de kleren
van de keizer prachtig zijn,
terwijl de keizer, zoals de lezer
zich van het desbetreffende
sprookje zal herinneren, toch
helemaal geen kleren aan
had.
Ronduit frustrerend was echter
de positie van de CD A-fractie,
waar ik deel van uit maak.
Het fungeren als grootste op
positiepartij is de kortste weg
van idealisme naar cynisme.
Zeker indien de klippen van
het opportunisme omzeild
worden.
Het is immers uiterst treurig om
te zien hoe de Leidse afdeling
van de WD reeds op die klip
pen schipbreuk heeft geleden.
Ik vind het ongelooflijk dat de
enige partij in de Leidse Ge
meenteraad die strategisch
gezien de dienst zou kunnen
uitmaken, omdat ze nu een
maal "op de wip" zit, deze
mogelijkheid VOLLEDIG on
benut laat.
Doordat de WD haar eigen
aard en haar kritische ver
mogens dermate heeft verloo
chend dat ze van haar coali
tiepartner PvdA wél de kriti
sche woorden op met name het
falend economisch beleid van
de WD-wethouder heeft ge
slikt,.maar géén woord, van
kritiek heeft durven spuien op
de tekortkomingen in het be
leid van PvdA-wethouders
heeft ze een bijzonder kwalij
ke politieke atmosfeer ge
schapen: het gaat in de Leidse
gemeenteraad UITSLUI
TEND om de MACHT en NIET
meer om het BELEID
De leden van de VVD en de kie
zers op die partij doen er ver
standig aan zich eens te be
zinnen op de oorspronkelijke
reden van hun steun: was dat
de wens om hun politieke
doeleinden gerealiseerd te
zien?
Hoewel het op het eerste gezicht
voor de twee grootste partijen
in de raad, PvdA en CDA, wel
gemakkelijk lijkt als de op
twee na grootste partij, WD
dus, zich politiek totaal niet
laat gelden, leert de ervaring
echter al snel dat het politieke
evenwicht volslagen uit ba
lans is en dat het lot van onze
goede stad uitsluitend afhan
kelijk is van de zelfdiscipline
van de grootste partij in de
coalitie, de PvdA.
Op deze zelfdiscipline zal in de
nabije toekomst ongetwijfeld
nog een bijzonder grote aan
spraak worden gedaan. Eind
januari namelijk komt in de
raadscommissies het Risico-
analyse-rapport over de
Leeuwenhoek aan de orde. We
hebben hier te maken met een
uiterst delicate aangelegen
heid. Wat is er in feite aan de
hand? Kort gezegd komt het er
op neer dat het College zich
heeft voorgenomen op het
Leeuwenhoek-terrein wonin
gen te bouwen voor de vele
woningzoekenden die Leiden
telt.
Het CDA heeft naar aanleiding
van waarschuwende gelui
den vanuit de universitaire
laboratoria die op datzelfde
terrein stacm, gemeend te
moeten ontraden daar wo
ningen te bouwen omdat ge
vreesd mag worden dat lang
durige bewoning van dat ge
bied veiligheidsrisico's met
zich mee brengt die niet aan
vaardbaar zijn. Op grond
hiervan heeft de gemeente
samen met de universiteit en
het academisch ziekenhuis
een onderzoek laten uitvoeren
naar de risico's in kwestie.
Het rapport waarin de resulta
ten van dat onderzoek en de
analyse's daarvan zijn ver
vat, is half december door de
samenstellers ervan open
baar gemaakt.
Tot mijn spijt levert het rapport
een hoop onderzoekmate
riaal, analyses en cijfers,
maar GEEN CONCLUSIES.
De volledigheid gebiedt te
zeggen dat het leveren van
conclusies ook geen deel uit
maakte van de aan de samen
stellers van het rapport ver
schafte opdracht.
Een betreurenswaardige nala
tigheid als je er van uit gaat
dat het trekken van conclusies
uit een aantal nu vaststaande
gegevens bepaald niet zou
hebben hoeven te betekenen
dat de onderzoekers zich op
het terrein van de Gemeente
raad zouden hebben begeven.
Gevolg is in ieder geval dat het
nu de helft plus één van de
gemeenteraad zal zijn die de
conclusies vaststelt. En dan
begrijpt U wat ik bedoel met
mijn opmerking dat op de
zelfdiscipline van de PvdA
een grote aanspraak gedaan
zal worden.
Als smaakmaker binnen het
college zal het immers bij uit
stek de PvdA zijn die de afwe
ging moet maken tussen het
realiseren van de eigen wo
ningbouwplannen enerzijds
en nog zwaarder laten wegen
van de - veelal - moeilijk in te
schatten - risico's - op de lan
ge termijn anderzijds.
Dat ik mijn aarzelingen heb
over de komende besluitvor
ming en interpretatie van het
rapport zal duidelijk worden
als ik U de reactie citeer van
PvdA-raadslid Bordewijk,
een van de voorstanders van
woningbouw in de Leeuwen
hoek, toen hem, na het ver
schijnen van het rapport om
commentaar werd gevraagd:
"de uitkomst van het onder
zoek heeft zijn mening "voor
lopig" nog niet veranderd,
hoewel het raadslid daaraan
toevoegde "ALLEEN DE
CONCLUSIES TE HEBBEN
GELEZEN". Wellicht ten
overvloede breng ik U in her
innering dat het rapport dus
juist gekenmerkt'wordt door
het ontbreken van conclusies.
Met het zicht op de komende dis
cussies over de Leeuwenhoek
doe ik een dringend beroep op
PvdA-fractievoorzitter Peters
om al te ijverige fractiegeno
ten als Bordewijk nog eens te
wijzen op de rol van het gewe
ten, waarvan hij tijdens de
afgelopen begrotingsbehan
deling probeerde aan te tonen
dat het CDA daarvan versto
ken wa§.
Met heel wat meer genoegen kom
ik hier ook nog eens terug op
het "verwijt" van een der
PvdA-wethouders aan het
CDA, naar aanleiding van
het Volkshuisvestingsdebat.
Het CDA zou zich kenmerken
door "populisme"Welnu, ik
heb zelden een interessantere
opmerking gehoord uit de
mond van een serieus PvcLA-
politicus.
Ik heb het idee dat we hier te
maken hebben met een zelfde
vervreemding tussen bestuur
en achterban als ook al bij de
WD merkbaar lijkt. Immers,
om de lezer niet langer in het
onzekere te laten: wanneer we
Van Dale's Groot Woorden
boek der Nederlandse Taal
raadplegen, lezen we ter ver
klaring van het woord "po
pulisme": 'richting die
belangstelling vroeg voor het
leven van de lagere volksklas
sen
Ik krijg aldus toch sterk de in
druk dat de politieke samen
stelling van de huidige coali
tie de beide componenten van
die coalitie in een ernstige
identiteitscrisis heeft gestort!
Ik wil niet eindigen zonder de
ongetwijfeld sinds september
1978 sterk geslonken hoeveel
heid voorstanders van dit
links-liberale monsterver
bond nog wat extra gevoel
voor relativiteit bij te brengen
door ze er op te wijzen dat in
het geboortehuis van Voltaire
in Parijs vandaag de dag het
depót van een bijbelgenoot
schap is gevestigd....
