Kerk voor grotere uitdaging
dan ooit
Vredesberaad wil meer steun van kerken
Artsen en andere hulpverleners in loondienst
Het komende beraad in Rome
VRIJDAG 11 JANUARI 1980
jqnviiilIM
mtimriiir
(Van onze redactie geestelijk leven)
De bijzondere synode van de Nederlandse bisschoppen in
Rome is niet alleen voor Nederland van groot belang
maar ook voor heel de wereldkerk. De vraag is niet
zozeer of de bisschoppen de confrontatie met Rome
aandurven als wel of Rome de confrontatie aandurft
met de eisen die deze tijd aan de kerk overal in de wereld
stelt.
Dat is kort samengevat de mening
van professor dr. J. Kerkhofs, di
recteur van het internationale in
stituut voor sociaal-kerkelijk on
derzoek te Brussel. Als dr. Kerk
hofs heel eerlijk wil zijn, dan
moet hij zeggen dat hij er heel
weinig van verwacht.
In een vraaggesprek met het ANP
hoopte hij dat deze synode de za
ken niet erger maakt, dat voor het
bisdom Roermond een nieuwe
beleidsformule wordt gevonden
en dat de synode althans een be
gin maakt met de aanvaarding
van kerkelijke veelvormigheid
als iets goeds. „Maar als realist
voorzie ik een beklemtoning van
de uniformiteit en een verhar
ding naar buiten om krachtiger te
kunnen optreden, al zal dat de
polarisatie nog verscherpen'
Niet gunstig
De ontwikkelingen in het centrale
bestuur van de kerk ziet profes
sor Kerkhofs niet als gunstig
voor een oplossing van de moei
lijkheden. Onder Paulus 6 was
er, volgens hem, in Rome de nei
ging om meer bezorgdheid te to
nen over het verlies van de men
sen van de toekomst. Nu over
heerst de bezorgdheid om men
sen te verliezen die in het verle
den leven.
„Deze ontwikkelingJ, aldus Kerk
hofs, „is voor Rome met zijn
eeuwenoude tradities wel begrij
pelijk, maar niet voor de plaatse
lijke kerken". Hij schrijft die om
keer vooral toe aan het conclaaf
dat Johannes Paulus II heeft ge
kozen. „Het moet voor de paus
duidelijk zijn dat de meerderheid
van het kardinalencollege, dat
hem heeft gekozen, een behou
dende koers voorstaat"
Tegenover een tamelijk gepolari
seerde massa van gelovigen staat
een nogal eenvormig denken in
het centrale bestuur van de kerk.
Dat leidt, volgens Kerkhofs, tot
twee wezenlijke vragen: in hoe
verre is er binnen de eenheid van
de kerk verscheidenheid moge
lijk en hoe moet gezag worden
uitgeoefend en tot hoe ver kan in
spraak gaan? Op deze terreinen
heeft de kerk de laatste eeuwen
weinig ervaring opgedaan. De
kerk heeft niet geleerd, met ver
scheidenheid en inspraak te le
ven. „Zij heeft dus ook enorme
moeite om met conflicten te le-
Professor Kerkhofs meent dat de
kerk nü voor een grotere uitda
ging staat dan in de eerste jaren
van haar bestaan. De vraag is of
men de moed zal hebben - uiter
aard met voorzichtigheid - het
onbekende van de veelvormig
heid, de inspraak en
ne binnen te treden.
JÊK
Johannes Paulus II
- brief aan Nederlandse katholieken -
Bidden
De paus heeft de katholieke gemeen
schap in Nederland gevraagd,
voor het slagen van de synode ie
bidden. In zijn brief, die dit
weekeinde zal worden voorgele
zen, noemt hij de ideeën en voor
stellen van de Nederlandse ka
tholieken voor de synode kost
baar „Maar", schrijft de paus,
„ons gezamenlijke gebed is aller
eerst onmisbaar"
Paus Johannes Paulus II brengt de
kerk in ons land hulde voor haar
bijdragen aan de missie-activiteit
van de gehele kerk en voor haar
prestaties op het gebied van on
derwijs, armen- en ziekenzorg en
lekenapostolaat. Hij beklem
toont in zijn brief de bijzondere
verantwoordelijkheid van de bis
schoppen voor de kerk en haalt
kardinaal Alfrink aan toen deze
in 1969 met betrekking tot de bis
schoppen zei dat zij niet alleen de
stem van het volk kunnen weer
geven maar de gelovigen ook het
woord van de Heer moeten voor
houden en hun eigen stem moe
ten laten horen. Niet enkel als
stem van een gelovige onder ve
len, maar ook als de stem van een
gezondene, een voorganger.
"De bisschoppensynode geeft op
bijzondere wijze uitdrukking aan
de collegialiteit van het episco
paat, dat in gemeenschap met de
paus en onder diens leiding de
hoogste autoriteit uitoefent in de
pastorale dienst van de kerk",
zegt de kerkleider
Oecumene
De paus heeft zijn uitnodiging tot
gebed „in ware oecumenische
geest" ook gericht tot de „broe
ders en zusters in de andere
christelijke kerken en gemeen
schappen".
.,De bijzondere synode vindt im
mers plaats nu alle christenen
zich verenigen in gebed om de
eenheid rond het thema 'Uw Rijk
kome' (De paus doelt hiermee
op de internationale week van
gebed voor de eenheid, van 18 tot
25 januari).
Samen met de kardinalen Alfrink
en Willebrands en de bisschop
pen geeft hij ten slotte zijn „bij
zondere pastorale zegen aan alle
priesters, alle mannelijke en
vrouwelijke religieuzen en alle
geliefde zusters en broeders in
Nederland"
Hij vertrouwt de synode toe aan de
voorspraak van Maria. „Moeder
van de Heer en moeder van de
kerk. Aan haar die ook in vele
plaatsen van uw land bijzonder
wordt vereerd"
Verkettering. Pater A. van Luyn,
voorzitter van de Stichting Ne
derlandse Priester-Religieuzen,
is een van de twee religieuzen die
aan de bijzondere synode van de
Nederlandse bisschoppen in
Rome deelnemen. In het bis
domblad van Den Bosch uit hij
kritiek op het feit dat een verte
genwoordiging van de leken op
de komende synode ontbreekt.
"Door twee hoge oversten te be
noemen is het draagvlak van de
verantwoordelijkheid slechts een
beetje verbreed. Waarmee niet tot
uitdrukking komt dat de kerk
méér is dan de hiërarchie en dat
nu de hele kerk bij de synode be
trokken zou zijn".
Over de synode zelf zegt pater Van
Luyn: "Als blijkt dat de bis
schoppen met elkaar in gesprek
kunnen komen, dan kan deze sy
node een bijdrage leveren om de
verdachtmaking en verkettering
die zich de laatste tijd in de Ne
derlandse kerk voordoen te ver
minderen".
Beroepingswerk. Hervormde
Kerk: beroepen te Vriezen veen
R.C. Cuperus Bennekom, te Ge-
nemuiden J. Westland Amers
foort,te Alphen aan den Rijn
R.H.M. de Jonge Bruinisse.
Gereformeerde Kerken: aange
nomen naar Oss L.J. Koffeman
Kamerik.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: beroepen te Alblasserdam
H.P. Brandsma Drachten.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Vlissingen R. Boogaard
Leiden; bedankt voor Brakel en
voor Terwolde J. Koster Barne-
veld, voor Waarde J.M. Kleppe
Woerden.
Afghanistan. De Nederlandse
afdeling van de rooms-katholieke
vredesbeweging Pax Christi ver
oordeelt zonder enige reserve de
Russische inmenging in Afgha
nistan. De andere landen zullen
echter alles moeten nalaten wat
de gevaarlijke situatie kan ver
slechteren, zo voegt Pax Christi
daaraan toe. Het Russische in
grijpen in dit land en het trainen
van een interventieleger in de
Verenigde Staten van 200.000
man tonen, aldus Pax, opnieuw
aan dat de verdeling van de we
reld in twee machtsblokken ge
makkelijk resulteert in strijd om
en in de Derde Wereld.
Onvoldoende
Dcltaberaad. Bij de presentatie
van een nieuw project van de or
ganisatie "Interkerkelijk Delta-
beraad" in Zeeland heeft me
vrouw Marga Klompé, minister
van staat, gezegd dat de kerken in
ons land maatschappelijke wer
kers meer moeten steunen. Die
steun is nu te gering. Veel men
sen in het maatschappelijk werk
zijn onvoldoende voor hun taak
toegerust.
Het Deltaberaad is een tien jaar ou
de instelling die zich bezig houdt
met ontwikkelingen in kerk en
samenleving. Hervormden, gere
formeerden en rooms-katholie-
ken in Zeeland en delen van
Zuid-Holland en West-Brabant
werken hierin samen.
Het nieuwe project wil de komende
anderhalf jaar zo'n honderddui
zend mensen in gespreksgroepen
betrekken rond allerlei maat
schappelijke zaken, van werk
loosheid tot milieukwesties.
Mevrouw Klompé zei ook dat de
kerk het recht en de plicht heeft
zich met actuele zaken in te laten.
Kerken in DDR. In nieuwe wij
ken in Oost-Duitsland zullen in
de komende vijfjaar twintig ker
ken worden gebouwd. Op enkele
plaatsen is men al met de bouw
begonnen. Dat deelde dominee
Eberhard Schroder, secretaris
van de Oostduitse afdeling van
het Gustav-Adolf-werk, mee. De
ze organisatie, in 1832 opgericht,
helpt onder andere protestantse
minderheden in Oosteuropese
landen.
Lutheranen. Uit de jaarstatistiek
1979 van de Lutherse Wereldfe
deratie blijkt dat in West-Duits-
land het grootste aantal luthera
nen ter wereld woont (22,8 mil
joen). Tweede zijn de Verenigde
Staten (8,5).
PROFESSOR BERKHOF
gemeenschappelijke zaak
vWe zullen elkaar wel vaker zien. We kun
nen en willen u niet missen. Als er ver
schillen tussen ons zijn,dan liggen die op
de bodem van onze gemeenschappelijke
zaak"
Dat zei professor dr. H. Berkhof, voorzitter
van de Raad van Kerken in Nederland,
aan het eind van een gesprek tijdens de
deze week gehouden maandelijkse ver
gadering van de raad met drs. B. ter
Veer, voorzitter, en dr. M. J. Faber, secre
taris van het Interkerkelijk Vredes
beraad.
De bedoeling van deze ontmoeting was, na
te gaan hoe tussen het Vredesberaad en
de Raad van Kerken een meer constante
en concrete samenwerking kan worden
opgebouwd, dit met het oog op de ko
mende jaren waarin beide gespreks
partners een intensivering van de
problemen op het gebied van vrede en
veiligheid verwachten. Het Interkerke
lijke Vredesberaad is indertijd door een
aantal kerken opgericht met de opdracht
zich in de problematiek van oorlog en
vrede te verdiepen en de kerken te hel-
Gesprekken
De vertegenwoordigers van het Vredesbe
raad vroegen de Raad van Kerken meer
steun in de rug, wat zou kunnen worden
gerealiseerd door meer samenwerking
op werkniveau tussen de raad en het
IKV. Het IKV, zo werd meegedeeld, zal
gesprekken gaan voeren met de leiding
van de zeven kerken die in het Vredes
beraad zijn vertegenwoordigd. De Raad
van Kerken zal zijn bestuur opdragen, na
te gaan hoe de samenwerking vorm zal
kunnen krijgen. Veel zal daarbij afhan
gen van de resultaten van de gesprekken
met de afzonderlijke kerken.
Zowel van hervormde als van gerefor
meerde kant werd er tijdens de discussie
op gewezen dat het IKV en de kerken
beide hun eigen methode hebben om de
problematiek van oorlog en vrede aan te
pakken. Er is voor de kerken een duide
lijk verschil met de werkwijze van het
IKV, zei dr. A.H. van den Heuvel, secre
taris-generaal van de Hervormde Kerk,
dat immers verder gaat dan de discussie
en zijn activiteiten uitbreidt naar actie
en campagne.
Hoezeer de kernen van het Vredesberaad
ook verbonden zijn met de kerkelijke
gemeenten ter plaatse, die verbonden
heid moet niet zo zijn dat er vereenzel
viging optreedt.
STAG vecht tegen
winstmakerij" en artsenmonopolie in gezondheidszorg
(Door Ron Kragten)
DEN HAAG - „Artsen, die met pensioen gaan, draaien hun beginnende collega's een
poot uit. De prijzen die ze vragen voor de overname van hun praktijken, lopen dik in de
tonnen. Een beginnend arts moet niet alleen een fors bedrag betalen voor het over te
nemen onroerend goed; hij betaalt ook nog eens een flinke bom duiten voor de patiën
ten die hij overneemt. Goodwill noemen ze dat. Het gevolg is dat jonge artsen moeilijk
aan de slag komen. Zeker 350 artsen zijn werkloos. Zij die aan de slag willen, moeten
daarvoor grote leningen afsluiten en worden de gevangenen van de banken.
Constant Martini en Gerrit-Jan van
Otterloo vinden dat het maar
eens afgelopen moet zijn met de
geldmakerij en het artsenmono
polie in de gezondheidszorg. Zij
vormen de directie van de Stich
ting Algemene Gezondheids
voorzieningen (STAG), een stich
ting die zich bezighoudt met de
exploitatie en het beheer van ge
zondheidscentra, zonder winst
oogmerk en met artsen en andere
hulpverleners in loondienst.
Martini: „Artsen mogen best wat
minder verdienen en de patiën
ten mogen meer inbreng hebben.
Dat is er met het huidige mono
poliesysteem niet bij. De hoge
overnameprijzen van praktijken,
werken door in de behandeling
van de patiënten. Deze worden
nummers; waarvan er zoveel mo
gelijk in een uur moeten worden
behandeld. De artsen zijn alleen
uit op het geld van de patiënt en
laten hun praktijken veel te groot
worden".
Constant Martini en Gerrit-Jan van
Otterloo vinden dat het ook an
ders kan. Artsen die bij hun stich
ting in dienst treden, verdienen
per jaar f20.000 minder, dan ze
kunnen verdienen met een solo
praktijk. Toch verdient een
STAG-arts, jaarlijks, nog tussen
de f50.000 en f70.000. Van Ot
terloo: „Een arts die bij ons in
dienst komt heeft geen overna
mekosten en hoeft dus ook niet
alleen aan geld te denken. De
praktijk die hem wordt toegewe
zen, is aan een maximum aantal
patiënten gebonden. Dit maxi
mum ligt tussen de 2600 en 3000
patiënten".
Gehele terrein
In hoeverre de STAG kostenbespa
rend is, valt nog moeilijk te zeg
gen. Martini: „Dat zal pas op de
langere termijn merkbaar zijn.
Met sociale apotheken en artsen
in loondienst, werken we in ieder
geval een stuk goedkoper"
De STAG richt haar activiteiten op
de eerstelijns gezondheidszorg,
waarin huisartsen, tandartsen,
apothekers, verloskundigen, fy
siotherapeuten, wijkverpleeg
kundigen en maatschappelijk
werkers hun brood verdienen.
Martini: „Onze doelstelling, de
mocratisering en decommercia-
lisering, leent zich voor het hele
terrein van de gezondheidszorg.
Maar we moesten ergens begin
nen en dat is daar, waar de men
sen het eerst mee in aanraking
komen".
Het is nu een jaar geleden, dat de
STAG begon te draaien. De stich
ting ontstond uit het initiatief van
een groepje particulieren, waar
onder het toenmalige PvdA-ka-
merlid Herman Drenth en de
Haagse Ziekenfondsdirecteur H.
C. van der Hoeven. Tegelijkertijd
werd de Stichting Apothekers in
Loondienst (SAL) opgericht. De
SAL maakt het mogelijk'om ook
apotheken te exploiteren. De
Geneesmiddelenwet verbiedt
apothekers een praktijk te ex
ploiteren in dienst van een in
stelling, die niet een instelling
van apothekers is.
Vakbeweging
Een van de eerste ondersteuners
Constant Martini rechts en
Gerrit-Jan van Otterloo vinden
dat artsen best wat minder mo
gen verdienen
van de STAG, was de vakbewe
ging. Zowel de FNV als het CNV
zijn tot het bestuur van de stich
ting toegetreden. De FNV is een
groot voorstander van loon
dienstverhoudingen voor wer
kers in de gezondheidszorg. Haar
toetreding moet worden gezien
als een protest tegen de Zieken
fondswet. De FNV wil dat zieken
fondsen instellingen, als apothe
ken, tandheelkundige centra, ge
zondheidscentra en optieken,
mogen exploiteren. De huidige
Ziekenfondswet verbiedt dat.
Zodra de wet wordt gewijzigd, zal
de FNV weer uit het STAG-be-
stuur treden, want in principe wil
de vakbond niet als werkgever
optreden.
De STAG heeft inmiddels ook de
steun van vier ziekenfondsen.
Vanaf het begin waren dat AZI-
VO in Den Haag, Ziekenzorg in
Amsterdam en AZEO in Eindho
ven. Eind vorig jaar heeft het
Utrechtse „Ziekenzorg" zich
hierbij gevoegd.
De stichting bezit op dit moment al
twee apotheken in Den Haag en
een wijkgezondheidscentrum in
Rotterdam-Hoogvliet.
Martini: „We zijn met een groot
aantal gemeenten aan het onder
handelen over de oprichting van
een gezondheidscentrum. Verre
gaande contacten hebben we met
Delft, Hellevoetsluis en Leiden.
Nog verder zijn we met Lelystad
en Spijkenisse. In Spijkenisse
wordi op 1 februari begonnen
met de bouw van een gezond
heidscentrum, dat in samenwer
king met de gemeente door ons
zal worden beheerd.
„In Lelystad komt eveneens nog dit
jaar een STAG-gezondheidscen-
trum In 1983 moeten er nog eens
drie zijn gerealiseerd, plus twee
apotheken en een of meerdere
tandheelkundige centra"
Fel
Ziekenfondsen en organisaties van
artsen en apothekers hebben zich
na de oprichting heftig tegen de
STAG verzet. Martini: „De zie
kenfondsen hadden alleen in het
begin veel kritiek. Dat is geen
wonder, want in de ziekenfonds-
besturen maken de artsen de
dienst uit Ze zijn bang dat ze die
positie verliezen. Op dit moment
valt er met de ziekenfondsen best
te praten. Ze werken zeker niet
tegen."
De artsenorganisaties KNMG en
LHV en de apothekersorganisa
tie KNMP zijn de grootste tegen
standers van de STAG en de
SAL. „De STAG en de SAL ont
duiken de Ziekenfondswet. Dit is
rdbaar", schreef secre
taris mr. E. D. Harderwijk van de
KNMP onlangs in het Pharma-
ceut-isch Weekblad. Hij vindt dat
apothekers, artsen, tandartsen en
fysiotherapeuten bij hun be
roepsuitoefening niet afhanke
lijk mogen zijn van degenen die
hun diensten betalen.
wel
die van de SAL
Harderwijk wil
?ns een duidelijke
a van de kant van
uitspraak hon
de overheid.
De overheid heeft nog geen offi
cieel standpunt ingenomen ten
aanzien van de STAG en de SAL.
Wel heeft staatssecretaris me
vrouw Veder-Smit (volksge
zondheid) tot tweemaal toe ge
zegd, dat zij de STAG weinig in
overeenstemming vindt met het
stelsel van de Ziekenfonds-
wet.s
Ook de artsenorganisaties willen
op dit punt duidelijkheid. Onder
tussen zitten ze echter niet stil.
Onlangs kondigden de KNMG en
de LHV aan, dat ze via een proce
dure bij de Kroon een vestigings
verordening voor hulpverleners
in de eerstelijns gezondheidszorg
in Lelystad willen vernietigen.
Deze verordening, die bepaalt dat
hulpverleners in door de ge
meenteraad aangewezen gebie
den in Lelystad alleen een prak
tijk mogen beginnen als zij daar
voor een vergunning hebben ge
kregen van burgemeester en
wethouders, zien de artsen als het
werk van de STAG. Zij baseren
dat op het feit dat in een van de
aangewezen gebieden een STAG-
gezondheidscent rum is ge
pland.
Beknotting
De KNMP en de LHV vinden be
palingen in de verordening van
Lelystad als: „Artsen moeten in
principe bereid zijn om in een ge
zondheidscentrum te werken" en
„B en W kunnen aan vergunnin
gen voorwaarden stellen in het
belang van de gezondheidszorg",
een beknotting van het medisch
handelen.
Hei bestuurslid W. J. de Regt van
de LHV beschuldigt de STAG er
van dat zij contracten afsluit met
gemeenten. De Regt „De STAG
plaatst ergens een gezondheids
centrum en eist dan van de plaat
selijke overheid, dat dit centrum
wordt beschermd door middel
van een vestigingsverordening.
Hierdoor wordt concurrentie van
solopraktijken tegengegaan.
Langs deze weg probeert de
STAG een monopoliepositie te
forceren. Zij overlegt helemaal
niet met ons of met gevestigde
hulpverleners".
De KNMG en de LHV zijn boven
dien bang dat de gemeentelijke
vestigingsbepalingen, landelijke
ontwikkelingen op dit gebied
kunnen doorkruisen, of zelfs
blokkeren. „De LHV is zelf al
enige jaren met een vestigings
beleid bezig, dat
king met de overheid, landelijk
zou moeten worden uitgevoerd.
Eind maart moet de ledenverga
dering hierover definitieve uit
spraken $loen", aldus De
Regt.
Doorbreken
In een reactie op de uitlatingen van
de artsenorganisaties in Utrecht
zei STAG- en FNV-bestuurder
Herman Bode: „De beschuldi
ging, dat de STAG zou streven
naar een monopoliepositie, is
idioot. We zijn juist bezig de mo
nopolieposities van de KNMG en
de LHV te doorbreken. Er is in
Nederland geen ander vesti
gingsbeleid, dan dat, wat de he
ren medicijnmannen zelf hebben
afgesproken". Bode ontkent ten
stelligste dat de STAG achter de
verordening van Lelystad zou zit
ten.
Ondanks alle kritiek, gaat de STAG
rustig door. De zaken gaan goed.
Steeds meer gemeenten nemen
contact op met de stichting en de
orderportefeuille groeit. Martini:
„We hebben nog het stempel, dat
we uit de rode hoek komen. Dat
betreuren we niet, maar we weten
wel dat ons maatschappelijk
draagvlak grote;- is. Ook CDA'ers
zijn bereid ons te steunen. Het
zijn niet alleen plaatsen met een
linkse gemeenteraad, die contact
met ons zoeken. Verder is er een
groeiende belangstelling merk
baar bij Konsumenten Kontakt
en bij de Algemene Nederlandse
Invaliden Bond (ANIB)".
Ook onder veel artsen lijkt de
STAG aan te slaan. Op een op
roep voor personeel reageerden
tientallen apothekers en 270
huisartsen. Van Otterloo: „Onder
die huisartsen zaten veel jonge,
werkloze artsen. Aan de andere
kant waren ei ook heel wat oude
ren onder, die de traditionele op
zet van de vrije praktijk niet meer
zien zitten en die vaak vinden dat
hun eigen organisaties hebben
gefaald".
